Kur'an Hatmi

Öncelik: b, kalite: c
linksiz
kategorisiz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
(Kur’an hatmi sayfasından yönlendirildi)

Kur’an Hatmi (Arapça: ختم القرآن); Kur’an’ın baştan sonuna kadar okunmasıdır. İslam’da Kur’an hatmi için birçok fazilet, maddi ve manevi eserler zikredilmiştir. Ayrıca duanın kabul olduğu anlardan biri de Kur’an tilaveti ve hatminden sonradır.[1]

Kur’an hatmi ferdi ve grupsal olarak gerçekleşmektedir ve bu amelin sonunda da en kapsamlı ve önemlisi Sahifeyi Seccadiye’nin 42. duası olan birçok dua rivayetlerde zikredilmiştir.

Kur’an’ı hatmetmenin sevabı diğer hayır işlerinin sevabının ölçüsünün bir kıstası olmuş ve çeşitli rivayetlerde amellerin sevabı Kur’an hatmi ile değerlendirilmiştir. Örneğin Ramazan ayında[2] bir ayet okumanın veya diğer aylarda üç defa Tevhit suresini kıraat etmenin[3] veyahut Pazar akşamı kılınan özel namazın sevabı[4], Kur’an hatmi sevabıyla eşdeğer kılınmıştır.

Kur’an hatmi; dini tanımak, Allah’la ünsiyet, hastaların şifası, vefat etmişlerin ruhuna hediye etmek ve hatta günlük sıkıntıların defedilmesi gibi çeşitli amaçlarla yapılmaktadır.

Lügat Manası

“Hatm” (ختم) kelimesi lügatte her şeyin sonuna ulaşmak manasına gelmektedir. Hatem (خاتم), bir şeyin üzerine mühür basmak ve Hitam (خِتام), mühür kelimeleri de bu köktendir.[5] Kur’an Hatmi terimde lügat manasıyla uyum içinde olan Kur’an’ın başından sonuna kadar okunması anlamına gelmektedir.[6] Kur’an ayetlerinde Kur’an hatminden söz edilmemiştir. Ancak herkesi Kur’an okumaya davet etmiştir: “O hâlde, Kur’an’dan (sizin için) müyesser olanı okuyun.” (Müzzemmil Suresi; 20)[Not 1]

İmam Sadık’tan (a.s) nakledilen bir rivayete göre, ayetteki “müyesserden” (مَا تَیسَّرَ) kasıt karinin kalbi huşu ve batıni sefa ile okuyabildiği kadardır[7] ve doğal olarak bu tür okuma da üşenerek, yorgunlukla veya zorla değil, ruhi ve manevi huzur ve canlılıkla olur. İmam Ali’den (a.s) rivayet edilen bir hadiste de insanın himmetinin sureyi bitirmeye veya hatmetmeye değil, Kur’an ayetlerini tefekkür ve anlamaya yönelik olması vurgulanmıştır.

“Kur’an Hatmi” İslamiyet’in başından beri Müslümanların bildiği bir unvandır ve Allah Resulü (s.a.a), Ehlibeyt İmamları (a.s) ve sahabe Kur’an-ı Kerim’i hatmetmenin niteliği, zamanı, yöntemi ve sevabı hakkında açıklamalarda bulunmuşlardır.

Muhtemelen vefat edenler için düzenlenen “Hatim Meclisi” tabiri de “Kur’an Hatmi” kelimesinden alınmıştır. Zira böyle bir mecliste genellikle bir veya birkaç defa Kur’an hatmedilmektedir.

Kur’an Hatmetmenin Fazileti

Rivayetlerde Kur’an-ı Kerim’i hatmetmenin faziletine vurgu yapılmıştır ve o rivayetlerin birkaçında, bazılarının Ramazan ayı gibi özel bir zamanda veya Mekke-i Mükerreme gibi özel mekânda yapılmasının kayıtlandırıldığı ve bazılarının da mutlak olarak belirtildiği, Kur’an hatmi için çok fazla sevap ve bereketin olduğu beyan edilmiştir.

Peygamber Efendimizden (s.a.a) rivayet edilen meşhur hadiste şöyle beyan edilmiştir: Her kim Kur’an'ı hatmederse, güya nübüvvet onun canına işler; ancak ona vahyolunmaz.[8]

Kur’an-ı Hatmetmenin Süresi

Normal koşullarda Kur’an'ı üç günden veya bir haftadan az bir sürede hatim etmek iyi değildir[9]. Zira İslam’da Kur’an'ın tekrarı ve tilavet sayısından ziyade ayetlerinin anlaşılmasına özen gösterilmiştir.[10] Allah Resulünden rivayet edilen bir hadiste, Kur’an'ı üç günden daha az sürede hatim eden kişinin Kur’an ayetlerinden bir şey anlayamayacağı belirtilmiştir[11] ve böyle bir kıraat ayetlerin hızlı ve dikkatsizce okunmasına sebep olacaktır.[12] İmam Rıza’dan (a.s) rivayet edilen bir hadiste İmam Rıza’nın Kur’an'ı üç günden az bir sürede hatim edebileceğini, ancak bunu kıraatinin tefekkür ve tedebbürsüz olmaması için yapmayacağını belirtmiştir. Bunlara rağmen Ramazan ayında Kur’an-ı Kerim’in 30 veya 40 defa hatim edilmesi caiz görülmüştür.[13]

Gazali, Kur’an-ı Kerim’in okunma miktarı hakkında şöyle söylemiştir: “Eğer şahıs amel yolunu tercih etmiş abidlerden ise, haftada iki hatim yapmalıdır. Tefekkür ile uğraşıyor veya ilim yaymakla meşgul oluyorsa, haftada bir hatim kifayet eder. Yok, eğer Kur’an-ı Kerim’in manaları üzerinde düşünüyorsa, fazla tekrara ihtiyacı olduğundan ayda bir hatim kifayet eder.”[14]

Kur’an’ı Hatim Etmenin Adabı

Rivayetlerin çoğunda karinin (Kur’an okuyanın) Kur’an ayetlerinin manalarını anlamaya ve onları hayatında ve ruhunda yaşamaya çalışması vurgulanmıştır. Arapçaya vakıf olmayanlar ayet ayet okuma yönteminden, yani ilk önce bir ayetin manasını ve daha sonra o ayetin kendisini okuma ya da tam tersini yaparak, yararlanabilirler.

Her ne kadar bütün tecvit kaidelerine riayet edilmesi gerekmese de, Kur’an okumanın imtiyazlarından biri (karinin elinden geldiği kadar) doğru okumaktır.

Duha Suresinden Kur’an’ın sonuna kadar olan bölümünde, karinin her surenin sonunda biraz durması ve tekbir getirmesi müstehaptır.

Kur’an hatim etmenin, Cuma gününde[15] hatim edilmesi ve hatim edilen günde oruçlu olunması[16] ve ferdin her hatimden sonra (yeniden hatim indirme kararı almasa bile) Fatiha ve Bakara suresinin ilk beş ayetini kıraat ederek Kur’an hatmini onunla başlamayla bağlaması gibi bazı özel adapları bulunmaktadır.[17]

Hacılara Mekke’de kaldıkları müddette Kur’an'ı hatim etmeleri tekit edilmiştir ve bir hadiste Mekke’de Kur’an'ı hatim eden kimsenin ölmeden önce Peygamber Efendimizi (s.a.a) ve cennetteki yerini göreceği belirtilmiştir.[18]

İnsanların çoğu hatmettikleri Kur’an’ın sevabını peygamberlere, İmamlara, İmam zadelere, din büyüklerine, şehitlere ve kendi merhumlarının ruhuna hediye etmektedir.

Farklı ülkelerde Kur’an hatimleri için çeşitli adap ve gelenekler uygulanmaktadır. Çoğu yerlerde Kur’an'ı ilk kez hatim eden çocuğa veya gence yüzük veya başka bir şey hediye edilir.

Bayanların adet döneminde Kur’an kıraat etmeleri veya hatim indirmelerinin mekruh oluşu daha az sevabı olduğu manasındadır. Elbette ayetlere dokunmak ve secde ayetleri içeren ayetleri okumak caiz değildir.

Hatim İndirmenin Çeşitli Yolları

Dosya:635094107023448626.jpg
İmam Rıza'nın (a.s) Türbesinde Kur'an Hatmi

Hatim; ferdi ve grup halinde olmak üzere iki yolla indirilir. Genellikle grup halinde indirilen hatimlerde tilavet etme isteği daha yüksektir.

Önceleri grup halinde hatim indirmek için evlerde toplanırlardı. Ama günümüzde birçok camide kılınan cemaat namazlarının ardından Kur’an’ın bir sayfası tercümesiyle beraber kıraat edilerek, zamanla Kur’an hatmedilir. Bazı İmam ve imamzadelerin türbelerinde de her gün toplu olarak hatim merasimleri düzenlenmekte ve sevabı da türbe sahibinin ruhuna hediye edilmektedir. Grup halinde hatim indirmenin başka bir yolu da mesaj veya bazı internet sitelerine katılma yoluyla gerçekleşir. Bu türde yapılan hatimler genellikle İmam Zaman’ın (a.f) selameti ve Allah’tan istenilen hacetlerin revası için yapılır.

Yeni vefat etmiş biri için okutulan mevlitte, Kur’an otuz, altmış veya yüz yirmi parçaya bölünür ve katılımcılardan her biri onun bir parçasını kıraat ederler ve toplamda da bir veya birkaç hatim indirilmiş olur. Muhtemelen vefat edenleri anma için düzenlenen merasimlerin “Hatim Meclisi” (Mevlit okutma) adını alması, bu grupsal yapılan hatim indirme sünnetinden kaynaklanmaktadır.

Hatim Duaları

Kur’an Hatmi; Kur’an'ı baştan sona bir defa okumak manasına gelmektedir. Ama her surenin, hizbin ve cüzün bitiminde de hatim duaları okunabilir.[Not 2][19]

Halk arasında yaygın olan dualardan bazılarının kökeni rivayetlere dayanmaktadır (Me’sur); bazılarının ise içeriği her ne kadar güzel olsa da masumlara dayanmamaktadır (Me’sur olmayan).

Hatim duası yapılırken dinleyiciler genellikle duanın her bölümünün sonunda “âmin” veya “ilahi âmin” der. Bu eylemin delilini ise İmam Ali’nin (a.s) rivayeti bilmektedirler.[Not 3][20]

Bazı Me’sur Dualar

  • İmam Seccad’ın (a.s) Sahife-i Seccadiye kitabında zikrolunan 42. Duası indirilen hatimden sonra okunan hatim dualarının en kapsamlısı ve en meşhurudur: أَللهُمَّ إنَّکَ أَعَنْتَنی عَلی خَتْمِ کِتابِکَ …[1]
  • Allah Resulü (s.a.a) hatim indirdiği zaman şu duayı okurdu: أَللهمَّ ارْحَمْنی بِالقرآنِ...[Not 4]
  • Allah Resulü (s.a.a) bir başka duada ise şöyle buyurmaktadır: أللهمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ اِخْباتَ المُخْبِتینَ…[Not 5][21]
  • İmam Sadık’ın (a.s) hatim indirdiği zaman okuduğu dua: أللهمَّ انّی قَدْ قَرَأْتُ ماقَضَیتَ مِنْ کِتابِکَ… [Not 6]

Bazı Me’sur Olmayan Dualar

Çeşitli kaynaklarda ve bazı Kur’an baskılarında çeşitli dualar bulunmaktadır. Bu dualar her ne kadar genel içerikleri bakımından ayet ve rivayetlerden alınmış olsa da görünüşe göre zevk sahibi bilgin ve Kur’an karileri tarafından beyan edilmiştir. Örneğin;

dua

  • صَدَقَ اللهُ العَلی العَظیمُ، وَ صَدَقَ رَسُولُهُ النَّبی الکریمُ، وَ نَحْنُ عَلی ذلِکَ مِنَ الشَّاهِدینَ، رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا، اِنَّکَ أنْتَ السَّمیعُ العَلیمُ، اللهمَّ ارْزُقنا بِکُلِّ حَرْفٍ مِنَ القرآنِ حَلاوَةً، وَ بِکُلِّ جُزْءٍ مِنَ القُرآنِ جَزاءً، اللهمَّ ارْزُقنا بِالأَلِفِ أُلْفَةً
  • صَدَقَ اللهُ أَعْلَی الصَّادِقینَ وَ منطِقَ جَمیعِ النَّاطِقینَ أللهمَّ انْفَعْنا بِالقرآنِ العظیمِ وَاهْدِنا بِالآیاتِ وَالذِّکْرِ الحکیمِ وَ تَقَبَّلْ مِنَّا قِرائَتَهُ
  • اللهمَّ، رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا خَتْمَ القرآنِ، وَ تَجاوَزْ عَنْ ما کانَ مِنَّا فی تِلاوَتِهِ مِنْ خَطَأٍ أَوْ نُقْصانٍ
  • أَللهمَّ اجْعَلِ القرآنَ لَنا فِی الدُّنیا قَریناً، وَ فِی القَبْرِ مُونِساً، وَ فِی القِیامَةِ شَفیعاً

Kitap Tanıtımı

Daru’l Hadis yayınevi tarafından yayınlanan “Şınahtname-i Kur’an ber Payeyi Kur’an ve Hadis” kitabının üçüncü cildinin bir bölümünde Kur’an hatmi konusu ile ilgili olan rivayet ve konular incelenmiştir.

Kaynakça

  1. ↑ قال رسول الله: «من ختم القرآن فله دعوة مستجابة» Mecmeu’-Zevaid, Nuruddin Ali Heysemi Mısri, c. 7, s. 256, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, Beyrut, Birinci baskı, 1422; امام علی(ع): «إغتنموا الدّعاء عند خمسة مواطن: عند قرائة القرآن...» Camiu Ahadisu’ş-Şia, c. 15, s. 277 ve 278; امام حسن(ع): «من قرأ القرآن کانت له دعوة مجابة إمّا معجّلة و إمّا مؤجّلة» a.g.e, s. 20; امام صادق(ع): «... و من ختمه کانت له دعوة مستجابة مؤخّرة أو معجّلة» Mir’atu’l Ukul, Allame Meclisi, c. 12, s. 497, Daru’l Kutubu’l İslamiyye, Tahran, İkinci baskı, 1363.
  2. ↑ Uyun-u Ahbaru’r-Rıza, c. 1, s. 296.
  3. ↑ Emaliyi Saduk, s. 86.
  4. ↑ Herkim Pazar akşamı iki rekât namaz kılar, her rekâtında bir defa Hamd suresi ve yedi defa Tevhid suresini okursa ve namazı tamamladıktan sonra yedi defa Tesbihat-ı Erbaayı "لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم" söylerse, onun için Kur’an hatmi sevabı yazılır.
  5. ↑ Mekayisu’l-Lugat; Lisanu’l Arab, “Hatm” kelimesi.
  6. ↑ Şınahtname-i Kur’an ber Payeyi Kur’an ve Hadis, c. 3, s. 383.
  7. ↑ Kalbi huşu ve batıni sefaya sizinle birlikte olduğu müddetçe okuyun. “ما تَیسَرَ لَکم فیهِ خُشُوعُ القَلبِ وَ صَفاءُ السِّرِ.”, Biharu’l Envar, c. 84, s. 135.
  8. ↑ Herkim Kur’an'ı hatmederse, sanki Nübbüvvet iki tarafının ortasında karar kılınır; sadece ona vahiy olmaz. مَن خَتَمَ القُرآنَ فَکأَنَّما اُدرِجَتِ النُّبُوَّةُ بَینَ جَنبَیهِ، ولکنَّهُ لا یوحی إلَیهِ. Kâfi, c. 2, s. 604.
  9. ↑ Kâfi, c. 2, s. 618 - 619.
  10. ↑ Kâfi, c. 2, s. 614.
  11. ↑ Kenzu’l Ummal, c. 1, s. 614.
  12. ↑ Kâfi, c. 2, s. 617.
  13. ↑ Kâfi, c. 2, s. 618.
  14. ↑ İhyayı Ulumu’d-Din, c. 1, s. 366.
  15. ↑ Misbahu’l Müçtehit, s. 322.
  16. ↑ Şerhu’l Muhezzeb-i Nevevi, c. 2, s. 168.
  17. ↑ Kâfi, c. 2, s. 605.
  18. ↑ Kâfi, c. 2, s. 612.
  19. ↑ Kur’an ve Adab-ı Tilavet-i An, s. 43 - 44.
  20. ↑ Biharu’l Envar, c. 92, s. 206.
  21. ↑ Biharu’l Envar, c. 92, s. 206 – 207.
  1. ↑ …فَاقْرَءُوا مَا تَیسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ۚ.…
  2. ↑ Huzeyfe şöyle söylemektedir: Peygamber Efendimiz (s.a.a) Bakara suresinin tilavetini bitirdikten sonra şu duayı okudu: “أَللهُمَّ ارْحَمنی بِالقرآن...”
  3. ↑ İmam Ali (a.s) ashabından Zer b. Habyeş’e şöyle buyurdu: “ Ey Zer! Ben dua edeceğim ve sen de âmin de…”
  4. ↑ “Allah’ım! Kur’an-ı Kerim hürmetine bana rahmet eyle; Kur’an'ı bana kılavuz, nur, hidayet ve rahmet kıl. Allah’ım! Unuttuklarımı bana hatırlat; bilmediklerimi bana öğret; gece ve gündüzde Kur’an okumayı bana nasip et; Kur’an-ı bana hüccet ve delil kıl, ey Âlemlerin Rabbi!”, أَللهمَّ ارْحَمْنی بِالقرآنِ وَاجْعَلْهُ لی اِماماً وَ نُوراً وَ هُدًی وَ رَحْمَةً. أَللهمَّ ذَکِّرْنی مِنهُ ما نَسیتُ وَ عَلِّمْنی مِنهُ ما جَهِلْتُ، وَارْزُقْنی تِلاوَتَهُ آناءَ اللَّیلِ وَالنَّهارِ، وَاجْعَلْهُ حُجَّةً لی یارَبَّ العالمینَ
  5. ↑ Zer b. Habyeş şöyle nakletmektedir: Kufe camisinde ve İmam Ali’nin (a.s) huzurunda Kur’an-ı Kerim’i baştan sona okumaya başladım… Şura suresinin 22. ayetine gelince, İmam Ali (a.s) gözyaşları yanaklarından akar şekilde ağlamaya başladı. Daha sonra ellerini semaya kaldırarak şöyle buyurdu: Ey Zer! Ben dua edeceğim sen de âmin de. İmam (a.s) şu duayı okumaya başladı: أللهمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ اِخْباتَ المُخْبِتینَ، وَاخْلاصَ المُوقنینَ، وَ مُرافَقَةَالأَبرارِ، وَاسْتِحْقاقَ حَقائِقِ الایمان، وَالغَنیمَةَ مِنْ کُلِّ بِرٍّ وَالسَّلامَةَ مِن کُلِّ اِثْمٍ، وَ وُجُوبَ رَحْمَتِکَ، وَ عَزائِمَ مَغْفِرَتِکَ، وَالْفَوزَ بِالْجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النَّارِ, “Allah’ım! Ben sana hakkıyla yönelenlerin, yakin ehlinin ihlasını, iyilerle birlikteliği, iman hakikatlerini almaya layık olmayı, bütün iyilik ve hayırlardan yararlanmayı, bütün günahlardan korunmayı, rahmet ve mağfiretine sebep olan şeyleri, cennetine ulaşmayı ve cehennem ateşinden kurtuluşu mukaddes dergâhından talep ediyorum.” Daha sonra İmam Ali (a.s) bana şöyle buyurdu: “Ey Zer! Ne zaman hatim indirirsen, bu duayı oku. Zira dostum ve mahbubum İslam Peygamberi (s.a.a) hatim indirdiğim zaman bu kelimelerle dua etmemi emir ve tavsiye etti.”
  6. ↑ أللهمَّ انّی قَدْ قَرَأْتُ ماقَضَیتَ مِنْ کِتابِکَ الَّذی أَنْزَلْتَهُ عَلی نَبِیکَ الصّادِقِ صلی الله علیه وآله وسلم، فَلَکَ الحمدُرَبَّنا، اللهمَّ اجْعَلْنی مِمَّنْ یحِلُّ حَلالَهُ وَ یحَرِّمُ حَرامَهُ وَ یؤْمِنُ بِمُحْکْمِهِ وَ مُتَشابِهِه، وَاجْعَلْهُ لی اُنْساً فی قَبْری وَ اُنساً فی حَشْری، وَاجْعَلْنی مِمَّنْ تُرْقیهِ بِکُلِّ آیةٍ قَرَأَها دَرَجَةً فی أَعْلی عِلِّیینَ، بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمینَ. “Allah’ım! Ben sadık olan Peygamberin Muhammed b. Abdullah’a (s.a.a) nazil ettiğin kitapta beyan ettiklerini tilavet ettim. Allah’ım! Hamd ve sena sana layıktır. Allah’ım! Beni Kur’an’ın helâlini helâl ve haramını haram sayanlardan ve onun muhkem ve müteşabih ayetlerine inananlardan karar kıl. Kur’an'ı kabrimde ve haşır edildiğimde munisim karar kıl. Beni Kur’an ayetlerini okumalarından dolayı (cennetin) en üstün mertebelerine çıkarttığın ve derecelerini yükselttiğin kimselerden eyle. Ey merhametlilerin en merhametlisi!”

Bibliyografi

  • Kur’an-ı Kerim.
  • Sahife-i Seccadiye.
  • İbn-i Babeveyh, el-Emali, Kum, 1417.
  • İbn-i Babeveyh, Sevabu’l Amal ve İkabu’l Amal, Kum, 1368.
  • İbn-i Babeveyh, Uyun-u Ahbaru’r-Rıza, baskı; Mehdi Laciverdi, Kum, 1363.
  • Muhammed b. Hasan Tusi, Misbahu’l Müçtehit, Beyrut, 1411 / 1991.
  • Cafer Murtaza Amuli, Hakaiku Hamme Hovli’l Kur’an’i’l Kerim, Kum, 1410.
  • Muhammed b. Muhammed Gazali, İhyau Ulumu’d-Din, Beyrut, 1412 / 1992.
  • Muhammed b. Yakup Kuleyni, Kâfi.
  • Ali b. Hisamuddin Muttaki, Kenzu’l Ummal fi Süneni’l Ekvali ve’l Ef’al, baskı; Bekri Hayani ve Safvet Seka, Beyrut, 1409 / 1989.
  • Muhammed Bakır b. Muhammed Taki Meclisi, Biharu’l Envar, Beyrut, 1403 / 1983.
  • Yahya b. Şeref Nuri, el-Mecmu; Şerhu’l Muhezzeb, Beyrut, Daru’l Fikir.
  • Mevla Muhsin Feyzi Kaşani, Kur’an ve Adab-ı Tilavet-i An, Tercüme; Dr. Esedullah Nasih, Kanun-u İntişarat-ı Muhammedi, Tahran.
  • Muhammedi Rey Şehri, Şınahtname-i Kur’an ber Payeyi Kur’an ve Hadis, Daru’l Hadis.


Dış Bağlantılar

"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Kur%27an_Hatmi&oldid=35529" sayfasından alınmıştır