Hâni bin Urve

Öncelik: c, kalite: c
linksiz
resimsiz
kategorisiz
infobox'siz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
(Hani bin Urve sayfasından yönlendirildi)
Hani bin Urve
İsmiHani bin Urve
Şehid olduğu tarih9 Zilhicce Hicri Kameri 60. Yıl
TürbeKufe mescidinin yanı
Kimin Sehabesiİmam Ali (aleyhisselam)
Ehlibeyt Ashabı
Habib bin Muzahir • Meysem-i Tammar • Müslim bin Avsece • Müslim bin Akil • Hâni bin Urve • Kumeyl b. Ziyad Nahai • vb.



Hâni b. Urve (Arapça: هانئ بن عروة); Kufe’nin ileri gelenlerinden ve İmam Ali’nin (a.s) has yarenlerindendir. O, Cemel ve Sıffin savaşlarında bulunmuştur. Hani b. Urve, Hucr b. Adiy’in Ziyad b. Ebih’e karşı yaptığı kıyamının erkânlarından ve Yezit’e biata karşı olanlardan sayılmaktadır. Evi Ubeydullah b. Ziyad’ın Kufe'ye girmesinden sonra askeri ve siyasi faaliyetlerin merkezi haline gelmiştir. Hani, Müslim b. Akil’in kıyamında da önemli rol oynamıştır. Hicri 60. yılın, Zilhicce ayının sekizinde, Müslim b. Akil’in şehadetinden sonra Ubeydullah b. Ziyad’ın emriyle başı bedeninden ayrılarak, şehit edilmiştir. Hani b. Urve’nin şehadet haberi İmam Hüseyin’e (a.s) Zerud bölgesinde ulaşmıştır. İmam Hüseyin (a.s) onun şehadetine ağladı, İstirca ayetini okudu ve onun için Allah’tan rahmet talebinde bulundu. Hani’yi Kufe Daru’l İmaresinin yanında toprağa verdiler. Hani b. Urve’nin türbesi günümüzde Şiaların ziyaretgâhlarındandır.

Kişiliği ve Hanedanı

Hani b. Urve, İmam Ali’nin (a.s) ashabından[1] ve muhlis Şialarındandır.[2] Mezhec kabilesinin Murat oğulları kolundandır.[3] Murat oğulları kabilesinin şeyh ve büyüklerinden olan Hani,[4] Kufe halkının nezdinde de büyük makam ve itibara sahipti.[5]

Hani’nin oğlu Yahya, muhaddis ve Ehlisünnet nezdinde hadisleri sahih ve güvenilir ravilerden sayılmaktadır.[6]

Hani’nin Müslim’in Kufe’ye Girişine Kadarki Hayatı

Hani b. Urve’nin hayatı noktasında, Kerbela kıyamı hadisesinde Müslim’in İmam Hüseyin’in (a.s) elçisi olarak Kufe’ye girişine kadar, çok az bilgi bulunmaktadır. Hani, Cemel[7] ve Sıffin savaşlarına[8] katılmış ve Sıffin savaşında İmam Ali (a.s) onunla istişarelerde bulunmuştur. İmam Ali (a.s) Eş’as b. Kays’ı, Rebie ve Kinde kabilelerinin reisliği görevinden aldığı zaman, Hani, İmam’a (a.s) bu iki kabile reisliği için Eş’as’ın seviyesinde birinin yerine getirilmesi önerisinde bulunmuştur.[9] Hani kendi kabilesine oldukça bağlı biriydi. Horasan valisi Kesir b. Şahab Mezheci’nin, zimmetine para geçirmekle suçlanıp, Kufe’ye kaçtığı zaman, Hani onu korumuş ve bundan dolayı da Muaviye kendisini kınamıştır.[10] Muaviye oğlu Yezit için Kufe halkından biat aldığı zaman, Hani buna muhalefet etmiş ve hatta Muaviye’nin böyle bir işe yeltenmesine şaşırdığını belirterek, Yezit’in kötü ve çirkin özelliklerini birbiri ardınca sıralamıştır.[11] Hani, Hücr b. Adiy’nin Ziyad b. Ebih’e karşı yaptığı kıyamın erkânlarından/temel taşlarından biriydi.[12]

Hani’nin Müslim b. Akil’in Kıyamındaki Rolü

Müslim b. Akil, Ubeydullah b. Ziyad’ın Kufe’ye gelişinden ve tehditlerinden haberdar olunca, Muhtar b. Ebi Ubeyd Sakafi’nin evinden ayrılıp, Hani b. Urve’nin evine gitti.[13]

Bir rivayete göre Hani, Müslim’in evine gelmesine mail değildi; ancak Müslim’in evine girmesiyle birlikte, bütün varlığıyla onu savunmuştur.[14] Hani’nin evi, sosyal açıdan Muhtar’dan daha etkin olması nedeniyle seçilmişti. Hani b. Urve’nin evi Ubeydullah b. Ziyad’ın Kufe’ye girmesinden sonra askeri ve siyasi faaliyetlerin merkezi haline gelmişti ve Şiiler onun evine gidip gelmekteydiler.[15]

İmam Ali’nin (a.s) has yaranlarından[16] ve Basra Şiilerinin büyüklerinden olan Şerik b. el-A’ver de (Ubeydullah b. Ziyad’ın yanında Kufe’ye getirildi) hastalandı ve o da arkadaşı olan Hani’nin evine yerleşti.[17] Şerik, Hani’yi Müslim’e yardım etmesi için teşvik etti ve Hani’nin evinde, Ubeydullah’ın kendisini ziyarete geldiği zaman öldürülmesi için plan yaptı.[18][19]Fakat bu plan, Hani’nin misafirinin evinde öldürülmesine istekli olmamasından dolayı, gerçekleşmedi.[20]

Tutuklanması ve Şehadeti

Dosya:Hani b. Urve'nin Zarihi.jpg
Hani b. Urve'nin Zarihi

Ubeydullah b. Ziyad Şam'lı kölelerinden birini Hani’nin evini gözetlemesi için görevlendirdi.[21] Hani, İbn-i Ziyad’ın görüşüne gitmeyince, Ubeydullah b. Ziyad hile ve kurnazlıkla ve Muhammed b. Eş’as, Esma b. Harice[22] ve Amr b. Haccac Zübeydi’nin[23] (her üçü de Hani’nin akraba ve dostlarındandı) vasıtasıyla Hani’yi Daru’l İmare’ye getirtti. Böylece Hani ile Müslim b. Akil’i ayırdı ve Müslim’in kıyamı da bastırıldı.

Hani, Müslim b. Akil’i Ubeydullah’a teslim etmeyi ret edince, işkence gördü. Öyle ki burnunu kırıp, zindana attılar. [24]

Müslim’in şehadetinden sonra, hicretin 60. yılı Zilhicce ayının sekizinde Hani’yi elleri bağlı bir şekilde kasapların pazarına götürdüler ve Ubeydullah’ın emriyle, "Reşit" adındaki Ubeydullah’ın Türk kölesi tarafından başı bedeninden ayrılarak, şehit edildi.[25]

Mes’udi şöyle nakletmektedir:[26] Hani ne zaman Murad oğulları kabilesini yardıma çağırsa, 4000 zırhlı süvari ve 8000 yaya asker ona eşlik ederdi. Eğer müttefiklerinden davet etse, 30000 zırhlı asker safına katılırdı. Ancak katligaha doğru yöneldiği zaman, o kadar savaşçıdan hiç kimse onun yardım ve davetine icabet etmedi.[27] İmam Ali (a.s) onun öldürüleceğini önceden bildirmişti.[28]

Ubeydullah b. Ziyad, Müslim ve Hani’nin başını Hani b. Ebi Hayye Hemdani ve Zübeyr b. Ervec Temimi aracılığıyla Yezit’e gönderdi; Yezit de onu takdir ve teşvik etti.[29] Hani ve Müslim’in na'şlarını Kenase pazarında yerlerde sürüklediler[30] ve daha sonra da dar ağacına astılar.[31]

İmam Hüseyin’in (a.s) Hani’nin Şehadetine Tepkisi

Hani ve Müslim’in şehadet haberi, Kufe yolunda olan İmam Hüseyin’e (a.s) Sa’lebiyye[32] veya Zerud[33] veyahut Kadisiyye[34] ya da Katkatane[35] bölgesinde ulaştı. İmam (a.s) bu iki yareninin şehadetine ağladı ve İstirca ayetini okudu. Daha sonra defalarca onlar için Allah’tan rahmet talebinde bulundu.[36] Abdullah b. Zübeyr Esedi bir şiirinde onların şehadetini tavsif etmiştir.[37]

Kabri

Hani b. Urve’yi Kufe Daru’l İmaresinin yanında toprağa verdiler. Şimdilerde kabri Kufe mescidine bitişiktir. Müslim b. Akil’in kabrinin arkasında ve kuzey tarafında yer almaktadır.[38] Günümüzde Hani’nin kabri Şiilerin ziyaret ettiği ziyaretgâhlardan biridir. Hani’nin özel ziyaretnamesi bulunmaktadır ve o ziyaretnamede Hani, salih kul ve İmam Ali (a.s), İmam Hasan (a.s) ve İmam Hüseyin’in (a.s) ashabı olarak tanıtılmıştır.[39]

Kaynakça

  1. ↑ Tusi, Rical, s. 85.
  2. ↑ Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 344.
  3. ↑ İbn-i Abdurabbih, el-Akdu’l Ferid, c. 3, s. 363; İbn-i Hazm-ı Endülüsi, Cemheretu’l Ensabi’l Arab, s. 406.
  4. ↑ Tusteri, Kamusu’r-Rical, c. 10, s. 490.
  5. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, c. 2, s. 4.
  6. ↑ İbn-i Sa’d, Tabakatu’l Kubra, c. 1, s. 330; Zehebi, c. 8, s. 302; İbn-i Esir, Usdu’l Ğabe, c. 2, s. 15; İbn-i Hacer, el-İsabe, c. 6, s. 188.
  7. ↑ İbn-i A’sem Kufi, Kitabu’l Futuh, c. 5, s. 40
  8. ↑ İbn-i Muzahim, Vak’atu’s-Sıffin, s. 137.
  9. ↑ İbn-i Muzahim, Vak’atu’s-Sıffin, s. 137.
  10. ↑ Zerkeli, el-E’lam, c. 8, s. 68.
  11. ↑ Ebu Ali Miskeveyh, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 32; İbn-i Ebi’l Hadid, Şerh-i Nehcü’l Belağa, c. 18, s. 407; Tusteri, Kamusu’r-Rical, c. 10, s. 491.
  12. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 5, s. 255.
  13. ↑ Bakınız; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 336; Dineveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 233; Taberi, Tarih, c. 5, s. 362; İbn-i A’sem Kufi, Kitabu’l Futuh, c. 5, s. 40; Mes’udi, Murucu’z-Zeheb, c. 3, s. 252; Tebersi, el-E’lamu’l Vera, c. 1, s. 438; Makdisi, el-Bed’u ve’t-Tarih, c. 6, s. 9.
  14. ↑ Taberi, Tarih, c. 5, s. 362; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 25.
  15. ↑ Bakınız; Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 233; Ebu’l Ferec-i İsfahani, Mekatilu’t-Talibin, s. 97 - 98.
  16. ↑ Sakafi, el-Garat, c. 2, s. 793.
  17. ↑ Bakınız; Sakafi, el-Garat, c. 2, s. 793 – 794; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 337; Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 333 - 334.
  18. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 5, s. 255; Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 234 – 235; Taberi, Tarih, c. 5, s. 363; İbn-i A’sem Kufi, Kitabu’l Futuh, c. 5, s. 42 – 43; Ebu’l Ferec-i İsfahani, Mekatilu’t-Talibin, s. 98 - 99.
  19. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 5, s. 255; İbn-i Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, c. 2, s. 4; Yakubi, Tarih, c. 2, s. 243; Taberi, c. 5, s. 363, öneriyi sunanın Ammare b. Ubeyd Seluli olduğunu söylemiştir.
  20. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 5, s. 255; Deyneveri, Ahbaru’t-Tival, s. 234 – 235; Taberi, Tarih, c. 5, s. 363; İbn-i A’sem Kufi, Kitabu’l Futuh, c. 5, s. 42 – 43; Ebu’l Ferec-i İsfahani, Mekatilu’t-Talibin, s. 99, Hani’nin eşinin onaylamadığını yazmıştır.
  21. ↑ Bakınız; Belazuri, c. 2, s. 336 – 337; Deyneveri, s. 235 – 236; Taberi, c. 5, s. 348 ve 362; İbn-i A’sem Kufi, c. 5, s. 41 – 42; Mufid, s. 45 - 46.
  22. ↑ Dineveri, s. 236.
  23. ↑ Taberi, c. 5, s. 349; İbn-i A’sem Kufi, c. 5, s. 45; İbn-i Esir, c. 4, s. 28; Tebersi, c. 1, s. 440.
  24. ↑ Bakınız; Deyneveri, s. 237 – 238; Taberi, c. 5, s. 365 – 367; Mes’udi, c. 2, s. 252; İbn-i A’sem Kufi, c. 5, s. 46 - 47.
  25. ↑ İbn-i Sa’d, c. 5, s. 122; Taberi, c. 5, s. 365 – 367; İbn-i A’sem Kufi, c. 5, s. 61; Tebersi, c. 1, s. 444.
  26. ↑ Mes’udi, c. 3, s. 255.
  27. ↑ İbn-i A’sem Kufi, c. 5, s. 61; Taberi, c. 5, s. 367; Tusteri, c. 10, s. 493.
  28. ↑ Emin, c. 7, s. 7.
  29. ↑ Belazuri, c. 2, s. 341 – 342; Deyneveri, s. 240 – 241; Taberi, c. 5, s. 380.
  30. ↑ İbn-i Kesir, c. 8, s. 157.
  31. ↑ İbn-i Haldun, c. 3, s. 29.
  32. ↑ İbn-i Esir, c. 4, s. 42.
  33. ↑ Deyneveri, s. 240 - 241.
  34. ↑ Mes’udi, c. 3, s. 256.
  35. ↑ Yakubi, c. 2, s. 243.
  36. ↑ Bakınız; Deyneveri, s. 240 – 241; Taberi, c. 5, s. 380.
  37. ↑ Belazuri, c. 2, s. 340; İbn-i Sa’d, c. 2, s. 42; Makdisi, c. 6, s. 9; Ebu’l Ferec-i İsfahani, s. 108; İbn-i Habib, s. 45: Şair’in ismini "Abdurrahman b. Zübeyr Esedi" olarak zikretmiştir; İbn-i Taktaki, s. 114, Şairin adını "Farazdak" olarak nakletmiştir.
  38. ↑ Beraki Necefi, s. 84.
  39. ↑ Bakınız; Kummi, Hani b. Urve’nin zeyareti bölümü.

Bibliyografi

  • İbn-i Ebi’l Hadid, Şerh-i Nehcü’l Belağa, baskı: Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, Kahire, 1385 – 1387 / 1965 – 1997.
  • İbn-i Esir, Usdu’l Ğabe fi Marifeti’s-Sahabe, Kahire, 1280 – 1386, baskı ofset Beyrut.
  • İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut, 1385 – 1386 / 1965 – 1966.
  • İbn-i A’sem-i Kufi, Kitabu’l Futuh, baskı: Ali Şiri, Beyrut, 1411 / 1911.
  • İbn-i Habib, el-Muhabber, Ilse Lichtenstadter, Haydar Abad, Diken, 1361.
  • İbn-i Hacer Askalani, el-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe, baskı: Ali Muhammed Bicavi, Beyrut, 1412 / 1992.
  • İbn-i Hazm-ı Endülülisi, Cemheretu’l Ensabi’l Arab, baskı: Abdusselam Muhammed Harun.
  • İbn-i Haldun, Kitabu’l İber ve Divani’l Mübtede-i ve’l-Haber, Beyrut, 1391 / 1971.
  • İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, baskı: İhsan Abbas, Beyrut, 1968 / 1977.
  • Muhammed b. Ali ibn-i Taktaki, el-Fahri fi’l-Adabi’s-Sultaniye ve’d-Duvelu’l İslamiyye, Beyrut, Daru Sadır.
  • İbn-i Abdurabbe, el-Akdu’l Ferid, baskı: Ali Şiri, Beyrut, 1411 / 1990.
  • İbn-i Kuteybe Dineveri, el-İmame ve’s-Siyase, baskı: Taha Muhammed Zeyni, Kahire, 1378 / 1967.
  • İbn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, Beyrut, Mektebetu’l Maarif.
  • Nasr İbn-i Muzahim Minkari, Vak’atu’s-Sıffin, baskı: Abdusselam Muhammed Harun, 1404.
  • Ebu Ali Miskeveyh, Tecaribu’l Umem, baskı: Ebu’l Kasım İmami, 1366 h.ş / 1987.
  • Ebu’l Ferec-i İsfahani, Mekatilu’t-Talibiyyin, baskı: Seyyid Ahmet Sakar, Kahire, 1368 / 1949.
  • Seyyid Muhsin Emin, A’yanu’ş-Şia.
  • Hüseyin b. Ahmed Neraki, Tarihu’l Kufe, baskı: Muhammed Sadık Bahru’l Ulum, Beyrut, 1407 / 1987.
  • Ahmed b. Yahya Belazuri, Ensabu’l Eşraf, baskı: Zekar.
  • Şeyh Muhammed Taki Tusteri, Kamusu’r-Rical, baskı: Müessesetu’n-Neşri’l İslami.
  • İbrahim b. Muhammed Sakafi, el-Garat, baskı: Mir Celaluddin Hüseyni Ermevi.
  • Ahmed b. Davud Dineveri, el-Ahbaru’t-Tival, baskı: Abdu’l Mun’im Amir, Kahire, 1960.
  • Dehhuda, Lügatname.
  • Muhammed b. Ahmet Zehebi, Tarihu’l İslam ve Vefeyatu’l Meşahiri ve’l-A’lam, Havadis ve Vefeyat, 121 – 141, baskı: Ömer Abdusselam Tedmuri, Beyrut, 1407.
  • Zerkeli, el-İ’lam, Beyrut.
  • Fazl b. Hasan Tabersi, İ’lamu’l Vera bi A’lami’l Huda, baskı: Müessese-i Alu’l-Beyt (a.s).
  • Tusi, Muhammed b. Hasan, Ricalu’t-Tusi, baskı: Cevat Kayyumi İsfahani, 1420.
  • Taberi, Tarih, Beyrut.
  • Kef’emi, İbrahim b. Ali Amili, el-Misbah li’l-Kef’emi (Cennetu’l Emanu’l Vakıye), Daru’r-Rezi (Zahidi), Kum, 1405, ikinci baskı.
  • Kumi, Şeyh Abbas, Mefatihu’l Cinan.
  • Kumi, Şeyh Abbas, Muntaha’l Amal, tahkik: Nasır Bakıri Beydhindi, Kum, İntişarat-ı Delil, 1379, birinci baskı.
  • Mes’udi, Muruc, Beyrut.
  • Mufid, Muhammed b. Muhammed, el-İrşad, Kum, 1413.
  • Mutahhar b. Tahir Makdisi, el-Bed’u ve’t-Tarih, Ernest Larusahaf, 1899.
  • Yakubi, Tarih, Beyrut.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Hâni_bin_Urve&oldid=94897" sayfasından alınmıştır