İçeriğe atla

Hasaisü’n-Nebi

wikishia sitesinden
Bu madde, Hasaisü’n-Nebi kavramı hakkındadır. Aynı başlıktaki kitaplar listesi için bkz. Hasaisü’n-Nebi (kitaplar).

Hasâisü’n-Nebî (Arapça: خصائص النبي) veya Peygamber’e mahsus hükümler, Hz. Peygamber’i (s.a.a) diğer Müslümanlardan ve peygamberlerden ayıran özel hüküm ve vasıflara işaret eder. Fıkıh ilminde bu terim, yalnızca Hz. Muhammed’e (s.a.a) özgü olan şer‘i hükümlere denir. Ancak bu kelime, genel kullanımda, Hz. Muhammed’in (s.a.a) ve onun dininin tüm seçkin ve istisnai yönlerini de kapsar.

Peygamber’e özgü bu hususiyetler; mubahlar, haramlar, vacipler ve kerametler olmak üzere dört başlık altında sınıflandırılmıştır. Bu özel hüküm ve vasıflardan bazıları şunlardır: dörtten fazla kadınla sürekli evlilik yapabilmesi, gece namazının farz olması, sadaka almasının haram olması, onun sesinden daha yüksek sesle konuşmanın yasaklanması, hanımlarıyla evlenmenin haram olması ve hatemiyet.

Müslüman alimler bu konu hakkında birçok eser kaleme almışlardır. Bu eserler Hasaisü’n-Nebi adıyla tanınır. Bunlar arasında, Ehl-i Sünnet alimi Celaleddin Süyuti’nin (ö. 911 h.k) yazdığı el-Hasaisü’l-Kübra ile, Şii alim Ahmed b. Muhammed b. Düel Kummi’nin (ö. 350 h.k) yazdığı Hasaisü’n-Nebi adlı eser zikredilebilir.

Kavramın Tahlili

Fıkıh ilminde Hasaisü’n-Nebi, yalnızca Hz. Peygamber (s.a.a) hakkında teşri edilen[1] ve onu ümmetinden ayıran hükümlere denir.[2] Bununla birlikte bu kelime, genel kullanımda Hz. Muhammed’i (s.a.a) diğer Müslümanlar ve peygamberlerden ayıran tüm özel nitelikleri ve ayrıcılıkları, ayrıca onun ümmetine ve dinine has özellikleri de kapsar.[3] Hasais, “hasisa” kelimesinin çoğulu olup, bir kimseyi başkalarından ayıran nitelik ve sıfatlar anlamına gelir.[4]

Hasaisü’n-Nebi’nin Çokluğu

İslami kaynaklarda Hz. Peygamber’e nispet edilen birçok özel hüküm bulunmaktadır. Örneğin, Celaleddin Süyuti’nin el-Hasaisü’l-Kübra adlı eserinde bu konuya yaklaşık 570 bab ayrılmıştır.[5] Bununla birlikte, Muhakkık el-Kereki’nin belirttiğine göre fakihlerin genel yöntemi, Peygamber’e mahsus hükümleri fıkıh kitaplarında ve özellikle nikâh bahsinde ele almaktı; zira bu hususiyetlerin çoğu evlilikle ilgilidir.[6] Bununla beraber, Hz. Peygamber’den nakledilen hasaisin çokluğu, özellikle Ehl-i Sünnet ulemâsını bu konuda bağımsız eserler yazmaya sevk etmiştir. Bu eserler arasında Celaleddin Süyuti’nin (ö. 911 h.k) el-Hasaisü’l-Kübra adlı kitabı ile, Şii âlim Ahmed b. Muhammed b. Düel-i Kummi’nin (ö. 350 h.k) Hasaisü’n-Nebi adlı eseri sayılabilir.[7]

Ayrica Bakaniz: Hasaisü’n-Nebi (kitaplar)

Tasnif

Fıkıh ilminde Peygamber’e (s.a.a) has kılınan hükümler; mübahlar, vacipler, haramlar ve kerametler olmak üzere dört başlık altında incelenmiştir.[8] Bazı kaynaklarda haramlar ve vacipler “tağlizat” (ağırlaştırmalar) olarak, mübahlar ise “tahfifat” (hafifletmeler) şeklinde adlandırılmıştır.[9]

Mübahlar

Peygamber’e (s.a.a) has bazı mübahlar şunlardır:

  • Dörtten fazla kadınla daimi evlilik yapabilmesi,[10]
  • Kadının kendisini mehir olmaksızın ona bağışlamasıyla nikâh akdi,[11]
  • İhram halinde nikâh kıyabilmesi,[12]
  • Hanımları arasında “hakk-ı kasm”a riayet etmeme hakkı.[13] (Hakk-ı kasm, birden fazla eşi olan kişinin geceleri adil şekilde eşlerinin arasında paylaştırmasını gerektiren bir şer’i hükümdür.)[14]
  • İhramsız olarak Mekke’ye girebilmesi,[15]
  • Vısal orucu[16] tutabilmesi (bir gün iftar etmeden oruca devam etmek ya da sahura kadar sürdürmek),[17]
  • Mekke’nin fethinde Harem bölgesinde savaşabilmesi,[18]
  • Kadının velisinin izni ve şahitlerin huzuru olmadan evlenebilmesi,[19]
  • İhram halinde güzel koku kullanabilmesi,[20]
  • Müslümanların yiyecek ve içecek mallarından —“en-Nebiyyü evlâ bi’l-müʾminîne min enfusihim” ayetine dayanarak— kendi canını korumak için tasarruf etme hakkı.[21]

Haramlar

Şii ve Sünni kaynaklara göre yalnızca Peygamber’e (s.a.a) haram olan bazı fiiller şunlardır:

  • Cariyeler ve Ehl-i Kitap kadınlarla nikâh akdi yoluyla evlenmesi,[22]
  • Ahzab Suresi’nin 52. ayeti nazil olduktan sonra eşlerini boşayıp yeni biriyle evlenmesi,[23]
  • Zekat ve sadaka alması, aynı şekilde Ehlibeyt’inin de alması,[24]
  • Yazı yazması,[25]
  • Şiir söylemesi[26] ve şiir öğretmesi,[27]
  • Düşmanla karşılaşmadan önce savaş elbisesini çıkarması veya savaş araçlarını bırakması,[28]
  • Mübah işlerde gözle işaret etmek, örneğin gözle komut vermek.[29]

Vacipler

Şii ve Sünni kaynaklara göre, Peygamber’e (s.a.a) mahsus bazı vacipler şunlardır:

  • Misvak kullanmak,[30]
  • Vitir namazını kılmak,[31]
  • Kurban kesmek,[32]
  • Teheccüt,[33]
  • Müslüman ve iflas etmiş bir ölüye ait borcu ödemek,[34]
  • İşlerde istişare etmek.[35] Ehl-i sünnet fakihlerinden Ebü’l-Hasen el-Maverdi’ye (450 h.k’de vefat etmiştir) göre, Peygamber’in (s.a.a) hangi konularda istişare etmesi gerektiği hususunda ihtilaf vardır. Bazıları bunu sadece savaş ve düşmana galebe ile sınırlamış, bazıları ise dünyevi ve dini işlerle ilgili görmüş, bir kısım âlim ise yalnızca dini işlere hasretmiştir ki bu yolla halk, ahkamın delillerinden ve içtihad yönteminden haberdar olsun.[36]

Kerametler

Kerametlerden maksat, Peygamber’e (s.a.a) mahsus diğer özellikler ve Müslümanların yalnızca Peygamber’e dair uymakla yükümlü oldukları hükümlerdir.[Not 1] Bunlardan bazıları şunlardır:

  • Peygamber’in (s.a.a) eşlerinin “Ümmü’l-Mü’minin” unvanıyla anılması,[37]
  • Vefatından sonra hanımlarının başka biriyle evlenmesinin haram olması,[38]
  • Sesin Peygamber’in sesinden yüksek olmaması,[39]
  • Peygamber’in bulunduğu meclisten izni olmadan çıkmanın caiz olmaması,[40]
  • Namaz kılan bir kimsenin namaz sırasında Peygamber’e (s.a.a) selam vermesinin caiz olması; bu durum namazı bozmaz,[41]
  • Peygamber’in canının korunmasının müminlerden üstün tutulması (eğer biri Peygamber’in (s.a.a) canına kastederse, orada bulunan Müslüman hayatını feda etmelidir),[42]
  • Düşmanlarının kalbine onun korkusunun salınması,[43]
  • Hatemiyet,[44]
  • Kur’an’ın ebedi olması.[45]

Hasais’in Hikmeti

Bazı Müslüman alimler, Peygamber’e mahsus hüküm ve özelliklerin varlığı için birtakım “hikmetler” zikretmişlerdir. Mesela, Peygamber’e mahsus vaciplerin hikmeti, onun manevi derecesinin yükselmesi;[46] haramların hikmeti ise onun bunlardan tenzih edilmesi olarak değerlendirilmiştir.[47] Yine mübahların hikmeti, Peygamber’in yetkilerinin artırılması; kerametlerin hikmeti ise ona makamının hatırlatılması olarak beyan edilmiştir.[48].

Daha Fazla Bilgi İçin

“Hasaisü’n-Nebi’nin (s.a.a) Fırkayeyn Açısından Mukayeseli İncelemesi” (Farsça: بررسی تطبیقی خصائص النبی صلی‌الله علیه و آله از نگاه فریقین) adlı eser, Seyyid Muhammed Nakib tarafından kaleme alınmıştır. Kitabın birinci bölümünde hasaisü’n-nebi kavramına, ikinci bölümünde Kur’an’da hasaisü’n-nebiye, üçüncü bölümünde ise hasaisü’n-nebiyi tanımanın etkilerine ve Peygamber’in diğer masumlarla ortak yönlerine değinilmiştir. Bu kitap, Tahran'daki Hac ve Ziyaret İşlerinde Velayet-i Fakih Temsilciliği tarafından yayımlanmıştır.[49]

“Son Peygamber’e (s.a.a) Mahsus Özellikler Hakkında Kur’an Açısından Görüşlerin İncelenmesi” (Farsça: بررسی دیدگاه‌‌ها درباره اختصاصات پیامبر خاتم(ص) از نگاه قرآن) adlı eser, Muhammed Sadık Yusufi-Mukaddem tarafından Farsça olarak 368 sayfa halinde, 1390 h.ş yılında İslamî İlimler ve Kültür Araştırmaları Merkezi tarafından yayımlanmıştır.[50]

Kaynakça

  1. ↑ es-Sâdık, Ḫaṣâʾiṣü’l-Muṣṭafâ, 2000, s. 24.
  2. ↑ es-Süyûtî, el-Ḫaṣâʾiṣü’l-Kübrâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c. 2, s. 396.
  3. ↑ es-Sâdık, Ḫaṣâʾiṣü’l-Muṣṭafâ, 2000, s. 24.
  4. ↑ el-Muʿcemü’l-Vasîṭ, 1989, c. 1, s. 238, “ḫaṣ” md.
  5. ↑ Ḥüseynî Semnânî, “Ḫaṣâʾiṣü’n-Nebî”, c. 15, s. 544.
  6. ↑ Muḥaḳḳıḳ el-Kerkî, Câmiʿu’l-Maḳâṣıd, 1414 h.k, c. 12, s. 53.
  7. ↑ en-Neccâşî, Ricâlü’n-Neccâşî, 1365 h.ş, s. 90.
  8. ↑ es-Süyûtî, el-Ḫaṣâʾiṣü’l-kübrâ, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, c. 2, s. 396; Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, Câmiʿu’l-maḳâṣıd, 1414h.k, c. 12, s. 53.
  9. ↑ Bkz: Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, Câmiʿu’l-maḳâṣıd, 1414h.k, c. 12, s. 53.
  10. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, Câmiʿu’l-maḳâṣıd, 1414h.k, c. 12, s. 58; es-Süyûtî, el-Ḫaṣâʾiṣü’l-kübrâ, c. 2, s. 426.
  11. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 58; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 429.
  12. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 58; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 430.
  13. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 58.
  14. ↑ Müessese-i Dâʾiretü’l-maʿârifü’l-fıḳhiyye, Ferheng-i fıḳh, 1395h.ş, c. 16, s. 573.
  15. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 58.
  16. ↑ es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 418.
  17. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 60.
  18. ↑ es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 421.
  19. ↑ es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 427; eş-Şeyḫu’ṭ-Ṭûsî, el-Mebsûṭ, 1387h.k, c. 4, s. 156.
  20. ↑ es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 423.
  21. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 61; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 425.
  22. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 57; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 412, 414.
  23. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 57.
  24. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 56; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 404.
  25. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 57; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 408.
  26. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 57; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 408.
  27. ↑ eş-Şeyḫu’ṭ-Ṭûsî, el-Mebsûṭ, 1387h.k, c. 4, s. 153.
  28. ↑ es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 410; eş-Şeyḫu’ṭ-Ṭûsî, aynı eser, c. 4, s. 153.
  29. ↑ Muḥaḳḳiḳ el-Kerkî, aynı eser, c. 12, s. 56; es-Süyûtî, aynı eser, c. 2, s. 414.
  30. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.52; Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.396.
  31. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.52; Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.396.
  32. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.52; Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.396.
  33. ↑ Nevevî, Ravzatu’t-tâlibîn, 1412 h.k, c.7, s.3.
  34. ↑ Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.400.
  35. ↑ Nevevî, Ravzatu’t-tâlibîn, 1412 h.k, c.7, s.3; Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.398.
  36. ↑ Bkz. Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.398.
  37. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.64; Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.437.
  38. ↑ Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.437.
  39. ↑ Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.444.
  40. ↑ Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.443.
  41. ↑ Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.443.
  42. ↑ Süyûtî, el-Hasâʾisu’l-kübrâ, Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye, c.2, s.426.
  43. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.65.
  44. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.65.
  45. ↑ Muhakkik el-Kerekî, Câmiʿu’l-mekâsıd, 1414 h.k, c.12, s.65.
  46. ↑ Şeyh Tûsî, el-Mebsût, 1387 h.k, c.4, s.152; Süyûtî, el-Hasâisü’l-Kübrâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c.2, s.396.
  47. ↑ Şeyh Tûsî, el-Mebsût, 1387 h.k, c.4, s.152; Süyûtî, el-Hasâisü’l-Kübrâ, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c.2, s.404.
  48. ↑ Şeyh Tûsî, el-Mebsût, 1387 h.k, c.4, s.152.
  49. ↑ «بررسی تطبیقی خصائص النبی صلی‌الله علیه و آله از نگاه فریقین».
  50. ↑ «بررسی دیدگاه‌‌ها درباره اختصاصات پیامبر خاتم(ص) از نگاه قرآن».
  1. ↑ Keramet, genellikle velilerin gerçekleştirdiği ve peygamberlik iddiası içermeyen olağanüstü işlere işaret eder. (Bkz. Cürcânî, et-Ta'rîfât, Nasır-ı Hüsrev, s. 79.)

Bibliyografi

  • «بررسی تطبیقی خصائص النبی صلی‌الله علیه و آله از نگاه فریقین», Ḥac Ḫusûṣî Ḳütüphânesi.
  • Cürcânî, ʿAlî b. Muḥammed, et-Taʿrîfât, Tahran, Naṣır-ı Ḫusrev, t.y.
  • Ḥüseynî Semnânî, Betûl, «خصائص النبی» maddesi, İslam Dünyası Ansiklopedisi.
  • eṣ-Ṣâdıḳ b. Muḥammed, Ḫaṣâʾiṣu’l-Muṣṭafâ (s.a.a) Beyne’l-Ğulû ve’l-Cefâ, Riyâḍ, 2000.
  • Süyûṭî, ʿAbdurrâḥmân b. Ebî Bekr, el-Ḫaṣâʾiṣu’l-Kübrâ, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, t.y.
  • Şehîd-i Sânî, Zeynüddîn b. ʿAlî, Mesâliku’l-Efhâm ilâ Tanḳîḥi Şerâʾiʿi’l-İslâm, Kum, 1413-1419 h.k.
  • Ṭûsî, Muḥammed b. Ḥasan, el-Mebsûṭ fî Fıḳhi’l-İmâmiyye, thk. Seyyid Muḥammed Takî Keşfî, Tahran, el-Mektebetu’l-Murtażaviyye li-İḥyâʾi’l-Âs̱âri’l-Caʿferiyye, 1387 h.k.
  • Mecmaʿu’l-Luġati’l-ʿArabiyye bi’l-Ḳāhire, el-Muʿcemu’l-Vasîṭ, İstanbul, Dâru’d-Daʿve, 1989.
  • Muḥaḳḳıḳ el-Kerekî, ʿAlî b. Ḥüseyn, Câmiʿu’l-Maḳāṣıd fî Şerḥi’l-Ḳavâʿid, Kum, Müessesetu Âli’l-Beyt, 1414 h.k.
  • Müessese-i Dâʾiretu’l-Maʿârif-i Fıḳh-i İslâmî, Ferheng-i Fıḳh-i Mutâbiḳ-i Mezheb-i Ehl-i Beyt, Kum, Müessese-i Dâʾiretu’l-Maʿârif-i Fıḳh-i İslâmî, 1. bs., 1395 h.ş.
  • Necâşî, Aḥmed b. ʿAlî, Ricâlu’n-Neccâşî, thk. Mûsâ Şübeyrî Zencânî, Kum, Müessesetu’n-Neşri’l-İslâmî Câmiʿatu’l-Müderrisîn fî’l-Ḥavzati’l-ʿİlmiyye bi-Ḳum, 1365 h.ş.
  • Nevevî, Yaḥyâ b. Şeref, Ravżatu’ṭ-Ṭâlibîn ve ʿUmdetu’l-Müftîn, thk. Zehîr eş-Şâvîş, Beyrut-Dımaşk-Amman, el-Mektebu’l-İslâmî, 1412 h.k/1991.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Hasaisü’n-Nebi&oldid=99633" sayfasından alınmıştır