Ömer bin Sa’d

Öncelik: b, kalite: c
linksiz
resimsiz
kategorisiz
infobox'siz
navbox'siz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden

Ömer bin Sa'd (Arapça: عمر بن سعد 620 – 686), sahabelerden Sa’d bin Ebî Vakkas’ın oğludur ve İbn Sa'd diye meşhurdur. Kerbela vakıasında Ubeydullah bin Ziyad’ın ordu komutanlığını yapmıştır. Rey şehri valiliğine atanma şevki ile 4 bin kişilik bir orduyla Kerbela’ya gitmiş ve İmam Hüseyin’in (a.s) bazı yârenlerinin şehadetinde büyük bir rolü olmuştur. İbn Sa'd, İmam Hüseyin’le (a.s) savaşında haklı olduğunu ispat etmek için İmam Hüseyin’e (a.s) doğru ilk oku atan kişi olmuştur. İmam Hüseyin (a.s) ve yârenlerinin şehadetinin ardından şehitlerin naaşları üzerinde atlarla çiğneme emrini vermiştir. İbn Sa'd, Aşura hadisesinden sonra Rey şehrine hâkim olarak atanmamış ve hicretin 66. yılında Muhtar Sakafi tarafından öldürülmüştür. Ömer bin Sa'd, Aşura ziyaret namesinde lanet edilen kişilerden biridir.

Soyu ve Doğumu

İbn Sa'd diye ünlü olan, Ömer bin Sa'd bin Ebi Vakkas bin Malik bin Vehib bin Abdu Menaf bin Zuhre bin Kilab bin Marre Zuhri Medeni’dir. Doğum tarihi tam olarak bilinmemektedir. Bazıları Hz. Peygamber Efendimizin (s.a.a) zamanında, bazıları Ömer İbn Hattab’ın öldüğü yıl (h. 23/m.644) dünyaya geldiğini belirtmiştir.[1] Taberi’nin dediğine göre[2] hicretin 17. yılında babası Sa'd bin Ebu Vakkas’la birlikte Irak’ın fethine katılmıştır. O dönemler çocuk olan İbn Sa'd hatta babası tarafından Re’sü’l-Ayn’ın fethi için gönderilmiştir.

Kerbela Faciasından Önce

Babasını Hilafet İddiasında Bulunmaya Teşvik

İbn Sa'd, hicretin 37. yılında Hz. Ali (a.s) ve Muaviye arasında yaşanan hakemlik davasında orada bulunmaktaydı. Hz. Ali’nin (a.s) ordusundaki bazı ileri gelenlerle Muaviye arasında yaşanan anlaşmazlıkları görünce babasının yanına gitmiş ve babasının hilafet iddiasında bulunması için babasını teşvik etmiştir, ancak babası ona itina etmemiştir.[3]

Hucr bin Adi Aleyhine Tanıklık

Hicretin 51. yılında İbn Ziyad’ın isteği ile o ve arkadaşları Hucr bin Adi aleyhinde tanıklıkta bulunmuş, Hucr bin Adi’nin fitne yaratma girişimlerinde bulunarak kafir olduğunu iddia etmiştir. Bu iddiadan dolayı Muaviye Hucr bin Adi ve arkadaşlarını şehit etmiştir.[4]

İmam Hüseyin’in Mekke’ye Girdiğini Haber Vermiştir

Harezmi, İbn A’sam Kufi’den (var olan İbn A’sam tarihinde bu konu yer almamaktadır, ya Harezmi’nin elindeki nüsha ile mevcut nüshalar arasında ihtilaf vardır ya da mevcut İbn A’sam tarihi tahrif edilmiştir) naklettiğine göre İmam Hüseyin (a.s) Yezid bin Muaviye’ye biat etmemek için Medine’den Mekke’ye hicret etmiştir. O dönem Mekke’nin emiri (veya hac emiri) olan Ömer bin Sa'd, hacıların İmam Hüseyin’e (a.s) olan yoğun ilgisini görünce Medine’ye gitmiş ve Yezid’e bir mektup yazarak İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’ye gittiğini haber vermiştir.[5]

Müslim bin Akil’e İhaneti

Hicretin 60. yılında (m. 680) Müslim bin Akil, İmam Hüseyin’in (a.s) elçisi olarak Kufe’ye gitmiş ve halktan İmam Hüseyin’e (a.s) biat almıştır. İbn Sa'd da bazı Kufe ileri gelenleri ile birlikte Yezid’e bir mektup yazarak Yezid’den Kufe’nin elinden çıkmasını istemiyorsa Numan bin Beşir’i valilikten azletmesini istemiştir.[6] Müslim bin Akil, Ubeydullah bin Ziyad’ın emri ile tutuklanınca, gizlice Ömer bin Sa'd’a bir vasiyette bulunmuş, ancak Ömer bin Sa'd, Müslim bin Akil’e ihanet ederek vasiyetini İbn Ziyad’a açıklamıştır.[7]

Kerbela’da Hazır Olması

Ömer bin Sa'd’ın ünü daha çok Kerbela’da bulunması ve kanlı Kerbela vakıasına bulaşmış olmasından kaynaklanmaktadır. Bu feci hadisede İmam Hüseyin (a.s) ve yârenleri şehit edilmiş, ailesi ve Ehlibeyt kadınları esir alınmıştır. Bu hadise Ömer bin Sa'd’ın tarihte en nefret edilen kişilerinden birine dönüşmesine neden olmuştur.

Ubeydullah bin Ziyad’ın Kufe’ye gelmesinin ardından Ömer bin Sa'd, Rey şehri ve Destbi (bu şehir İran’ın Hemedan ve Rey şehri arasında geniş arazileri olan bereketli topraklara sahiptir. Sonraları bu şehir Kazvin’e eklenmiştir)[8] şehirlerine Deylemilerin isyanını bastırmak için atanmıştı[9] ve Kufe dışında 4 bin kişilik bir ordu ile beklemekteydi. Ancak İmam Hüseyin’in (a.s) hareketinden haberdar olan Ubeydullah bin Ziyad, Ömer ibn Sa'd’ı İmam Hüseyin’le (a.s) mücadele etmesi için görevlendirmiştir. Önce bu işe yanaşmayan İbn Sa'd, İbn Ziyad’ın tehditlerini görüp Rey şehri hükûmetinin elden gideceğini anlayınca fikrini değiştirdi. Bunun üzerine Ömer ibn Sa'd, emri kabul edip ordusunu da alarak Kerbela’ya gitmiştir.[10]

İmam Hüseyin’e Ulak Göndermesi

İbn Sa'd, hicretin 61. yılında Muharrem ayının ikinci veya üçüncü günü Cuma günü, Kerbela’ya girdi ve Karra bin Kays Hanzali’yi İmam Hüseyin’in (a.s) yanına göndererek Irak’a neden geldiğini sormasını istedi? İmam Hüseyin (a.s) cevabında Kufe halkının kendisini davet ettiğini, bu yüzden Irak’a geldiğini ve eğer istemiyorlarsa geri dönebileceğini bildirdi.

İbn Sa'd, İmamın cevabını Ubeydullah’a yazmış, ancak Şimr bin Zi'l-Cevşen gibi Ubeydullah’ın etrafındakiler İmam Hüseyin’le (a.s) savaşmayı istemekteydiler. Ubeydullah’ın İmam Hüseyin’e (a.s) karşı yumuşak davranmaması gerektiğinin altını çizdiler. Ubeydullah ilk önce hadisenin barışla hallolmasını isteyen İbn Sa'd’a ya Hüseyin’le (a.s) savaş ya da ordu komutanlık görevini Şimr bin Zi'l-Cevşen’e devret diye bir mektup gönderir.[11] Ancak İbn Sa'd, kendisinin ordu komutanı olarak kalacağını ve İmam Hüseyin’le (a.s) savaşacağını bildirir.

Ömer bin Sa'd, İbn Ziyad’ın emri ile İmam Hüseyin (a.s) ve adamlarının su almalarını önlemek için beş bin kişilik atlı bir orduyu Fırat’ın kenarına yerleştirmiştir.[12]

İmamın İbn Sa'd’ın Kurtulması İçin Mücadelesi

İmam Hüseyin (a.s) kendisiyle savaşmaktan vazgeçmesi için birkaç kez Ömer bin Sa'd ile konuşma yapmıştır. Bu görüşmeler ufak tefek farklılıklarla çeşitli tarihî kaynaklarda nakledilmiştir. Bu görüşmelerden birinde İmam Hüseyin (a.s) Amr bin Kurza Ensari ile Ömer bin Sa'd’a gece yarısı iki ordu arasında kendisiyle görüşmesi için haber gönderdi. Ömer İbn Sa'd ve İmam Hüseyin (a.s) iki ordu arasında bir araya geldi. İmam Hüseyin (a.s) adamlarından uzaklaşmalarını istedi, Ömer de aynı şekilde adamlarını oradan uzaklaştırdı. Sonra baş başa görüşmeye başladılar ve konuşma iyice uzadı. Bazı kaynakların belirttiğine göre İmam Hüseyin (a.s) Ömer İbn Sa'd’a şöyle buyurdu: “Benim kim olduğumu bildiğin halde benimle savaşmaktan Allah’tan korkmuyor musun? Bu topluluğu terk et ve benim yanıma gel. Bu şekilde Allah’ın dergahına yakınlaş.” Ömer ibn Sa'd şöyle dedi: “Evimi yıkmalarından korkuyorum.” İmam şöyle buyurdu: “Ben senin için bir ev temin ederim.” Ömer dedi ki: “Mallarımı elimden alırlar.” İmam Hüseyin (a.s) orayı terk ettiği esnada şöyle buyurdu: “Allah kısa bir sürede canını alsın ve seni kıyamet günü bağışlamasın. Irak buğdaylarından az miktarı dışında yemeyeceğini ümit ediyorum.”[13] Ömer dedi ki: “Buğday olmazsa, arpa yerim.”[14]

Savaşın Başlaması

Tasua günü ikindi vakti, Ömer bin Sa'd’ın ordusu Kerbela sahrasındaki hareketliliğini arttırmış ve İmam Hüseyin’le (a.s) artık savaşmak için son hazırlıklarını yapmışlardı. Ömer bin Sa'd ordusuna şöyle seslendi: “Ey Allah'ın orduları! Atlarınıza binin, size cenneti müjdeliyorum!” Bunun üzerine Kufeliler atlarına binerek İmam Hüseyin (a.s) ve yârenlerine karşı saldırıya geçtiler. İmam Hüseyin (a.s) düşman ordularının hareketinden haberdar olunca, geceyi ibadetle geçirmek için süre istedi. Ömer İbn Sa'd, ordu komutanları ile görüştükten sonra bu isteği kabul etti.[15]

Bazı kaynakların naklettiğine göre Aşura günü sabahı İmam Hüseyin (a.s) Kufe ordusunun karşısında durmuş ve onlarla konuşmaya başlamıştır. Sonra Ömer bin Sa'd’ı yakına çağırarak ona hitaben şöyle buyurmuştur: “Ey Ömer bin Sa'd! Acaba sen beni öldüreceğini ve zinazade oğlu zinazadenin seni Rey ve Gorgan şehrinin hâkimi yapacağını mı sanıyorsun? Allah’a andolsun ki sen asla o lezzeti tadamayacaksın.” Ömer bin Sa'd, İmamın sözlerine öfkelendi ve İmama sırtını dönerek ordularına şöyle dedi: “Neyi bekliyorsunuz? Hepiniz saldırın bir lokmadan fazla bir şey değil.”[16] Sonra Ömer bin Sa'd, İmam Hüseyin’in (a.s) ordusuna doğru bir ok atarak şöyle dedi: “Şahit olun ki ilk oku atan kişi benim.”[17]

İmam Hüseyin’in Bedduası

Hz. Ali Ekber (a.s) meydana çıktıktan sonra, İmam Hüseyin (a.s) Ömer bin Sa'd’a şöyle beddua etti: “Allah senin soyunu kurutsun (oğlunu öldürsün) ve seni gece yatağında başını bedeninden ayıracak birine musallat etsin.”[18] Muhtar’ın kıyamında Ömer İbn Sa'd yatağında öldürülmüş ve yine oğlu da (Hafs) öldürülmüştür.

Atların Şehitlerin Pak Bedenlerinin Üzerinde Koşturulması Emri

İmam Hüseyin (a.s) şiddetli bir biçimde yaralanıp yere düştüğünde, Ömer bin Sa'd, atıyla yaklaşmış ve efendimizin başucunda durarak ordularına şöyle demiştir: “İşini bitirin ve başını bedeninden ayırın.”[19]

Ömer, İmam Hüseyin (a.s) ve yârenleri şehit edildikten sonra mübarek bedenlerinin üzerinden atlarla geçilerek vücutlarının çiğnenmesini emretti.[20] Muharrem ayının on ikisinde ordusuna ait cesetleri defnettikten sonra esir edilen Ehlibeyt'le birlikte Kufe’ye doğru hareket etti.[21] Ubeydullah bin Ziyad’ın yanına gittiğinde Ubeydullah, İmam Hüseyin’le (a.s) savaşma emri verdiği mektubu kendisinden istedi. İbn Sa'd, mektubun kaybolduğunu iddia etmiş, ancak Ubeydullah onu senden alacağım demiştir.”[22]

Her şeyden eli eteği çekilen Ömer bin Sa'd, kendi halini şöyle özetlemiştir: “Hiç kimse benden daha kötü bir şekilde evine geri dönmemiştir. Zira facir ve zalim emire itaat ettim, adaleti ayaklar altına aldım ve akrabalık bağını ise kopardım.”[23]

Öldürülmesi

Birinci Rivayet

Ömer bin Sa'd, İmam Hüseyin’in (a.s) katillerinden intikam almak için Süleyman bin Surad Huzai Kufi’nin kıyamına (hicri, 65/m. 684) katılanlar tarafından öldürülme korkusuyla geceleri daru’l-imarette uyumaktaydı.[24] İmam Hüseyin’in (a.s) intikamını almak için kıyam eden Muhtar bin Ebi Ubeyde Sakafi’nin Kufe’ye egemen oluşundan sonra Ömer bin Sa'd, Kerbela faciasının asli aktörlerinden biri olan Muhammed bin Eş’es’le birlikte kaçmıştır.[25] Kufe halkının Muhtar’a karşı isyan etmesinin ardından Kufe’ye geri dönmüş ve Muhtar’a karşı çıkan diğer muhaliflere katılarak onların liderliğini yapmıştır; ancak Kufelilerin yenilmesi üzerine yeniden kaçmıştır. Bu kez Mus’ab bin Zübeyr’e sığınmak üzere Basra’ya gitmiştir. Muhtar, Ebu Kulus Şebami adlı komutanlarından birini onları takip etmesi için görevlendirir. Muhtar'ın komutanı Ömer bin Sa'd’ı tutuklayarak Muhtar’ın yanına getirir. Ömer bin Sa'd ve beraberindeki oğlu Hafs bin Ömer bin Sa'd, Muhtar’ın emri ile öldürülürler ve cesetleri yakıldıktan sonra her ikisinin kesik başları Medine’ye Muhammed bin Hanefi’ye gönderilir.[26]

İkinci Rivayet

Tarihî bir diğer rivayette ise ilk önce Muhtar, İbn Sa'd’a Abdullah bin Ca’de bin Hubeyre Mahzumi’nin aracılığı ile aman vererek bağışlar.[27] Zira Muhtar’ın kız kardeşi yahut bir başka görüşe göre kızı, Ömer bin Sa'd’ın eşiydi[28], ancak Muhammed bin Hanefiye’nin itirazı üzerine, komutanlarından birine Ömer’i evinde tutuklayarak başını bedeninden ayırma emri verir. Ömer’in kesik başını getirdiklerinde Muhtar’ın yanında olan oğlu Hafs’ı da öldürürler.[29]

Ehlisünnet Nezdinde Sikalığı Konusunda İhtilaf

İbn Sa'd, kendi babasından[30] ve Ebu Said Hudri’den rivayet etmiştir.[31] Oğlu İbrahim, torunu Ebu Bekir bin Hafs, Ebu’l-Hattab Basri, Kutade bin Daame Sedusi, Muhammed bin Müslim bin Şahab Zuhri, Ebu İshak Sebii Hamdani, Amr bin Abdullah gibi kişiler ondan rivayet etmişlerdir.[32] İcle onu sika (güvenilir) kişilerden saymıştır.[33] Ancak İbn Ebi Hatem Razi[34] Yahya bin Muin’den şöyle nakletmektedir: “Hüseyin bin Ali’nin (a.s) katili nasıl sika bilinebilir?” İbn Hacer, “Takrib”[35] kitabında onu “sadık” olarak nitelemesine karşın, Tehzib[36] kitabında şöyle yazmıştır: “Ömer bin Sa'd’dan nakledenler, öteki ravilerin itirazlarıyla karşılaşmışlardır.”

Çocukları

  • Hafs, babası ile birlikte Muhtar’ın emri ile öldürülmüştür.
  • Muhammed, Abdurrahman bin Muhammed bin Eş’es ile birlikte Haccac bin Yusuf’a karşı kıyam etmiş ve öldürülmüştür. Oğlu İsmail, Medine fakihlerinden olmuştur.
  • Amir, Ehlisünnet kaynaklarında kendisinden hadisler nakledilmiştir. Hicretin 140. yılında ölmüştür.
  • Mus’ab, Ehlisünnet kaynaklarında kendisinden hadisler nakledilmiştir. Hicretin 130. yılında ölmüştür.
  • Musa.[37]

Kaynakça

  1. ↑ İbn Hacer, Tehzib, 7/451.
  2. ↑ Taberi, 534.
  3. ↑ Taberi, 5/67.
  4. ↑ Taberi, 5/269, 272, 276.
  5. ↑ Taberi, c. 1, 190.
  6. ↑ Taberi, 5/356.
  7. ↑ Deyneveri, s. 241.
  8. ↑ İbn Fakih, 282, 283.
  9. ↑ İbn Fakih, 253.
  10. ↑ Belazuri, 3/176, 177.
  11. ↑ Belazuri, 3/176, 177, 411, 415; Taberi, 5/409, 417; Müfid, 434, 439.
  12. ↑ Tarihi Taberi, c. 3, s. 312.
  13. ↑ El-Futuh, İbn A’sam, c. 5, s. 92, 93.
  14. ↑ Maktelu’l-Hüseyin, Harezmî, c. 1, s. 245.
  15. ↑ Tarihi Taberi, c. 5, s. 416, 417.
  16. ↑ Maktelu’l-Hüseyin, Harezmî, c. 1, s. 6, 8.
  17. ↑ Tarihi Taberi, c. 5, s. 416, 417.
  18. ↑ Maktelu’l-Hüseyin, Harezmî, c. 1, s. 30.
  19. ↑ El-Futuh, İbn A’sam, c. 5, s. 911.
  20. ↑ Belazuri, 3/204.
  21. ↑ Belazuri, 3/206, 207.
  22. ↑ Tarih-i Taberi, c. 5, s. 467.
  23. ↑ Belazuri, 3/211.
  24. ↑ Tarihi Taberi, c. 5, s. 587.
  25. ↑ Deyneveri, s. 298.
  26. ↑ Deyneveri, s. 300, 301; Yakubi, 2/259.
  27. ↑ Maktelu’l-Hüseyin, Harezmî, c. 2, s. 220.
  28. ↑ Maktelu’l-Hüseyin, Harezmî, c. 2, s. 220.
  29. ↑ İbn Abdurrabe, c. 4, s. 404, 405.
  30. ↑ İcli, 357.
  31. ↑ İbn Hacer, Tehzib, 7/450.
  32. ↑ İbn Ebi Hatem, 3/111; İbn Hacer, Tehzib, 7/450.
  33. ↑ İbn Ebi Hatem, 3/3.
  34. ↑ İbn Ebi Hatem, 3/111, 112.
  35. ↑ İbn Ebi Hatem, 2/56
  36. ↑ İbn Ebi Hatem, 7/451.
  37. ↑ El-Maarif, s. 244.

Bibliyografi

  • İbn Ebi Hatem Razi, Abdurrahman, el-Cerh ve’t-Te’dil, Haydar Abad, m. 1952.
  • İbn Hacer, Ahmed, Takribu’t-Tehzib, Abdulvahhab Abdullatif’in katkılarıyla, Beyrut, m. 1975.
  • İbn Hacer, Tehzibu’t-Tehzib, Haydar Abad, m. 1907.
  • İbn Abdurrabe, Ahmed, Abdulferid, Ahmed Emin ve başkalarının katkılarıyla, Beyrut, m. 1982.
  • İbn Fakih, Ahmed, Muhtasaru’l-Buldan, Leiden, m. 1885.
  • İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah bin Müslim, tahkik: Servet Akaşe, el-Kahire, el-Heyetu’l-Mısrıyye el-Ammet lil-Kitab, ikinci baskı, m. 1992.
  • Belazuri, Ahmed, Ensabu’l-Eşraf, Muhammed Bakır Mahmudi baskısı, Beyrut, m. 1977.
  • Harezmi, Muvaffak, Maktelu’l-Hüseyin, Muhammed Semavi baskısı, Kum, m. 1957.
  • Deyneveri, Ahmed, el-Ahbaru’t-Tival, Abdulmunim Amir ve Cemalettin Şeyyal baskısı, Bağdat, m. 1959.
  • Tabersi, Fazıl, İ’lamu’l-Vera, Ali Ekber Gaffari baskısı, Beyrut, m. 1979.
  • Taberi, Muhammed, Tarih, Muhammed Ebu’l-Fazıl İbrahim, Beyrut, m. 1968.
  • İcli, Ahmed, Tarihu’s-Sikat, Abdulmu’ti Kaleci baskısı, Beyrut, m. 1985.
  • Mufid, Muhammed, İrşad, Muhammed Bakır Behbudi baskısı, Tahran, ş. 1351.
  • Yakubi, Ahmed, Tarih, Beyrut, k. 1379.

Dış Bağlantılar

"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Ömer_bin_Sa’d&oldid=87829" sayfasından alınmıştır