Müstehap
| Fıkıh Hükümlerı |
|---|
 |
Müstehap (Arapça: المُستَحَب), İslam dininde yapılması vacip olmayan, ancak yapılması yapılmamasından daha iyi olan şeylere denir. Gece namazı, günlük nafile namazlar, müstehap oruçlar, nakledilmiş duaların okunması, salavat vb. gibi bir çok amel İslam dininde müstehap sayılmıştır.
Etimoloji
Fakihlerin teriminde, şer'i hükmü istihbab ve yapılması iyi olan ama buna rağmen yapılmamasının da sakıncası olmayan ameldir.[1]
Bu kelime Kur’an-ı Kerim ve Masumların (a.s) hadislerinde, sözlük anlamında (“sevmek” ve “bir şeyi beğenmek”) kullanılmıştır.[2]
“Nedb”, “nefl”, “sünnet” ve “tetavvu” kelimeleri de istihbab (müstehap) anlamına gelmektedir.[3]
Bahsedildiği Yerler
İstihbab, fıkıh konularının bir çok babında beş hükümden (vacip, haram, müstehap, mekruh ve mubah) biri olarak kullanılmaktadır. Usul-u Fıkıhta, Evamir, Zıt ve vacibin ön koşulları (Vacip Mukadimesi) kısımlarında ele alınmaktadır.
Kısımları
Müstehap ameller birkaç kısma ayrılmaktadır. Onlardan en önemlileri şunlardan ibarettir:
- Nefsi veya Zati Müstehap: Yapılmasının müstehap olması, başka bir amel için değil, bizzat kendisi içindir. Örneğin: Müstehap namaz ve oruçlar, Gadir Bayramı orucu gibi.
- Gayri Müstehap: Kendi kendisine yapılması müstehap olmayan, ancak başka bir amel için müstehap olan amel. Örneğin: ziyaret için gusül almak.
- Ayni Müstehap: Başkaları tarafından yapılmış olsa da yapılması her bir birey için müstehap olan amel. Örneğin: nafile namazlar ve müstehap oruçlar.
- Kifai Müstehap: Başkaları tarafından yapılmasıyla, bireye müstehap olmayan amel. Örneğin: Ezan okunması.[4]
- Müekket Müstehap: İslam’ın yapılmasını vurguladığı ameller. Örneğin: Namaz için Ezan.[5]
Müstehap Ameli Yarin Birakmak
Yapılmaya başlandıktan sonra müstehap bir amelin yarıda kesilmesi mekruhtur. Bilhassa müstehap namaz ve öğleden sonra müstehap orucun batıl edilmesi. Elbette müstehap hac ve umreyi (meşhur görüşe göre) yarıda kesmek haramdır ve bu amellerin tamamlanması gerekir (Vacipdir). Aynı şekilde itikafın ilk iki günü oruç tutan kimse, üçüncü günde de oruç tutmalı ve itikafı tamamlamalıdır ve Bu aşamada yarıda kesilerek sonlandırılması haramdır.[6]
Ünlü Müstehaplar
Müstehap Namazlar
Namaz, İslam dininde kabul edilen en önemli ve üzerinde durulan en ehemmiyetli ibadet olduğundan, vacip namazların yanı sıra bir çok müstehap namazın kılınması da tavsiye edilmiştir. Namazın tavsiye edilmediği neredeyse hiçbir dini durum yoktur. Mefatihu’l Cinan ve başka kitaplarda, bu namazlardan bir çoğu beyan edilmiştir. Bu namazların önemli olanlarından bazıları şunlardır: Gece namazı, günlük nafile namazlar, Cafer-i Tayyar namazi, İstiska namazı, Fıtır ve Kurban Bayramı namazı, ayların ilk gününe ait namazlar.
Müstehap Oruçlar
Oruç tutulmasının haram veya mekruh olduğu bildirilen günler dışında, her gün oruç tutmak müstehaptır. Elbette bazı günlerde oruç tutmanın daha çok sevabı var ve daha çok önerilmiştir. Onlardan bazıları şunlardır:
- Kameri (Arap) aylarının ilk Perşembe günü ile son Perşembe günü.
- Onuncu gününden sonra her (Arap) ayının ilk on gününden sonraki ilk Çarşamba günü.
- Her ayın on üçüncü, on dördüncü ve on beşinci (dolunay) günlerinde.
- Recep ve Şaban ayının tüm günleri.
- Şevval ayının dördüncü gününden dokuzuncu gününe kadar.
- Zilkade ayının 25. (Dahvu’l Arz günü) ve 29. Günü.
- Zilhicce ayının ilk gününden dokuzuncu gününe kadar (Arefe gününe kadar).
- Gadir Bayramı günü (18. Zilhicce).
- Mübahele günü (24. Zilhicce)
- Muharrem ayının birinci, üçüncü ve yedinci günü.
- Hz. Peygamberin (s.a.a) Kutlu doğum gününde (17. Rebiyülevvel)
- Cemaziyülevvel ayının on beşinci günü.
- Hz. Resulullah’ın (s.a.a) Bi’set (27. Recep) günü.
Senetli ve Rivayet Edilen Dualar
Her ne kadar her dil ve yakarışla Allah’ı anmak ve O’na el açmak gerekse de, dua kitaplarında Masumların (a.s) dilinden nakledilen duaların etki ve tesiri daha çoktur. Bu dualardan bazıları şunlardır:
- İhticab Duaları
- İ’tikad Duaları
- Ümmü Davud Duası
- Tevessül Duası
- Cevşen-i Sağir Duası
- Harik Duası
- Kur’an Hatim Duası
- Tayir-i Rumi Duası
- Abarat Duası
- Aşarat Duası
- Aht Duası
- Garik Duası
- Mucir Duası
- Meşlul Duası
- Mekarimu’l Ahlak Duası
- Nur Duası
- Kumeyl Duası
- Nudbe Duası
- Camie Kebire Ziyareti
- Aşura Ziyareti
- Varis Ziyareti
Diğer Müstehaplar
Rivayet ve hadislerde açıklanan başka müstehap amel ve zikirler şunlardır:
- Kur’an okumak
- Her an abdestli olmak
- Subhanallah zikrini söylemek
- Elhamdulillah zikrini söylemek
- La ilahe illallah zikrini söylemek
- La havle vela kuvvete illa billah zikrini söylemek
- Sadaka vermek
- Namazın takibatını okumak
- Masumların türbesini ziyaret etmek
- Aşura ziyareti ve Eminullah ziyareti gibi bazı ziyaretlerin okunması.
Kaynakça
- ↑ Hoei, Ajud al-Taqarirat, 1352 h.ş, cilt 1, sayfa 143; Hakim, Usul al-Ameh al-Fiqh al-Maqarn, 1979, s. 62.
- ↑ Hashemi Shahroudi, Farhang Fiqh, 1426 AH, cilt 1, 397.
- ↑ Ferhengi Fıkh, c. 1, s. 396.
- ↑ Najafi, cavaher al-Kelam, Dar Ihya al-Trath al-Arabi, cilt 9, sayfa 74.
- ↑ Hekim, Muhammed Taki, Usulu’l Amme lil-Fıkhi’l Mukarin, s. 63.
- ↑ Şehid-i Evvel, el-Kavaidu ve’l-Fevaid, Mufid kitapçısi, c. 1, s. 99, kaide; 39.
Bibliyografi
- Ahunt Horasani, Molla Kazım, Kifayetu’l Usul, Kum, Müessese Alulbeyt, 1409 h.k.
- Hakim, Mohammad Taki, Karşılaştırmalı hukuk için Usul al-Ameh, Beyrut, Al-Al-Bait Foundation, ikinci baskı, 1979.
- Hoi, Seyyid Ebu’l-Kasım, Ecvedu’l Takrirat, Takrirat-ı Ders-i Muhammed Hüseyin Naini, Kum, İrfan Matbaası, 1352 h.ş.
- Şehid-i Evvel, Muhammed b. Mekki, el-Kavaid ve’l-Fevaid, tashih: Seyyid Abdulhadi Hekim, Kum, Müfid yayınevi, Necef ofset baskısı.
- Muhakkik Hilli, Cafer b. Hasan, el-Mu’teber fi Şerhi’l Muhtazar, Kum, Müessese Seyyid-i Şüheda, 1407 h.k.
- Necefi, Muhammed Hasan, Cevahiru’l Kelam, tashih: Abbas Kuçani ve Ali Ahundi, Beyrut, Daru İhya et-Turas el-Arabi, yedinci baskı.
- Ferhengi Fıkhı Mukarin Mezhebi Ehlibeyt, Kum, Müessese Dairetu’l Maarif*i Fıkh-ı İslami, 1426 h.k.