Kur'an-ı Kerim

4. veya 5-ci yüzyıla ait bir Kuran nüshası Kufi alfabesiyle (Nogol köyü camisi, Sanandac)

Kur’an-ı Kerim (Arapça: القرآن الكريم) Yüce Allah'ın kutsal kitabıdır. Hz. Muhammed'in (s.a.a) en büyük mucizesidir. Kur'an-ı Kerim, söz ve anlam itibariyle bir bütün olarak Yüce Allah tarafından gönderilmiştir. Allah-u Teâlâ, bu yüce kitabı Vahiy meleği Cebrail aracılığıyla 23 yıllık bir süre içinde Hz. Muhammed'e (s.a.a) göndermiştir. Kur'an'ı Kerim, öncelikle Hz. Peygamber'in (s.a.a) doğrudan ve sürekli gözetimi altında, bizzat kendi yakınları ve bir grup Vahiy Kâtibi tarafından yazılmıştır. Ashap arasında pek çok Kur’an hafızı, Kur’an’ı ezberleyip tevatür yoluyla nakletmişlerdir. Kur’an’ın metni kutsal olup, tevatür yoluyla gelmiş ve okunması müstehab ve teşvik edilmiştir.

Kur’an-ı Kerim hakkında rivayet edilen vasıf ve özelliklere, ilahi bir mucize olduğuna, nübüvveti ispatlayan bir belge oluşuna, her türlü hata, ekleme ve çıkartmadan (tahriften) korunduğuna iman etmek, İslam’ın ve Şia mektebinin gereklerindendir. Kur'an indiği günden beri, O'nu inkâr edenlere, Kur'an'daki surelere denk sureler getirmeleri istenmiş, onları bilimsel ve edebi açıdan mübarezeye davet etmesine rağmen, hiç kimsenin buna gücü yetmemiştir. Kur'an geçmiş peygamberlere gönderilmiş kutsal kitapları tasdik eder.

Kur’an’ın içerdiği temel konular şunlardan ibarettir:

1. Tevhit düşüncesi, iman ve İslam’a davet.
2. Şirk ve nifaktan menetme ve onları yasaklama/nehy etmek.
3. Nübüvvet müessesesin, peygamberlerin hikâyeleri ve diğer hikâyeler.
4. Eskatoloji - Kıyamet ve Meadı tanıma/yeniden diriliş bilimi- (uhrevi ve ölüm sonrası âlemlerin nitelenmesi).
5. Angelology -Melekler Bilimi (ayını şekilde şeytan, şeytanlar ve cin konularını da kapsar).
6. Fıkhi hükümler.
7. Ahlaki hükümler (vaaz, irşat ve İyiliği emredip, kötülükten sakındırmak gibi konuları, bütün aksamıyla içeren durumlar.
8. İlahi ayetlere yönlendirme, afak (nesnel) ve enfüsi (öznel) harikuladelikler -insanın bizzat kendisi ve dış âlemdeki harikuladelikler (ki bunların Burhan-ı Nazm veya İtkan-ı Sun’ -Tanrı'nın varlığı üzerine Tasarım Argümanlar- gibi burhanlara benzerliği vardır.
9. Tarihi olaylara işaret (Gazveler, Allah Resulü’nün (s.a.a) hicreti vb. olaylar).
10. Önceki şeriatlara, kitaplara ve semavi sahifelere işaret etmesi.
11. Yaratılış'ın hikâyesi, insanın yaratılışı, Ruh ve beden açısından tanınması.

Kur’an’ın Tanımı

Kur’an-ı Kerim, her bir cümlesi Vahiy Meleği Cebrail’in aracılığıyla Allah'ın Levh-i Mahfuz’dan 23 yıl boyunca Hz. Peygamberinin (s.a.a) kalbine indirip, dilinde cari kıldığı ilahi icaz içerikli vahiy kitabıdır. Bu mukaddes ilahi vahiy, Hz. Peygamber’in (s.a.a) doğrudan ve sürekli gözetimi altında bizzat kendi yakınları ve bir grup vahiy kâtipleri tarafından yazılmıştır. Sahabe arasında pek çok Kur’an hafızı Kur’an-ı ezberleyip tevatür yoluyla nakletmişlerdir. Bu ilahi kitap, Hz. Peygamber’in (s.a.a) hayatı zamanında, tomarlar halinde yazılı haldeydi. Ancak henüz tedvin edilip, kitap haline getirilmemişti (hali-hazırda elimizdeki Kur’an gibi tek bir kitap halinde değildi.). Kur’an-ı Kerim, 3. Halife Osman zamanında ve onun gözetimi altında bir kaç yıllık çalışmadan sonra, yaklaşık Kameri 27 yıllarında bir araya getirilerek, Fatiha suresinden Nas suresine kadar 114 sure, iki cilt arasında toplanmıştır.

Kur’an-ı Kerim hakkında rivayet edilen vasıf ve özelliklere, ilahi bir mucize olduğuna, nübüvveti ispatlayan belge oluşuna, her türlü hata, ekleme ve çıkartmadan (tahrif) korunduğuna iman etmek, İslam’ın ve Şia mektebinin gereklerindendir. Kur’an, fesahat ve belagat âlimlerini (daha sonra diğer kavimleri) hayretler içinde bırakan, apaçık bir Arapça ile nazil olmuş ve Arap dili tarihinde eşi ve benzeri görülmemiş bir fesahat ve belagat ile kendi i'cazını ortaya koymuştur. Kur’an, 23 yıl boyunca, yani Hz. Peygamber’in (s.a.a) risalet görevi süresince ilahi mesajı insanlara ulaştırmış ve İslam’a davetin süregeldiği bu yıllarda, bölümler halinde, yaşanan olaylarla ilgili ayetler vahiy edilmiştir. Başta değinildiği gibi hafızlar tarafından ezberlenmiş, buna ilaveten Kufi hattı olarak isimlendirilen, hiç bir noktalama ve harekelendirmenin olmadığı zamanda, kâtipler tarafından o dönemin son derece ilkel yazma vesileleriyle hali-hazırda elimizde var olan Kur’an-ı Kerim yazılmıştır.

Kur’an Kelimesi

Sözcük Anlamı

Arap edebiyatı bilginleri arasında, «Kur'an» kelimesinin, başından beri Arap dilinin kök kelimelerinden biri olarak var olması veya bir başka kelimeden türemiş olabileceği ihtimali üzerinde görüş farklılıkları vardır. Bunlardan birinci grubun görüşüne göre her hangi bir kelimeden türememiş, Arap dilinde başından beri özel isim olarak var olmuş ve Allah kelamına doğaçtan verilmiş bir isimdir.

İkinci grup ediplerin görüşüne bakılırsa, «Kur'an» kelimesi, kök kelimelerden türetilmiş bir sözcüktür. Ancak bu sözcüğün hangi kök mastardan törediği üzerinde fikir ayrılıkları mevcuttur. Bu konuda dört farklı görüş vardır:

1. «Karene» (قَرَنَ) kelimesinden türemiştir ve aslında «Bir şeyi diğerine ekledim veya yamadım»(قَرَنتُ الشيء بالشيء) anlamındadır. Zira bu kitaptaki bulunan bazı sure ve ayetlerden diğerlerine ilave olunmuş durumdadırlar.
2. «El-Karain» (القَرَائِن) kelimesinden türetilmiştir. Zira bu kitabın ayetlerinin bir kısmı diğer kısmını tasdik edici niteliktedirler.
3. «El-Ker'» (القَرْء)» kelimesinden türemiş olup, “Toplu” ve “Toplamak” anlamına gelmektedir( Fe'lan vezninde).
4. «El-Kıra'a» (القِرَاءة) kelimesinden türemiştir (Gufran vezninde).

Bilahare «Kur’an» sözcüğü özel isimdir ve ilahi kitap olmasından dolayı kendine özel nitelikleriyle tanınır. «Kur’an» kelimesinin lafzı ve anlamı hakkında İslam âlimleri/ilahiyatçılar arasında görüş farklılıkları vardır:

Şafii’nin bakışına göre; «Kur’an» kelimesinin ne türemiş olduğuna ve ne de bu kelimede hemze (أ) harfinin yer aldığına inanır. Bu görüşün aksine «Kur'an» sözcüğü, Allah’ın kelamı hakkında irticalen yani üzerinde düşünülmeksizin kalpten dile dökülüp, söylenmiş bir kelimedir. Ferra’nın görüşüne göre; «Kur’an» kelimesinin “Karain” (Karineler, alametler ve benzeri şeyler) kelimesinden türetilmiştir. Eş’ari ve takipçilerinin görüşüne göre; “Bir şeyin başka bir şeye bağlanıp eklenmesi” anlamında türetilmiş bir kelimeden ibarettir. Zira sureler ve ayetler birbirine eklenmiştir.

Terim Anlamı

Terim anlamı itibariyle Kur'an şöyle anlatılmıştır: «Fatiha suresi ile başlayıp, Nas suresi ile biten, derin söz ve anlam içerikli surelerin oluşturduğu bir ciltte toplanmış bir derlemeden ibarettir.» ve «Kur'an» sözcüğü kullanıldığında şu üç anlamdan biri kastedilmektedir:

1. Anlamlarına dikkat etmeden, sözlerini göz önünde bulundurmak; Örneğin: "Abdestsiz Kur'an'a dokunmak caiz değildir" sözünde kastedilen anlam gibi. Görüldüğü gibi burada hüküm Kur'an'ın anlamına değil, yazısına taalluk etmektedir.
   
2. Söz ve yazı dikkate alınmadan, yalnızca anlama dikkat etmek; Örneğin: "Kur'an’ı okudu fakat gerektiği şekilde amel etmedi" cümlesinde olduğu gibi. Kur'an'ın emrini yerine getirmek ve yasaklarından kaçınmak onun söz ve yazısıyla değil de içerdiği anlamlara dikkat etmekle hâsıl olur.
   
3. Söz ve anlamına birlikte dikkat etmek; Örneğin: "Kur'an, Allah kelamıdır" cümlesinde olduğu gibi. Zira Allah kelamı sözünden burada hem lafız ve hem de anlam kastedilmektedir.

Kur’an’ın İsim ve Sıfatları

İsimleri

Eski Kur’an araştırmacıları Kur’an’ın isim ve sıfatları arasına fark koymadan bazen Kur’an’ın doksan küsur isminin olduğunu söylemişlerdir. Zerkeşi, Kur’an için elli beş isim zikretmiş, aynı şekilde Suyuti de “El-İtkan” adlı eserinde elli beş isim zikretmiştir. Bu isimler arasındaki en meşhur olanları:

Kelamullah "Eğer Allah’a ortak koşanlardan biri senden sığınma talebinde bulunursa, Allah’ın kelâmını işitebilmesi için ona sığınma hakkı tanı. Sonra da onu güven içinde olacağı yere ulaştır. Bu, onların bilmeyen bir kavim olmaları sebebiyledir." (Tevbe suresi, 6)
Furkan "Âlemlere bir uyarıcı olsun diye kuluna Furkan’ı indiren Allah’ın şanı yücedir." (Furkan suresi, 1)
Zikir "İşte bu (Kur'an) da bizim indirdiğimiz mübarek zikirdir şimdi siz bunu mu inkâr ediyorsunuz?!" (Enbiya suresi, 50)
Tenzil "Şüphesiz bu Kur’an, âlemlerin Rabbi’nin indirmesidir." (Şuara suresi, 192)
El-Kitap "Elif Lâm Râ. Bunlar, kitabın ve apaçık olan Kur'an'ın ayetleridir." ([[Bakara suresi}}, 2 ve Hicr suresi, 1)
Nur "Ey insanlar! Size Rabbinizden kesin bir delil (Hz. Muhammed) geldi ve size apaçık bir nur (Kur’an) indirdik." (Nisa suresi, 174]])
Mev'ize "Ey insanlar! İşte size Rabbinizden bir öğüt, kalplere bir şifa ve inananlar için yol gösterici bir rehber ve rahmet (olan Kur’an) geldi." (Yunus suresi, 57)

Bütün bu isimlerin hepsi bir yana, Allah kelamı olan bu kutsal kitaba has, bir özel isim vardır. O da "El-Kur'an"dır. Diğer isimler anlam bakımından Kur'an-ı Kerim'e nispetle daha genel ifadeler içermektedirler.

Sıfatları

Kur'an-ı Kerim'de bu mukaddes kitap hakkında zikredilmiş bazı sıfatlar şunlardır:

el-Mecid "Kaf ve Kur'an-ı Mecid hakkı için." (Kaf suresi, 2; Buruc suresi, 21)
el-Azim "Andolsun, biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve büyük Kur'an’ı verdik." (Hicr suresi, 87.)
el-Hekim "Hikmetli Kur'an’ın hakkı için." (Yasin suresi, 2)
el-Kerim "O, elbette değerli bir Kur’an’dır." (Vakıa suresi, 77)
el-Mubin "Elif, Lam, Ra, bu işte kitabın ve bir Kur'an-ı mübînin âyetleri." (Hicr suresi, 1)
el-Mübarek "Bu Kur’an, ayetlerini düşünsünler ve akıl sahipleri öğüt alsınlar diye sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır." (Sad suresi, 29)
el-Aziz "Şüphe yok (mülhidler) o kişilerdir ki, kendilerine geldiği zaman Kur'an-ı inkâr etmişlerdir ve muhakkak ki o, elbette aziz bir kitaptır." (Fussilet suresi, 41)
el-Huda "Elif, lâm, mim. İşte bu kitap ki, bunda bir şekk yoktur. Muttakiler için bir hidayettir." (Bakara suresi, 2)
er-Rahmet "Muhsinler için bir hidayet ve bir rahmettir. (Lokman suresi, 3)

Elbette Kur'an-ı Kerim'in bu baptan «eş-Şifa, el-Belağ, el-Beşir, en-Nezir ve el-Besair» gibi çok sayıda sıfatları mevcuttur. Sözü uzatmamak amacıyla birkaç örnekle yetindik.

Allah kelamı: Kur'an

Kur'an'ın Kaynağı

Kur'an, peygamberlere (a.s) vahyin nazil oluşunu şu üç yoldan biri olarak belirlemiştir:

1. İlham yoluyla: Melekler vasıtasıyla perde ardından yapılan ilhamlar suretinde. Allah, bir insanla ancak vahiy yoluyla yahut perde arkasından konuşur. Yahut bir elçi gönderip, izniyle ona dilediğini vahyeder. Şüphesiz O yücedir, hüküm ve hikmet sahibidir.(Şura, 51)
   
2. Bazı müfessirler, aşağıda zikredilen ayete istinaden, Kur'an'ın yalnızca Cebrail tarafından indirildiği iddiasında bulunmuşlardır. De ki: “Her kim Cebrail’e düşman ise, bilsin ki o, Allah’ın izni ile Kur’an’ı, önceki kitapları doğrulayıcı, mü’minler için de bir hidayet rehberi ve müjde verici olarak senin kalbine indirmiştir.” (Bakara, 97)
   
3. Ancak meşhur görüşe binaen Kur'an-ı Kerim, vahyin diğer nüzul şekilleri ile de Hz. Peygambere (s.a.a) nazil olmuştur. Bunlardan biri, Allah tarafından vasıtasız ve direk olarak Hz. Peygamber’in (s.a.a) kalbine nazil olmasıdır.

Kur'an'ın Şan-ı Nüzulü/İniş Nedeni

Kur’an ayetleri temelde ikiye ayrılır. Söz konusu sınıflandırmanın büyük bir kısmını hiçbir motivasyon ve isteklendirme olmaksızın ve başkaları dikkate alınmaksızın ilahi iradeyle Hz. Peygamber'e (s.a.a) vahiy edildiğini bildiren ayetler oluşturur. Çok az olan diğer bir kısmını ise, bir hadisenin ardından veya sorulan bir soru yahut ortaya atılan bir konu üzerine inen ayetler oluşturur. Şan-ı Nüzul veya Nüzul sebebi, Hz. Peygamber'in (s.a.a) zamanında meydana gelen bir hadise veya bir sorunun, ayet veya ayetlerin inmesine vesile olmasından ibarettir. Pek çok Kur’an ayetlerinde “yes'eluneke” (ve bu kelimenin türevleri) ve “yesteftuneke” gibi kelimelerle Hz. Peygamber'e (s.a.a) ilahi hüküm veya ilahi hikmet sorulmuştur.

Vahyin Niteliği

Kur’an-ı Mecid, yüce Allah tarafından, Vahiy meleği Cebrail aracılığıyla, Levh-i Mahfuz’da yer aldığı şekliyle ve lafzın aynısı Hz. Peygamber'in (s.a.a) kalbine (İdrak gücü) nazil olmuştur. Hakiki ve ruhani bir görüngü olan vahiy, yüce Allah tarafından halka iletilmek üzere peygamberlere gönderilen mesajdır.

Allame Tabatabai şöyle diyor: Kur’an’dan anlaşıldığı kadarıyla semavi bir kitap olan bu Kur’an, Hz. Peygamber-i Ekrem’e (s.a.a) vahiy yoluyla gelmiştir. Vahiy bir tür semavi ve gayri maddi konuşma olup duygusal ve akli tefekkürle değil, bilakis bazen bazı fertlerde (Allah’ın istemesiyle) ortaya çıkan ve duyum ve akıl ötesi bir takım gizli emirleri algılayabilen başka bir idrak ve şuur halidir. Bunun muhatabı “Nebi” olarak isimlendirilir.

Allame Tabatabai’nin ifadesi esasına göre Müslümanların genelinin vahiy ve Kur’an hakkındaki inancı şöyledir: Kur’an-ı Mecid’in lafzı, Allah’ın kelamı olup semavi varlıklardan Allah’a yakın olan bir meleğin aracılığıyla Hz. Peygamber-i Ekrem’e (s.a.a.) gönderilmiştir. “Cebrail”veya “Ruhu’l Emin” adıyla anılan bu melek, Allah’ın kelamını 23 yıl boyunca tedricen, dilimine serpilmiş bir halde Hz. Peygamber-i Ekrem’e (s.a.a) ulaştırmıştır. Bu vesileyle ayetlerin lafzını halka okuması, içeriğini anlatması ve Kur’an’da açıklanan inançsal öğretilere, toplumsal kurallara, medeni kanunlara ve ferdi sorumluluklara davet etmesi doğrultusunda Hz. Peygamber'e (s.a.a) görev verilmiştir.

Ramyar’ın deyimiyle: Nebilere vahiy edilmesi gerçeği, tarihi tevatür derecesine ulaşmış ve her ne kadar açıklanıp yorumlanmasında görüş ayrılığı olsa dahi, Hz. Peygamber'in (s.a.a) yarenlerinin, hatta düşmanlarının bu durumu onaylamaları, bunun kaçınılmaz bir gerçek olduğunu göstermektedir.

Kur'an-ı Kerim'in Def'i ve Tedrici İnişi

Kur'an-ı Kerim’de geçen bazı ayetlere nazaran bu kitap, Ramazan ayında, kadir gecesinde ve toplu bir halde ve def'i yani bir kerede Hz. Peygamber’in (s.a.a) kalbine nazil olmuştur.

(O sayılı günler) insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur’an’ın kendisinde indirildiği Ramazan ayıdır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa, onu oruçla geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun. Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez. Bu da sayıyı tamamlamanız ve hidayete ulaştırmasına karşılık Allah’ı yüceltmeniz ve şükretmeniz içindir. (Bakara, 185)
Şüphesiz, biz onu (Kur’an’ı) Kadir gecesinde indirdik. (Kadir suresi, 1)

Buna binaen Müslüman bilginler arasında Kur'an-ı Kerim'in bir defada, toplu bir şekilde o hazretin kalbine nazil olduğu veya 23 yıl boyunca zaman içerisinde nazil olduğu konusunda görüş farklılıkları vardır.
Bazı görüşlere göre: Kur'an-ı Kerim hem def'i ve hem de yavaş yavaş nazil olmuştur. Diğer bir grubun görüşüne göre, bir yıl boyunca nazil olması kararlaştırılmış olan ayetlerin tamamı kadir gecesinde toplu bir halde Hz. Peygamber’in (s.a.a) kalbine nazil olmaktaydı.
Bir başka grup ise, Kur'an-ı Kerim'in yalnızca zaman içerisinde nazil olduğu görüşündedirler. Yukarıda zikredilen ayetler vahyin başlangıç tarihine işaret etmekte ve ilk vahyin Ramazan ayında ve kadir gecesinde nazil olduğunu beyan etmektedirler.

Kuran'ın Bölünme Biçimi

Kur'an'ın Ana Hatlarıyla Bölünmesi

Bu bölünme Ehlibeyt (a.s) kanalıyla Hz. Peygamber’in (s.a.a) bizzat kendisinden nakledilen rivayetlere göre yapılmıştır. Yani o hazretin bizzat kendisi bu bölünmeyi yapmış ve ümmet de buna tabi olmuştur. Kur’an-ı Kerim diğer kitaplara oranla orta hacimli bir kitaptır. Elimizde bulunan en gerçekçi verilere göre Kur'an'ın kelime sayısı 77807 sözcükten ibarettir.

Kur’an-ı Kerim, Hz. Peygamber’in (s.a.a) bölünmesine göre iki ana bölümden oluşmaktadır: Sureler ve Ayetler. Kur'an-ı Kerim, 114 sureden ve 6236 ayetten oluşmaktadır. Her bir sure Tevbe suresi hariç «Bismillahirrahmanirrahim» kelimesiyle başlar. Neml suresi 30. ayette besmele'nin tekrar edilmesiyle Kur'an-ı Kerim’de sureler adedince bu ayet de tekrar edilmiştir. En uzun sure, 286 ayet ile Bakara suresi ve en kısa olanı da 3 ayet ile Kevser suresidir. Surelerin ayet sayısı birbirinden farklıdır. Ayetlere gelince, belirli sözcük ve cümlelerden oluşmaktadır. Ayetler, bazen birkaç cümleden oluşup bir paragraf olabildikleri gibi, bazen bir cümleden oluşmakta ve bazen de birkaç ayet birlikte bir tam cümle teşkil etmektedir ki bu ayetlerin belli miktarda belli konular etrafında nazil olmuş hali, sureler olarak adlandırılmıştır.

Kur'an-ı Kerim'in diğer bir bölünme şekli de bazı kaynakların işaret ettiği üzere, daha önceden başlanmış olsa da Emevi saltanatı döneminde Haccac b. Yusuf tarafından tamamlanmıştır. Ancak bu bölünmenin ilk olarak ne zaman yapıldığı konusunda kesin bir bilgi sunulmamıştır. Bu bölünme gereği Kur'an-ı Kerim'in tamamı 30 cüz olarak düzenlenmiştir. Her cüz 20 sayfadan ibaret olup, on sayfalık 2 hizb halinde düzenlenmiştir. Keza her hizb 5'er sayfa halinde yarım hizbe ve yarım hizbler de 2.5 sayfa halinde çeyrek hizbe bölünmek suretiyle bir cüz'ü sekiz bölüme ayırmak mümkündür. Hatta “Sumnu'l Hizb” yani bir hizbin 1/8'i de zikredilmektedir ki bu durumda bir cüz'ü, 1.1/4'lük bölünme ile 16 parça halinde bölümlemek mümkündür. Her beş ayet “Humus” ve her on ayet “Uşur” veya “Öşür” olarak isimlendirilmiştir.

Cüz 1 Fatiha	Cüz 2 Bakara, 142	Cüz 3 Bakara, 253	Cüz 4 Al-i İmran, 93	Cüz 5 Nisa, 24	Cüz 6 Nisa, 148
Cüz 7 Maide, 82	Cüz 8 En'am, 111	Cüz 9 Araf, 88	Cüz 10 Enfal, 41	Cüz 11 Tevbe, 93	Cüz 12 Hud, 6
Cüz 13 Yusuf, 53	Cüz 14 Hicr, 1	Cüz 15 İsra, 1	Cüz 16 Kehf, 75	Cüz 17 Enbiya, 1	Cüz 18 Müminun, 1
Cüz 19 Furkan, 21	Cüz 20 Neml, 56	Cüz 21 Ankebut, 46	Cüz 22 Ahzab, 31	Cüz 23 Yasin, 28	Cüz 24 Zümer, 32
Cüz 25 Fussilet, 47	Cüz 26 Ahkaf, 1	Cüz 27 Zariyat, 31	Cüz 28 Mücadele, 1	Cüz 29 Mülk, 1	Cüz 30 Nebe, 1

Kur’an’ın İçeriği

Kur'an-ı Kerim, anlam ve içerikleri bakımından oldukça çok çeşitli ve iç içe girişik anlamlara sahip olup, canlılık dolu bir tekrar içermektedir. Kur’an’da Tevhit, Allah Teâlâ hakkında düşünmeye davet, imana çağrı vb. konulara teşvik edilmiştir. Bunun yanı sıra şirk, nifak ve mürtetliği nefyedip sakındırma, ilahların inkârı, şeytanın hileleri ve putperestlikten sakındırma gibi konular da ayrıca işlenmiş ve insanlık bu tehlikeler karşısında uyarılmıştır. Âdem’den Hatem’e (s.a.a) kadar nebilerin hikâyelerinden ibretli kesitler, Hz. Peygamber'in (s.a.a) zamanında Arapların çeşitli konularda o hazrete yönelttikleri soruları, Dünya hayatının oyun ve eğlenceden ibaret olduğuna dair vaaz ve ibretlerin farklı bir yeri vardır. Mala, mülke tapmak ve mal biriktirmek gibi konularda alıkoyucu düsturlarla birlikte, evlat ve servet ile övünmek gibi Cahiliye düşüncelerinden sakındırma amaçlı ayetler de zikredilmiştir. Vahiy, Kur'an'ın nüzulü ve tevili gibi konulara değinme; mirasın düzenlenmesi ve mirasçılar arasında paylaşılması; zina edenlerin cezalandırılması gibi fıkhi hükümlerin yanısıra; kimsesizlerin elinden tutulup yoksulların doyurulmasından tutun da anne-baba haklarına riayet edilmesi ve onlara son derece saygı gösterilmesinin gerekliliğine kadar hukuk alanında uyulması zorunlu durumlar belirtilmiştir. Aynı zamanda ahlaki hükümlere özel yer verilmiş ve bu konu hakkında çeşitli analizler içeren ayetler yer almıştır. Fakirlik veya cehaletten dolayı çocukların öldürülmesi ve faizcilik gibi ahlaki fesat ve rezilliklerden sakındırma; doğruluk ve ihlastan ta meleklerin ve amellerinin nitelenmesi gibi yüce ahlakı tavsiye etme ve onlarca, hatta yüzlerce değişik konular, anlamsal ağ bütünlüğü dikkate alınarak zikredilmiştir..

Yukarıda anlatılanlardan yola çıkarak Kur’an’ın temel anlamları şu şekilde özetlenebilir:

1. Tevhitsel düşünce ve iman ve İslam’a davet,
2. Şirk ve nifaktan sakındırma,
3. Eskatoloji -Maadi tanıma/Diriliş bilimi- ( uhrevi ve ölüm sonrası âlemlerin nitelenmesi),
4. Peygamberlerin hikâyeleri ve diğer hikâyeler,
5. Tarihi olaylara işaret (Gazveler, Allah Resulü’nün (s.a.a) hicreti vb.),
6. Angelology -Melekler hakkında bilgiler (aynı şekilde şeytan, şeytanlar ve cin konularını da kapsar),
7. Fıkhi hükümler,
8. Ahlaki hükümler (vaaz, irşat ve iyiliği emir ve kötülükten sakındırmanın tüm kısımları),
9. İlahi ayetlere yönlendirme, afaki ve enfüsi harikuladelikler -insanın bizzat kendisi ve dış âlemdeki harikuladelikler -bunların Burhan-ı Nazm veya İtkan-ı Sun’ -Tanrı'nın varlığı için Tasarım Argümanlar- gibi bürhanlara benzerliği vardır.
10. Önceki şeriatlere, kitaplara ve semavi suhuflara işaret,
11. Yaratılış hikâyesi, insanın yaratılışı ve psikolojik olarak insanın tanınması.

Kur'an Açısından Hikmet

“Allah ile birlikte bir ilah daha tanıma! Sonra kınanmış ve kendi başına terk edilmiş olarak kalırsın. Rabbın, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine «of!» bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle. Onları esirgeyerek alçak gönüllülükle üzerlerine kanat ger ve: «Rabbim! Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse, şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!» diyerek dua et. Rabbiniz sizin kalplerinizdekini çok iyi bilir. Eğer siz iyi olursanız, şunu bilin ki Allah, kötülükten yüz çevirerek tövbeye yönelenleri son derece bağışlayıcıdır. Bir de akrabaya, yoksula, yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma. Zira böylesine saçıp savuranlar şeytanların dostlarıdırlar. Şeytan ise Rabbine karşı çok nankördür. Eğer Rabbinden umduğun (beklemek durumunda olduğun) bir rahmet için onların yüzlerine bakamıyorsan, hiç olmazsa kendilerine gönül alıcı bir söz söyle. Eli sıkı/cimri olma; büsbütün eli açık da olma. Sonra kınanır, (kaybettiklerinin) hasretini çeker durursun. Rabbin, rızkı dilediğine bol verir, dilediğine daraltır. Şüphesiz ki O, kullarından haberdardır, (onları) çok iyi görür. Geçim endişesi ile çocuklarınızın canına kıymayın. Biz, onların da sizin de rızkınızı veririz. Onları öldürmek gerçekten büyük bir suçtur. Zinaya yaklaşmayın. Zira o, bir hayâsızlıktır ve çok kötü bir yoldur. Haklı bir sebep olmadıkça Allah'ın muhterem kıldığı cana kıymayın. Bir kimse haksız yere öldürülürse, onun velisine (hakkını alması için) yetki verdik. Ancak bu veli de kısasta ileri gitmesin. Zaten o, alacağını almıştır. Yetimin malına rüşde erinceye kadar, ancak en güzel bir niyetle yaklaşın. Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluk gerektirir. Ölçtüğünüz zaman ölçüyü tam tutun ve dosdoğru bir tartıyla tartın; bu, daha hayırlıdır ve sonuç bakımından daha güzeldir. Hakkında bilgin bulunmayan şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi ondan sorumludur. Yeryüzünde böbürlenerek dolaşma. Çünkü sen (ağırlık ve azametinle) ne yeri yarabilir, ne de dağlarla ululuk yarışına girebilirsin. Bütün bu sayılanların kötü olanları, Rabbinin nezdinde sevimsizdir. İşte bunlar, Rabbinin sana vahyettiği hikmetlerdir. Allah ile birlikte başka ilah edinme; sonra kınanmış ve (Allah'ın rahmetinden) uzaklaştırılmış olarak cehenneme atılırsın.

—_{İsra suresi, 22-39}

Kuran'ın Tarihçesi

Bu konuyla ilgili sözün tamamı, Kuran tarihi üzerine telif edilmiş eserlerde zikredilmiştir. Kur’an'ın tarihçesinden maksat, bu kutsal kitabın nazil olduğu zamandan günümüze kadar hangi aşamalardan geçerek bu hali aldığını araştırmaktan ibarettir. Bütün Müslümanlar tarafından istisnasız kabul edilen gerçek şudur: Kur'an-ı Kerim’in kaynağı Allah'tır ve şüphesiz Allah kelamıdır. O, kendi kelamını, bizzat kendisinin seçip, 40 yaşına kadar özel bir terbiye ile yetiştirip hazırladığı peygamberi, Hz. Muhammed Mustafa'nın (s.a.a) kalbine nazil etmek kaydıyla nurunu tamamlamıştır. O hazret de bu vahiy kaynağından almış olduğu hakikat nurunu, geldiği şekilde, üzerinde hiçbir değişiklik ve oynama yapmadan, olduğu gibi ümmete iletmiş ve risalet görevini tam olarak ifa etmiştir. Bu kutsal kitabı Hz. Peygamber’e (s.a.a) getiren meleğin adı, Cebrail'dir.

Bazı kaynaklara göre, Kur'an-ı Kerim’in nazil olduğu yıllar boyunca ve Hz. Peygamber'in (s.a.a) hayatta olduğu bu dönemde, Kur’an yazdırılıyordu. Ancak sahifeler üzerine yazılmış ve tomarlar halindeydi. Kur’an ayetleri, deri parçaları, geniş kemikler, hurma lifleri, düzgün ve parlatılmış taşlar, ipek parçaları ve az da olsa kâğıt gibi ilkel yazı araçları üzerine yazılmıştı. Bu dönemde sahabenin çoğunun Kur'an’ı ezberledikleri gerçeği önemli noktalardandır. Kur’an sureleri tamdı ve hatta isimleri dahi belirlenmişti. Fakat Hz. Peygamber'in (s.a.a) hayatının sonuna kadar kitap halinde toplanmamıştı. Hz. Peygamber-i Ekrem’i (s.a.a) Kur'an-ı toplayıp yazılı bir kitap haline getirmekten alıkoyan en önemli sebeplerinden ikisi şunlardır:

Öncelikle vahiy kapısı açıktı ve henüz ayetler nazil oluyordu. Böylece Hz. Peygamber (s.a.a) vahiy kâtiplerine ayet veya ayetlerin hangi surenin içerisinde yer alması gerektiğini söylüyordu.

Hattabi’nin deyimiyle: Hz. Peygamber (s.a.a), sürekli Kur’an hükümlerinin veya hükümlerin bir kısmının “Nesh”i beklentisindeydi. Bu nedenle vahiy son bulmadığı sürece Kur'an'ın tedvin edilip “Mushaf” şekline getirilme imkânı yoktu. İkincisi, bazıları Kur'an'ın toplanmasından maksadın, Allah Resulü (s.a.a) zamanında kalp ve gönüllerde muhafaza edilmesi olduğu görüşündedirler. . Peygamber (s.a.a) zamanındaki “Cem”e, deyimde “telif” denilir.

Hz. Peygamber (s.a.a), Kur'an'ın nüzulü ve yazılması hususunda konuya her yönüyle nezaret ediyor ve yazılmasını, okunmasını ve hıfzedilmesini öğretiyor veya teşvik ediyordu. Hz. Peygamber’in (s.a.a) hayatta olduğu dönemde 37 Kur’an hafızı vardı.

Hz. Peygamber’in (s.a.a) asrında bazıları Kur’an hafızıydı. Kendileri için bir kopya alan kişilerin de yer aldığı vahiy kâtiplerinin sayısı 50 kişiye ulaşıyordu. . Bu durum neticesinde, Hz. Peygamber (s.a.a) vefat ettiğinde Kur’an tamamıyla (Hz. Peygamber'in (s.a.a) her yıl Cebrail'e bir kez okuması ve vefat yılında iki defa okuması) ve son defa Cebrail’e sunulduğu gibi tespit edilmiş ve telif edilerek kelimenin tam anlamıyla dosdoğru olarak tedvin edilmiştir.

Son olarak Kur'an-ı Kerim'in nüzulünün keyfiyeti ve zamanı hakkında Müslümanlar arasında varılan ortak görüş şudur:

İlk vahiy, Allah resulü Muhammed'e (s.a.a) hicretten on üç yıl önce ilk peygamberlik ile görevlendirildiği ve meb'us olduğu gün nazil olmuştur. Böylece vahyin gelmesi işlevi o hazretin ömrünün son anlarına kadar devam etmiştir. Bu durum hicri 11. hicri yıla kadar sürmüştür. Yani 23 yıl boyunca devam eden bu durum, o hazretin vefatıyla son bulmuştur.

Hz. Peygamber (s.a.a) zamanında sayfalar üzerine yazılmış ve tomarlar halinde bulunan Kur'an-ı Kerim’in bir kitap haline getirilmesi konusuna gelince, öncelikle belirtmek gerekir ki, bu kutsal kitabın hangi zaman aralığında kitap haline getirildiği ve bu işi layıkıyla kimin en güzel biçimde yerine getirdiği hususunda Ehlisünnet bilginleri arasında ciddi oranda fikir ayrılığı söz konusudur. Bütün bu fikir ayrılıklarının temelinde yatan şey, Kur'an-ı Kerim'in toplatılması işlemi konusuyla ilgili içerik bakımından birbirinden oldukça farklı rivayetlerin nakledilmiş olmasıdır.

Fakat Şia kaynakları kanalıyla elimize ulaşan bilgiler, konuyla ilgili en sağlıklı bilgilerdir. Şia inancına göre Kur'an-ı Kerim, Hz. Peygamber’in (s.a.a) bizzat kendi döneminde yazılmış ve tomar halinde bir araya getirilmiştir. Ancak daha sonraki tarihlerde iki cilt arasında toplanarak "Kitap" adıyla anılan şekle sokulmuştur.

Kur'an'ın bugünkü tertibi ve düzenlemesinin de yine o hazretin bizzat kendisi tarafından yapıldığı doğru rivayetlerle ispatlandığı gibi, akıl da böyle olması gerektiğine hükmetmektedir. Zira Hz. Peygamber’in (s.a.a), 23 yıl boyunca nazil olan ayetleri öylece dağınık bir halde ümmetin umuduna bırakıp, aralarından ayrılması bir anlamda onca zaman çekmiş olduğu zahmetleri boşa çıkarması veya risaletine gereken önemi vermediği anlamına gelmektedir ki her iki ihtimal de imkânsızdır. Belki o hazretin tercihi ve en büyük arzusu, kendisinden sonra onca zahmetler ve savaşlarla vücut bulmuş ümmetin tek parça haline getirilmiş bir kitap üzerinde odaklanmalarıydı. Zira Hz. Peygamber'den (s.a.a) sonra gelen halifeler de ümmeti Allah'ın kitabı etrafında toplamış ve gereken konularda bu kutsal kitap üzerinden hüküm çıkarmışlardır.

Bu konu ile ilgili nakledilen farklı görüşlerden bazılarına işaret edecek olursak:
• Hz. Peygamber’in (s.a.a) vefatının hemen ardından bizzat Hz. Ali'nin (a.s) kendisi tarafından toplanmıştır. Rivayete göre o hazret, Kur'an’ın tamamını yazıp bitirinceye kadar, namaz dışında cübbesini giymeyeceğini belirterek, işe koyulmuş ve altı ay zarfında Kur'an'ın tamamını nüzul sırasına göre, hatta nüzul sebepleriyle birlikte ve her bir ayetin ne zaman, nerede, hangi konuyla irtibatlı olarak nazil olduğunu içeren kısa bir tefsir ile yazıp bir araya getirmiş ve ümmete sunmuştur.
• Diğer bir rivayete göre, Kur'an-ı Kerim, Ebu Bekir zamanında, Ömer b. Hattab'ın istişaresi sonucu, Hz. Peygamber’in (s.a.a) vefatının hemen ardından Kur'an hafızları davet edilmiş, hemen işe koyulmuşlar ve Kur'an yazıp bir kitap halinde toplatılmıştır.
• İkinci halife Ömer b. Hattab, Zeyd b. Sabit'i hafız olması ve Said b. As'ı da vahiy kâtiplerinden olması hasebiyle bu işle görevlendirmiştir.
• Üçüncü halife Osman b. Affan zamanında Kur'an toplatılma işi başlatılmış olup, halifenin bu işi emretmesi ile bizzat kendi gözetimi altında bir grup sahabe tarafından yerine getirilmiştir.

Yukarıda bahsedilen rivayetlere dayanarak nakledilen bu Kur'an-ı Kerim'in toplatılma işlevi hakkında konuya biraz daha açıklık getirilmesi amacıyla bunlardan bazılarına biraz daha ayrıntılı ve de kaynaklarıyla bakmak icap etmektedir.

Hz. Ali'nin (a.s) Mushafı

Hz. Peygamber’in (s.a.a) vefatından sonra o hazretin (s.a.a) Nass-ı Kat’i ve tasdikiyle Kur’an-ı Mecid’e tasallutu hususunda, herkesten daha yetkili ve bu kutsal kitaba daha çok aşina olan Ali (a.s) kendi evinde inzivaya çekilerek, Kur’an-ı Mecid’i nüzul sırasına göre bir kopyada topladı. Henüz Hz. Peygamber’in (s.a.a) vefatından altı ay geçmemişken evinden dışarı çıktı ve yazdığı kopyayı bir deveye yükleyip halka getirerek onlara gösterdi.

Ebu Bekir Dönemi (Kitabet ve Düzenleme)

Kur’an hafızlarının çoğunun öldürüldüğü (70 kişi olduğunu söyleyenler de olmuştur) Yemame olayının patlaması, “Ridde savaşları” olarak bilinen Ebu Bekir’in İslam’dan dönenleri ve yalancı peygamberleri bastırması olayı, daha yeni şekillenen İslam toplumunda büyük bir sarsıntıya neden olmuştu. Ömer’in, zamanın halifesi Ebu Bekir’e önerisi üzerine halife Kur'an'ın korunması amacıyla çabucak Kur'an'ın düzenleme ve toplanması girişiminde bulundu. Bu iş için çok faal, vahiy kâtiplerinin en genci, Kur’an hafızı ve özel Mushaf sahibi Zeyd b. Sabit’i seçti. Zeyd b. Sabit Kur’an yazılarını topladı ve onlarca hafız ve onlarca yazılmış kopyanın onaylanmasına rağmen, her Kur’an ayetini en az iki şahit eşliğinde hem ezber ve hem de yazılmış kopya üzerinden kabul etti. Zeyd’in gözetimi altında gerçekleşen Kur'an'ın toplanması ve düzenlemesi, Mushaf (kitap) şeklinde değil de sahifelerden oluşuyordu. Sonuç itibariyle bu sahifeleri bir sandıkta toplayarak sandığın korunması için bir nöbetçi görevlendirdi. Kur'an'ın toparlanması 14 ay veya Ebu Bekir’in vefatına kadar devam etti. Bu kopyayı Ebu Bekir’in vasiyeti esasınca Ömer’in sorumluluğuna bıraktılar. Ömer’den sonra da Ömer’in vasiyeti gereğince söz konusu kopyayı Hz. Peygamber'in (s.a.a) eşine (Ömer’in kızı Hafza'ya) bıraktılar.

Osman Dönemi (Kur'an’ların Birleştirilmesi)

Timur dönemine ait, Farsça tercümeli Kur'an nüshasının resmi

Osman Kameri 24 yılında hilafet mesnedine oturdu. Onun zamanında Müslümanların geniş çapta ve hayret verici fetihleri ve Kur'an'ın yeni fethedilen topraklara gitmesiyle birlikte, Kur’an kelimelerinin okunuşu ve anlaşılması açısından pek çok sorun ve anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştı. Bu olaylar zinciri, Kur'an'ın yarım kalan işlerinin bir an önce sonuçlandırılmasını ve aynı zamanda Kur’an ve İslam toplumunun benzeri tehlikelerden korunmasını sağlamak açısından oldukça önemliydi. Osman, Zeyd b. Sabit, Said b. As, Abdullah b. Zübeyr ve Abdurrahman b. Haris’ten oluşan bir heyet oluşturdu. Hz. Ali (a.s) bir şekilde onların çalışmalarına gözetmenlik yapıyor, onları anlaşılır ve okunaklı yazmaya teşvik ediyordu.

Böylece toplanan kopyalar üzerinden son yazım çalışmaları başladı. İlk etapta Hz. Peygamber'in (s.a.a) zamanındaki yazıların tamamı toparlandı. Daha sonra Ebu Bekir’in zamanında Zeyd’in yazdığı Kur’an kopyası Hafsa’dan emanet olarak alındı. Zeyd ile birlikte çalışan üç kişi her hangi bir kelimenin yazılışında Zeyd ile anlaşmazlığa düşmeleri durumunda Kureyş diyalektiyle yazılması kararlaştırıldı. Böylelikle Hz. Peygamber (s.a.a) zamanından kalan sahifeler ve Hafsa’nın yanındaki Zeyd’in kopyası esas alınarak, hafızların ve iki şahidin onaylamasıyla Kur'an'ın nihai düzenleme faaliyeti ilerletildi. Mushaf-ı Osmanî olarak tanınan resmi ve örnek kopya yani “Mushaf-ı İmam” Kameri 24-30 yılına kadar dört beş yıllık bir sürede bitirildi ve bu kopya üzerinden beş altı kopya çoğaltıldı. Mekke ve Medine’de iki kopya saklandı. Üç veya dört kopya ise, Kur'an’ı doğru düzgün okuyan ve “Kur’an öğretmeni” unvanını taşıyan hafızların eşliğinde Basra, Kufe, Şam ve Bahreyn gibi İslam dünyasının önemli merkezlerine gönderildi. Daha sonra Osman, sahabelerin ilkel yazma araçlarıyla yazıp kendisine sundukları Kur’an yazılarının su ve sirkeyle kaynatılarak ortadan kaldırılmasını emretti. Araştırmacıların bazıları anlaşmazlığın tamamen kaldırılması ve tabiri caizse “Tevhid-i Nassın” oluşturulabilmesi için dağınık şekildeki yazıların yakıldığını veya bir şekilde yok edildiğini .

Bu Mushaf, noktasız ve harekesiz bir yazım şekli olan Kufi hattıyla yazılmıştı. Bir iki asır sonra üzerinden yazılıp çoğaltılan Mushaflar zamanla nokta ve harekelerle donandı. Hz. Ali’ye (a.s) nispet verilen Mushaf, İbn-i Mes’ud’un mushafı ve diğer sahabelerin mushafının keyfiyeti, Osman’ın yaptığı işin doğruluğu ve Hz. Ali’nin (a.s) onu teyit etmesi ve pak İmamlar’ın (a.s) Mushaf-ı Osmani’yi kabul etmeleri hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için bkz: Tahrif Napeziri-i Kur’an.

Ehlibeyt İmamlarının (a.s) Eldeki Kur'an’ı Kabul Etmeleri

Ehlibeyt imamları (a.s), kendilerinden nakledilen rivayetlerden de anlaşıldığı üzere farklı Kur'an kopyalarının birleştirilmesi ve 3. Halife Osman zamanında hazırlanmış olan Kur'an kopyasını kabul etmişlerdir. Suyuti'nin Hz. Ali'den (a.s) naklettiği rivayete göre, o hazret Osman'ın Kur'an kopyasını hazırlattığı zaman kendisiyle istişare ettiğini buyurmuşlardır. Suyuti, bu rivayete binaen İmam Ali'nin (a.s), Kur'an’ın bu kopyası ile muvafakat ettiği sonucunu çıkarmaktadır.

Aynı şekilde nakledilen rivayetlere göre, İmam Sadık (a.s) kendi huzurunda, resmi kıraate uygun düşmeyen bir kıraatle Kur'an okuyan bir kişiyi bu işten alıkoymuş ve böyle yapmamasını emretmiştir. Et-Temhit yazarının söylediğine bakılırsa Kur'an bilimleri ile aşina olan bilginlerin tamamı günümüzde elde olan Kur'an'ın doğru ve tam olduğu görüşündedirler.

Kur'an'ın Çevirilmesi

Kur'an'ın tercüme edilip edilmemesi hususunda asırlar boyu İslam âlimleri ve mezheplerin önde gelenleri arasında görüş farklılıkları vardı. Fakihlerin çoğu ve Ehlisünnetin dört mezhep imamı (Ebu Hanife’nin dışında ki ilk önce caiz olduğunu ve daha sonra Arapçanın bilinmemesi durumunda caiz olduğunu söylemiştir) namazda Fatiha ve surenin Arapça dışında okunmasının caiz olmadığına hükmetmişlerdir.

Bazıları ise asıl itibariyle Kur'an'ın hiçbir dile çevirilmesinin doğru olmadığı çıkarımında bulunmuşlardır. Ancak Kur'an'ın çevirisinin tarihi çok eskilere dayanmaktadır ve Selman-ı Farisi’nin “Bismillahirrahmanirrahim”i “Esirgeyip, bağışlayan Allah’ın adıyla” şeklinde çevirdiği bilinen bir gerçektir.

Bu konuda çok önemli görüşler vardır. Serahsi “Mebsut” adlı kitabında şöyle yazmıştır: “Farslar, Salman-ı Farisi’ye Fatiha suresini Farsça yazmasını istemiş ve o da yazmıştır. Sonra Farslar namazda Fatiha suresini dilleri Arapça telaffuzuna alışana kadar Farsça okuyorlardı. Derken bu olayı Hz. Peygamber-i Ekrem’e (s.a.a) anlattılar ve Hz. Peygamber de (s.a.a) onları bu durumdan men etmedi.”

Abdüllatif Tıbavi (1910-1981) konuyla alakalı “Ahkâm-u Tercümeti’l Kur’ani’l Kerim” başlığını taşıyan bir makale yazmıştır. Tıbavi bu makalesinde tarihsel eleştiride bulunarak, Hz. Peygamber (s.a.a) döneminde Farsların Müslüman olmadıklarını, dolayısıyla Hz. Peygamber'in (s.a.a) böyle bir sorunla karşılaşmadığını ortaya koyarak, bu sözü reddetmiştir. Muhammed Hamidullah, söz konusu makalenin basıldığı aynı dergide Tıbavi’nin sözünü reddederek rivayette “Biladu Fars” değil, “Kavmin mine’l Fars” şeklinde geldiğini ve sahabe ve Yemen sakinleri arasında pek çok Müslüman İranlının yer aldığını ortaya koymuştur.

İlk ve meşhur fakihlerden olan Ebu Hanife, namazın Farsça kılınabileceğine dair ilk fetva veren kişidir. Ebu Hanife’nin görüşünü kabul eden yarenlerinden bazıları namazda Kur'an'ın Türkçe, Hintçe ve Süryanice gibi dillere tercüme edilmesini caiz bilmişlerdir. Bununla birlikte Ebu Hanife ile aynı yüzyılda yaşayan Ebu Yusuf ve Şeybani, Ebu Hanife’ye muhalefet ederek yalnızca Arapça kıraatinden aciz olan kimsenin Kur'an’ı Farsça kıraat etmesinin caiz olduğunu söylemişlerdir.

Araştırmacıların bazıları ise, Ebu Hanife’nin bu fetvasından döndüğünü söylemiştir. Eskilerden Suyuti ve muasır âlimlerden Muhammed Reşit Rıza “el-Menar” tefsirinde Ebu Hanife’nin verdiği fetvasından döndüğünü ileri sürmüştür. Görünüşe bakılırsa Hanefi mezhebine tabi olanlar geçmişten şimdiye kadar bu fetvaya uymamış ve sürekli namazlarını Arapça kılmışlardır.

Kur'an'ın tercüme edilmesinin gerekliliği görüşünü benimseyenlerin en sağlam delilleri, Kur'an'ın şu ayetidir: “Allah, bir kişiyi ancak gücünün yettiği şeyle yükümlü kılar.” (Bakara, 286). Şafii, Kur'an'ın Arapça dışında okunmasının caiz olmadığı hükmünü vermiştir. Zira Kur’an Arapça indirilmiş ve başka dillere çevirilmesi durumunda Kur’an olmaktan çıkacaktır. Kur'an'ın mucize olması Arapça olmasına bağlıdır ve başka dillere tercüme edildiğinde, Kur'an'ın i’cazı ortadan kalkacaktır. Ancak Arapça kıraatinden aciz olan kimse namazda surelerin yerine “Tespih” ve “Tahlil” söylemesi gerekir. Cahız, Arapça şiirin tercümesinin mümkün olmadığına, zira Arap’ın hikmetinin (şiirinin) Arapça dışına çevrilmesi durumunda, Arap dilinin i’caz ve sanatının heder edildiğine, Kur'an'ın tercümesinin şiirden daha zor ve tehlikeli olduğuna inanır.

Şia âlimleri namaz dışında Kur'an'ın çevirilmesinin caiz ve hatta zorunlu olduğunu kabul etmişlerdir.

Kur'an'ın Basımı ve Yayımlanması

Kur'an'ın basım tarihi, Avrupa ve dünyada kitap basımının yaygınlık kazandığı dönemlere denk gelir. Kur'an'ın Arapça metni ilk defa Venedik’te “Paganini” aracılığıyla 1503-1523 yılları arasında basılmış ve kopyalarının tamamı Papa’nın emriyle toplatılmıştır. Daha sonra İbrahim Hinckelman 1694 yılında Hamburg’da söz konusu Kur’an kopyasını basmıştır. Avrupa’da en eski ve en doğru Kur’an baskısı Flogel basımıdır (1836). İşaret edildiği gibi İtalya ve Alman baskısından sonra Müslümanlar için ilk defa Kur’an metni 1787 yılında Rusya’da Sent Peterzburg’da basıldı. İran’da Kur'an'ın ilk basım tarihi konusunda fikir ayrılıkları vardır. Bazıları ilk Kur’an basımının, Tebriz’de hicri 1242 yılında gerçekleştiğini; bazıları ise hicri 1246 yılında basıldığını söylemiştir.

Kur’an-ı Mecid’in her türlü yazım hatalarından arındırılmış bir şekilde basımının, Mısır baskısı olması önemli bir noktadır. Subhi Salih şöyle yazıyor: “Kahire’de 1923 yılında Kur'an'ın nefis basımı Birinci Melik Fuad’ın tayin ettiği heyetin eşliğinde ve Ezher şeyhlerinin gözetimi altında yayımlandı. Asım Kıraati’nin Havs rivayeti esasına göre basılmış bu Kur’an, İslam âleminde büyük bir ilgi ve alakayla karşılandı.” Suriyeli meşhur hattat Osman Taha’nın hattının temel alınarak yazılan Kahire mushafı, Suriye’de çeşitli boylarda ve yüksek tirajlarda basıldı. Daha sonra hicri kameri 15. yüzyılın başlarında Melik Faht Kurultayı, Kur’an Âlimleri heyetini tayin etti. Son derece bilimsel çalışmaların neticesinde gerçekte Kahire mushafı olan Osman Taha’nın kopyasının, teknolojik mükemmel baskısını İslam âlemine sundu. Her yıl söz konusu bu kopyadan iki milyon kopya basılıp, dünyanın her yerinden gelen hacılara ve dini kuruluşlara hediye edilmektedir. "Resmü’l Hatt-ı Osmanî" hattının esas alınması suretiyle yazılan ve İmamiye Şiasına da dayandırılan bu kopya halk ve âlim tayfasını da kapsamak üzere İslam âlemi tarafından kabul görmüş ve İslam âleminin resmi mushafı olarak telakki edilmiştir. Bu mesele, Ehlisünnet ve Şia’nın bir araya gelmesinde oldukça önemli bir konuma sahiptir.

Kur'an Kıraatleri

Kıraat ve Büyük Kariler

Kur'an'ın son derece dikkatle, emanete riayet ederek ve meşveretle tedvininden sonra kıraat teknikleri ortaya çıktı ve çıkmaması da imkânsızdı. Gerçekte söz konusu kıraat tekniklerini Kur'an'ın kendisi doğurdu. Hz. Peygamber'in (s.a.a) hayatta olduğu dönemde, bazen iki farklı telaffuz bizzat kendisinin huzurunda söz konusu ediliyor ve o hazret, telaffuzlardan birisini ve bazen her ikisini de onaylıyordu. “Seb’atü Ahruf” (yani Kur'an'ın 7 türlü okuma tarzı makbuldür) hadisi, bu anlamı gözetmektedir. Yani Hz. Peygamber (s.a.a) Kur'an'ın yayılması ve hiçbir sahabenin kendi diyalektini Kur’an’a veya Kur'an'ın diyalektini kendi diyalektine yabancı görmemesi için, kıraatte zorluk çıkarmıyor ve anlama zarar vermediği ve yanlış anlaşılmaya sebep olmadığı sürece kolaylık gösteriyordu.

Kıraat ihtilaflarının temel sebeplerinin birkaç tanesi şunlardan ibarettir:

1. Diyalekt farklılıkları. Örneğin Temim kabilesi “حتی حین Hatta hiyn” yerine “عتّی عین Atta Îyn” diyordu.
2. Arapların, okuma-yazma oranındaki seviye düşüklüğü sorunu ve İmam’ın Mushafları’nın olmayışı, İmam Ali (a.s), Ebu’l Esved-i Dueli’yi bu çalışmayı yapması için yönlendirmiş, ancak bu çalışmanın tamamlanması iki üç asır devam etmiştir.
3. Harflerde Nokta ve harekelendirme işaretlerinin olmayışı ve bu eksikliğin giderilmesi için birinci asrın başlarında (Haccac b. Yusuf zamanında) pek çok çaba verilmiş, ancak tamamlanması üçüncü asrın sonlarına kadar devam etmiştir.
4. Sahabe ve karilerin şahsi içtihatları ve genel anlamda kendilerine has çıkarımlarda bulunan, ayet ve kelimeleri kendilerine göre anlamlandırıp tefsir eden Kur’an araştırmacılarının görüşleri.
5. Asr-ı Saadetten ve ilk İslam medeniyetinin beşiği olan -Mekke ve Medine- uzak olmak.
6. Daha sonraları Kıraat ve Tecvit ilminin hazırlama sorumluluğunu üstlendiği; durma, başlama, ayırma ve birleştirme işarelerin olmayışı. İkinci asrın sonları ve üçüncü asrın başlarında Kur’an hazırlama girişimleri başladı ve kıraat ilmine vakıf olan pek çokları kıraat çeşitleri arasından en doğrusunu seçerek kaydetme faaliyetinde bulundu. Bu doğrultuda çalışma yapan ilk kişiler Harun b. Musa (201-291 h.k.) ve Ebu Ubeyd Kasım b. Süllem’dir (157-224 h.k.). Ebu Ubeyd Kasım b. Süllem, Arapça "Siga" olarak adlandırılan güvenilir kârileri ve onların kıratlarını kaydetti ve “Yedi Kur’an Kârisi/Kurra-i Seb’a” bunların arasındadır. Bir asır sonra seçkin Kur’an araştırmacısı Ebu Bekir b. Mücahit (245-324 h.k.) kameri 322 yılında daha önce kayda geçmiş kâriler arasından “Yedi Kur’an Kârisini” belirledi. O günden sonra söz konusu bu kariler birinci dereceden kıraat kârileri olarak tanındılar. Bir süre sonra üç meşhur kıraat kârisi de “Kurra-i Seb’a”ya eklendi (Kurra-i Aşere). Elbette “On Kıraat Kârisi” ve “Yirmi Kıraat Kârisi” de kıraat ilminde meşhurdur. Ancak “On Kıraat Kârisi” kitabet, vahiy, Kur’an hafızları veya başkalarını da kapsayarak senet ve rivayetleri, “Etbau't-Tabiin”den “Tabiin”ne, tabiinden “Sahabe”ye ve sahabeden de Hz. Peygamber'e (s.a.a) ulaşan kişilerdir.

Yedili ve Onlu Kıraat Kârileri

Yedi Kıraat Kârisi’nden pek çok söz nakledilmiştir. Ancak sonraki Kur’an uzmanları ve kıraat ilmine aşina olan kişiler yanında kaydetme, senet sağlamlığı ve “Yedi Kur’an Kârisi” yanındaki öğrenim süreleri açılarından daha makbul ve daha incelik gösteren kâriler arasından iki tanesine tabiri caizse standartlık bahşedildi. Dolayısıyla on dört rivayet ortaya çıktı.

Yedi Kıraat Kârisi ve On dört Ravilerinin İsimleri:

1. Abdullah b. Amir Demeşki (ö. 118 h.k.)
   
   1. Birinci ravisi: Hişam b. Ammar
   2. İkinci ravisi: İbn-i Zekvan
2. Abdullah b. Kesir Mekki (45-120 h.k.)
   
   1. Birinci ravisi: el-Bezi Ahmet b. Muhammed (170-243 h.k)
   2. İkinci ravisi: “Kanbul” lakaplı Ebu Amr Muhammed b. Abdurrahman (195-291 h.k)
      
3. Asım b. Ebi’n-Nücud (90-180 h.k)
   1. Birinci ravisi: Havs b. Süleyman (90-180 h.k)
   2. İkinci ravisi: Şu’be b. Ayyaş (95-194 h.k)
4. Zebban b. Alâi Ebu Amr Basri (68-154 h.k)
   1. Birinci ravisi: Havs b. Amr ed-Duri (ö. 264 h.k.)
   2. İkinci ravisi: Ebu Şuayb Musa Salih b. Ziyad (190-261 h.k)
5. Hamza b. Habib Kûfi (80-156 h.k)
   1. Birinci ravisi: Hallad b. Halid Kûfi, Ebu İsa Şeybani (142-220 h.k)
   2. İkinci ravisi: Halef b. Hişam (150-220 h.k)
6. Nafi b. Abdurrahman Medeni (70-169 h.k)
   1. Birinci ravisi: Osman b. Said Mısri (110-197 h.k)
   2. İkinci ravisi: Kalun, İsa b. Mina (120-220 h.k)
7. Kesai, Ali b. Hamza (119-189 h.k)
   1. Birinci ravisi: Leys b. Halid (240 h.k)
   2. İkinci ravisi: Havs b. Ömer ed-Duri

Kıraatı Seb’a’ya üç kıraat daha eklendiğinde Kıraatı Aşere olacaktır ki söz konusu üç kari şöyledir:

1. Halef b. Hişam (150-229 h.k)
   1. Birinci ravisi: İshak (Ebu Yakup İshak b. İbrahim Bağdadi ö. 286 h.k)
   2. İkinci ravisi: İdris, Ebu’l Hasan Abdulkerim.
2. Yakup b. İshak (117-205 h.k.)
   1. Birinci ravisi: Reveys, Muhammed b. Mütevekkil (ö. 234 h.k)
   2. İkinci ravisi: Ruh, Ebu’l Hasan Ruh b. Abdulmümin Hezeli (ö. 234 h.k)
3. Ebu Cafer Yezit b. Ku’kaa (ö. 130 h.k)
   1. Birinci ravisi: İsa, Ebu’l Haris İsa b. Verdan Medni (ö. 160 h.k)
   2. İkinci ravisi: İbn-i Cemmaz, Süleyman b. Müslim (ö. 170 h.k)

Kur’an araştırmacıları ve Şia usulcüleri Kıraat-i Seb’a ve Kıraat-i Aşere’nin hüccet olup olmadığını tartışmışlardır.

Kur'an'ın Yapısı

Sureler

80 Dürrü-Necef parçasından oluşan ahşap zemin üzerine kazınmış Kur'an ayetlerinden oluşan pano

Kur’an-ı Kerim genel olarak "Sureler" halinde bölümlenmiştir. «Sure», sözcükte “Kesilmiş ve Bölünmüş” anlamında olup, terimde “Şehrin etrafına çekilmiş duvar veya sur” anlamındadır ve bu anlamıyla Kur’an’da kullanılmıştır..Aynı şekilde Kur’an’da sure'nin çoğulu olan “Suver” kelimesin de kullanılmıştır.

Kur’an-ı Mecid’de toplam 114 sure vardır ve genel hatları itibariyle uzunluk sırasına göre düzenlenmiştir. Kur'an'ın en uzun suresi Bakara suresi (286 ayet ve Osman Taha kopyası esasınca 48 sayfadır) ve en kısa suresi ise Kevser suresi (3 ayet) suresidir.

Kur'an surelerinin dizilişi ve Fatiha ile başlayıp, Nas ile son bulmasının “Tevkifi” {Nassa dayalı) mi, yoksa “İçtihadi” mi (sahabenin içtihadı), yoksa Kur'an’ı bir araya toplayan kimsenin kendi görüşüne mi bağlı olduğu konusunda çeşitli görüşler vardır.

Bazıları sıralamanın “Tevkifi” yani değiştirilemez olduğunu ve Hz. Peygamber'in (s.a.a) emir ve yönlendirmesi ve “Vahyin” yönlendirmesiyle gerçekleştiğini söylemiştir. Bazıları “İçtihadi” olduğunu ve “Osman Musafhı”nı düzenleyenin sorumluluğunda gerçekleştiğini söylemiştir. Zira Hz. Resul (s.a.a) bir takım deliller gereğince Kur'an’ı yazıp bir araya toplamış, ancak iki cilt arasında toplanmış olarak düzenlememiştir. Bir kısım uzmanlar ise “Tevkif” ve “İçtihat” karışımı olduğunu söylemişlerdir ki daha çok kabul edilen görüş budur.

Kur’an-ı Mecid’in 114 suresinin isimleri Ramyar’ın “Tarih-i Kur’an” isimli kitabında (583. sayfasından sonra), kelime ve harfleriyle alakalı bilgiler, Dr. Mahmut Ruhani’nin “Ferheng-i Amari-i Kelimat-ı Kur’an-ı Kerim” kitabında ve aynı şekilde yeni basımlı Kur’anların sonlarında zikredilmiştir.

Ayetler

Kur’an-ı Kerim’in en küçük birimi ayettir. Çoğunlukla her ayet bir cümledir. Ancak bazen ayetler birkaç cümle veya bir paragraftan oluşurken (Ayete’l Kürsi veya Nur ayeti gibi) bazen de birkaç paragraftan oluşmuştur (örneğin Tedayün ve Müdayene olarak da isimlendirilen Kur'an'ın en uzun ayeti olan “Deyn” ayetinde olduğu gibi). Deyn ayeti, Osman Taha kopyasında (Medine kopyası) tam olarak 15 satırdır. Bazen de ayet bir cümleden daha azdır. Ör: Rahman suresinin 64. ayetinde yer alan “Müdhammetan” kelimesinde olduğu gibi yalnızca bir kelimedir. Ayrıca “Ta-Ha”, “Ya-Sin”, ve “Elif-Lam-Mim” gibi "Huruf-u Mukattaa" adıyla anılan ayetler bir kelime dahi sayılmazlar.

Ayetlerin isimlendirilmesi işi şeriat sahibine aittir (Tevkifi). Hatta surenin başında gelen “Elif-Lam-Mim-Sad” gibi Mukattaa harfleri bir ayet sayılırken “Elim-Lam-Mim-Ra” gibi Mukatta harfleri bir ayet bile sayılmamıştır. Bununla birlikte “Ha-Mim-Ayn-Sin-Kaf” iki ayet hesap edilirken (1. Ha-Mim, 2. Ayn-Sin-Kaf) “Kaf-Ha-Ya-Ayn-Sad” bir ayet bile hesap edilmemiştir. Kur’an’da “Ayet” ve ayetin çoğulu olan “Âyat” kelimeleri genel olarak cümle anlamında kullanılmıştır.
Bakara suresinin, 286 ayeti var ve böylece Kur’an-ı Kerim’in en çok ayetine sahiptir. En az ayete sahip olan en kısa sure de Kevser suresidir (3 ayet). Ayetlerin tamamının sayısı hakkında çeşitli görüşler vardır. Bu görüşlerin en geçerli olanı Ebu Abdurrahman b. Habib Süllemi’nin, Emirü’l Müminin Ali’den (a.s) nakletmesi ve İmam Şatibi’nin “Nazımetü’z-Zuher” kitabında zikretmesi esasına göre, Kur’an ayetlerinin tamamının sayısı 6236 ayettir.

Cüzler ve Hizipler

Cüzler ve hizipler, Müslümanların tarafından belirlenen Kur'an'ın iki farklı bölünme şeklinden ibarettirler. Tahmin edildiği kadarıyla Müslümanlar Kur'an-ı Kerim'i günlük okuma amaçlı veya ezberleme durumunda, günlük kaldıkları yeri daha kolay tespit edebilmek amacıyla böyle bir işe girişmiş ve bu şekilde bir bölüşüm bulunmuşlardır. Bu tür bölünmeler genel olarak kişisel boyutu ağır basan işlerdendir. Zira herkes açısından aynı oranda bölünmenin olmadığını görmekteyiz.

Söylenenlere bakılırsa Hz. Peygamber'in (s.a.a) zamanında Kur'an, yedi hizb halinde bölümlendirilmişti ve her hizbde birkaç sure yer almaktaydı. Aynı şekilde daha sonraki dönemlerde de iki cüzlük ve on cüzlük bölünmeye rastlanmaktadır. Günümüzde ise Kur'an-ı Kerim'in 30 cüz ve her cüz'ün de dört hizbe bölünümü daha yaygındır.

Rükû'lar

Kur'an'ın içsel ve ayrıntılı diğer bir bölümü de onun “Rukuat”a bölünmesidir. Ruku’dan maksat bir konuya özel nazil olup, aralarında anlam bütünlüğü olan bir grup ayet için kullanılan bir terimdir. Yani bir konuya özel bir kaç ayetten sonra başka bir Konuya değiniliyorsa, ikinci konunun başlayacağı yere kadar olan ayetler "Rükû" olarak adlandırılır.

Günlük nafile namazlarında, özellikle gece namazlarında birinci ve ikinci rekâtta Fatiha suresinin ardından bir surenin tamamı veya birkaç ayetin okunmasıyla yetinilebilir. Fatiha ve zamm-ı surenin veya bir kaç ayetin okunmasının ardından Rüku'ya gidildiği için bu anlamda tam sure olmamakla birlikte, zamm-ı surenin yerini alabilecek konumda olan bu bir kaç ayet için “Rükû” isminin verildiği söylenebilir.

Kur’an bilimleri üzerine uzmanlık yapmış bilginlerden bazılarının kabul ettiği bu görüşün takipçileri, özel unvan ve konuları teşkil eden ayetlerin başlangıç ve bitiş noktalarını belirlemişlerdir. Bu belirlenen bölümün okunmasından sonra rükuya gidilmesi gerektiği nedeniyle her bölümü “Rükû” olarak isimlendirmişlerdir. Kur'an'ın “Rukuatı”nın sayısı meşhur görüşe göre 540 rükûdur.

Huruf-u Mukattaa

Huruf-u Mukattaa, sûre başlarında kesik kesik, ikisi üçü birleşik veya tek başına yazılı bulunan harflere denir ve “Fevatih-u Suver” ise surelerin başlangıcı anlamındadır. Istılahta Kur’an-ı Mecid’in bazı ayet ve harfleri için söylenen şifredir. Yani bunların anlamı veya hedefi, vahyin inmeye başladığı zaman diliminden günümüze kadar görüş sahipleri ve Kur’an uzmanlarının kabul edebileceği şekilde açıklık kazanmamıştır. Bu harfler 29 harften veya harflerin toplamından ibaret olup “Bakara” ve “Ali İmran” suresinin dışında hepsi Mekki olan 29 Kur’an suresinin başında gelmiştir. Elbette bazı bilim adamları ve arifler, bu harflere bir takım anlamlar yüklemek suretiyle bir anlamda onları tefsir etmişlerdir.

Ör: Nakşibendi şeyhinin “Nur-u Vahdet” kitabında şöyle bir yorum yer almaktadır:
Bakara suresinin başında yer alan "Elif, Lam, Mim" harflerinden "Elif", bu mukattaa harflerinin birincisi olması hasebiyle, Allah'ın zati sıfat olan "Ehed" «احد» kelimesinin ilk harfine tekabül etmekte ve bu sıfata işaret etmektedir. "Lam" mukattaa'nın ikinci harfi olduğu için, yine Allah'ın zati sıfatlarından olan "İlim" «علم» kelimesinin ikinci harfine tekabül etmekte ve Allah'ın ilmine işaret etmektedir. Mukattaa'nın üçüncü ve son harfi olması itibariyle "Mim" ise "Âlem" «عالم» kelimesinin son harfine tekabül etmekte ve "Âlem”e işaret etmektedir. Buradan çıkarılan anlam şudur:

Allah, Ehad sıfatıyla zuhur etti, Ehadiyet de ilim suretine büründü ve İlim, Âlem suretinde zuhur etti. Yani âlem, ilahi ilimden ve ilim de Ehadiyetten ve Ehadiyet de Âlemlerin rabbi olan Allah'tan ayrı-gayrı bir şey değildir. Yani Âlem, Allah'ın simgesidir. Bu anlamda o zahirdir ve ondan gayrı ne varsa onun mazharıdır. Elbette bu tefsir ve teviller tamamen ilim ehlinin kişisel idrakine yönelik olduğundan kesin bilimsel veri niteliği taşımazlar.

Kur'an'ın içeriği

Kur'an-ı Kerim, içerik bakımından oldukça zengin bir yapı arzetmektedir. İnanç ve itikat, ahlak, şer'i hükümler ve ilmihal konuları, geçmiş ümmetlerin öyküleri, müşriklerle ve münafıklarla savaşma gibi konular ağırlıklı olarak işlenmiştir. Ancak Kur'an'ın öncelikli ve ağırlıklı olarak hassasiyetle üzerinde durduğu iki konu, Tevhit ve Mead konularıdır. Ayrıca İslam'in ilk yıllarında vuku bulan olaylar, İslam Peygamberinin (s.a.a) gazveleri, diğer peygamberlerin biyografik hikâyeleri, ibadet ve hukuk ile ilgili hükümler, devlet kanunları ve cezai hükümler, ahlak açısından fazilet sıfatları ve rezil sıfatlar, şirk ve nifakı yasaklayan ayetlerden ibarettir.

Mekki ve Medeni Ayetler

Ehlisünnet ve Şia âlimlerini de kapsamak üzere Kur’an araştırmacıları surelerin (ve ayetlerin) Mekki veya Medeni mi olduğunu anlamak için, üç ölçü ortaya koymuşlardır:

1. Mekânsal Kural: Hicretten sonra olsa dahi Mekke’de ve Mekke’ye dair konu içerikli nazil olan sureler Mekki ve Medine’de ve Medine’ye dair konu içerikli nazil olan sureler ise Medeni’dir.
2. İnsanları dikkate alan kural (Toplumsal kitle özelliklerini ölçü alan kural): Mekke ehline hitap eden sure ve ayetler (genellikle "Ya eyyühe'n-nas" yani Ey İnsanlar!, Ya beni Âdem veya Ey Adem oğulları!" şeklinde hitap eden ayetler) Mekki ve Medine ehline hitap eden (genellikle "Ya eyyühellezine" yani Ey o kişiler ki… şeklinde hitap eden) sure ve ayetler ise Medeni’dir.
3. Zamansal Kural: Tahkik ehli bu kuralı daha kapsamlı ve daha belirleyici kabul etmiştir (Cami’i efrat mâni'i ağyar). Bu kural şöyledir: Hicretten önce nazil olmuş sure ve ayetler Mekki ve hicretten sonra nazil olan sure ve ayetler ise Medeni’dir; ister Mekke’de, ister Medine’de, isterse yolculuk ve gazvelerde nazil olmuş olsun. Mekki ve Medeni sure ve ayetlerin tanınması işitsel olup, asıl ölçü Hz. Peygamber (s.a.a), sahabe ve tabiin’den ulaşmasıdır.

Nasih ve Mensuh Ayetler

Nasih ve Mensuh Ayetler “Nesh” sözcükte anlamın iptal edilmesi demek olup, Kur’an bilimleri terminolojisinde ise şöyledir: Önceki şer’i bir hükmün görünüşte devam etmesi gerekse bile, sonraki bir şer’i hükümle kaldırılmasıdır. Öyle ki iki hükmün bir araya gelmesinin zati itibariyle veya apaçık iptalini gerektiren bir delil belirtmek suretiyle yahut icmanın özel delili gereğince veya apaçık nassa göre mümkün olmaması gerekir. Daha anlaşılır bir ifadeyle beyan etmek gerekirse, şöyle söylenebilir: Şer’i bir hükmün diğer bir şer’i hükümle kaldırılmasıdır. Keza müminlerin bir ayeti, o ayetin hükmünü veya hem ayet ve hem de hükmünün kıraat etme zorunluluğunun son bulmasıdır.

Kur’an-ı Mecid’in bizzat kendisi Nesh’in vaki olduğunu doğrular. Nitekim Kur’an’da şöyle buyrulmuştur: “Biz herhangi bir ayetin hükmünü yürürlükten kaldırır veya onu unutturur (ya da ertelersek), yerine daha hayırlısını veya emsalini getiririz. Allah'ın gücünün her şeye hakkıyla yettiğini bilmez misin?” Aynı şekilde şöyle buyrulur: “Biz bir ayeti değiştirip yerine başka bir ayet getirdiğimiz zaman (ki Allah, neyi indireceğini gayet iyi bilir) onlar Hz. Peygamber'e (s.a.a), "Sen ancak uyduruyorsun" derler. Hayır, onların çoğu bilmezler.” Başka bir ayette: “Allah, dilediğini siler, dilediğini de sabit kılıp bırakır. Ana kitap (Levh-i Mahfuz) O'nun yanındadır.” Ehlisünnet ve Şii mezhebine mensup Kur’an araştırmacılarına göre Nesh hem Kur’an’da ve hem de sünnette caizdir.</ref>Hurremşahi, Danişname-i Kur’an ve Kur’an Pejuhi, c.2, s. 1637</ref>

Muhkem ve Müteşabih Ayetler

“İhkam” kalıbından türetilen “Muhkem” sağlamlaştırmak anlamındadır. Muhkem ayetten maksat, anlamı açık ve anlaşılır ayetlerdir. Ragıp İsfehani’nin deyimiyle: “İster lafız ve isterse anlam açısından şüphe götürmeyen ayettir.” Ahkâm, öğüt, adap ve ahlakı içeren ayetlerin çoğunluğu bu kabildendir. Buna karşılık benzerlik, benzeşmek, birbirinin aynısı olmak anlamına gelen “Müteşabih” kelimesi “şüphe” ve “iştibah/Yanlışlık” kelimesiyle aynı kökten gelir. Rağıb İsfehani, müteşabih ayeti şöyle tanımlar: “Zahiriyle batını bir olmayan.” Şeyh Tusi bu konuda şöyle yazmıştır: “İfade tarzı gayet açık olması nedeniyle her hangi bir izaha ihtiyaç duyulmaksızın, zahirinden neyin kastedildiği anlaşılan ayetlere “Muhkem ayetler” denir. İfade tarzı açık olmayıp, anlaşılabilmesi için izaha gerek duyulan ve emare olmaksızın anlatılmak istenen konunun tam olarak anlaşıldığından emin olunamayan ayetlere ise “Müteşabih ayetler” denir.”

Başka bir tanımda “Müteşabih” için şöyle denilmiştir: Anlam açısından insanı şek ve şüpheye düşürebilecek birkaç anlam içeren lafızdır. Dolayısıyla tevile ve tefsire muhtaçtır. Bu tip ayetler hem doğru ve hem de yanlış tevile açıktır. İnsanın ve gökyüzünün yaratılışı, ilahi takdir, Allah'ın sıfatları ve ilahi fiillerin çoğu bu ayetlere örnek verilebilir.
Kur’an ayetlerinin çoğu “Muhkem” ve pek azı “Müteşabih”tir. (yaklaşık 200 ayet). Bazı mütekellimler aşağıdaki ayetlere dayanarak “Müteşabih” ayetlerin varlığını inkâr etmişlerdir:

“Bu (Kur'an), insanlar için bir açıklama, Allah'a karşı gelmekten sakınanlar için bir hidayet ve bir öğüttür.” . “Elif Lâm Râ. Bu Kur'an; ayetleri, hüküm ve hikmet sahibi (ve her şeyden) hakkıyla haberdar olan Allah tarafından muhkem (eksiksiz, sağlam ve apaçık) kılınmış, sonra da Allah'tan başkasına kulluk etmeyesiniz diye tafsilatıyla açıklanmış bir kitaptır.” . Bununla birlikte başka Kur’an araştırmacıları da aşağıdaki ayette olduğu gibi bazı ayetlere dayanarak Kur'an'ın tamamının “Muhkem” veya “Müteşabih” olduğunu söylemişlerdir:

“Allah, sözün en güzelini; yani ayetleri, (güzellikte) birbirine benzeyen ve (hükümleri, öğütleri, hikayeleri) tekrarlanan bir kitap olarak indirmiştir.” (Zümer, 23)

Ahbariler de buna yakın bir görüşü kabul ederek Kur'an’ı anlamanın Hz. Peygamber (s.a.a) ve Masum İmamlardan (a.s) nakledilen rivavet ve hadisler dışında mümkün olmadığını kabul etmişlerdir.

Kur’an-ı Kerim’in bizzat kendisi gayet açık bir dille Muhkem ve Müteşabih ayetlerinin varlığını ortaya koyar ve her birisi için bir açıklama yapar: “O, sana Kitab'ı indirendir. Onun (Kur'an’ın) bazı ayetleri muhkemdir, onlar kitabın temelini teşkil eder. Diğerleri de müteşabihtir. Kalplerinde bir eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onun olmadık yorumlarını yapmak için müteşabih ayetlerinin ardına düşerler. Oysa onun gerçek anlamını ancak Allah bilir. İlimde derinleşmiş olanlar "Ona inandık, hepsi Rabbimizin katındandır" derler. (Bu inceliği) ancak akıl sahipleri düşünüp anlar.” .

Elbette belirtmek gerekir ki Hud suresinin başında zikredilen ayet ile burada naklettiğimiz ayet arasında her hangi bir çelişki söz konusu değildir. Zira Allame Tabatabai'nin de belirttiği ve tefsir metodu olarak da kendisinin bizzat tefsirinde uyguladığı üzere, Kur'an'ın bazı ayetleri diğer bir kısmını tefsir ve tevil etmektedir. Yani ayetler arasında icmal ve tafsil durumuna dikkat etmek gerekir. Ör: Fatiha suresinde: «Bizi, nimet verdiklerinin yoluna hidayet et» buyuruyor. Nisa suresinde bu kendisine nimet verilen hidayet ehlinin: «Peygamberler, Sıddıklar, Şehitler ve Salihler» olduğu beyan edilmiştir. Aynı zamanda bu ayet, Fatiha suresinin ayetinin bir tafsil ve tefsiri hükmündedir. Sonuç olarak söylemek istediğimiz şudur: Kur'an’dan veya hadislerden birine takılıp, ona göre anlam çıkarıp, tevillere gitmek doğru değildir. Her işin bir uzmanı olduğu gibi, her bir ilim dalında da o bilim dalı üzerine eğilmiş, ömür vermiş kişilerin görüşlerine müracaat etmek gerekir.

Kur'an Hikâyeleri (Ayinler/Dinler ve İnançlar)

Kur'an'ın başından sonuna kadar içerdiği ve tekrar ettiği konulardan bir diğeri de genellikle özel noktalar içerip, ibretlerle dolu olan peygamberlerin ve kavimlerin hikâyeleridir. Kur’an hikâyelerinin araştırılıp tanınması işi, Kur’an bilimlerinin bölümlerinden birisidir.

Daha önce söylendiği gibi Kur'an'ın açıklama yöntemi, birbirine bağlı ve tek düze bir açıklama yöntemi değil, bilakis çeşitli güllerden oluşmuş bir buket misali çeşitli konuların iç içe işlendiği bir yöntem olup, bir hikâyenin başından sonuna kadar kesintisiz ele alındığı pek nadirdir. Kur’an’da baştan sona kesintisiz bir şekilde anlatılan hikâyeler şunlardan ibarettir: Yusuf suresinde Hz. Yusuf (a.s) ve kardeşlerinin hikâyesi, Ta-ha suresinde Hz. Musa’nın (a.s) hikâyesi, Sad suresinde Hz. Davud’un (a.s) hikâyesi, Neml suresinde Hz. Süleyman’ın (a.s) hikâyesi, Nuh suresinde Hz. Nuh’un (a.s) hikâyesi ve Hud suresinde Hz. Hud’un hikâyesi. Yunus suresinde Hz. Yunus’un hikâyesi, İbrahim suresinde ise Hz. İbrahim’in (a.s) hikâyesi tam olarak ele alınmadığı gibi, sadece Hz. İbrahim değil, bilakis diğer peygamberlere ait hikâyelerde konu edilmiştir.

Hz. İbrahim’in (a.s) hikâyesinin çoğunluğunu Bakara ve diğer surelerde aramak gerekir. Kur'an'ın 15 suresinde Hz. İbrahim’e (a.s) işaret edilmiştir. Keza Hz. Musa’nın (a.s) hikâyesi de Kur'an'ın 21 suresine yayılmıştır. Kur’an hikâyelerinde sadece peygamberler ele alınmamış, bilakis Kehf suresinde Ashab-ı Kehf veya Kasas suresinde Karun gibi nebi olmayanların hikâyelerine de yer verilmiştir.

Kur’an’da yer alan bazı şahsiyetlerin hikâyeleri şunlardan ibarettir: Âdem (a.s), Azer, İblis, İdris, İrem halkı, İshak, İsmail, Ashabu’l Uhdud, Ashabu’r-Res (Ashab-ı Kehf ile aynıdır), Ashabu’s-Sebt, Ashabu’s-Sefine, Ashabu’l Kehf, Ben-i Âdem, Ben-i İsrail, Tebbe, Semud, Calut, Cin, Havva (isim söylenmeksizin), Havariyyun, Hızır (Raculün Salih), Davud, Zü’l-Karneyn, Zü’l-Kifl, Rum, Zekeriya, Züleyha (isim söylenmeksizin), Zeyd b. Harise, Zeynep binti Cahş (isim söylenmeksizin), Samiri, Sebe, Sehere, Süleyman, Şuayb, Salih, Talut, Ad, Üzeyir, İsa b. Meryem, Firavun, Karun, Ken’an b. Nuh (isim getirilmeksizin), Lokman, Lut, Hz. Muhammed, Medyen, Meryem, Mütefikaat, Musa, Nasara, Nemrut, Nuh, Habil, Kabil, Harut, Marut, Harun, Haman, Hud, Ye'cüc, Me'cüc, Yahya, Yakup, Yunus ve Yahuda.

Kur'an'ın İ'cazı (Mucize Oluşu)

Kur’an’ın i’cazının anlamı hakkında ortaya atılan görüşler:

1. Kur’an’ın eşi ve benzeri olmayan fesahat ve belagatinin i’cazı (Edebi eşsizlik/Dilsel i’caz Teorisi).
2. Kur’an’ın ton ve kafiye uyumu açısından i’cazı.
3. Kur’an’ın benzersiz maarif ve öğretilerinin i’cazı.
4. Kur’an hükümlerinin fıtrat ve akl-ı selimle uyuşması ve her iki âlemi de kapsaması.
5. Kur’an'ın delil ve bürhanlarının kesinlik içermesi ve faslü’l hitap (son noktayı koyma) özelliği taşıması.
6. Geçmiş ve geleceğe dair gaybi haberleri kapsaması.
7. Yaratılış sırlarına ilmi olarak değinmesi.
8. Kur’an’ın pek çok hadiselerin vuku bulduğu anda ve yirmi üç yılda nazil olmasına karşın açıklamalarında istikamete sahip oluşu ve çelişki taşımaması.
9. Allah-u Teâlâ’nın, muhalifleri Kur’an’ın benzerini getirmekten aciz bıraktığına dair buyrukları (Sarfe Teorisi).

Önceki peygamberlerin mucizeleri çoğunlukla hissiyata (beş duyuya) hitap ediyordu. Ancak Hz. Peygamber-i Ekrem’in (s.a.a) ölümsüz mucizesi olan Kur’an akli-ilmi (kültürel) bir mucizedir. Meşhur deyimle, her peygamberin mucizesi kendi zamanının gelişim şartlarına uygundu. Hz. Peygamber'in (s.a.a) yaşadığı dönemde Arap kabileleri arasında şiir ve edebiyat çok ileri bir sanat olarak kabul edildiği için, Allah Teâlâ Hz. Peygamber-i Ekrem (s.a.a) için dilsel ve edebi mucizeyi seçti.

Kur’an’ın i’cazı hakkında yukarıda sıralanan görüşler arasında iki görüş tercihe şayandır:

1. İmamiye âlimlerinin ezici çoğunluğu ve Cahiz, Gazi Abdülcabbar, Zemahşeri, Abdülkahir Cürcani ve Sekkaki gibi Ehlisünnet’in Kur’an araştırmacıları ve edebiyatçıları ve Hace Şemseddin Muhammed Hafız gibi büyük İslam âlimleri Kur’an’ın dilsel eşsizlik ve edebi i’cazını kabul etmişlerdir.
2. Sarfe görüşü. Bu görüş esasına göre Kur’an’ın i’cazı benzersiz fesahat ve dilsel-edebi cümlelerinde değil, bilakis Allah Teâlâ’nın Kur’an’ın bir benzerinin getirilmesinden insanları aciz bırakmasıdır. İmamiye âlimlerinden Seyyid Murtaza ve Şeyh Tusi “Sarfe Kuramı”nı kabul etmiştir. Ne var ki bu kuram zayıf ve eleştirilen bir kuramdır. Zira bu anlayış Kur’an’ın zati, edebi, dilsel ve içeriksel değerinin i’cazını kabul etmemektedir. Seyyid Murtaza ve Şeyh Tusi gibi İmamiye’nin büyük âlimlerinin, Mutezile mektebine mensup Nazzam’ın (Sarfe kuramının kurucusu sayılır), İbn-i Hazm-ı Zahiri ve bazı Eş’ari âlimlerinin Sarfe kuramını kabul etmelerinin sebebi şu olabilir: Her kavmin edebi eserlerinin yüce bir konuma sahip olup, mukabele edilememe özelliğine sahip olmasından dolayı, Kur’an’ın edebi ve dilsel i’cazı yeterli değildir.

Kur'an'ın Meydan Okuyuşu

Mekke kâfirleri Hz. Peygamber'in (s.a.a) daveti ve ilahi kelamla karşı karşıya kaldıklarında o hazreti duymamak için kulaklarına pamuk tıkıyor ve başkalarını da sakındırıyorlardı. "Bu, ancak bir insan sözüdür." diyor veya "Duyduk, istesek biz de bunun benzerini elbette söyleyebiliriz.” ve benzeri iddialarda bulunuyorlardı. Allah Teâlâ onların bu sözlerine karşı meydan okumaktadır. Yani Allah Teâlâ, Kur'an-ı vahiy olarak kabul etmeyen inatçı kâfirleri, Kur'an'ın bir benzerini getirmeye davet ediyor.

Allah Teâlâ konuyla ilgili olarak şöyle buyuruyor: “Yoksa "onu (Kur'an’ı ) uydurdu" mu diyorlar? De ki: "Eğer doğru söyleyenler iseniz, haydi Allah'tan başka gücünüzün yettiklerini de (yardıma) çağırıp, siz de onun gibi uydurma on sure getirin."

Başka bir ayette ise şöyle buyruluyor: “Eğer kulumuza (Muhammed'e) indirdiğimiz (Kur'an) hakkında şüphede iseniz, haydi onun benzeri bir sure getirin ve eğer doğru söyleyenler iseniz, Allah'tan başka şahitlerinizi de yardıma çağırın (ve bunu ispat edin).”.
Kur’an ayetlerinde yer alan bu meydan okuyucu sözler, bütün ırklara ve her zaman dilimine hitap etmektedir. Hz. Peygamber (s.a.a) yaşadığı asr-ı saadet dönemi üzerinden henüz kısa bir zaman geçmişti ki, Arapların büyük edip ve şairlerinden biri olan “Müseyleme” ve onun gibi nice yalancı peygamberler türemiş ve Kur’an’la mukabele etmeye kalkışmışlardır. Ancak yüce anlam ifade eden cümleleri yanyana getirmek şöyle dursun, sıradan cümleler kurmaktan dahi aciz kalmışlardır. Birbiriyle alakası olmayan içeriksiz cümlelerle geçiştirmeye çalışmışlardır. Böylece Kur'an'ın mucize olduğunu bir kez daha amelleriyle gerçeklemişlerdir. .

Elbette belirtmek gerekir ki, Müseyleme basit bir şahsiyet değildi. Bilakis zamanın en büyük edip ve şairlerinden biri ve aynı zamanda dâhi denilecek bir zekâya da sahip bir kişiliği vardı. İslam'a kast edenler bu zatı tahrik edip fikrini çelmiş, sonra da böyle bir işi başarabileceği konusunda kendisini ikna etmişlerdir. Müseyleme uzun bir müddet inzivaya çekilerek düşünüp taşınıp, Kur'an'ın üslubunu da çalmak kaydıyla, kurmuş olduğu cümlelerle sadece etrafındaki insanların alay konusu olmuştur.

Ör: Meşhur cümlelerinden birinde Karia suresinin üslubunu taklit ederek şöyle diyor: “Fil! Nedir o fil?! Sen Fil'in ne olduğunu nereden bilebilirsin?! Onun uzun bir hortumu ve kısa bir kuyruğu vardır”. Görüldüğü gibi içi boş, hiç bir anlam ifade etmeyen, insanlığın hiç bir derdine deva olmayacak saçma sapan bir cümleler yığını. Bir de siz bu zeki, dâhi ve zamanın en büyük şairlerinden biri olan bu zatın, aynı üslup ile Kur'an hacimli bir kitap yazdığını düşünün?! Allah, kullarını iyi bildiği için Kur’an bedelinde kitap istemiyor. Belki kısa surelerden birinin dahi bedelini getiremeyeceklerini buyurarak, hatta bütün insanların ve cinlerin birbirinin yardımına koşarak dahi amelen böyle bir şey yapamayacaklarını iddia ve ispat ediyor.

Kur'an'ın Diğer Şer'i Naslar ile Farkı

İslam dininin temel kaynaklarından biri Kur'an-ı Kerim ve diğeri Hz. Peygamber'den (s.a.a) nakledilen hadislerdir. Kur'an ile hadisler derece bakımından farklı oldukları gibi, bu hadisler de “Hadis-i Kudsi” ve “Hadis-i Nebevi” olarak iki kısma ayrılmaktadır. Bu iki grup hadis arasında bir takım farklar vardır. Özellikle şer'i hüküm vermede bu kaynakların birbirine öncelik arzetmesi bakımından önemlidir. Bu açıdan Kur'an-ı Kerim'in kutsi hadislerden ve nebevi hadislerden farkına ayrı başlıklar halinde değinmek gerekmektedir.

Kur'an-ı Kerim'in Kutsi Hadislerden Farkı

Kur'an-ı Kerim ile Kutsi hadislerin bir ortak noktası ve birkaç farklılığı vardır. Ortak nokta her ikisinin de kaynağının yüce Allah oluşudur. Ancak bu ikisinin farklarına gelince:

• Kur'an-ı Kerim, hem lafzı ve hem de anlamıyla Allah'tan bize intikal etmiştir. Fakat Kutsi hadisler anlam bakımından Allah'tan intikal etmiş ve lafzı ise Hz. Peygamber (s.a.a) tarafından dile getirilmiştir.
• Kur'an-ı Kerimin ayetleri, Allah tarafından ortaya çıkmak bakımından kesindir ve hiçbir tereddüt içermezler. Fakat kutsi hadisler ortaya çıkma bakımından şüpheye dayalıdır. Zira bu hadislerin bazıları doğru, diğer bir kısmı ise zayıf ve mevzu hadislerdir.
• Kur'an-ı Kerim'in Allah'tan peygambere intikali vahiy meleği Cebrail tarafından gerçekleşmiştir. Fakat hadis-i kutsi de böyle bir şart yoktur.

Kur'an-ı Kerim'in Nebevi Hadislerden Farkı

Kur'an-ı Kerim ile nebevi hadislerin ortak noktası, her ikisinin de şer'i delil olmak bakımından nas ve delil niteliği taşımasıdır. Ancak bu iki nas arasında da bir takım farklılıklar söz konusudur. Ör:
• Kur'an-ı Kerim, hem lafzı ve hem de anlamıyla Allah'tan bize intikal etmiştir. Fakat nebevi hadislerin hem lafzı ve hem de anlamı bakımından Hz. Peygamberin (s.a.a) bizzat kendisi tarafından dile getirilmiştir.
• Kur'an-ı Kerimin ayetleri, Allah'tan sadır olmak bakımından kesindir ve hiçbir tereddüt içermezler. Fakat kutsi hadisler ortaya çıkma bakımından şüpheye dayalıdır. Zira bu hadislerin bazıları doğru, diğer bir kısmı ise zayıf ve mevzu hadislerdir.
• Kur'an-ı Kerim'in bazı ayetleri icmal hatlarıyla bir konuya değinmiş ve diğer bir kısmı ise çok ayrıntılıdır. Bu çok ayrıntılı ayetlerden bazıları müstakil bir konuya işaret etmekte ve bazıları da icmal suretinde ayetleri tefsir amaçlı nazil olmuştur. Ancak yine de bir takım ayetlerin te'vil ve tefsirine ihtiyaç duyulduğundan, nebevi hadisler bu boşluğu doldurmak risaletini üstlenmişlerdir. Bu nedenle nebevi hadisler, Kur'an-ı Kerim’e nispetle daha tafsilatlı olduğundan bir nevi Kur'an'ın tefsiri niteliğindedirler.

Kur'an İlimleri ile İrtibatlı Konular

“Ulum-u Kur’an” (Kur’an bilimleri) nispeten yeni bir terimdir. Ancak bu terimin somut örneğinin tarihi kökeni çok eskiye dayanır. Bu terimden, Kur’an etrafında şekillenip gelişen ve tarih, tefsir ve içerikle alakalı olarak Kur’an’ı tüm boyutlarıyla tanımayı hedefleyen bilimler kastedilmiştir. Bu bilimler şunlardan ibarettir:

1. Kur’an Tarihi
2. Tefsir İlmi
3. Kıraat, Tecvit ve Tertil İlmi
4. İlm-i Resmi Osmanî; yani Kur’an’ın resmi hattı ve eski yazım şekillerinin niteliği üzerinde duran bilim
5. Kur’an İ’caz İlmi
6. Nüzul Sebepleri İlmi
7. Nasıh ve Mensuh İlmi
8. Muhkem ve Müteşabih İlmi
9. Mekki ve Medeni Sureleri Tanıma İlmi
10. İ’rab İlmi
11. Kur’an Sözcüklerini Tanıma İlmi
12. Hikâyeler İlmi
13. Kur’an Hükümleri veya Kur’an Fıkhı

Kur’an’ın tercüme sanatının Tefsir İlmine dâhil edilmesi mümkündür. Kur’an bilimlerinin geçmişi çok eskiye dayanır. Nasih - mensuh ve nüzul sebepleri gibi hadis ve nakle dayandırılan bazı Kur’an bilimlerinin hadis bilimleri kadar geçmişi vardır. Bununla birlikte İlm-i Resmi Osmanî, Kur’an’ın toplanması ve nihai kopya haline getirilmesiyle birlikte ortaya çıkmıştır. İslam mezhepleri fakihlerinin pek çoğu İlm-i Resmi Osmanî’yi değiştirmenin şer’en caiz olmadığına inanmış ve hali hazırda elimizde var olan Kur’an’ın en eski kaynaklara dayanan kopyanın dikkate alınmasıyla “Resmü’l Hattı Osmanî” hattıyla yazıldığını söylemişlerdir. Kur’an’ın söz konusu resmi hattıyla günümüz Arapça ve Farsça hattı arasında farklılıklar vardır ve Farsça kullananlar, hatta tahsilliler bile okumakta zorlanmaktadır. Zira “Elif” harflerinin pek çoğu yazılmamıştır örneğin “سلطان Sultan” yerine elifsiz “سلطن Sultan” (Ta harfinin üzerine kısa elif yazılmış) ve “یا نوح Ya Nuh” yerine Ya harfinin üzerine kısa elif yazılarak “ینوح Yanuh” şeklinde yazılmıştır. Ancak Resmü’l Hattı Osmanî’yi olduğu gibi ve değiştirilmeden kalması gerektiğini kabul edenler haklıdırlar. Çünkü yazılım düzeltmeleri ve her dilin yazım kurallarına uyumlu olacak şekilde hat düzenlemelerinin sonu yoktur ve asıl itibariyle ne yaparsak yapalım sonuçta Kur’an’ı doğru okumak özel eğitimi gerektirmektedir. Keza yalnızca aşinalık, Kur’an’ın doğru okunması için yeterli değildir.

Kıraat ilmi ve Kıraat anlaşmazlıklarının tanınmasının geçmişi Hz. Peygamber (s.a.a) ve sahabe asrına uzanır. Ancak Kur’an İ’caz İlmi veya Kur’an İ’rab İlmi gibi bazı bilimler sonraki asırlarda ortaya çıkmıştır. Zerkani şöyle diyor: “Ulumu’l Kur’an dalında yazılan ilk eser “Hufi” olarak tanınan Ali b. İbrahim b. Said’in (330 h.k) “el-Burhan fi Ulumi’l Kur’an” adlı eseridir. Otuz ciltlik bu eserin on beş ciltlik kopyası Daru’l Kutubi’l Mısriye kütüphanesinde korunmaktadır. Kur’an bilimlerinin hepsini veya çoğunu kapsayan eserler şunlardan ibarettir:

• Fununu’l Efnan fi Ulumi’l Kur’an; İbn-i Cevzi (597 h.k)
• el-Mücteba fi Ulumi’l Kur’an; İbn-i Cevzi ( Her iki eser de Kahire’deki Daru’l Kütubi’l Mısriyye kütüphanesindedir).
• Cemalü’l Kurra; Alemü’d-Din Sehavi (641 h.k)
• el-Mürşidü’l Veciz; Ebu Şame (665 h.k), (Bu eser basılmıştır).
• el-Burhan fi Ulumi’l Kur’an; Beru’d-Din Zereşki (794 h.k), Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim tarafından tashis edilerek dört cilt şeklinde hazırlanmış olan bu nefis eser en temel kaynaklardan birisidir.
• Mevakiu’l Ulum min Mevakıi’n-Nucum; Celallettin Belkînî (824 h.k)
• el-İtkan fi Ulumi’l Kur’an; İran asıllı Mısırlı muhaddis ve Kur’an araştırmacısı Celaleddin Suyuti (911 h.k). Bu eser Ulumu Kur’an dalından en önemli eserlerden sayılmış ve Farsçaya da tercüme çevrilmiştir.

İslam dünyasında yeni dönemde Ulum'il Kur’an hakkında yazılan en önemli kitapların bazıları şunlardan ibarettir:

• Menahilü’l İrfan fi Ulumi’l Kur’an; Muhammed Abdülazim Zerkani, iki cilt.
• Mebahisü fi Ulumi’l Kur’an; Subhi Salih.
• el-Mucizetü’l Kübra; Muhammed Ebu Zühre (“Büyük Mucize” adıyla Zebihi Bey Farsçaya tercüme etmiştir).

Tefsir ve Tevil

Tefsir, sözcükte açıklamak anlamında olup, Kur’an’da bir kez bu anlamda kullanılmıştır. Ulum-u Kur’an âlimlerinin “Tefsir” kelimesi için yaptıkları birkaç tanım şöyledir:

1. “Kur’an ilmi”
2. “Arap dilinin kanunları ve üslubuyla belgelendirilmesi kaydıyla Kur’an’da Allah’ın, bizzat Kur’an’ın, Hz. Peygamber (s.a.a) ve onun vasilerinin hedeflerini akıl, Kur’an, sünnet ve ortak görüşler ile çelişmeden, insanların anlayabileceği bir dille anlatmaktır.”
3. “Allah Teâlâ’nın hedeflerine işaret etmesi yönüyle beşerin gücü nispetinde Kur’an hakkında bahseden bir bilimdir.”
4. “Kur’an’ın nüzulu, senedi, lafızları ve hükümleriyle alakalı konular etrafında bahseden bir bilimdir.”

Suyuti tefsir ilmi yapma yetkisine sahip bir müfessirin 15 bilim dalında hüner sahibi olması gerektiğini yazmıştır:

1. Sözcük
2. Nahiv
3. Sarf
4. İştikak
5. Maani
6. Beyan
7. Bedi’
8. Kıraat İlmi (ve Kıraat ihtilafları)
9. Usul-ü Din (özelikle Kelam İlmi)
10. Usul-ü Fıkıh
11. Nüzul sebeplerini tanıma
12. Nasıh ve Mensuh’u tanıma
13. Fıkıh
14. Mücmel ve müphemi açıklayan hadisler
15. Mevhibet İlmi (İlmi Vehbi): Allah Teâlâ, bildiğine amel eden kuluna verdiği ve ona miras bıraktığı bilimdir. Bu tanımlamayla şu hadise işaret edilmektedir: “Kim bildiğine amel ederse, Allah Teâlâ ona bilmediğini de öğretir.”
    

Suyuti bunları dile getirdikten sonra şöyle diyor: Bu bilim ve sanatları bilmeksizin Kur’an tefsir eden kimse Tefsir-i Bi'r-Rey (Kendi yanından yorum ve görüş bildirmek) yapmıştır ki bu tarz tefsir bizzat Hz. peygamber (s.a.a) tarafından yasaklanmıştır.

Tevil sözcükte döndürmek ve çevirmek anlamındadır. Bu kelime Kur’an-ı Kerim’de kullanılmıştır. İlk asırlarda tefsir ile tevil arasında fark yoktu. Hatta Taberi kendi tefsirinde sürekli tevil kelimesinden yararlanarak bu kelimeyi "tefsir" anlamında kullanmıştır. Gazali “Müsteşfa” kitabında şöyle yazıyor: “Tevil, bazen müteşabih ayetlerde olduğu gibi kelam ve anlamın tevili için kullanılır. Bazen Hz. Yusuf’un hikâyesinde olduğu gibi rüya ve hükümlerin tevil edilmesi ve bazen de Hz. Musa’nın hikâyesinde salih birisinin kendi yaptıklarını Musa’ya yorumladığı gibi amellerin tevil edilmesi anlamında kullanılmıştır. Istılahta ise, Arap dilinin öngördüğü şekilde ve mecaz sanatındaki benzeme yönleriyle alakalı kurallara uyulmak suretiyle bir lafzın gerçek anlamından çıkartılıp mecazi anlamda kullanılmasına denir ki bu da bir şeyin benzeri bir şeyle veya o şeyin benzerliği sebebiyle veya o şeye yakın bir şeyle isimlendirilmesi gibidir.” Bazıları tevili “Müteşabihatın Yorumlanması” olarak bilmiş ve “Kelamın zuhur denilen aşikâr anlamının karşısında kelamın keşfedilen ikinci anlamına batın demişlerdir.”

Et-Temhid’in yazarı, "Tevil" için getirdiği bir diğer tanımda şöyle diyor: Kelamın zahirinde gizlenen ve lafzın dışında açık emareyle anlaşılan anlam ve mefhumdan ibarettir. Ragıb İsfahani “Müfredat” kitabında şöyle der: “ Genellikle tefsir lafızlarda ve tevil ise anlamda kullanılır. Tefsir kelimelerinin anlamları ve tevil ise cümlelerin anlamlarıdır.” Bazıları tefsirin ibaretlerin vez’i ile alakalı ve tevilin de emarelerden yararlanılan anlamlarla alakalı olduğunu söylemiştir. Muhammed Hüseyin Zehebi tefsir ve tevil için çeşitli tanımları ve ikisi arasındaki farkları ortaya koyduktan sonra şöyle yazar: “Tefsir rivayet hakkında ve tevil dirayet hakkındadır.” Kur’an-ı Natık (Konuşan Kur’an veya Canlı Kur’an), Ehlibeyt İmamları (a.s), sahabe ve sonraki Kur’an araştırmacıları tevil yapabilir ve bunların dışında Kur’an’ın tevili herkesin işi değildir.

Tecvit ve Tertil

Basitçe tanımlamak gerekirse Kur’an’ı doğru okuma kurallarına “tecvit ilmi” ve Kur’an’ı doğru okuma sanatına da “tertil” denir. Tecvit, şer’i ve Kur’ani ilimlerdendir. Tecvit ilminin tarihi, asr-ı saadete yani Hz. Peygamber (s.a.a) hayatta olduğu döneme ve o hazretin Kur’an kelimelerinin doğru telaffuz edilip okunmasına ihtimam gösterdiği zamana dayanır. İslam ümmeti Kur’an’ın anlamını ve hükümlerini anlamak için kendisini zorunlu hissettiği gibi, kıraat imamlarından işittikleri kelime ve harflerin doğru telaffuz edilmesi için de gayret gösteriyordu. Nesilden nesle intikal ederek günümüze gelen ve aslı itibariyle Hz. Peygamber'e (s.a.a) ve onun sünnetine dönen Kur’an kıraati ile karşı çıkmak veya onu reddetmek caiz değildir. Tecvit ilmi, Kur’an kıraatını, Hz. Peygamber (s.a.a) zamanındaki kıraate benzetmeyi hedeflemektedir.

Tecvit, kıraat ilminin bölümlerindendir. Tecvitle kıraatin farkı şudur: Kıraat ilmi, Kur’an kelimelerinin hem i’rab ve hem de telaffuz açısından doğru okunup, hakkını vererek düzgün bir şekilde okunmasını üstlenen bilimdir. Tertil ise kelimelerin doğru şekilde birbirleriyle ilişkilendirilmesinden ibarettir. Tertil, Kur’an-ı Kerim’in doğru, anlaşılır ve tane tane okunmasıdır. Kur’an’da birkaç kez tertil üzerinde durulmuş ve Müzzemmil suresinin üçüncü ayetinde açıkça şöyle buyrulmuştur: “Kur'an'ı tertille yani ağır ağır ve tane tane, anlaşılır bir şekilde oku.” Emirü’l Müminin’e (a.s) bu ayette geçen tertilden neyin kastedildiği sorulduğunda şöyle buyurmuştur: “Tertil harflerin doğru eda edilmesi ve Kur’an’ın durulması gereken yerlerine aşina olunmasıdır.” İbn-i Cezeri, tertilin tanımında şöyle der: “Yavaş ve acele etmeksizin okumaktır ve Kur’an acele edilmeksizin nazil edilmiştir.” (Ve acele edilmeksizin de okunması gerekir).

Sıra	Alfabetik Sıralama	Surenin Adı	Ayet Numaraları	Nüzul Sırası	Mekki / Medeni
1	63	Fatiha	7	5	Mekki
2	16	Bakara	286	87	Medeni
3	1	Al-i İmran	200	89	Medeni
4	104	Nisa	176	92	Medeni
5	84	Maide	120	112	Medeni
6	12	[En'am]]	165	55	Mekki
7	7	A'raf	206	39	Mekki
8	13	Enfal	75	88	Medeni
9	23	Tövbe	129	113	Medeni
10	114	Yunus	109	51	Mekki
11	110	Hud	123	52	Mekki
12	113	Yusuf	111	53	Mekki
13	37	Ra'd	43	96	Medeni
14	2	İbrahim	52	72	Mekki
15	30	Hicr	99	54	Mekki
16	103	Nahl	128	70	Mekki
17	6	İsra	111	50	Mekki
18	80	Kehf	110	69	Mekki
19	90	Meryem	98	44	Mekki
20	54	Taha	135	45	Mekki
21	9	Enbiya	112	73	Mekki
22	29	Hac	78	103	Medeni
23	98	Müminun	118	74	Mekki
24	108	Nur	64	102	Medeni
25	67	Furkan	77	42	Mekki
26	45	Şuara	227	47	Mekki
27	106	Neml	93	48	Mekki
28	75	Kasas	88	49	Mekki
29	60	Ankebut	69	85	Mekki
30	38	Rum	60	84	Mekki
31	82	Lokman	34	57	Mekki
32	43	Secde	30	75	Mekki
33	3	Ahzab	73	90	Medeni
34	42	Sebe	54	58	Mekki
35	64	Fatır	45	43	Mekki
36	112	Yasin	83	41	Mekki
37	49	Fussilet	182	56	Mekki
38	48	Sad	88	38	Mekki
39	41	Zümer	75	59	Mekki
40	62	Gafir	85	60	Mekki
41	68	Fussilet	54	61	Mekki
42	47	Şura	53	62	Mekki
43	39	Zuhruf	89	63	Mekki
44	34	Duhan	59	64	Mekki
45	25	Casiye	37	65	Mekki
46	4	Ahkaf	35	66	Mekki
47	87	Muhammed	38	95	Medeni
48	65	Feth	29	111	Medeni
49	31	Hucurat	18	106	Medeni
50	71	Kaf	45	34	Mekki
51	35	Zariyat	60	67	Mekki
52	55	Tur	49	76	Mekki
53	102	Necm	62	23	Mekki
54	77	Kamer	55	37	Mekki
55	36	Rahman	78	97	Medeni
56	111	Vakıa	96	46	Mekki
57	32	Hadid	29	94	Medeni
58	86	Mücadele	22	105	Medeni
59	33	Haşr	24	101	Medeni
60	96	Mümtehine	13	91	Medeni
61	50	Saf	14	109	Medeni
62	26	Cumua	11	110	Medeni
63	97	Münafikun	11	104	Medeni
64	20	Tegabun	18	108	Medeni
65	53	Talak	12	99	Medeni
66	19	Tahrim	12	107	Medeni
67	95	Mülk	30	77	Mekki
68	76	Kalem	52	2	Mekki
69	28	Hakka	52	78	Mekki
70	94	Mearic	44	79	Mekki
71	107	Nuh	28	71	Mekki
72	27	Cin	28	40	Mekki
73	91	Müzemmil	20	3	Mekki
74	88	Müdessir	56	4	Mekki
75	78	Kıyamet	40	31	Mekki
76	10	İnsan	31	98	Medeni
77	89	Mürselat	50	33	Mekki
78	101	Nebe	40	80	Mekki
79	99	Nazi'at	46	81	Mekki
80	57	Abese	42	24	Mekki
81	22	Tekvir	29	7	Mekki
82	14	İnfitar	19	82	Mekki
83	93	Mutaffifin	36	86	Mekki
84	11	İnşikak	25	83	Mekki
85	15	Buruc	22	27	Mekki
86	52	Tarık	17	36	Mekki
87	8	A'la	19	8	Mekki
88	61	Gaşiye	26	68	Mekki
89	66	Fecr	30	10	Mekki
90	17	Beled	20	35	Mekki
91	46	Şems	15	26	Mekki
92	83	Leyl	21	9	Mekki
93	51	Duha	11	11	Mekki
94	44	İnşirah	8	12	Mekki
95	24	Tin	8	28	Mekki
96	59	Alak	19	1	Mekki
97	73	Kadir	5	25	Mekki
98	18	Beyyine	8	100	Medeni
99	40	Zilzal	8	93	Medeni
100	56	Adiyat	11	14	Mekki
101	72	Karia	11	30	Mekki
102	21	Tekasur	8	16	Mekki
103	58	Asr	3	13	Mekki
104	109	Hümeze	9	32	Mekki
105	70	Fil	5	19	Mekki
106	74	Kureyş	4	29	Mekki
107	85	Ma'un	7	17	Mekki
108	81	Kevser	3	15	Mekki
109	79	kafirun	6	18	Mekki
110	105	Nasr	3	114	Medeni
111	92	Mesed	5	6	Mekki
112	5	İhlas	4	22	Mekki
113	69	Felak	5	20	Mekki
114	100	Nas	6	21	Mekki

Kur’anın Hadis ve Kadim Olması

Kur’an-ı Mecid hakkında ortaya atılan kelami ve akidevi konulardan bir tanesi de şudur: Allah’ın kelamı olan Kur’an acaba tıpkı Allah’ın zatı gibi “Kadim” ve “Halık” mıdır? Yoksa dünya ve yaratılan diğer şeylerin tamamı gibi “Hadis” ve “Mahlûk” mudur? Bu konu “Kelam” ilminin şekillenmesiyle ortaya atılmış ve hatta bazılarına göre asıl itibariyle “Kelam” ilmi, ilahi kelam hakkında ortaya atılan konuların vesilesiyle oluşmuştur. Bizzat Kur’an’ın bildirdiği gibi “Tekellüm” Allah’ın sıfatlarındandır. Eş'arilik Kur’an’ın “Kelam-ı Nefsi”, “İlahi Zat’la Kaim”, İlahi Zat’ın kıdemiyle kadim ve zati bir sıfat olduğuna inanır. Ancak Mutezile ve Şia, ilahi “Tekellüm”ün Allah’ın fiili sıfatı olduğuna, Kur’an’ın “Kelam-ı Lafzi” ve“Hadis” olduğuna inanır. Bu mesele Müslümanların usul ve füru-u din meselesi olmadığı gibi din veya mezhebin zorunluluk içeren konularından da değildir. Ancak Kur’an hakkında ortaya atılan bu mesele hicri üçüncü yüzyılın başında Harun Reşid’in hilafetiyle başlayıp Memun, Mu’tasım ve Vasık dönemlerinde yoğunluk kazanmış ve Mütevekkil döneminde de son bulmuştur.

Kur’an’ın Zahirinin Hüccet Olması

Kur’an'ın Zahirinin Hüccet olduğu konusu daha çok Fıkıh Usulü terminolojisinde bahsi geçen konulardan ve terimlerden birisidir. Bundan kastedilen şudur: Arapça bilen veya başka bir dile tercüme edildiği takdirde Kur'an ile muhatap olan insanlar, acaba sözün zahirine bakarak Kur’an’ı doğru anlayabilirler mi? Anladıkları miktar onlar için yeterli mi? Bu idraklarından sorumlular mı? Yoksa başkalarına veya diğer kaynaklara müracaat etmek zorundalar mı? Ayetullah Hoi (r.a) bu konuyu ele alan makalesinde şöyle yazıyor: “Hiç şüphesiz Hz. Peygamber (s.a.a) Kur’an’ın hedeflerinin anlaşılması için kendine has bir yöntem icat etmemişti. Bilakis kendi kavmiyle, kavminin aşina olduğu anlama ve konuşma yöntemleriyle konuşuyor, onların anlamını anladıkları ayetlerini düşündükleri ve emirlerini yerine getirip nehiylerinden kaçındıkları bir Kur’an’ı getiriyordu. Kur’an’ın bazı ayetleri açıkça bunu ortaya koymuştur.” Kur’an’ın başka ayetlerinde ise Kur’an’ın içeriğine ve zahirinden anlaşılan şeylerin dikkate alınmasının gerekliliğine işaret edilmiş ve zahiriyle amel edilmesinin zorunluluğu beyan edilmiştir.

Burada göz ardı edemeyeceğimiz bir nokta vardır. Kur'an-ı Kerim nazil olduğu yıllarda Hz. Peygamber (s.a.a) onların arasındaydı. Ayetlerin nasıl pratiğe dökülmesi gerektiği ve ameli yönleriyle nasıl uygulamaya geçirileceği konusunu onlara öğretmekteydi. Aksi halde o günkü insanlar da Kuran ayetlerinin zahirinden yanlış çıkarımlarda bulunabiliyorlardı. Örneğin: Hz. Peygamber’in (s.a.a) has ashabından biri olan Ammar b. Yasir “teyemmüm ayeti” nazil olduğunda cenabet guslü yerine teyemmüm etmek isterken soyunup toprağın üzerinde yuvarlanarak vücudunun her yerine toprak temas ettirmek suretiyle teyemmüm etmiş olacağını düşünüyor ve bunu uyguluyor. Daha sonra Hz. Peygamber (s.a.a) teyemmümün kolaylık amacı taşıdığını ve nasıl yapılacağını göstermesiyle düzeltmeler yapılmıştır. Hac, namaz, kefen ve defin işleri vs. ameli olarak uygulama gerektiren ayetlerin hemen hepsinde aynı sorunu yaşamak mümkündür. Ayrıca Kur'an'ın bazı ayetleri muhkemdir ve onların zahiri delil olsa dahi, müteşabih ayetler hakkında aynısını söylemek mümkün olmayacaktır. Anlaşılmayan nokta da aramızda kendisine ulaşabileceğimiz bir peygamber veya masum imam da bulunmadığına göre, nüzul zamanıyla yaşadığımız asır arasında bunca zaman aralığının bulunması vb. durumları düşünüp değerlendirdiğimiz zaman, herkesin ayetlerin zahirinden anladığını hüccet bilmesi demek, insanlar adedince inançların türemesi demektir. Bu durumun olmaması için asrımızda her ne kadar peygamber veya masum imam olmasa da bu işi idrak etmek üzere ömrünü vermiş Kur’an bilimleri ve tefsir üzerine uzmanlaşmış bilginlerin tefsirlerine ve görüşlerine müracaat etmek zorunludur.

Kur'an'da Ahkâm Ayetleri (Fıkıh)

Fıkıh ve Usul teriminde şeriat hükümlerinin ilk ve en önemli kaynağı olan Kur’an’a “Kitap” denilir. “Kur’an ilahi kanunlar bütünü ve hadislerin değerlendirilme ölçüsüdür ve ölçü olmaya da devam edecektir. Dolayısıyla Kur’an’ın Hz. Peygamber'e (s.a.a) nüzulünden günümüze kadar İslam fakihlerinin kaynağı olmuş, olmaya devam edecektir ki fekahat ve içtihadın tarihi süreci bu iddianın tanığıdır.”

Bilindiği gibi Kur’an’da yaklaşık 500 tane fıkhi veya ahkâm ayeti vardır. Ne var ki Kur’an’dan fıkhi çıkarımda bulunmak (istinbat) pek çok maarifi, Arap dili ve edebiyatına hâkim olmayı (sözcük, nahif, meani ve beyan gibi), Kur'an bilimlerini (nasih - mensuh, muhkem ve müteşabih ve nüzul sebepleri gibi), şer’i bilimleri ve fıkıh ve usule dair ilke ve kuralları bilmeyi gerektirir. Adı geçen bilimlerin elde edilmesinden sonra bir araştırmacı örneğin Kur’an’da gelen her “Emir” kipinin farzı bildirmediği gibi, her farzın da “Emir” kipiyle açıklanmadığını anlayacaktır. Bazen “Nehy”, “Nefy ve Ahbar”kalıbında “İnşa”nın yerini tutar. Pratikte içtihat derecesine ya da içtihadın yakın bir derecesine ulaşmayan bir kimsenin Kur’an’dan fıkhi çıkarımda bulunmasının ilmi güvenirliği ve itibarı yoktur. Dolayısıyla Kur’an zahirlerinin hücciyetinin kolaylıkla kabul edilmemesinin sebebi budur. Elbette bu açıklamayla Kur’an’ın yalnızca sünnetin aracılığıyla anlaşılabileceğine inanan “Ahbariler”in sözünü teyit etmek istemiyoruz. Zira “Ahbariler” Pak Masum İmamların (a.s) kendi sözlerinin doğruluk ölçüsü olarak Kur’an’ı ölçü saydıklarından gafildirler. Aksine bu açıklamayla “Usulcüler”in konumunu ve içtihadın gerekli ve önemli olduğunu teyit ediyoruz. Sonuç itibariyle araştırmacıların söyledikleri gibi Kur’an-ı Mecid “Katiyyü’s-Sudur” olduğu gibi, aynı zamanda “Zannü’d-Delale”dir. İslam mezhepleri fıkıhçı ve Kur’an araştırmacıları Kur’an hükümleri konusunda pek çok kitap yazmışlardır.

Kur'an'ın Tahrif Edilemez Oluşu

Tahrif, çoğunlukla kendisinden bahsedildiği anlamda, yani Kur'an'a bir takım kelimenin eklenmesi veya ondan çıkarılması ve atılması; kısaca arttırılma veya eksiltilme işlevinden ibarettir. Bazı fırkalar, Şia'yı, Kur'an'ın tahrif olunduğuna inandıkları iddiasıyla itham etmektedirler. Özellikle kapıkulu uleması, bu iddialarında oldukça ısrarlıdırlar. Buna karşılık Şii âlim ve fakihler bunun bir iftira olduğunu ileri sürmüş ve bu ittihamları reddetmek amacıyla, Kur'an tahrifi üzerine söylemlerin, kesinlikle her hangi bir sıhhatinin olmadığını tekitle vurgulamış ve bu iddialarını ispat amaçlı, Kur'an'ın tahrif kabul etmezliği üzerine çok sayıda kitaplar yazmışlardır.

Ayrıca Şia inacı açısından, Kur'an'ın tahrif edildiğini iddia eden kimsenin açıkça küfrünü ilan etmiş olduğunu da beyan etmişlerdir. Zira Kur'an'ın tahrif kabul etmezliği konusu, bu mezhebin en temel inanç esaslarından biridir.

Evet, Şia âlimleri, bazı Şii yazarların bir takım rivayetlere dayanarak Kur'an'ın tahrif olduğu, bazı ayetlerde eksiltme veya artırmaların olduğu yolunda şüpheler icat edebilecek sözler sarf ettiklerini itiraf ediyorlar. Fakat Şia âlimleri bu tür rivayetlerin tamamının zayıf oldukları üzerine icma ve görüş birliğine varmışlardır. Onlar açıkça bu tür rivayetlerin tamamının zayıf ve mevzu hadisler olduğunu açıkça beyan etmişlerdir.

Ayrıca bu tür rivayetlerin durumu, Ehlisünnet'in sıhahlarında bu meyanda nakledilen rivayetler babındandır. Zira onların sıhah kitaplarında da Kur'an'ın tahrif olduğu, eksiltilip, çoğaltıldığı yolunda oldukça çok sayıda rivayetler nakledilmiştir. Yani eğer bu zayıf hadislerin varlığı itham nedeni sayılıyorsa, kendileri de aynı itham ile karşı karşıyadırlar.

Ayetullah el-Uzma Ebulkasım Hoi, konuyla ilgili olarak şöyle yazıyor: Bütün Müslümanların ortak görüşü ile Kur'an-ı Kerim, her hangi bir artırma ve dışarıdan bir eklenti yapmak suretiyle tahrif edilmemiştir. Kur'an-ı Kerim, birinci grup tahriften (Yani Kur'an'a eklentiler yapılmak suretiyle tahrif edilmiş olması ihtimalinden) ümmetin ittifakıyla arıdır. Ancak Kur'an'dan eksilmelerin olup olmadığı konusunda farklı görüşler nakledilmiştir.

Yine Ayetullah Hoi'nin söylediğine binaen, Şia âlimleri arasında meşhur görüş şudur: Kur'an'da, bu ikinci anlamda eksenli tahrif dahi söz konusu değildir.

Şia'ya Atılan İftiraların Reddi

Şia âlimlerinin, bazı fırkaların kendilerine yamamaya çalıştıkları bu ithamları, ilk dönem ve son dönem âlimlerin beyanlarını şahit göstererek reddetmeleri yeterli olmadığı için, Kur'an'ın tahrif kabul etmezliği üzerine deliller getirmek suretiyle bu alanda çok sayıda kitaplar yazmışlardır. Bu alanda onların temel dayanakları ve en güçlü delilleri, Kur'an'ın bizzat kendi ayetleri, Ehlibeyt yoluyla gelen hadisler ve icma'dan ibarettir.

Şia Âlimlerinin Tahrif Hakkında Görüşleri

İlk Dönem Şia Âlimlerinin Görüşleri:

• Şeyh Saduk diyor: «Bizim inancımıza göre, Allah'ın Peygamberi Muhammed'e (s.a.a) nazil etmiş olduğu Kur'an, insanların ellerinde bulunan şu iki cilt kapağı arasında toplanmış olan kitaptan ibarettir ve ondan başka bir şey de yoktur. İnsanların ellerinde bulunan Kur'an ise, 114 sureden ibarettir. Lakin bizim inancımıza göre, Duha ve İnşirah sureleri aslında bir suredir ve Kureyş suresi de Fil suresinin devamı ve ikisi aslında bir suredir. Bu durumda eğer birileri bize bundan başka bir yakıştırmada bulunacak olursa, yalancıdır ve iftira etmiştir. Ayrıca Kur'an surelerinin her birini okumanın sevabı, Kur'an'ın tamamını hatmetmenin sevabı, Nafile namazlarda bir rek'atta iki sure okumanın cevazı, farz namazlarda ise bir rek'atta iki sure okunmasının yasaklanmış olması yolunda nakledilen rivayetler, insanların elinde bulunan Kur'an'ı tasdik etmekte olduğunun açık bir göstergesidir. Aynı şekilde Kur'an'ın tamamının bir gecede okunmasının men edilmesi, üç günden önce okunmasının açıkça nehy edilmesi ve yasaklanmış olması da bu sözümüzü tasdik etmektedir.»

• Şeyh Tusi şöyle diyor: «Bu kitaptan maksat, onun anlamlarını bilmek ve hedeflemiş olduğu şeyleri tespit etmekten ibarettir. Bu ilahi kitaba eksiklik ve fazlalık yakıştırmak da doğru bir fiil değildir. Zira böyle bir bakış onun hakkaniyetini zedeleyecektir. Hâlbuki İslam mezheplerinin ortak görüşü bunun aksinedir. Bizim mezhebimiz açısından da en layık ve tercihe şayan görüş eldeki Kur'an'ın doğru olduğu ve her hangi bir eksiklik ve fazlalığın olmadığı yolundadır. Bu konuda Seyyid Murtaza'nın (r.a.) tesbiti bizlere yardımcı olmaktadır. O, şöyle diyor: Şia ve Ehlisünnet rivayetleri arasında Kur'an'ın eksiltilmiş ve artırılmış olduğu yolunda çok sayıda rivayetler nakledilmiş, ancak onların tamamı zayıf ve mürsel hadisler olup, güvenilir değillerdir.

İlmi ve ameli açıdan da her hangi bir getirileri yoktur. Bu tür rivayetler, genel anlamda ümmeti bu ilahi kitaptan soğutmak ve onunla iştigali kesmek amacıyla ortaya atılmış bir takım sözler olsa gerek. Bu gibi şeylerin peşinden gitmek, bir anlamda abesle iştigal olup, acilen terk edilmesi gerekir. Böyle bir görüş, elimizde bulunan bu kutsal kitaba atılmış bir iftiradır ve bu ümmetten kimse bu iki cilt arasında toplanmış olan bu ilahi emanete ne şüpheyle bakmış ve ne de onda itiraza mahal bir nokta tespit edebilmiştir.»

• Tabersi şöyle diyor: «Kur'an'ın eksiklik veya fazlalığına gelince, tefsir açısından bu düşünce tarzı pek uygun düşmemektedir. Zira fazlalığın olduğu hususu ümmetin icmasıyla reddedilmiştir. Eksiltmelerin olduğu hususuna gelince, Şia rivayetlerinde ve Ehlisünnetten Haşeviye tarikiyle bir takım rivayetler nakledilmiştir. Bu rivayetlerin içeriğinden Kur'an'da bir miktar değişikliklerin ve eksiltmelerin bulunduğu yolunda rivayetlere rastlanmaktadır. Fakat bizim mektep açısından en doğru olanı, söylenenlerin aksine bu ilahi kitabın hiçbir eksiltme ve ekleme olmaksızın tam olduğu yönündedir. Bu konuda en güzel cevap, Seyyid Murtaza'nın Trablus'tan gelip bu konu üzerine soruları olan araştırmacı gruba vermiş olduğu cevaptır.»

• Allame Hilli, kendisine Kur'an'ın eksiltilip, artırılmış olabileceği üzerine şüphe uyandıran sözler ve rivayetler hakkında sorulan soruya karşılık şöyle diyor: «Hak ve doğru olun şudur: Bu ilahi kitap üzerinde ne bir değişiklik yapılmış, ne öncelik ve sonralık açısından bir el karışmış, ne bir eksiltme ve ne de bir artırma söz konusu olmamıştır. Böyle bir inanca sahip olmaktan da Allah'a sığınırım. Zira böyle bir inanç ve düşünce tarzı, Allah Resulünün (s.a.a) bizlere tevatürle yetişen en büyük mucizesini yalanlamak demektir.»

Son Dönem Şia Âlimlerinin Görüşleri:

• Şeyh Kaşifu'l Gıta şöyle diyor: «Müslümanların ellerinde bulunan bu mevcut kitap, Allah'ın, kendi Resulüne nazil etmiş olduğu kitabın ta kendisidir. Bu kitapta bulunan i'caz, meydan okuma, hükümlerin talimi, helal ve haramların birbirinden ayrılmış olması, bu ilahi kitapta her hangi bir eksik, fazlalık veya bu kabilden bir tahrifin söz konusu olmadığının en açık delilidir. Buna binaen, ümmetin bilginlerinin icması birliği ile bu elde bulunan kitabın, Allah'ın Peygamberine (s.a.a) nazil ettiği Kur'an'ın ta kendisi olduğu üzerinde birleşmiştir. Fakat bazı fırkalara mensup, bu kitapta eksiltmelere ve tahrife delalet eden bir takım rivayetler nakledilmiş ise de bunlar itibar edilemez cinsten ahad, zayıf ve mevzu rivayetlerdir ki, bunların ilmen veya amelen hiçbir değer ve itibarları yoktur. Zira en başta Kur'an'ın kendisi onları reddetmektedir. Ayet-i Kerimede şöyle buyuruyor: "Zikri biz indirdik ve onu koruyacak olan da biziz." Bu tip rivayetler için en güzeli, tevil olunabilecekleri tevil etmek ve edilemeyecek olanları da duvara vurmaktır.»

• Seyyid Şerefuddin şöyle diyor: «Şia'ya nispet verilen şeylerden biri de ayetlerinde ve kelimelerinde düşmelerin olması nedeniyle, Kur'an'ın tahrif olduğu konusudur. Bu konuda bizim sözümüz şudur: Böyle bir söz sarf etmiş olmaktan Allah'a sığınıyoruz. Allah'a böyle bir iftirada bulunmaktan da beriyiz. Bize bu yakıştırmayı yapanlar da mezhebimiz hakkında oldukça cahil olduklarını ibraz etmişlerdir. Yahut bizlere iftira etmeyi amaçlamışlardır. Zira Kur'an-ı Kerim ve bu Zikr-i Kerim, bizim rivayetlerde bütün ayet ve kelimeleriyle, hatta harfleri ve hatta hareke ve sükûnları ile kesin bir tevatürle, kati bir surette tam ve kâmil olarak Ehlibeyt imamları tarafından bizzat babaları vasıtasıyla, dedeleri olan Allah Resulüne ve o hazretten Allah'a dayandırılarak zikredilmiştir. »

• Allame Belaği, Kur'an'ın ayetlerinde fazlalık veya eksiklik olduğu ve tahrifini andıran rivayetler hakkında şöyle diyor: «Bu alanda nakledilen rivayetlere dikkat edilecek olursa, onların tamamına yakını senet bakımından oldukça zayıf olup, genel olarak Ahad hadislerdir. Rical ilmi bilginleri bu tip rivayetleri veya onları nakledenleri birkaç grupta toplamışlardır:

a) Zayıf hadislerdir, mezhepleri fasittir, rivayetleri içeriksizdir.
b) Hem hadisleri ve hem de mezhepleri muztariptirler. Onların rivayetlerini gören her akıl sahibi anında reddeder. Bu tür rivayetler genel olarak zayıf hadislerden sayılmaktadır.
c) Bu rivayetlerde bulunan kişiler, genel olarak yalancılıkla itham olmuş kişilerdir. Ör: Bunlardan biri “Vakıfiye” adıyla anılan gruptur ki, bazı ahad rivayetleri kendi işlerine geldiği gibi tefsir ederek, yoldan çıkmışlardır. Onlar yeryüzünde Ehlibeyt imamlarının sekizincisi olan İmam Rıza'ya (a.s) en çok düşmanlık besleyen kişilerdirler.
d) Onlardan bir kısmı da Guluv ehli ve yalancıdırlar.
e) Onlardan bazıları da kendilerine iltifat edilmeyecek ve haklarında olumlu bir tevilin de mümkün olamayacağı derecede zayıftırlar. Bu tür rivayetlerin ravileri de yalancıdırlar.
f) Bazıları da rivayetleri bozmuşlardır. Genel olarak guluv inancında olanlar bu yola sapmışlardır.
Bu durumda bu tip rivayetlerden ve ravilerinden, bundan başka bir şey beklemek de doğru olmasa gerek.»

Kur'an’dan Deliller

Şia âlimlerinin, Kur'an'ın tahrif edilmiş olduğuna dair reddiyeleri konusuyla ilgili delillerinden bir kısmı, bizzat bu kutsal kitabın kendisinden alıntı yapılmıştır. Onlardan bazıları şöyledir:
• Allah buyuruyor:

"Kur’an kendilerine geldiğinde onu inkâr edenler mutlaka cezalarını göreceklerdir. Şüphesiz o, çok değerli ve sağlam bir kitaptır. Ona ne önünden ne de ardından batıl gelemez. O, hüküm ve hikmet sahibi, övülmeye lâyık olan Allah tarafından indirilmiştir." (Fussilet, 41-42)

Bu durumda her kim Kur'an'da her hangi bir eksilme veya artırma iddiasında bulunursa, ona batılın yol bulmuş olduğunu iddia etmiştir. Hâlbuki yukarıda zikredilen ayet açıkça batılın Kur'an'a yol bulması ihtimalini reddetmektedir. Bu aynı zamanda açıkça Kur'an'dan eksiltme ve artırmanın da mümkün olamayacağının bir delilidir.

• Diğer bir ayette şöyle buyuruyor:

"Şüphesiz o Zikr’i (Kur’an’ı) biz indirdik biz! Onun koruyucusu da elbette biziz." (Hicr, 9)

Ümmetin âlimleri "Zikir" kelimesinden maksadın, Kur'an-ı Kerim olduğu üzerinde görüş birliğine sahiptirler. Bu durumda Mevla'mız, Kur'an'ı kendisi indirdiği gibi, onu koruma işini de kendi üzerine almıştır. Bu sözün mutlak gelişinden anlaşılan, bu koruma işlevinin bütün zamanlar ve mekânlar için geçerli olduğu anlamındadır.

Rivayetlerden Deliller

Ehlibeyt imamlarından (a.s) gelen doğru rivayetlerde de elde bulunan Kur'an-ı Kerim'in, Allah'ın Peygamberine (s.a.a) nazil etmiş olduğu Kur'an'ın ta kendisi olduğu ve bu kitabın tam olduğu üzerinde ısrarla durmuşlardır. Örneğin: İmam Rıza'nın (a.s), Abbasi halifesi Me'mun'a yazmış olduğu bir mektubunda, İslam dininin gayet şeffaf ve hükümlerinin de apaçık olduğunu vurgulayarak şöyle buyuruyor:

«Muhammed b. Abdullah'a (s.a.a) nazil olanın tamamı apaçık haktır ve tasdik edilmiştir. Aynı zamanda geçmiş ümmetlerin peygamberleri, nebileri ve imamları (a.s) tarafından da tasdik edilmiştir. Onların tamamı da bu sadık ve aziz kitap tarafından tasdik edilmiştir. Bu öyle bir kitaptır ki, Hikmet sahibi ve övgüye değer bir zat tarafından nazil olmuştur. Ona ne önünden ve ne de arkasından batıl bir şey yaklaşamaz. Hem o, kendisinden önce gelmiş olan kitapların içeriklerini tamamen kapsamaktadır. O, öyle bir kitaptır ki fatihasından, hatimesine kadar haktır. Biz onun muhkem ve müteşabihlerine, özel ve genel ifadelerine, vaat ve vaidlerine, nasih ve mensuhlarına, hikâyelerine ve vermiş olduğu tüm haberlere iman etmişizdir. O, öyle bir kitaptır ki, onun bir mislini getirmek, mahlûkattan hiç kimsenin haddine düşmemiştir ve kimsenin böyle bir şeye gücü yetmez.»

Sanat Tarihi Açısından Kur'an

Müslümanların sanat tarihi açısından, Kur'an-ı Kerim büyük önem arz etmektedir. Bu durumu en çok yazı sanatında, tezhib, teclid, edebiyat ve mimari sanatında gözlemlemekteyiz. Eskiden beri Kur'an'ın korunup yaygınlaştırılması işlemi daha çok el yazması kopyalarla yapılmakta olduğundan, Müslümanlar arasında güzel yazı sanatı oldukça ileri bir düzeye ulaşmıştır.
Daha sonraki çağlarda Kur'an-ı Kerim zamanla, Nesih, Kufi, Sülüs, Şikeste ve Nesta'lik gibi daha değişik hatlarla yazılmaya başlandı. Kur'an ayetleri, Fars ve Arap edebiyatlarında da oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Arap ve Fars edebiyatında hem düz yazılarda ve hem de şiirlerde gereken mevki ve makama oturmuştur. Ayrıca hem ibare ve hem de içerik olarak da oldukça usta kalemler tarafından işlenmiştir.

Kur'an ayetlerinden en çok etiketlenen sanat, İslam mimarisidir. Müslümanlar, camiler ve saraylar gibi tarihi binaların neredeyse hepsinde, Kur'an ayetlerinden nakışlar yapmışlar. Aynı şekilde Kur'an'da geçen cennet ve cehennem tasvirleriyle ilgili bir takım ayetleri de uygun gördükleri mekânlara nakşetmek suretiyle binaların mimarisine işlemişlerdir.
Kur'an ayetlerinin mekân uyumu ve yazı sanatı açısından en güzel örneğinin Beytu'l Mukaddes'te yer alan Kubbetu's-Sahra mescidinde yer aldığı söylenmektedir. 71 h.k./691 miladi yılında yapılan bu binanın yazıtlarında İslam dininin temel inançları, ayrıca Nisa, Âl-i İmran ve Meryem surelerinden bir kısım ayetler göze çarpmaktadır.

Oryantalistler Açısından Kur'an

Doğu toplumlarının dil, kültür, tarih ve coğrafyaları hakkında yapılmış çalışmalar olarak tanımlayabileceğimiz “oryantalizm”, on dokuzuncu yüzyıldan itibaren hız kazanmıştır. Oryantalizmin akademik bir disiplin olarak kurumsallaşması on dokuzuncu yüzyılda gerçekleşmiş ise de Batı’nın Doğu’ya olan ilgisi çok eskilere dayanır. Pek çoklarınca başlangıcı 1312’deki Viyana Konsulu kararlarına dayandırılan oryantalizmin temellerini, Haçlı Seferlerine dayandırmak mümkündür.

Müslüman olmayan doğu bilimciler, Kur'an-ı Kerim'in edebi yönü, içeriği ve vahiy olup olmadığı üzerinde oldukça geniş çaplı araştırmalar yapmışlardır. Onlardan bazıları Kur'an'ı İslam peygamberinin (s.a.a) sözü olarak algılamış ve şöyle diyorlar: Bu kitabın içeriği Yahudi ve Hristiyan kaynaklardan ve Cahiliye Dönemi Arapların şiirlerinden iktibas edilmiştir. Bazıları da her ne kadar açıkça Kur'an'ın vahiy olduğunu itiraf etmemiş olsalar da onun insan kelamının üzerinde bir tarza sahip olduğunu söylemişlerdir.

Richard Bell, konuyla ilgili olarak şöyle diyor: Kur'an, edebiyat açısından içerdiği seci', tekrar ve teşbih sanatının sık kullanılması nedeniyle onun Yahudi, Mesihi ve Hanif dininden etkilenmiş olduğu gayet açıktır. Buna karşılık Noldeke, Kur'an surelerini, özellikle de Mekki sureleri edebi açıdan, baştan sona İ'caz içerikli olduklarını ve Kur'an ayetlerini de müminlerin ruhunu vecde getirecek nitelikte, meleklerin nağmelerine benzetmiştir.

Fransız oryantalist olan Dr. Maurice Bucaille (Morris Bokay), Kur'an'ın bilimsel yönüyle i'cazına dikkat çekmiş ve şöyle yazmıştır: Kur'an'ın bazı ayetleri, yeni bir takım bilimsel keşiflere imza atmasıyla asri bilimlerin keşifleriyle tam bir uyum içerisindedir. O, buradan yola çıkarak Kur'an'ın ilahi kaynaklı bir eser olduğu sonucuna varmıştır.

Batı dillerine çevrilen Kur’an tercümelerini inceleyecek olursak, Latinceye yapılan ilk tercüme Cluny manastırı başkanı Pierre Le Venerable tarafından yönetilmiştir (1141-1143). Bu tercüme farklı ekleme ve çıkarmalar, fazlaca kişisel yorumlar içerdiğinden güvenilmez. Bu denli meşhur bir tercüme bile gerekli güveni veremezken, diğer sıradan tercümelere dayanarak hareket etmek imkânsız denecek kadar zor olur. Prof. Dr. Salih Akdemir, doğubilimcilerin çevirilerine karşın şu cümleleri sarf etmiştir: "Onlar (doğubilimciler) tarafından yapılan tercümelerin sağlıklı olmadığını, içlerinde kasıtlı ya da kasıtsız birçok hata olduğunu burada özellikle belirtmek isteriz."

Kuran-ı Kerim’in tamı tamına, harfiyen tercüme edilmesi ne kadar çaba harcansa da imkânsızdır. Çünkü mukaddes kitapta açıklanmaya ihtiyaç duyan ayetler de bulunmaktadır ve bunları bizzat Hz. Muhammed (s.a.a) açıklamıştır. Bu imkânsızlık hususunda Georges Sale’e de söz vermek isteriz. Georges: "Kur’an’ı her ne kadar tarafsız olarak tercüme etmeye çalıştıysam da okuyucularım Kur’an metnine bağlı kalınmış bir ifadeye başarılı olamadığımı göreceklerdir." (Sebilu’r-Reşat, 1954, VII/310) Yine İngiliz oryantalist M. Pickthallde şöyle diyor:"Kur’an tercüme edilemez ve ben bunu başardığımı iddia etmiyorum. Tercüme asla aslın yerini tutamaz." diyerek vicdanlı, tarafsız oryantalist gruptan çok az da olsa bir kısmı açık açık Kur’an’ın tercüme edilemeyeceğini itiraf etmişlerdir.

Fransa'nın en meşhur doğubilimcilerinden Gaston Care (Gaston Kar) 1913 senesinde Figaro Gazetesi'nde yeryüzünden Müslümanlık kalkacak olursa, müsalemetin muhafazasına imkân olup olmadığı hakkında bir makale serisi yazmış ve o zaman bu makaleler, Doğu gazeteleri tarafından tercüme olunmuştu. Fransız doğubilimcisi diyor ki: "Yüz milyonlarca insanın dini olan Müslümanlık, bütün sâliklerine nazaran dünyanın kıvamı olan bir dindir. Bu aklî dinin menbaı ve düsturu olan Kur'an, cihan medeniyetinin istinad ettiği temelleri içeriyor. O kadar ki, bu medeniyetin İslâmiyet tarafından yayılan esaslardan vücud bulduğunu söyleyebiliriz. Filhakika bu yüce din, Avrupa'ya, dünyayla ilgili daha düzenli bir şekilde keşifler edilmesi için lazım olan en esaslı kaynakları temin etmiştir. İslamiyetin bu üstünlüğünü kabul edip, ona borçlu olduğumuz şükranı tanımıyorsak bile, hakikatin bu yönde olduğu şüphesizdir."

Fransız yazarı daha sonra Kur'an’ın umumi barış halini koruma hususundaki hizmetini mevzubahis ederek diyor ki: "İslâmiyet, yeryüzünden kalkacak ve bu suretle hiçbir Müslüman kalmayacak olursa, barışı devam ettirmeye imkân kalır mı? Hayır.. Buna imkân yoktur!"

Prens Bismarck (Bismark)'ın Beyanatı: "Muhtelif devirlerde, beşeriyeti idare etmek için taraf-ı lahutîden geldiği iddia olunan bütün münzel semavî kitapları kapsamlı bir şekilde araştırıp incelediysem bile, tahrif olundukları için hiçbirisinde aradığım hikmet ve tam isabeti göremedim. Bu kanunlar değil bir cem'iyet, bir hane halkının saadetini bile temin edecek mahiyetten pek uzaktır. Lakin Muhammedilerin Kur'an’ı bu kaideden uzaktır. Ben Kur'an’ı her yönden araştırıp inceledim ve her kelimesinde büyük hikmetler gördüm. Muhammedilerin düşmanları, bu kitabı, Muhammed'in (s.a.a) kendisi yazmış olduğunu iddia ediyorlarsa da, en mükemmel hatta tamamen kusursuz bir bilinçten böyle harika bir eserin ortaya çıkmasını iddia etmek, hakikatlara göz kapayarak, kin ve garaza alet olmak anlamını ifade eder. Bu da ilim ve hikmetle uyumlu bir ifade değildir. Ben şunu iddia ediyorum ki; Muhammed (s.a.a) üstün bir güçtür. Kudret nizamının buna benzer, ikinci bir varlığı ortaya çıkarması ihtimalden uzaktır.

Seninle aynı çağda yaşayamadığım için çok üzgünüm, ey Muhammed (s.a.a)! Muallimi ve naşiri olduğun bu kitap, senin değildir; o lahutîdir. Bu kitabın lahutî olduğunu inkâr etmek, mevzu bilimlerin temelsiz olduğunu ileri sürmek kadar gülünçtür. Bunun için beşeriyet senin gibi üstün bir gücü bir defa görmüş ve bundan sonra da göremeyecektir. Ben, huzur-u mehabetinde kemal-i hürmetle eğiliyorum."

Mister John Davenport, "Hazreti Muhammed (s.a.a) ve Kur'an-ı Kerim" ünvanlı eserinde Kur'an-ı Kerim'den bahsederken şu sözleri söylüyor:"Kur'an’ın sayısız hususiyetleri içinde bilhassa ikisi fevkalade mühimdir: Birincisi, Zat-ı Kibriya'yı ifade eden ayatın ahengindeki ulviyettir. Kur'an-ı Kerim, beşeri za'flardan herhangi birisini Zat-ı Kibriya'ya atfetmekten uzaktır.

İkincisi ise, Kur'an başından sonuna kadar gayr-ı beliğ, gayr-ı ahlaki yahut terbiyeye muhalif fikirlerden, cümlelerden ve hikâyelerden tamamen uzaktır. Hâlbuki Hristiyanların ellerindeki tahrif edilmiş kutsal kitabında bütün bu kusurlar birçok kez görünmektedir".

Carlyle (Karlayl) şöyle diyor:"Kur'an’ı bir kere dikkatle okursanız, kendi hususiyetlerini ortaya çıkarttığını görürsünüz. Kur'an’ın güzelliği diğer bütün edebi eserlerin güzelliklerinden ayırt edilebilir. Kur'an’ın başlıca hususiyetlerinden biri, onun asaletidir. Benim fikir ve kanaatıma göre, Kur'an baştan sona samimiyet ve hakkaniyetle doludur. Hazreti Muhammed'in (s.a.a) cihana tebliğ ettiği davet, hak ve hakikatin ta kendisidir."

İngiltere'nin en meşhur ve en büyük tarihçilerinden olan Edward Gibbon (Edvor Gibon), "Roma İmparatorluğu'nun İnhitat ve Sukutu" adlı eserinde şöyle diyor: "Ganj Nehri ile Atlas Okyanusu arasındaki memleketler, Kur'an’ı bir anayasa ve kurallı bir hayatın ruhu olarak tanımışlardır. Kur'an’ın nazarında, sert bir hükümdarla zavallı bir fakir arasında fark yoktur. Kur'an bu gibi esaslar üzerinde öyle bir kanun vücuda getirmiştir ki, dünyada bir benzeri yoktur. Müslümanlığın en temel esası, Allah'ın teslis ve tecessüdünü ve vahdet-i vücud akidesini reddetmektedir. Bu mutasavvıf inançlar üç kuvvetli ulûhiyetin mevcudiyetini ve Mesih'in Allah'ın oğlu -hâşâ- olduğunu öğretmektedir. Fakat bu inançlar, ancak mutaassıb Hristiyanları tatmin edebilir. Hâlbuki Kur'an bu gibi karışıklıklardan ve iphamlardan azadedir. Kur'an, Allah'ın birliğine en kuvvetli delildir. Felsefi düşünceleri olan ve tek tanrıcılığa inanan bir birey İslâmı kabul etmekte asla tereddüd etmez. Zira Müslümanlık, bugünkü insanlığın düşünce seviyesinin oldukça üstünde bir dindir."

Dr. Johnson şöyle yazıyor: "Kur'an şiir midir? Değildir; fakat onun şiir olup olmadığını anlamak zordur. Kur'an şiirden daha yüksek bir şeydir. Bununla birlikte Kur'an ne tarihtir, ne tercüme-i haldir ve ne de İsa'nın (a.s) dağda irad ettiği mev'ize gibi bir şiir manzumesidir. Hatta Kur'an, ne Buda'nın telkinatı gibi tabiat ötesi bir eser veya bir mantık kitabıdır ve ne de Eflatun'un herkese irat ettiği nasihatlere benzemektedir. Bu bir Peygamberin sesidir. Öyle bir ses ki, onu bütün dünya dinleyebilir.

Bu sesin aksi saraylarda, çöllerde, şehirlerde, devletlerde çınlar! Bu sesin tebliğ ettiği din, önce yayılmış, sonra yenilikçi ve imar edici bir kuvvet şeklinde tecelli etmiştir. Bu nedenle, Yunanistan ile Asya'nın birleşen ışığı, Avrupa'nın karanlıklarını yarmış ve bu hadise, Hristiyanlığın en karanlık devirlerini yaşadığı bir zamanda vuku' bulmuştur."

Kur'an ayetlerini nüzul tarihine göre tercüme ve tertip eden İngiltere'nin en mutaassıb papazlarından Rodwell (Radvel) şu gerçeği itiraf ediyor:"Kur'an, Arabistan'ın basit bedevilerini öyle bir değişime uğratmıştır ki, bunların adeta meshur olduklarını zannedersiniz. Kur'an putperestliği imha, Allah'ın vahdaniyet akidesini tesis, cinlere, perilere, taşlara ibadeti ilga, çocukları diri diri gömmek gibi vahşi adetleri izale, bütün hurafeleri hiçe indirgemek ve taaddüd-ü zevcatı sınırlamak kaydıyla, bütün Araplar için İlahi bir lütuf ve nimet olmuştur. Kur'an, bütün kâinatı yaratan, gizli ve aşikâr herşeyi bilen, Kadir-i Mutlak sıfatıyla Zât-ı Kibriya'yı kutsadığı ve yücelttiğinden dolayı, her övgüye layıktır. Kur'an’ın ifadesi kısa ve öz olmakla beraber, en derin hakikatı, en kuvvetli ve ilham veren hikmeti anlatıcı ve idrak edilebilir sözcüklerle söylemiştir.

Kur'an, devamlı memleketler olmasa da muzaffer cumhuriyetler vücuda getirmeye neden olacak esasları içerdiğini isbat etmiştir. Kur'an’ın esaslarıyla yoksulluğu ve sefaletleri ancak cehaletleriyle kıyaslanabilen, susuz ve çıplak bir yarımadanın sakinleri, yeni bir dinin, hararetli ve samimi takipçileri olmuşlar, devletler kurmuşlar ve şehirler inşa etmişlerdir. Gerçekte Müslümanlar heybetleriyle, bütün Hristiyan Avrupa'yı titreten bir azamet ve haşmet elde etmişler."

“Sembires Encyclopedia” namıyla intişar eden İngilizce Maarif Ansiklopedisinde, Müslümanlıktan şu şekilde bahsedilmiştir :"İslam Peygamberinin yaradılışını aydınlatan Kur'an ayetleri son derece mükemmel ve son derece etkilidir. Bu kısım ayetler, Müslümanlığın ahlaki kaidelerini ifade eder. Fakat bu kurallar bir-iki sureye münhasır değildir.

Bu ayetler, İslamiyetin muhteşem esasında altundan bir kordon gibi işlenmiştir. İnsafsızlık, yalancılık, hırs, israf, fuhuş, aldatma, gıybet; bunların hepsi Kur'an tarafından en şiddetli bir şekilde ayıplanmış ve bunlar rezilliğin ta kendisi olarak tanınmıştır. Diğer taraftan iyi niyetli olmak, başkalarına iyilik etmek, iffet, hayâ, hoşgörü, sabır ve tahammül, iktisat, doğruluk, dayanıklılık, sulhperverlik, hakperestlik, herşeyden fazla Cenab-ı Hakk'a itimad ve tevekkül, Allah'a itaat... vb. vasıflar, Müslümanlık nazarında hakiki iman esasları ve hakiki bir mü'minin başlıca sıfatları olarak gösterilmiştir.

Kur’an Araştırma Kaynakları

a) Kur’an Kavramları Sözlükleri

Lisanü’l Arap’tan tutun da ondan öncesi Mucemü’l Vasit’e ve daha sonraki sözlüklere kadar yazılan eserlerin tamamı Kur’an kavramları üzerinde yapılan çalışmaları ortaya koymaktadır. Bu genel kaynaklara ek olarak Kur’an-ı Mecid’in sözlerini ele alan özel sözlükler ilk asırda yazılmıştır. Bu alanda kaleme alınan en eski eser “Mesail-i Nafi b. Ezrak” tır (Nafi’nin Kur’an kelimeleri hakkında İbn-i Abbas’a soruları) ve Suyuti bunların tamamına “İtkan” kitabında yer vermiştir. Söz konusu eserde yer alan sözcükler “Mucemu Garibi’l Kur’an” başlığıyla basılmış ve kelimelerin yaklaşık tamamı İbn-i Ebi Talha kanalıyla İbn-i Abbas’tan rivayet edilmiştir. Kur’an kelimelerini ele alan en eski kavram sözlükleri şunlardır: Ebu Ebeyd Muammer b. Müsenna'nın (210 h.k), “Mecazü’l Kur’an”. Bu sözlük gerçekte sözlük olmanın ötesine taşarak zor ve mecazi metinlerin şerhini de yapmıştır. “Tevilü Müşkili’l Kur’an” ve “Tefsirü Garibi’l Kur’an”. Bu eserlerin her ikisi de İbn-i Kuteybe’ye aittir (276 h.k). “Müfredat-ı Rağıp İsfehani” (401 h.k). Tam ismi “Mucemu Müfredat-i Elfazi Kur’an” olan bu eser, defalarca basılmış ve son zamanlarda Farsça'ya da tercüme edilmiştir. Damgani’nin “Kamusu’l Kur’an” adlı eseri de Farsça'ya tercüme edilmiştir. Tiflisi’nin “Vücuh-u Kur’an” adlı eseri “Lisanü’t-Tenzil” (müellifi meçhuldür) ve Mir Seyyid Şerif Curcani’nin “Tercümanü’l Kur’an” gibi Arapça-Farsçadır. Şia müelliflerinden Fahrettin b. Muhammed’in Kur’an ve hadis terimlerini içeren “Mecmeu’l Bahreyn” ve Hemu’nun “Tefsirü Garibi’l Kur’an” kitabıyla çağdaş asırda Şia yazarlardan iki sözcük kitabı hatırlatılmaya değerdir: Seyyid Ali Ekber Kurşi’nin “Kamus-u Kur’an” (üç ciltte yedi cüz) ve Hasan Mustafavi’nin “et-Tahkik fi Kelimati’l Kur’ani’l Kerim”, on dört cilt.

b) Kur’an Ansiklopedileri

1. “el-Mevsuatü’l Kur’aniyeti”, Değerleyen İbrahim el-Ebyari ( 11 cilt, 1405 h.k)
2. “Dairetü’l Feraid”, Seyyid Muhammed Bakır Muhakkik.

c) Kur’an İndeksleri

Kur’an indeksleri, kelime ve konu indeksi olmak üzere iki kısımdır. Kur’an kelimelerinin indeksine “Keşşafü’l Ayat” da denilmiştir. “Ayet bulma” olarak da isimlendirilen “Keşfü’l Ayat” ile kelime bulma olarak isimlendirilen “Keşşafü’l Kelimat” arasında teknik fark vardır. Zira ayetin aranıp bulunmasını içeren “Keşşafü’l Kelimat” da yalnızca anahtar kelimelerin fihristi yapılmış ve anahtar olmayan harf ve kelimelere (örneğin ellezi veya ellezine) yer verilmemiştir. Ancak Keşşafü’l Ayat’da harfleri de kapsayacak şekilde Kur’an’ın tüm kelimelerinin tam fihristi yapılmıştır. Bununla birlikte her ikisi arasında yapısal ortaklık ve benzerlik vardır. Kur’an-ı Mecid’in Keşfü’l Kelimat’ı hakkında yapılan en meşhur çalışmalardan birisi Alman Doğu bilimcisi ve Kur’an Araştırmacısı Gustav Leberecht Flügel’in (1802-1870) “Nucümü’l Furkan fi Etrafi’l Kur’an” adlı eseridir.

Yeni asırda meşhur Kur’an araştırmacısı ve Farsça dilinde Kur’an tarihi yazarlarının en iyisi Şadervan Mahmut Ramyar’ın (1363 h.ş.) “Keşfü’l Ayatı” alfabe’ye benzer bir şekilde hazırladığı “Fihristü’l Elfaz” veya “Fihristü’l Kelimat” kitabıdır. Bu eserin alfabe sıralaması kelimelerin asli köküne göre değil, kelimelerin görünüşüne göredir. Dolayısıyla İranlılar kolaylıkla bu kitaptan yararlanabilir. Keşfü’l Ayat konusunda yazılan en yaygın ve en meşhur kitap Muhammed Bakır Fuad Abdülbaki’nin (1882-1968) “el-Mü'cemü’l Müfehris li Elfazi’l Kur’ani’l Kerim” adlı eseridir. Bu kitapta kelimelerin kökü esas alınarak alfabe sırasına göre ve ayetin bir bölümüyle birlikte Kur’an’ın anahtar kelimeleri zikredilmiştir.

Bu alanda yapılan son çalışma Kur’an çağdaş araştırmacılarından Dr. Mahmut Ruhani’nin kelimelerin kökü esasına göre değil, harflerin alfabe sıralamasına göre hazırladığı “el-Mü'cemü’l Ahsa li Elfazi’l Kur’ani’l Kerim” adlı üç ciltlik çalışmasıdır. Bu alanda yapılan bir diğer çalışma Fransız Doğu bilimci Jol Labum’un (1876 k) “Tefsilü’l Ayat” kitabıdır. Çok meşhur olmasına rağmen en çok da kullanışlı olmayan bir eser; bu çalışmada Kur’an’ın tamamı 18 fasıl ve toplam 350 konuya ayrılmıştır. Kur’an-ı Kerim’in konulu indeksini içeren kapsamlı ve yöntemsel çalışması Kamuran Fani ve Behaüddin Hurremşahi tarafından hazırlanan “el-Fihrisü’l Mevzui li’l Kur’ani’l Kerim” kitabıdır.

d) Kur’an Araştırmaları Eserlerinin İndeksi

Kur’an araştırmacıları için en kullanışlı ve en gerekli kaynaklarından birisi de Kur’an araştırmaları eserlerinin indeksi ve Kur’an hakkında yazılan kitapların tanınması hakkında yapılan çalışmalardır. Nedim’in “Fihrist”, Kâtip Çelebi (Haci Halife)’nin “Keşfü’z-Zünun” ve Ağa Bozorg Tahrani’nin “ez-Zeria” kitaplarında konu başlıkları veya konu başlıkları altında dağınık olarak Kur’an çalışmalarını içeren yüzlerce kitabın tanıtımı yapılmıştır. Bu alanda yapılan en önemli çalışmalar şöyledir:

1. Fuad Sezgin, Tarihü’t-Turaki’l Arabî, tek cilt.
2. Ahmet Münzevi (Tahran, 1348 h.ş.), Fihrist-i Nushahayi Hatti Farisi.
3. Muhammed el-Humeyni, Fihrist-i Muhatıbat Daru’l Kütübi’z-Zahiriyye.
4. Charlez Amruz Usturi, Edebiyat-ı Farisi ber Mebnayi Telif-i Usturi, mütercimler: Yahya Aryin Pur, Siruz İzdi ve Kerim Keşaverz.
5. Dr. Seyyid Muhammed Bakır Hücceti, Fisrist-i Mevzu-i Nushahayi Hatti Arabi.

Yeni asırda Kur’an hakkında yazılan kitapların tanınması konusunda yazılan en önemli kitaplardan birkaçı şunlardır:

1. Şevah İshak, Mu'cemu Musennefati’l Kur’ani’l Kerim (4 cilt, Riyad, 1403 h.k).
2. Abdülcebbar er-Rufai, Mu'cemu’d-Dırasati’l Kur’aniye.
3. Amirü’l Hulv, Mu'cemu’d-Dırasati’l Kur’aniye.
4. Kur’an hakkında yazılan kitapların tanınması konusunda Urduca bir kitap yayınlanmıştır. Bu alanda yapılan en kapsamlı çalışma Hüccetü’l İslam ve’l Müslimin Muhammed Hasan Bukai’nin Kitapname-i Bozorgi Kur’an-ı Kerim adlı kitabıdır.

Dış Bağlantılar

• Kur’an hakkındaki tüm şüphelere cevaplar