Medine’den Kerbela’ya; İmam Hüseyin’in (a.s) Hareketi

Öncelik: c, kalite: c
linksiz
resimsiz
kategorisiz
navbox'siz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
Aşura Vakıası Takvimi
Hicri Kameri 60. Yıl
15 Recep Muaviye b. Ebu Süfyan’ın ölümü
28 Recep İmam Hüseyin’in (a.s) Medine’den Kerbela’ya Çıkışı
3 Şaban İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’ye Girişi.
10 Ramazan Kufelilerin Gönderdiği İlk Mektupların İmam Hüseyin’e (a.s) ulaşması.
12 Ramazan Kufelilerin Kays b. Mushir, Abdurrahman b. Abdullah Erhebi ve Ammare Seluli vasıtasıyla gönderdiği 150 mektubun İmam Hüseyin'e (a.s) ulaşması.
14 Ramazan Kufe halkı ve büyüklerinin Hani b. Hani Sebi’i ve Said b. Abdullah Hanefi vasıtasıyla gönderdikleri mektubun İmam Hüseyin’e (a.s) ulaşması.
15 Ramazan Müslim b. Akil’in Mekke’den Kufe’ye doğru yola çıkışı.
5 Şevval Müslim b. Akil’in Kufe’ye girişi.
8 Zilhicce İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’den Çıkışı.
8 Zilhicce Kufe’de Müslim b. Akil’in Kıyamı.
9 Zilhicce Müslim b. Akil’in Şehadeti.
Hicri Kameri 61. Yıl
1 Muharrem İmam Hüseyin'in (a.s) Kasrı Beni Mekatil'de Ubeydullah b. Hürr'ü Cufi ve Amr b. Kays Meşriki'den yardım istemesi.
2 Muharrem İmam Hüseyin’in (a.s) kervanının Kerbela’ya girişi
3 Muharrem Ömer Sa'd’ın dört bin kişilik orduyla Kerbela’ya girişi.
6 Muharrem Habib bin Muzahir’in İmam Hüseyin’e (a.s) yarenlik etmeleri için Beni Esed kabilesinden yardım istemesi ve bu görevde başarısız olması.
7 Muharrem İmam Hüseyin (a.s) ve Ashabının üzerine suyun kapatılması.
7 Muharrem Müslim b. Avsece'nin İmam Hüseyin (a.s) ve Ashabına katılması.
9 Muharrem Şimr b. Zilcevşen’in Kerbela’ya girmesi.
9 Muharrem Şimr'in Ümmü’l-Benin'in evlatlarına emanname vermek istemesi ve onların kabul etmemesi. (Tasua günü)
9 Muharrem Ömer bin Sa'd ordusunun İmam Hüseyin’e (a.s) savaş ilan etmesi ve İmam Hüseyin’in (a.s) Ömer bin Sa'd’tan mühlet istemesi
10 Muharrem Aşura Vakıası; İmam Hüseyin (a.s) ve İmam Hüseyin’in (a.s) Ehlibeyt (a.s) ve yarenlerinin şehadeti. (Aşura günü)
11 Muharrem Esirlerin Kufe’ye doğru hareketi.
11 Muharrem Kerbela şehitlerinin Beni Esed (Gazıriyye ehlinden) kabilesi tarafından toprağa verilmesi.
12 Muharrem Şehitlerden çok azının toprağa verilmesi.
12 Muharrem Kerbela Esirleri Kervanının Kufe'ye girişi.
19 Muharrem Esirler Kervanının Kufe'den Şam'a doğru hareketi.
1 Safer Ehlibeyt’in (a.s) ve İmam Hüseyin’in (a.s) bedensiz başının Şam’a getirilişi.
20 Safer Erbain (İmam Hüseyin’in (a.s) kırkı).
20 Safer Ehlibeyt’in (a.s) Kerbela’ya girişi.
20 Safer Bazı görüşlere göre; Ehlibeyt’in (a.s) Şam’dan Medine’ye dönüşü.

İmam Hüseyin’in (a.s) Medine’den Kerbela yolculuğu (Arapça: ‎حركة الإمام الحسين (ع) من المدينة الى كربلاء), Muaviye’nin ölümünden sonra başladı. İmam Hüseyin (a.s) Yezit’e biatı meşru bilmemiş ve Kufelilerin daveti üzerine, onların yöneticiliğini üstlenmek için Mekke’den Kufe’ye doğru yola çıkmıştır. Ancak Kerbela’da Kufelilerin ihanet ve sadakatsizliklerinden dolayı Aşura günü iki ordu arasında gerçekleşen savaşta, İmam Hüseyin (a.s) ve az sayıda (yaklaşık 72 kişilik) ashabı şehadete ermiştir. Geride kalan yakınları, Ehlibeyt'i ve yâranları ise esir alınarak Kufe’ye ve oradan da Şam’a gönderilmiştir.

İmam Hüseyin’in (a.s) Yezid’e Biat Etmemesi ve Sonuçları

Muaviye’nin Hicretin 60. yılı[1] Recep ayında ölmesiyle halk Yezide biat etti.[2] Yezit hükümete geçtikten sonra, Muaviye’nin Yezid’e biat davetini kabul etmeyen birkaç kişiden biat almaktan başka bir düşüncesi yoktu.[3] Bundan dolayı zamanın Mekke hâkimine – Velid b. Utbe b. Ebi Süfyan – mektup yazarak Muaviye’nin öldüğü haberini verdi. Yezid, Utbe’ye gönderdiği mektubun yanında çok küçük bir mektup daha göndererek, Utbe’den “Hüseyin b. Ali (a.s), Abdullah b. Ömer, Abdurrahman b. Ebibekr ve Abdullah b. Zübeyr’den kendi hilafeti için zorla biat almasını ve kabul etmeyen herkesin başını vurmasını” istedi.[4] Mektubun Velid’e ulaşmasından sonra Yezit tarafından bir mektup daha geldi ve o mektupta şunlar yazılıydı: “Hükümeti destekleyen ve muhalif olanların isimlerini, Hüseyin b. Ali’nin (a.s) başı ile birlikte bana gönder.”[5] Medine valisi yaşanan bu gelişmeler sonrasında Mervan b. Hakem’den istişarede bulundu[6] ve Mervan’ın tavsiyesi üzerine onları (Yezid’e biat etmeyenleri) Daru’l İmare (hükümet konağına) çağırdı.[7]

Velid, Hz. Hüseyin (a.s), İbn-i Zübeyr, Abdullah b. Ömer ve Abdurrahman b. Ebibekr’in[8] Medine hâkiminin yanına gelmeleri için Abdullah b. Amr b. Osman b. Affan’ı peşleri sıra gönderdi. İmam Hüseyin (a.s) taraftarlarından 30 kişilik[9] bir grupla hükümet konağına gitti.[10] Velid, Muaviye’nin ölüm haberini İmam Hüseyin’e (a.s) verdikten sonra Yezid’in İmam Hüseyin’den (a.s) biat alması için kendisine gönderdiği mektubu okuyarak, Yezid’e biat etmesini istedi. Bunun üzerine İmam (a.s) Velid’den zaman istedi ve Velid’de İmam’ın (a.s) bu isteğini kabul etti.[11] İmam Hüseyin (a.s) Velid’e şöyle buyurdu: “Sen benim gizli olarak Yezid’e biat etmeme razı olmazsın; sanırsam Medine halkının huzurunda biat etmemi hedeflemektesin?” Velid cevap olarak “hayır (yani gizli olarak değil), benim düşüncemde o (halkın huzurunda)” dedi.[12] İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdular: “Bana nazarımı açıklamam için yarına kadar mühlet ver.”[13]

Medine’nin hâkimi İmam Hüseyin’le (a.s) mülakat ettiği günün ertesi ikindi vakti, cevap almak üzere askerlerini İmam Hüseyin’in (a.s) evine yolladı.[14] İmam (a.s) o gece için de Velid’den mühlet aldı.[15] Medine’nin emniyetsiz hale gelmesinden dolayı, İmam Hüseyin (a.s) Medine’den ayrılma kararı aldı.[16] İmam Hüseyin (a.s) o gece, yani Pazar günü (recep ayından iki gün kala) Mekke’ye gitmek için Medine’den ayrıldı.[17]

Medine’den Mekke’ye Hareket

Şablon:İmam Hüseyin'in (a.s) Hareket Güzergâhı

Medine'den Ayrılışı

İmam Hüseyin (a.s) Medine’den ayrılma kararı aldığı gece, annesi ve abisinin kabri başına giderek namaz kılıp veda ettikten sonra sabah vakti eve döndü.[18] Bazı kaynaklara göre İmam'ın (a.s) peş peşe iki geceyi Allah Resulünün (s.a.a) kabri başında geçirdiği belirtilmiştir.[19]

İmam Hüseyin’in (a.s) Kardeşine Vasiyeti

İmam Hüseyin’in (a.s) beklenmedik seferinden haberdar olan Muhammed b. Hanefiye – İmam Hüseyin’in (a.s) kardeşi – vedalaşmak için imamın huzuruna geldi. İmam (a.s) Muhammed Hanefiye’ye muhatap alarak yazdığı vasiyette şöyle buyurdu: “…Ben, bencillik, zulüm ve yeryüzünde bozgunculuk yapmak için kıyam etmedim; ben, doğruluğun tahakkuku ve ceddimin ümmetini ıslah etmek için kıyam ettim. Ben, ceddim Allah Resulü (s.a.a) ve babam Ali b. Ebu Talib’in (a.s) yolundan gitmek ve iyiliği emredip kötülükten sakındırmak istiyorum…”.[20]

Mekke’ye Doğru Hareket

Dosya:İmam Hüseyin'in Kervanı.jpg
İmam Hüseyin'in (a.s) kervanının Mekke'den Medine'ye ve oradan da Kerbela'ya hareket mesiri

İmam Hüseyin (a.s) hicretin 60. yılı Recep ayının 28[21] ve bir başka nakle göre Şaban ayının üçü[22], gece vakti Ehlibeyt (a.s) ve yârenlerinden 83 kişiyle birlikte Medine’den ayrıldı.[23] Bu yolculukta Muhammed b. Hanefiye hariç[24], İmam Hüseyin’in (a.s) kardeşleri, kız kardeşleri ve kardeşinin oğulları olmak üzere bütün akrabaları bu yolcukta imama eşlik ediyorlardı.[25] Ben-i Haşim’e ek olarak İmam Hüseyin’in (a.s) yârenlerinden 21 kişi de bu yolculukta imamı yalnız bırakmamıştı.[26]

İmam Hüseyin (a.s) akrabalarının isteğinin aksine beraberindekilerle birlikte Mekke’nin ana yolunu tuttu.[27]

İmam Hüseyin (a.s) ve ashabı Mekke yolunda Abdullah b. Muti ile görüştüler. İmam Hüseyin (a.s) beş gün sonra, yani hicretin 60. yılı Şaban ayının üçünde Mekke’ye ulaştı[28] ve orada Mekke halkı ve Allah’ın evi ziyaretçileri tarafından çok sıcak karşılandı.[29]

İmam Hüseyin’in (a.s) Medine’den Mekke’ye Hareket Güzergâhı

Medine (İmam Hüseyin (a.s) hicretin 60. yılı Recep ayının 15 Muaviye’nin helak olmasından sonra hicretin 60. yılı Recep ayının 28’inde Medine’den ayrıldı), Zülhuleyfe, Milel, Seyyale, Irak Zenniye, Zuhae, Uruc, Lehru Cemel, Sekiya, Ebvae, Hursa Boğazı, Rabiq, Cuhfe, Kadid, Halis, Asfan, Merzahran, Mekke-i Mükerreme (İmam’ın (a.s) Mekke’ye girişi hicretin 60. yılı Şaban ayının üçü).

İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’ye Girişi

İmam Hüseyin’in (a.s) kervanı Medine’den çıktıktan beş gün sonra, hicretin 60. yılı Şaban ayının üçünde Mekke şehrine girdi.[30] Mekke sakinleri ve Allah’ın evinin ziyaretçileri İmam’ın (a.s) Mekke’ye geldiğini duyunca çok sevindiler. Halk sabah akşam İmam’ın (a.s) yanına gidip geliyordu (başından ayrılmıyorlardı). Bu durum Mekke halkının kendisine biat etmesini bekleyen Abdullah b. Zübeyr için çok pahalıya mal oluyordu. Abdullah b. Zübeyir, İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’de olduğu müddetçe kendisine biat edilmeyeceğini biliyordu. Zira Mekke halkı nezdinde İmam Hüseyin’in (a.s) makam ve konumu Abdullah b. Zübeyr’in konumundan kıyas edilmeyecek derece daha yüksekti.[31]

Kufelilerin Mektubu ve Kıyama Daveti

İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’ye girişinin üzerinden kısa bir süre sonra, Muaviye’nin öldüğü, İmam Hüseyin (a.s) ve Abdullah b. Zübeyir’in Yezid’e biat etmedikleri haberini alan Iraklı Şialar Süleyman b. Sured Hazai’nin evinde toplandılar. Toplantıda yapılan konuşmalardan sonra, İmam’a (a.s) mektup yazarak onu Kufe’ye davet ettiler.[32]

Kufeliler yazdığı mektubu Abdullah b. Seb’i Hemdani ve Abdullah b. Val aracılığı ile yolladılar.[33] O ikisi mektubu Ramazan ayının 10. günü Mekke’de İmam Hüseyin’e (a.s) ulaştırdılar.[34] Kufelilerin gönderdiği ilk mektubun üzerinden iki gün geçmeden, onlar her birinde bir ila dört imza bulunan yüz elli mektubu Kays b. Musahhar Seydavi, Abdurrahman b. Abdullah b. Gedini Erhebi ve Umare b. Ubeydi Seluli’nin beraberinde İmam’ın (a.s) yanına gönderdiler.[35] Mektupların tamamının içeriği İmam Hüseyin’in (a.s) Kufe’ye gelmesi hakkındaydı. Bu mektupların gönderilmesinden sonra, Kufeliler en son mektuplarını iki gün sonra “Hani b. Hani Sebii” ve “Said b. Abdullah Hanefi” adlı iki elçiyle İmam Hüseyin’e (a.s) göndererek, ondan Kufe’ye gelmesini istediler.[36]

İşin ilginç yanı Ben-i Ümeyye hükümeti destekçilerinin önde gelenlerinden Şebes b. Rib’i ve Haccar b. Ebcer’de, Yezid b. Haris b. Yezid b. Ruveym, Azre b. Kays, Amr b. Haccac Zubeydi ve Muhammed b. Umeyr Temimi ile birlikte İmam Hüseyin’e mektup yazarak[37] imamın küfeye gelmesini istediler.[38] İmam Hüseyin (a.s), Kufeliler tarafından gönderilen mektuplara cevap vermek noktasında teemmül ediyor ve bekliyordu. Bir günde 600 mektubun gelmesi[39] ve daha sonra bir biri ardına gönderilen mektupların sayısının 12000’e ulaşmasıyla[40] İmam Hüseyin (a.s) bir mektup yazarak Hani b. Hani Sebii ve Said b. Abdullah Hanefiye.[41] verdi. İmam Hüseyin (a.s) Kufelilere yazdığı mektupta şunlar yazılıydı: “Kardeşim, amcaoğlum ve güvendiğim bir kişiyi size gönderdim. Eğer o, topluluğunuzda aranızdaki akıl ve fazilet sahiplerinin görüşünün, elçilerinizin bana bildirdiğiyle ve mektuplarınızda okuduğumla aynı olduğunu yazarsa, ben de inşallah pek yakın bir zamanda size gelirim.[42] İmam Hüseyin (a.s), Müslim b. Akil’in Kufelilerin sözlerini onaylaması durumunda Kufe’ye geleceği haberini verdi.

İmam Hüseyin’in (a.s) Elçisi Kufe Yolunda

İmam Hüseyin (a.s) amcası oğlu Müslim b. Akil’i, Kufe halkına yazdığı mektupla[43] birlikte Kufe’deki durumu kendisi için rapor etmesi üzere Irak’a yolladı.[44] Mübarek Ramazan ayının ortasında gizli bir şekilde Mekke’den ayrılan Müslim, Şevval ayının 5’inde Kufeye ulaştı[45] ve Muhtar b. Ebi Ubeydi Sakafi’nin evine gitti.[46] O zamanın küfe emiri Numan b. Beşiri Ensari idi. Müslim’in Kufeye geldiği haberini alan Şialar yanına gidip ona biat ettiler. Kufe halkından 18000 kişinin Müslim’e biat ettiği rivayet edilmektedir.[47]

Abdullah b. Müslim, daha sonra Ummare b. Ukbe ve ardından da Ömer b. Sa’d, Numan b. Beşir’in –Kufe valisi- Kufe’yi idare etmede başarısız olduğunu Yezid’e rapor ederek ondan Kufe sorunu karşısında acil ve daha ciddi adımlar atmasını istediler.[48] Yezid, Hristiyan danışmanı Sercun’la istişare ettikten sonra Basra valisi olan Ubeydullah b. Ziyad’ı Kufe valisi olarak da atadı.[49] Ubeydullah yüzü kapalı farklı bir elbise ile Kufe’ye girdi ve hükümet konağına (Daru’l İmare) girdikten sonra kendisini herkese tanıttı.[50]

Ubeydullah Kufe mescidinde bir konuşma yaparak halkı kendisine karşı muhalefet etmekten korkuttu. Şöyle ki Ubeydullah kabile ve halkın ileri gelenlerine çok baskı yaptı; muhaliflerini de şiddetli bir şekilde tehdit etti.[51] Müslim, Ubeydullah’ın geldiğini, Kufe mescidinde yaptığı konuşmayı ve kabile ve halkın ileri gelenlerine baskı uyguladığından haberdar olduktan sonra Muhtar’ın evinden ayrılarak Hani b. Urve Muradi’nin evine sığındı.[52] Müslim, Abis b. Ebi Şebibi Şakiri’yle birlikte İmam Hüseyin’e (a.s) mektup gönderdi[53] ve mektupta “18000 kişi bana biat etti; mektup elinize geçer geçmez gelme noktasında acele edin”[54] yazılıydı. Kufe’nin bir bölümüne hâkim olan İbn-i Ziyad, Müslim’in gizlendiği yeri bulmak için kendi kölesi “Mağgal”ı Müslim’in yârenleri arasına sızdırdı.[55] Ubeydullah, Müslim’in gizlendiği yer hakkında bilgi sahibi olduktan sonra Hani’yi yaptığı hilelerle hükümet konağına getirtti ve Hani’yi hapse attı.[56]

Müslim, Hani’nin tutuklanmasıyla taraftarlarını “Ya Mansuru Ümmet!” sloganıyla topladı[57] ve dört bin kişi ile hükümet konağını muhasara altına aldı.[58] Bunun üzerine Ubeydullah, Kesir b. Şahab b. Huseyni Harisi, Muhammed b. Eş’as, Ka’gae b. Şevr Duhli, Şebib b. Reb’iyi Temimi, Haccar b. Ebceri İcli ve Şimr b. Zi’l Cevşen’i yanına çağırarak, her birinden kendi kabilelerini Kufe hâkimi tarafından mal ve mülk vadesi vererek, kandırarak veya Şam ordusunun Kufe’ye doğru hareket ettiğini belirterek, onları Şam ordusundan korkutma yoluyla, Akil’in oğlu Müslim’in etrafından çekme noktasında acele etmelerini istedi.[59] Kufe’nin ileri gelenlerinin yaptığı konuşmalarla Müslim b. Akil’in ashabı yavaş yavaş etrafından dağılmaya başladılar[60]; öyle ki akşam olduğunda artık etrafında sadece 30 kişiden başka kimse kalmamıştı.[61] Kufe mescidinde kılınan akşam ve yatsı namazından sonra ise, Müslim b. Akil’in geride kalan son yârenlerinin dağılmasıyla Müslim yalnız kaldı.[62]

Yalnız kalan ve Kufe sokaklarında tek başına çaresizce dolaşan Müslim, “Tuv’a” adında bir kadının evine sığındı.[63] İbn-i Ziyad Müslim’in kıyamını bastırdıktan sonra, Kufe mescidine gitti. Namaz kıldırıp konuşma yaptıktan sonra “Müslim’i bulmak için ev ev arama yapmaları” emrini verdi.[64] Bu arada Müslim’in gizlendiği yeri öğrenen Tu’a’nın oğlu, hükümet görevlilerine haber verdi.[65] Ubeydullah da Muhammed b. Eş’as’la birlikte 70 kişiyi Tu’a’nın evine gönderdi.[66] Evin İbn-i Ziyad’ın askerleri tarafından muhasara altına alındığı gören Müslim, kılıcıyla birlikte dışarı çıktı ve onlarla mücadeleye (savaşmaya) başladı.[67] Müslim aldığı ağır yaralardan sonra esir düştü.[68] Müslim esir düştükten sonra Muhammed b. Eş’as ve Ömer Sa’ad’dan, İmam Hüseyin’in (a.s) Kufe’de olanlardan haberdar edilmesi için bir elçi göndermesini istedi.[69] Neticede Müslim b. Akil hicretin 60.[70] Yılı Zilhicce ayının 9’u Çarşamba günü (arefe günü)[71]; Kufe’de iki ay dört gün ikamet ettikten sonra şehit oldu.[72]

Muhammed b. Eş’as ve Ömer Sa’ad’ın gönderdiği elçi Zubale bölgesinde İmam Hüseyin’in (a.s) kervanına yetişti ve Müslim’in – Kufe halkının biat ettikten sonra kendisini yanlız bıraktıklarını söylemesini istemişti - mesajını ulaştırdı.[73] Müslim b. Akil ve Hani b. Urve’nin şehadeti İmam’ı (a.s) çok üzdü.[74]

Mekke'den Kufe’ye Hareket

İmam Hüseyin’in (a.s) Kufe Yolculuğu

İmam Hüseyin’in (a.s) yolculuğa çıkacağı şayiası Mekke halkı arasında yayıldı ve onlardan çoğunu endişelendirdi. Abdullah b. Abbas ve Muhammed b. Hanefiye, İmam Hüseyin’in (a.s) yanına gelerek imamı (a.s) Kufe’ye gitmekten vazgeçirmeye çalıştılar.

İmam Hüseyin (a.s) ve ashabı, Allah’ın evini (Kâbe) tavaf ettikten ve Safa ve Mina amellerini yaptıktan sonra yola çıkmak için hazırlandılar.[75] Sonunda 4 ay beş gün Mekke’de ikamet ettikten sonra, Salı günü Zi’l Hicce ayının 8. Günü (Terviye günü)[76], 82 kişiyle beraber[77] ve başka bir rivayete göre Kufe büyüklerinden 60 kişi, aile ve yârenleri ile Kufe’ye gitmek için Mekke’den ayrıldı.[78]

Amr b. Said’in Askerlerinin İmam’ın (a.s) Gitmesini Engellemede Başarısız Oluşu

İmam Hüseyin (a.s) ve ashabının Mekke’den çıkmasından sonra, Amr b. Said b. As’ın – Mekke emiri - ordu komutanı Yahya b. Said ve yanındakiler İmam’ın (a.s) yolunu kestiler. Ancak İmam (a.s) itina etmedi ve yoluna devam etti.[79]

İmam Hüseyin’in (a.s) Mekke’den Kufe’ye Hareket Güzergâhı

Mekke-i Mükerreme (İmam’ın (a.s) Mekke’den ayrılışı; 8 Zilhicce ve Müslim’in Kufe’ye gönderilmesi; 15 Ramazan hicretin 60. yılı), Ben-i Amir Bostanı, Ten’im (Yezid’in çalışanı olan Behir b. Risan Himyeri, Yemen’de -değerli ganimetleri- Sefaya’dan Şam’a gönderdiği kervanın tasarrufu), Sefah (İmam Hüseyin’in (a.s) Şair Ferezdak ile karşılaşması), Zatı Arak (İmam’ın (a.s) Buşr b. Galib ve Avn b. Abdullah b. Cafer’le mülakatı), Vadiyi Akik, Gumre, Ummu Harman, Seleh, Efiiyye, Madeni Fizan, Umk, Seliliyye, Megiyse Mavan, Nukre, Haciz (Kays b. Musahharın İmam (a.s) tarafından Kufe’ye gönderilmesi), Semirae, Tuz, Ecfer (İmam’ın (a.s) Abdullah b. Muti’i Adevi ile karşılaşması ve İmam’ın (a.s) onun geri dönmesi için tavsiye etmesi), Huzeymiyye, Zerud (9 Zilhicce, Zuheyr b. Kayn’ın İmam Hüseyin’in (a.s) kervanına katılması ve Müslim’in evlatları ile karşılaşması ve Müslim ve Hani’nin şehadetinden haberdar olması), Ta’lebiye, Betan, Şekuk, Zubale (Kays’ın şehadet haberinin ulaşması ve Nafi b. Hilal’in de içinde bulunduğu bir grubun İmam Hüseyin’e (a.s) katılması), Betn Akabe (İmam’ın (a.s) Amr b. Lozan’la karşılaşması ve onun dönmesi için nasihat etmesi), Amiyye, Vakıse, Şeraf, Bereke Ebu Misk, Cebeli Zi Hum (İmam Hüseyin’in (a.s) Hür b. Yezid Riyahi’nin ordusuyla karşılaşması), Beyze (İmam Hüseyin’in (a.s) yârenleri ve Hür’e yaptığı meşhur hutbesi), Mesiyced, Hammam, Megiyse, Ümmü Kurun, Uzeyb (Kufe’nin yolu Uzeyb’den Kadisiyye ve Hiyre’ye doğruydu. Ancak İmam (a.s) yolu değiştirerek Kerbela’ya yerleşti.), Kasr Ben-i Mekatil (İmam’ın (a.s) Ubeydullah b. Hürrü Cu’fi ile karşılaşması ve İmam’ın (a.s) davetini ret etmesi.), Katkatane, Kerbela – Tef Vadisi – (Hicretin 61. yılı Muharrem ayının 2’si İmam’ın (a.s) Kerbela’ya girişi).[80]

Kays b. Musahhar’ın Kufe’ye Gönderilmesi

İmam Hüseyin’in (a.s) Betnu’r-Rumme bölgesine yetişince Kufelilerin Kufe’ye doğru hareket ettiği haberini vermek için bir mektup yazdığı rivayet edilmektedir.[81] İmam (a.s) mektubu Kays b. Musahhar Seydavi’ye teslim etti. Kays Kadisiyye bölgesine ulaştığında İbn-i Ziyad’ın askerlerinden bir grup onu aramak için yolu kapattı. Bunun üzerine Kays, düşmanların İmam’ın (a.s) mektubunun içeriğinden haberdar olmamaları için mektubu yırttı. Bu durumu duyan Ubeydullah sinirlenerek “Allah’a yemin olsun ki Hüseyin’in (a.s) mektup gönderdiği kişilerin isimlerini açıklamadan veya minbere çıkıp Hüseyin’e, babasına ve kardeşine sövmeden seni asla bırakmayacağım! Bu ikisinden birini yapman durumda seni serbest bırakırım; yoksa seni öldüreceğim” dedi. Kays Ubeydullah’ın söylediğini kabul ederek minbere çıktı. Ancak İmam Ali’ye (a.s) söveceği yerde “Ben, Hüseyin b. Ali’nin (a.s) size gönderdiği elçiyim. Size İmam’ın (a.s) mesajını ulaştırmak için buradayım. İmam’ın (a.s) davetine lebbeyk deyin” dedi. Bu durum üzerine sinir küpüne dönen Ubeydullah, Kays’ı hükümet sarayının damından aşağıya atmalarını emretti. Askerlerde İbn-i Ziyad’ın sözlerine uyararak Müslim’i şehit ettiler ve kemiklerini de kırdılar.[82]

Abdullah b. Yaktur’un Kufe’ye Gönderilmesi

“İmam Hüseyin (a.s) Müslim’in şehadet haberini almadan önce kendi sütkardeşini –Abdullah b. Yaktur-[83] Müslim’in yanına gönderdi. Ancak Hasin b. Temim’in eline düşerek Ubeydullah’ın yanına götürüldü. Ubeydullah Abdullah b. Yaktur’un sarayın damına götürülmesini emrederek, onun saray damından Kufe halkının önünde İmam Hüseyin (a.s) ve babası İmam Ali’ye (a.s) lanet okumasını istedi. Sarayın damına getirilen Yaktur Kufe halkına şöyle hitap etti: “Ey insanlar! Ben, Peygamber Efendimizin (s.a.a) kızının oğlu İmam Hüseyin’in (a.s) sizlere gönderdiği elçiyim. Ona yardıma koşun ve Mercane’nin oğluna karşı ayaklanın” dedi.”[84]

Bu durumu gören Ubeydullah, Yaktur’u sarayın damından aşağıya atmalarını emretti ve onu aşağıya attılar. Abdullah b. Yaktur yerde can vermek üzereyken bir kişi gelip onu şehit etti.[85]

Abdullah b. Yaktur’un şehadet haberi de Müslim ve Hani’nin şehadet haberi ile birlikte Zubale bölgesinde İmam’a (a.s) ulaştı.[86]

İmam’ın (a.s) Basra’daki Elçisi

İmam Hüseyin (a.s) bir mektup yazarak onu “Süleyman” adındaki valisi ile Basra’nın beş aşiret reisine (Aliye, Bekr b. Vail, Temim, Abdulkays ve Ezd) gönderdi.[87] Süleyman, Basra’daki her aşiret reisine, yani Malik b. Misme’i Bekri, Ehnef b. Kays, Munzir b. Carud, Mes’ud b. Amr, Kays b. Heysem ve Amr b. Abeydullah b. Ma’mer’e, imamın (a.s) gönderdiği mektuptan bir nüsha takdim etti.[88] Hepsinde aynı yazılı olan mektubun içeriğinde ise şunlar yazılıydı: “… Sizi Allah’ın kitabı ve Peygamber’in (s.a.a) sünnetine davet ediyorum. Doğrusu Peygamberin (s.a.a) sünneti aradan gitmiş ve bidatlar canlanmışlar. Eğer sözümü dinler ve benim emirlerime itaat ederseniz, sizi doğru yola hidayet ederim.”[89] Munzir b. Carud dışında mektubun bir kopyasını alan Basra’nın ileri gelenlerinden her biri, İmam’ın (a.s) mektubunu gizli tuttu. Bu mektup olayını Ubeydullah’ın bir hilesi zanneden Munzir b. Carud[90] ise, Ubeydullah’ın Basra’dan Kufe’ye doğru yola çıkacağı gece mektup hadisesini ona rapor etti.[91] Ubeydullah’da İmam Hüseyin’in (a.s) elçisini yanına çağırarak onun boynunu vurdu.[92]

Hür b. Yezid-i Riyahi’nin Ordusuyla Karşılaşma

Ubeydullah, İmam Hüseyin’in (a.s) Kufe’ye doğru hareket ettiğini duyunca, “Kadisiyye”den “Haffan”a ve “Kutkutaniyye”den “Lealle’a” bölgesini tamamen kontrol altına almak ve bu bölgeden gelip geçenden haberdar olmak için Hasin b. Temim Temimi’yi – kendi ordusunun komutanı - dört bin asker ile Kadisiyye’ye gönderdi.[93] Hür b. Yezid-i Riyahi ve bin kişilik askeri de İmam Hüseyin’in (a.s) kervanını durdurmak için bölgeye gönderilen Hasin b. Temim’in dört bin askerinin bir parçasıydı.[94]

Hür ve Yolun Kervana Kapatılması

Ebu Mihnef, İmam Hüseyin (a.s) ile birlikte yolculuk eden iki Esedi’den şöyle nakletmektedir: “İmam Hüseyin’in (a.s) kervanı “Şeraf” dinlenme bölgesinden hareket edince, gün ortası düşman orduları ile karşılaştı.” Daha sonra İmam (a.s) “Zu Husem” tarafına yöneldi.[95]

Hür b. Yezid-i Riyahi ve ordusu, öğle vakti İmam Hüseyin’in (a.s) ordusu ile karşı karşıya geldiler. İmam (a.s) ashabına Hür’ün ordusu ve atlarına su vermelerini buyurdu! İmam’ın (a.s) ashabı emre itaat ederek, düşman askerlerine ve hatta atlarına da su verdiler!

Hür’ün Askerlerinin İmam Hüseyin’in (a.s) İmametiyle Namaz Kılması

Öğle vakti geldiğinde İmam Hüseyin (a.s) müezzinine –Haccac b. Mesruk-u Cu’fi- ezan okumasını emretti. Cu’fi’nin ezan okumasından sonra sıra namazın kılınması gelince, İmam Hüseyin (a.s) Allah’a hamdu sena ettikten sonra şöyle buyurdu: “Ey İnsanlar! Benim amacım Kûfe'ye gelmek değildi. Ama mektuplarınız bana ulaştı ve elçileriniz de benim yanıma geldi. Benden sizin yanınıza (Kûfe'ye) gelmemi istediler. Sizler imamınızın olmadığını ve benim vesilemle Allah-u Teâlâ’nın sizleri hidayet edeceğini söylediniz. Şimdi eğer vermiş olduğunuz ahde vefa gösterecekseniz ve vermiş olduğunuz sözde duracaksanız, ben sizin şehrinize (Kûfe'ye) geleceğim. Aksi halde (gelmemden rahatsızsanız) geldiğim yolu tutup geri dönerim”[96] Hür ve askerleri hiçbir şey söylemeden sustular. Daha sonra İmam (a.s) müezzine kamet getirmesini söylediler. Kılınan cemaat namazında Hür ve ordusu da İmam Hüseyin’e (a.s) iktida etti. O günün ikindi vakti İmam (a.s) yârenlerine gitmek için hazırlanmalarını emretti. Daha sonra çadırından çıkarak müezzine ikindi namazı için ezan okumasını söyledi. İkindi namazının ardından İmam Hüseyin (a.s) halka dönerek, Alah’a hamdu sena ettikten sonra şöyle buyurdu: “Ey insanlar! Takvalı olun ve hakkı onun ehli ile tanıyın. Allah’ın rızasını kazanmak için razı olduğu işler yapın. Biz Ehlibeyt (a.s), kendilerinin hakkı olmadığı halde hak iddia edenlerden, sizinle adaletli davranmayanlardan ve sizin hakkınızda zulüm ve cefa edenlere nispet size vilayet etme noktasında daha layığız. Eğer sizler bizim için böyle bir hakka inanmıyorsanız ve bize itaat etmeye meyilli değilseniz veyahut mektuplarda yazdıklarınızla söylem ve görüşleriniz bir değilse, ben buradan geri dönerim.” Başka bir kaynakta ise İmam’ın (a.s) şöyle söylediği nakledilmektedir: “Ey millet! Eğer takvalı olursanız, kimin hak olduğunu anlarsınız ve böylelikle Allah’ı kendinizden razı etmiş olursunuz. Bilin ki! Biz Peygamber’in Ehl-i Beyt’i, kendilerine ait olmayan ve aranızda zulüm ve sitemle davranan bunlardan (Yezid ve Ben-i Ümeyye) hükümet ve yöneticilik makamına daha layığız. Eğer sizler bizim gelmemizden rahatsız ve bizim hakkımızı bilmeyecek kadar cahil iseniz ve şimdi de mektuplarınızda yazdıklarınızın aksine başka bir karar almış iseniz, o zaman sizden ayrılıp Medine’ye geri dönerim.” Tarih-i İbn-i Esir, c.3, s.280)

Hür b. Yezid şöyle dedi: “Benim sizin buyurmuş olduğunuz mektuplardan bir haberim yok. Biz o mektupları yazanlardan değiliz. Bizler sizle karşılaşır karşılaşmaz sizi Ubeydullah’ın yanına götürmekle görevliyiz.”[97] İmam Hüseyin (a.s) beraberindekilere şöyle buyurdu: “Dönüyoruz!” İmam’ın (a.s) kafilesi tam dönecekken, Hür ve askerleri engel oldular ve Hür şöyle dedi: “Sizi mutlaka Ubeydullah b. Ziyad’ın yanına götürmem gerek.”

İmam Hüseyin (a.s) Hür’e cevap olarak şöyle dedi: “Allah’a yemin olsun ki senin peşinden gelmeyeceğim.”

Hür: “Ben sizinle savaşmak için değil, size eşlik ederek sizi Kufe’ye götürmekle görevlendirildim. Eğer siz benimle gelmek istemiyorsanız o zaman, ben Ubeydullah’a mektup yazıp cevabını alıncaya kadar, ne Medine’ye ve ne de Kufe’ye giden bir yol tutun. İsterseniz bu işin barış ve sağlıklı bir şekilde sonuçlanması için siz de Ubeydullah’a bir mektup yazabilirsiniz. Zira sizinle savaşa bulaşmaktansa bu iş benim için daha iyidir.”[98]

İmam’ın (a.s) Tekrar Hareket Edişi

İmam Hüseyin (a.s) sol tarafta olan “Uzeyb” ve “Kadisiyye”ye doğru hareket ettiler. Uzeyb’in uzaklığı 30 mil olmasına rağmen, Hür’de İmam Hüseyin’in (a.s) kafilesiyle birlikte hareket etti.[99]

Ubeydullah’ın Habercisinin Ulaşması

Sabah vakti yaklaştığında İmam (a.s) “el-Beyze” dinlenme yerinde durdular[100] ve sabah namazını kıldıktan sonra ashabı ile birlikte tekrar yola koyuldular. Öğle vakti olduğunda “Neyneva” bölgesine yetiştiler.[101] Ubeydullah’ın habercisi Hür’e yazılan mektubu getirdi ve o mektupta İbn-i Ziyad Hür’e şunları yazmıştı: “Mektubum sana ulaştığında ve habercim yanına geldiğinde, Hüseyin’e baskı yap ve onu kurak, susuz ve ot yeşermeyen bir çölde durdur. Habercime senin emrimi yerine getirene kadar senin yanından ayrılmamasını emrettim”.[102] Hür Ubeydullah’ın yazmış olduğu mektubu İmam’a (a.s) okuduktan sonra İmam Hüseyin (a.s) Hür’e şöyle buyurdu: Bırak “Neyneva” veya “Gazıriyye”[103] bölgesine duralım”. [104]

Hür ise cevap olarak bunun mümkün olmayacağını, zira Ubeydullah’ın mektubu getiren habercisini casusluk yapması için görevlendirdiğini söyledi.

Zuheyr şöyle dedi: “Allah’a yemin olsun ki bundan sonrası bizim için daha zor geçecek. Ey Allah Resulü’nün (s.a.a) evladı! Bu grupla şimdi savaşmak, bu grubun arkasından geleceklerle birlikte savaşmaktan daha kolaydır. Canım üzerine yemin olsun ki bunların arkasından öyle bir grup gelecek ki (sayıları artacak) bizin takatimiz onlarla savaşmaya yetmeyecek.”

İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdu: “Doğru söylüyorsun, ey Züheyr! Ancak savaşı başlatan taraf ben olmayacağım.”[105] Bunun üzerine Züheyr şöyle dedi: Yakınlarda, Fırat nehrinin kenarında bayındır ve Fırat’ın tek bir tarafı hariç diğer bütün tarafları çevrelediği doğal kaynaklara sahip bir yer var.” İmam (a.s) o yerin ismini sorunca Züheyr “Agar” dedi.[106] Bunun üzerine İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdu: “Agar’dan Allah’a sığınırım.”[107]

Hep beraber hareket ederek Kerbela’ya vardılar. Hür ve ordusu İmam Hüseyin’in (a.s) kafilesinin önünde durarak daha fazla ilerlemelerine engel oldular.[108]

İmam Hüseyin’in (a.s) Kerbela’ya Girişi

Çoğu kaynaklar, İmam Hüseyin (a.s) ve ashabının Kerbela’ya giriş tarihini hicretin 61. yılı muharrem ayının ikisi, Perşembe günü olarak nakletmektedirler.[109] Ancak Deyneveri’ye göre, İmam’ın (a.s) Kerbela’ya giriş tarihinin muharrem ayının birinci günü; yani çarşamba günü olduğunu[110] göz önünde bulundurmalıyız.

Hür, İmam Hüseyin’e (a.s) “Burada durun, burası Fırat’a da yakın” dediği zaman İmam (a.s) “Bu bölgenin adı nedir?” diye sordu. İmam’a (a.s) burasının “Kerbela” olduğunu söylediler.

Bunun üzerine İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdu: “Burası Kerb (sıkıntı) ve bela yeri. Babam (Ali (a.s)) Sıffine giderken bu sahradan geçti ve ben de onun yanında idim. Burada durdu ve bu yerin adını sordu. Babama “Bu yerin ismi Kerbela'dır" dediler. Bu sırada babam bu sahranın bazı bölümlerine işaret ederek şöyle buyurdu: “İşte burada bineklerini bağlayacaklar ve şurada da kanları akıtılacak.” Etraftakiler konunun aslını sorunca İmam Ali (a.s) şöyle buyurdu: “Burada inecek (durdurulacak) Muhammed (s.a.a) handanına (Ehlibeytine) ait bir kafile hakkında konuşuyorum”.[111]

İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdu: “Burası yüklerimizi indireceğimiz ve bineklerimizi bağlayacağımız yer ve şurası da erkeklerimizin katledileceği ve kanlarımızın döküleceği yer.”[112] İmam (a.s) yüklerini orada indirmelerini emretti. O gün muharrem ayının ikisi, yani Perşembe günüyle[113] ve başka bir nakle göre ise, Hicretin 61. yılı muharrem ayının biri, yani Çarşamba günüyle müsadifti.[114]

Nakledildiği üzere, İmam Hüseyin (a.s) kafilenin çadırları açıp Kerbela’ya yerleşmesinden sonra evlatlarını, kardeşlerini ve Ehlibeytini topladı. Onlara bakıp ağladı ve daha sonra şöyle buyurdu: “Allah’ım! Biz senin Peygamberin Hz. Muhammed’in (s.a.a) İtret’i (ailesi) ve çocuklarıyız. Bizler ceddimizin hareminden (Medine’den) çıkarıldık, kovulduk, eziyetlere tabi tutulduk. Ümeyye oğulları bize zulmettiler. Allah’ım! Bizim hakkımızı onlardan al ve onların zulümleri karşısında bizlere yardım et.” Daha sonra yanındakilere yönelerek şöyle buyurdu: “İnsanlar dünyanın kölesidirler. Dinleri ise sadece dillerinde bir oyuncaktır. Dinleri dünyalarına yaradığı sürece dindardırlar. Ama iş sınanmaya gelince, gerçek dindarların çok az olduğunu görürsün”[115]

Daha sonra İmam Hüseyin (a.s), genişliği dört mil olan Kerbela toprağını Neyneva ve Gazıriyye sakinlerinden altmış bin dirheme satın aldılar. Onlara insanları kabrine yönlendirmelerini ve İmam’ın (a.s) ziyaretçilerini üç gün ağırlamalarını şart koştular.[116]

İmam Hüseyin (a.s) ve yâranı hicretin 61. yılı muharrem ayının ikisinde Kerbela’ya yerleşmesinden sonra,[117] Hür b. Yezid-i Riyahi Ubeydullah’a mektup yazarak, onu durumdan haberdar etti. [118] Hür’ün mektubunu alan Ubeydullah, İmam Hüseyin’e (a.s) şöyle bir mektup yazdı:

“… Ey Hüseyin! Kafilenin Kerbela’ya yerleşmesinden haberdar oldum. Müminlerin emiri -Yezid b. Muaviye-, bana seni âlim ve latif olan Allah’a kavuşturmadan veya Yezid b. Muaviye’nin ve kendi hükmümü sana kabullendirmeden gözümü kırpmamamı ve karnımı doyurmamamı emretti. Vesselam”

Bir rivayete göre İmam Hüseyin (a.s) mektubu okuduktan sonra bir kenara fırlatarak şöyle buyurdu: “Kendi rızalarını, yaratıcıları olan Allah’ın rızasının önünde tutan kavim doğru yol üzere olamaz (kurtuluşa eremez).” İbn-i Ziyad’ın habercisi İmam’a (a.s) “Ya Eba Abdullah! Mektuba cevap vermeyecek misiniz?” dedi. Bunun üzerine İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdu: “Mektubun cevabı çok yakında onu saracak elim olan ilahi azaptır.”

Haberci, İmam Hüseyin’in (a.s) cevabını İbn-i Ziyad’a iletince, Ubeydullah’da ordusunun İmam’ın (a.s) ordusuyla savaşmaya hazır olmasını emretti. [119]

Ömer b. Sa’d’ın Kerbela’ya Girişi

Ömer b. Sa’d, İmam Hüseyin’in (a.s) kafilesinin Kerbela’ya yerleşmesinin ertesi günü –yani muharrem ayının üçü- Kufe halkından dört bin kişi ile birlikte Kerbela’ya geldi.[120] Ömer b. Sa’d’ın Kerbelaya girişinin keyfiyeti hakkında şöyle söylenmiştir:

“Ubeydullah b. Ziyad, Ömer b. Sa’d’ı Kufe halkından dört bin kişinin başına komutan yaparak ona “Rey ve Destebi”[121] şehirlerine giderek oraları ele geçirmeye çalışan Deylemiyani’lere karşı savaşmalarını emretti. Aynı zamanda İbn-i Ziyad Rey şehrinin hükümet fermanını Ömer b. Sa’d’a vererek, onu Kufe valisi olarak tayin etmişti. İbn-i Sa’d beraberindekilerle birlikte Kufe’den ayrıldı ve Kufe’nin dışında “Hammam A’yen” bölgesinde çadır kurdu. İbn-i Sa’d Rey şehrine doğru gitmek için hazırlanırken İmam Hüseyin’in (a.s) kıyamı hadisesi meydana geldi ve İmam Hüseyin’in (a.s) Kufe’ye doğru hareket etmesi nedeniyle İbn-i Ziyad, Ömer Sa’d’ı yanına çağırarak, önce İmam Hüseyin’le (a.s) savaşmaya gitmesini ve daha sonra kendi hükümet bölgesine gitmesini emretti. İmam Hüseyin’le (a.s) savaşmaktan hoşnut olmayan İbn-i Sa’d, Ubeydullah’tan kendisini bu işten muaf etmesini istedi. Ancak Ubeydullah onun muafiyetini Rey hükümetinin valilik fermanını vermeye bağladı.”[122]

Ubeydullah’ın ısrarını gören Ömer b. Sa’d “Kerbela’ya gideceğim” dedi[123] ve dört bin kişilik orduyla beraber hareket etti. İbn-i Sa’d, İmam Hüseyin’in (a.s) Kerbela’ya varmasının ertesi günü oraya ulaştı.[124]

İmam Hüseyin (a.s) ile Ömer b. Sa’d’ın Görüşmelerinin Başlaması

Ömer b. Sa’d Kerbela’ya varmasından sonra İmam Hüseyin’e (a.s) “Buraya neden geldiğini ve ne istediğini” sormak için bir mektup yazdı ve onu habercisi olarak götürme işini, Azere (Urve) b. Kays-ı Ehmesi ve mektup yazarak İmam Hüseyin’i (a.s) davet eden diğer ileri gelenlere teklif etti. Ancak onlar bu işi yapmaktan geri durdular.[125] Ama Kesir b. Abdullah Şuaybe mektubu götürmeyi kabul etti ve İmam Hüseyin’in (a.s) ordugâhına doğru hareket etti.

Ebu Semame Saidi, Kesir’in silahlı bir şekilde İmam’ın (a.s) huzuruna varmasına mani oldu. Kesir de bir sonuç alamadan tekrar İbn-i Sa’d’ın yanına döndü.[126]

Kesir b. Abdullah’ın geri dönmesi üzerine Ömer b. Sa’d, Kurret b. Kays-ı Hanzeli’yi [127] yanına çağırarak, ondan İmam Hüseyin’in (a.s) yanına gitmesini istedi.

İmam Hüseyin (a.s) İbn-i Sa’d’ın mesajına cevap olarak Kurret b. Kays’a şöyle buyurdu: “Şehrinizin halkı bana mektup yazarak, buraya gelmem için davet ettiler. Şimdi beni istemiyorlarsa, geri dönerim.” İmam’ın (a.s) bu cevabıyla mutlu olan İbn-i Sa’d,[128] Ubeydullah’a mektup yazarak onu İmam’ın (a.s) sözlerinden haberdar etti. [129]

Ubeydullah b. Ziyad da Ömer b. Sa’d’ın mektubuna cevap olarak ondan Hüseyin (a.s) ve ashabından Muaviye b. Yezit için biat almasını istedi.[130]

İbn-i Ziyad’ın Kerbelaya Ordu Göndermek için Çabaları

İmam Hüseyin’in (a.s) kafilesinin Kerbela’da çadır kurmasından sonra, Ubeydullah b. Ziyad halkı Kufe mescidinde topladı. Yezid’in hediyelerini –Dört bin dinar ve iki yüz bin dirhem- ileri gelenler arasında dağıtarak onları İmam Hüseyin’le (a.s) savaşmaları için Ömer b. Sa’d’ın ordusuna katılmaya davet etti.[131] Ubeydullah, Amr b. Haris-i yerine koyarak kendisi de Kufe’nin dışına çıktı ve Nuhayle’de (hurmalık alan) ordugâh kurarak halkı Nuhayle’ye hareket etmeye zorladı.[132] İbn-i Ziyad, Kufelilerin İmam Hüseyin’in (a.s) ordusuna katılmasını da engellemek için Kufe köprüsünü kontrolü altına aldı ve oradan kimsenin geçmesine izin vermedi.[133] Hasin b. Temim ve beraberindeki dört bin kişilik ordu İbn-i Ziyad’ın emriyle Kadisiye’den Nuhayle’ye çağrıldı.[134]

Muhammed b. Eş’as b. Kays-ı Kendi, Kesir b. Şahab ve Ka’gae b. Suveyd’de Ubeydullah tarafından halkı İmam Hüseyin’le (a.s) savaşmaya hazırlamakla görevlendirildiler. Aynı şekilde İbn-i Ziyad, Suveyd b. Abdurrahman Mingari ile birlikte bir grup atlı birliğini Kufe’ye yolladı. Ona Kufe’de inceleme yapmasını ve Eba Abdullahi’l Hüseyin’le (a.s) savaşmaya gitmeyen herkesi kendi yanına getirmesini istedi.[135] Aldığı emir üzerine harekete geçen Suveyd Kufe’de incelemelere başladı ve mırasını talep etmek için Kufe’ye gelen Şamlı bir adamı tutuklayarak İbn-i Ziyad’ın yanına gönderdi. Ubeydullah’da halkın gözünü kortkutmak için Şamlı adamın ölüm fermanını verdi. Bunu gören halk hep beraber Nuhayle’ye doğru hareket etti.[136]

Halkın Nuhayle’de toplanmasından sonra Ubeydullah, Hasin b. Numeyr, Haccar b. Ebcer, Şebes b. Reb’i ve Şimr b. Zi’l Cevşen’e Ömer b. Sa’d’a yardım etmek üzere onun ordusuna katılmalarını emretti.[137] Şimr İbn-i Ziyad’ın emrini uygulayan ilk kişi oldu ve Kerbela’ya doğru hareket etmek için hazırlandı.[138] Şimr’den sonra Zeyd (Yezid) b. Rekab-ı Kelbi iki bin kişiyle, Huseyn b. Numeyr-i Sekuni dört bin kişiyle, Musab Mari (Musayir b. Rehine Mazini) üç bin kişiyle,[139] Hasin b. Temimi Tahevi iki bin kişilik orduyla[140] ve Nasr b. Harse (Harşe) de iki bin Kufeli ile birlikte İmam Hüseyin’e (a.s) karşı savaşmak için Kufe’den hareket ederek İbn-i Sa’d’ın ordusuna katıldılar.[141] Daha sonra Ubeydullah, Şebes b. Reb’i Riyahi’ye bir haberci gödererek, onun Ömer b. Sa’d’ın ordusuna katılması için Kerbela’ya hareket etmesini istedi. Şebes’de bin kişilik atlı birliği ile İbn-i Sa’d’ın ordusuna katıldı.[142]

Şebes’den sonra Haccar b. Ebcer bin kişilik atlı birliği ile[143] ve ondan sonra Muhammed b. Eş’as b. Kays-ı Kindi bin kişilik atlı ile[144] ve daha sonra Haris b. Yezid b. Ruveym de Haccar b. Ebcer’in peşinden Kerbela’nın yolunu tuttular.[145]

Ubeydullah, hergün sabah-akşam Kufeli askerleri, yirmi, elli ve yüz kişilik gruplar halinde Kerbala’ya gönderdi[146] ve Muharrem ayının altısı olduğunda Ömer b. Sa’d’ın ordusunu yirmi bin kişiye ulaştırdı.[147] İbn-i Ziyad, Ömer b. Sa’d’ı onların hepsinin komutanı yaptı.

Habib b. Muzahir’in İmam Hüseyin’e (a.s) Yâran Toplamaya Çabalaması

Kerbela'da düşman askerlerinin toplanması üzerine, İmam Hüseyin’in (a.s) ashabının azlığını gören Habib b. Muzahir-il Esedi İmam’dan (a.s) izin alarak gizli bir şekilde tanınmadan Ben-i Esed kabilesine gitti ve onlardan Allah Resulü’nün (s.a.a) kızının oğluna yardım etmelerini istedi.

Ben-i Esed kabilesi Habib b. Muzahir-il Esedi ile birlikte gece vakti İmam Hüseyin’in (a.s) ordugâhına hareket ederken, Ömer b. Sa’d’ın ordusu komutanlarından Ezrek b. Harb-ı Seydavi beraberindeki dört yüz (ya da beşyüz) atlı ile Fırat kenarında onlara yolu kapattılar. İbn-i Sa’d’a bağlı askerlerle meydana gelen savaş sonucunda Ben-i Esed kabilesi evlerine döndüler. Bunun üzerine Habib tek başına İmam’ın (a.s) yanına geri döndü.

Muharrem’in Yedisi ve Suyun Kesilmesi

Muharrem ayının yedinci günü Ubeydullah b. Ziyad, Ömer b. Sa’d’a mektup yazarak ondan Hüseyin (a.s) ve yârenleri ile su arasına set olmasını ve hatta bir damla bile su içmelerine engel olması emrini verdi.

İbn-i Ziyad’ın mektubu Ömer Sa’d’ın eline ulaşınca, Amr b. Haccac’a beş yüz atlı ile beraber Fırat suyunun yanına gidererek, İmam Hüseyin (a.s) ve yanındakilerinin suya ulaşmasına mani olmasını emretti.[148]

Bazı kaynaklarda şöyle nakledilmektedir: “Suyun önünün kesilmesinden ve susuzluğun şiddetlenmesinden sonra, İmam Hüseyin (a.s) kardeşini -Abbas- yanına çağırdı ve onu otuz atlı ve yirmi piyade ile yirmi su tulumuyla birlikte su bulmaya gönderdi. Hz. Abbas (a.s) ve beraberindeki grup, bayrağı taşıyan Nafi b. Hilal Beceli’nin öncülüğünde gece vakti yola çıkarak suyun başına ulaştılar. Fırat suyunun güvenliğinden sorumlu Amr b. Haccac-ı Zübeydi, İmam Hüseyin’in (a.s) yârenlerine karşı koydular. İmam’ın (a.s) ashabından bazıları su kırbalarını doldururken, Hz. Abbas (a.s) ve Nafi’i b. Hilal gibi diğer yaranları da suyu sağlıklı bir şekilde çadırlara ulaştırmak için su dolduranları düşman saldırılarına karşı korumak üzere onlarla savaşmaya başladılar. Sonunda İmam Hüseyin’in (a.s) ashabı suyu çadırlara ulaştırmayı başardılar.”[149]

İmam Hüseyin’in (a.s) Ömer b. Sa’d ile Son Konuşmaları

Ömer b. Sa’d’ın ordugâhına ardı ardına orduların gelmesi üzerine İmam Hüseyin (a.s) Amr b. Karze Ensari ile İbn-i Sa’d’a mesaj göndererek, ona gece vakti iki ordugâh arasında mülakat edeceğini söyledi. Gece vakti İmam Hüseyin (a.s) ve İbn-i Sa’d beraberindeki yirmi atlı ile buluşma noktasında geldiler. İmam Hüseyin (a.s) kardeşi –Abbas (a.s)- ve oğlu –Ali Ekber (a.s)- haricindekilerin biraz uzaklaşmalarını istedi. İbn-i Sa’d’da oğlu -Hafz- ve kölesini yanında durdurarak diğerlerine geri çekilmesini emretti. Bu görüşmede İmam Hüseyin (a.s) şöyle buyurdu: “Bu doğru olmayan düşünce ve hayalden vazgeç ve senin dinin ve dünyanın salahına olan yolu seç…”[150] Ömer kabul etmedi ve bunun üzerine İmam (a.s) “Allah-u Teâlâ seni helak etsin ve kıyamet günü seni bağışlamasın. Allah’ın fazlına ümid ediyorum ki Irak’ın buğdaylarını yiyemiyesin” diye buyurarak geri döndü.[151]

İmam Hüseyin (a.s) ve İbn-i Sa’d arasındaki üç ya da dört konuşma gerçekleşti.[152] Konuşmalarının birinin sonunda Ömer b. Sa’d, Ubeydullah’a şu şekilde bir mektup yazdı:

“… Hüseyin (a.s) benimle, geldiği yere geri dönmek veya hukuk ve vazife noktasında diğer Müslümanlar gibi Müslümanların zarar ve karlarına ortak olmak için İslam sınırları içerisinde bulunan illerden birine gitmek için veyahut Yezid’in yanına giderek Yezid ne hüküm verirse, onu icra edeceğine dair bana söz verdi. Senin razılığında ümmetin maslahatı da bundadır.”[153]

Mektubu okuyan Ubeydullah şöyle dedi: “Bu mektubu yazan kendi emirini düşünen ve kendi kavminin teşvikçisi bir kişidir.” (Bu tavsiyeyi kabul etmek üzereyken) Orada bulunan Şimr b. Zi’l Cevşen ayağa kalkalarak Ubeydullah’a engel oldu. Bunun üzerine İbn-i Ziyad Şimr b. Zi’l Cevşen’i yanına çağırarak, ona şöyle dedi: “Bu mektubu İbn-i Sa’d’a götür ve Hüseyin (a.s) ve ashabına benim hükmüme teslim olmalarını söylesin. Eğer benim hükmüme teslim olurlarsa, onları sağlıklı bir şekilde yanıma göndersinler ve eğer kabul etmezlerse, onlarla savaşsınlar. Eğer (İbn-i Sa’d) savaşırsa, onu dinle ve itaat et ve eğer savaşmazsa, ordunun komutanı olarak sen Hüseyin’le (a.s) savaş. Daha sonra İbn-i Sa’d’ın boynunu vur ve bana gönder.”[154] Ubeydullah İbn-i Sa’d’a şöyle yazdı:

“… Ben seni Hüseyin’in yanına “ona höşgürülü davranman, onun için esenlik ve canının bağışlanmasını ümit etmen ve ona benim yanımda şefaatçi olasın” diye göndermedim. Bak eğer Hüseyin ve beraberindekiler benim emrime boyun eğerlerse, sağlıklı bir şekilde benim yanıma gönder. Yok, eğer hükmüme boyun eğmezlerse, onlara saldır; kanlarını akıt ve müstehak oldukları için bedenlerini parçalara ayır. Hüseyin (a.s) öldürülünce isyan ettiği ve sitemkar olduğı için onun sinesi ve sırtı üzerinde at koştur!!! Onu öldürdükten sonra at koşturmanın ona zarar vereceğini sanmıyorum. Ama ben kendimle Hüseyin’in (a.s) öldürüldükten sonra ona böyle yapmayı ahdettim. Velhasıl eğer sen de bu emirleri yerine getirirsen, emrimize itaatinin karşılığını sana veririz. Eğer emrimizi yerine getirmeyi kabul etmezsen, bizim işlerimizden ve ordumuzdan elini çek ve ordu komutanlığını Şimr b. Zi’l Cevşene bırak. Zira biz onu emirlerimizi yerine getirmesi için emir yaptık. Ve’s Selam”[155]

Şimr’in Kerbelaya Girişi

Şimr b. Zi’l Cevşen hicretin 61. yılı Muharrem ayının 9’u Perşembe günü ikindi namazından sonra, Ubeydullah’ın ona verdiği fermanla İbn-i Sa’d’ın yanına geldi ve fermanı ona verdi.[156] Ömer b. Sa’d Şimr’e şöyle dedi: “Bu görevi ben üstleniyorum.”[157]

Ümmü’l Benin’in (s.a) Evlatları için Emanname

Şimr ve Abdullah b. Ebi’l Mahal –Ümmü’l Benin’in (s.a) kardeşinin oğulları- Ubeydullah’tan Ümmü’l Benin’in (a.s) evlatları için emanname istediler. İbn-i Ziyad da onların bu isteklerini kabul etti.[158] Abdullah b. Ebi’l Mahal emannameyi kölesinin –Kezman ya İrfan- vasıtasıyla Kerbela’ya gönderdi. Kerbela’ya vardıktan sonra emannamenin metnini Ümmü’l Benin’in (a.s) evlatları için kıraat etti. Ancak Ümmü’l Benin’in evlatları karşı çıktılar.[159] Başka bir rivayate göre Şimr’in kendisi emannameyi alarak Kerbela’ya, İmam Ali’nin (a.s) evlatları Abbas (a.s) kardeşleri Abdullah b. Cafer ve Osman’ın yanına getirdi.[160] Ama Abbas ve kardeşleri emannameyi geri çevirdiler.[161]

Emannamenin ret edilmesinden sonra, Ömer b. Sa’d’ın ordusuna savaş için hazırlanması fermanı verildi. Herkes atlarına binerek Muharrem ayının 9’u Perşembe gecesi İmam Hüseyin (a.s) ve ashabı ile savaşmak için hazırlandılar.[162]

Kerbala Vakıası

Ubeydullah b. Ziyad türlü hile ve desiselerle Kufe’ye egemen olmayı başardı. Daha sonra İmam Hüseyin (a.s) ve az sayıdaki ashabını muhasara altına alarak, Kerbela’da Aşura günü hepsini acımasız ve feci bir şekilde şehit etti. İbn-i Ziyad, İmam (a.s) ve yâranını şehit ettikten sonra kadın ve çocukları esir alarak bir müddet Kufe zindanlarında tuttu. Daha sonra Yezid b. Muaviye’ye bir mektup yazarak İmam Hüseyin (a.s) ve ashabının şehit olduğu haberini verdi. Bunun üzerine Yezid de bir mektup yazarak, Ubeydullah’tan kesik başları ve onlara ait herşeyi esirlerle birlikte Demeşk’e göndermesini istedi.[163]

Kaynakça

  1. ↑ İbn-i Sad, et-Tabakatu’l Kübra, Hamise 1, s. 442; Ahmed b. Yahya el-Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 155; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 32.
  2. ↑ İbn-i Sad, et-Tabakatu’l Kübra, Hamise 1, s. 442; Ahmed b. Yahya el-Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 155; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 32.
  3. ↑ Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 338.
  4. ↑ Ebu Mihnef el-Ezdi, Mektelu’l Hüseyn (a.s), s. 3; Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 333; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 9 – 10; El-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 180; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 14.
  5. ↑ Şeyh Saduk, el-Emali, s.152; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 18; El-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 185.
  6. ↑ Ebu Mihnef el-Ezdi, Mektelu’l Hüseyn (a.s), s. 3 - 4; Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 227; Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 338 - 339; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 10; El-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 181; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 14.
  7. ↑ Taberi, c. 5, s. 338 - 339; İbn-i E’sem Kufi, c. 5, s. 10; Harezmî, c. 1, s. 181; İbn-i Esir, c. 4, s. 14.
  8. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 227; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 339; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 11; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 14.
  9. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 18 ve Seyyid b. Tavus, el-Luhuf, s. 17, Tahran, cihan, 1348 h.ş.
  10. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 227; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 183 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 88
  11. ↑ Şeyh Müfid, el-İrşad, c.2, s. 33.
  12. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 228; Şeyh Müfid, el-İrşad, s. 32; Abdurrahman b. Ali İbnu’l Cevzi, el-Muntazam fi Tarihi’l Umem ve’l Muluk, c. 5, s. 323.
  13. ↑ Ebu Mihnef, Mektelu’l Hüseyn (a.s), s. 5; Şeyh Müfid, el-İrşad, s. 33; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 19.
  14. ↑ Şeyh Müfid, el-İrşad, s. 34.
  15. ↑ Taberi, c. 5, s. 341; Şeyh Müfid, el-İrşad, s. 34.
  16. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 19; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 187.
  17. ↑ Ahmed b. Yahya el-Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 160.
  18. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 19 - 20; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 187.
  19. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 18 – 19.
  20. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 21 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 188 - 189.
  21. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 160; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 341 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 34.
  22. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 21 – 22 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 189.
  23. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 69.
  24. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 228; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 341 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 16.
  25. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 228 ve Şeyh Saduk, el-Emali, s. 152 - 153.
  26. ↑ Şeyh Saduk, el-Emali, s. 152.
  27. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 22 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 189.
  28. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 160; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 381 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 35.
  29. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 156; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 23 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 36.
  30. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 160; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 381 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 35.
  31. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 156; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 36; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 20 ve el-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 190.
  32. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 157 - 158; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 27 -28; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 36 - 37; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 30.
  33. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 157 - 158; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 352; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 28; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 38 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 20.
  34. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 229; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 157 – 158 ve Ebu’l Fida İsmail b. Amr ibn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c. 8, s. 151.
  35. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 158; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 352; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 29 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 38.
  36. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 158; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 353; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 29 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 38.
  37. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 353 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 38.
  38. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 158 – 159 ve İbn E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 37 – 38.
  39. ↑ Seyyid b. Tavus, el-Luhuf, s. 24.
  40. ↑ Seyyid b. Tavus, el-Luhuf, s. 24.
  41. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 37; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 353; Ahmed b. Ebi Yakup el-Yakubi, Tarih-i Yakubi, c. 2, s. 241 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 38.
  42. ↑ Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 353 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 21.
  43. ↑ Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 353; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 21.
  44. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 230; Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 347; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 39 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 21.
  45. ↑ Ali b. el-Hüseyin el-Mes’udi, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 54.
  46. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 231; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 77 ve Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 355.
  47. ↑ İbn-i Sad, et-Tabakatu’l Kübra, Hamise 1, s. 459; Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 375; Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 243 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 33.
  48. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 356; İbn-i E’sem Kufi, c. 5, s. 35- 36; Harezmî, c. 1, s. 198.
  49. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 348; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 41; İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 91; Ebu’l Fida İsmail b. Amr ibn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c. 8, s. 152 ve Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 5, s. 379.
  50. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 232; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 348; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 41 ve Abdurrahman b. Ali İbnu’l Cevzi, el-Muntazam fi Tarihi’l Umem ve’l Muluk, c. 5, s. 325.
  51. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 232 - 233; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 360; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 42.
  52. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 233; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 348 ve İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 40.
  53. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 375.
  54. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 243; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 375 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 33.
  55. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 235 - 237; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 362 ve İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 41.
  56. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 348 - 349; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 44; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 45 – 46 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 203 - 204.
  57. ↑ Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 52; Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 58; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 48 - 49 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 30
  58. ↑ Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 52; Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 58; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 48 - 49 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 30
  59. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 239; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 330; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 34 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 206 – 207.
  60. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 350; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 49 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 207.
  61. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 239 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, s. 54.
  62. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 239; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 350 ve Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 49.
  63. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 350; İbn-i E’sem Kufi, Mektelu’l Hüseyin, s. 62 ve Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 50.
  64. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 372 - 373; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 51 – 52 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 14.
  65. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 240; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 350; İbn-i E’sem Kufi, Mektelu’l Hüseyin (a.s), s. 63; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 208; el-Mes’udi, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 58 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 33 - 34.
  66. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 373; Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 52 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 32.
  67. ↑ el-Mes’udi, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 58; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 209; ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 33 - 34.
  68. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 54 – 55 ve İbn-i Abdurabbe, el-Akdu’l Ferid, c. 5, s. 127.
  69. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 247.
  70. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 381; el-Mes’udi, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 60 ve İbn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c. 8, s. 158
  71. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 381, el-Mes’udi, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 60 ve Ebu’l Fida İsmail b. Amr ibn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c. 8, s. 158.
  72. ↑ Murucu’z-Zeheb, c. 3, s. 54.
  73. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 247 – 248.
  74. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 247 – 248.
  75. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 385 ve İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 69.
  76. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 160; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 381 ve İbn-i E’sem Kufi, Mektelu’l Hüseyin (a.s), s. 81
  77. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 69; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 220 ve Ali b. İsa Erbili, Keşfu’l Ğumme, c. 2, s. 43.
  78. ↑ İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, tahkik, Muhammed b. Samil es-Sulemi, Hamise 1, c. 1, s. 451; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 69.
  79. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 244; Ahmed b. Yahya el-Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 164 ve Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 385.
  80. ↑ Resul Caferiyan, Atlas-ı Şia, s. 66.
  81. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 245 ve Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 167.
  82. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 167; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 405 ve Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 60.
  83. ↑ Muhammed Es-Semavi, Ebsaru’l Ayn fi Ensari’l Hüseyin (a.s), s. 93.
  84. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 168 – 169; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 398 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 42.
  85. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 169; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 398 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 43.
  86. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 398 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 42.
  87. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 357 ve İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 37.
  88. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 357; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 37 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 199.
  89. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 357 ve İbn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c. 8, s. 157 - 158
  90. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 231; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 357; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 37 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 199.
  91. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 358.
  92. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 358 ve İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 37.
  93. ↑ Ahmed b. Yahya el-Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 166; Muhammed b. Cerir Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 401; Ebu Ali, Meskuviyye, Tecarubu’l Umem, c. 2, s. 62 ve Ali b. Ebi’l Kiram İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 41.
  94. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 401 ve Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 62.
  95. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 400; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 63; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 77 - 78 ve Ali b. Ebi’l Kiram İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 46.
  96. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 401 - 402; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 78 - 79; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 76; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 62 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 47.
  97. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 402; el-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 232; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 78; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 79 - 80; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 62- 63 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 47.
  98. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 402 - 403; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 81; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 64 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 48.
  99. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 251; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 171 ve Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 404.
  100. ↑ Yakutu’l Himevi, Mu’cemu’l Buldan, c. 1, s. 532; Safiyuddin Abdulmumin el-Bağdadi, Merasidu’l İttila ale Esmau’l Emkine ve’l Buka, c. 1, s. 243.
  101. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 403.
  102. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 408; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 67 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 51.
  103. ↑ Yakutu’l Himevi, Mu’cemu’l Buldan, c. 1, s. 153.
  104. ↑ Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 84; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 68 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 52.
  105. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 68 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 52.
  106. ↑ Yakutu’l Himevi, Mu’cemu’l Buldan, c. 4, s. 136 ve Ferahidi, Halil b. Ahmed, Kitabu’l Ayn, c. 1, s. 149 – 150.
  107. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 68 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 52.
  108. ↑ Abdurrezzak el-Musevi el-Mukarrim, Mektelu’l Hüseyin (a.s), s. 192.
  109. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 83; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 84; Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409; Ebu Ali Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 68; Ali b. Ebi’l Kiram İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 52 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 96.
  110. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 53.
  111. ↑ Abdurrezzak el-Musevi el-Mukarrim, Mektelu’l Hüseyin (a.s), s. 192.
  112. ↑ Seyyid b. Tavus, el-Melhuf ale Katli’t-Tufuf, s. 68; Erbili, Keşfu’l Ğumme, c. 2, s. 47 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 97.
  113. ↑ Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 83; İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 52; Fettal, Nişaburu, Revzatu’l Vaizin, s. 181; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 84; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 68 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 96.
  114. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 53.
  115. ↑ Abdurrezzak el-Musevi el-Mukarrim, Mektelu’l Hüseyin (a.s), s. 193.
  116. ↑ Abdurrezzak el-Musevi el-Mukarrim, Mektelu’l Hüseyin (a.s), s. 196.
  117. ↑ Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 83 ve Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 84.
  118. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 84 ve el-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 239.
  119. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 85; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 239 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 98.
  120. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 253; Ahmed b. Yahya el-Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 176; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 52.
  121. ↑ Yakutu’l Himevi, Mu’cemu’l Buldan, c. 2, s. 454.
  122. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 253; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 176 ve Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409.
  123. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 410; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 86 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 239 – 240.
  124. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 253; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 176 ve Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 409.
  125. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 410; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 86 ve Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 84 – 85.
  126. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 410; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 86- 87; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 85 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 240.
  127. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t Tival, s. 253.
  128. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 253 – 254; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 411 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, s. 85 - 86.
  129. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 411; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 86 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 241.
  130. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 411 ve Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 86.
  131. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 178; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 89 ve el-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242.
  132. ↑ İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, s. 466 ve Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 178.
  133. ↑ İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, s. 466.
  134. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 178.
  135. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 179.
  136. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 254 – 255 ve Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 179.
  137. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 254 ve Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 178.
  138. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 254; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, s. 89 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242.
  139. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 89; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 98.
  140. ↑ İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, s. 466.
  141. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 89 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242.
  142. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 254; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 178; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, s. 89; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242.
  143. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 178; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, s. 89 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242.
  144. ↑ Şeyh Saduk, el-Emali, s. 155.
  145. ↑ Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 254 ve Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 179.
  146. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 179.
  147. ↑ İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 90; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 242 – 243; Seyyid b. Tavus, el-Luhuf, s. 85 ve El-Hilli, İbn-i Nema, Mesiru’l Ehzan, s. 50.
  148. ↑ Ebu Hanife Ahmed b. Davud ed-Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, s. 255; Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 180; Muhammed b. Cerir Et-Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 412 ve Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 86.
  149. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 181; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 412 – 413; Ebu’l Ferec el-İsfahani, Mekatilu’t-Talibin, s. 117 – 118 ve el-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 244.
  150. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 413; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 92 – 93; Ebu Ali Meskuviyye, , Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 70- 71 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 245.
  151. ↑ Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 245 ve bazı ihtilaflarla Ebu Ali Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 71- 72.
  152. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 414 ve Ebu Ali Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 71.
  153. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 414; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 89; Ebu Ali Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 71 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 55.
  154. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 182; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 414; Şeyh Müfid, el-İrşad, c. 2, s. 89; Ebu Ali Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 71 - 72 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 55.
  155. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 183; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 415; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 93 ve Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 88.
  156. ↑ İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, Hamise 1, s. 466; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 94 ve İbn-i Şehraşub, Menakibu A’li Ebi Talib, c. 4, s. 98.
  157. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 183; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 415; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 89; Meskuviyye, Tecaribu’l Umem, c. 2, s. 73 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 56.
  158. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 415; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 246 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 56.
  159. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 415; İbn-i E’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 93 – 94; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 246 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 56.
  160. ↑ Hasani, İbn-i Anbe, Umdetu’t Talib fi Ensabi A’li Ebi Talip, s. 327 ve Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 240.
  161. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 3, s. 184; Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 416; Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 89; Harezmî, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, s. 249 – 250 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 56.
  162. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 463 ve İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 84.
  163. ↑ Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, s. 381; el-Mes’udi, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, c. 3, s. 60 ve İbn-i Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c. 8, s. 158

Bibliyografi

  • İbn-i Şehraşub, Menakib-i A’li Ebi Talib, c. 3 ve 4, Kum, Allame, 1379.
  • İbn-i Esir, Ali b. Ebi’l Kerim, el-Kamil Fi’t-Tarih, Beyrut, Daru Sadır – Daru Beyrut, 1965.
  • İbnu’l Meşhedi, Muhammed b. Cafer, el-Mezar (el-Kebir), tahkik: Cevad el-Kayyumi el-İsfahani, Kum, Müessese en-Neşru’l İslami, 1419.
  • İbn-i E’sem, el-Futuh, c. 5, tahkik: Ali Şiri, Beyrut, Daru’l Edva, 1991.
  • İbnu’l Cevzi, Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fi Tarihi’l Umem ve’l Muluk, tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata ve Mustafa Abdulkadir Ata, c. 3 ve 5, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, 1992.
  • İbn-i Abdurrabbe, el-Akdu’l Ferid, c. 5, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, 1404.
  • İbn-i Kesir, Ebu’l Feda İsmail b. Ömer, el-Bidayete ve’n-Nihaye, c. 8, Beyrut, Daru’l Fikr, 1986.
  • İbnu’l Fakih, Ahmed b. Muhammed, el-Buldan, tahkik, Yusuf el-Hadi, Beyrut, Alimu’l Kutub, birinci baskı, 1996.
  • Belazuri, Ahmed b. Yahya, Ensabu’l Eşraf, c. 5, tahkik, İhsan Abbas, Beyrut, Cemiyetu’l Muteşerrikin el-Emaniyye, 1979; Ensabu’l Eşraf, c. 1 ve 3, tahkik, Muhammed Bakır Mahmudi, Beyrut, Daru’t-Taaruf, birinci baskı, 1977.
  • El-İsfahani, Ebu’l Ferec, Mekatilu’t-Talibin, tahkik Ahmed Sakar, Beyrut, Daru’l Marifet.
  • Emin, Seyyid Muhsin, Fi Rihabi Eimme-i Ehlibeyt aleyhimu’s-Selam, c. 4, tercüme, Hüseyin Vicdani, Suruş, 1376.
  • El-Bağdadi, Safiyuddin Abdulmumin, Merasidu’l İttila ale Esmau’l Emkine ve’l Buka, c. 1, tahkik, Ali Muhammed el-Bicavi, Daru’l Marifet, 1954.
  • Dairetu’l Maarif-i Teşeyyü, Ahmed Sadr Hacı Seyyid Cevadi, Kamuran Fani ve Bahattin Hurremşahi gözetiminde, c. 2, Neşr-i Sazman-ı Dairetu’l Maarif-i Teşeyyü, Tahran, 1368.
  • Dehhuda, Ali Ekber, Lügatname-i Dehhuda, c. 6, Tahran, 1377.
  • İbn-i Sa’d, et-Tabakatu’l Kubra, tahkik Muhammed b. Samilu’s-Selmi, Taif, Mektebetu’s-Sıddık, 1993; et-Tabakatu’l Kubra, c. 1, tahkik, Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, birinci baskı, 1990.
  • Et-Tusi, Tehzibu’l Ahkâm, c. 6, Tahran, Daru’l Kutubu’l İslamiyye, 1365.
  • Et- Tusi, Misbahu’l Muteheccid, Beyrut, Müessese-i Fıkhu’ş-Şia, 1411.
  • Et- Tusi, el-Emali, Kum, Daru’s-Sakafe, 1414.
  • Kuleyni, el-Kâfi, Tahran, Daru’l Kutubu’l İslamiyye, 1365.
  • El-Mufid, el-Muknie, Kum, Kongre-i Şeyh Mufid, 1413.
  • El-Mufid, el-İrşad, tercüme ve şerh-i farsi, Muhammed Bakır Saidi, tashih: Muhammed Bakır Behbudi, İntişarat-ı İslamiyye, 1380; el-İrşad, c. 2, tercüme: Muhammed Bakır Saidi Horasani, İslamiyye, 1351; el-İrşad, c. 2, Kum, Kongre-i Şeyh Mufid, 1413.
  • El-Mufid, Mesaru’ş-Şia, Kum, Kongre-i Şeyh Mufid, 1413.
  • El-Harezmî, el-Muvaffak b. Ahmed, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, tahkik ve talik: Muhammed es-Semavi, Kum, Mektebu’l Mufid.
  • Danişname-i İmam Hüseyin (a.s), Muhammedi Rey Şehri ve …, c. 10, çevirmen: Muhammed Muradi, Kum, Daru’l Hadis, 1430/1388.
  • Et-Taberi, Muhammed b. Cerir, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 2, Tahkik: Muhammed Ebu’l Fazıl İbrahim, Beyrut, Daru’t-Turas, 1967.
  • Şehidi, Seyyid Cafer, Tarih-i Tahliliyi İslam, Tahran, Merkez-i Neşr-i Danışkahi, 1390.
  • Şehidi, Seyyid Cafer, Pes ez Pencah Sal, İmam Hüseyin’in (aleyhi selam) kıyamı hakkında yeni bir araştırma, Tahran, Defter-i Neşr-i Ferhengi İslami, 1380.
  • El-Mesudi, Ali b. el-Hüseyin, et-Tembih ve’l Eşraf, tashih: Abdullah İsmail es-Savi, Kahire, Daru’s-Savi, Kum ofset, Daru’s-Sekafetu’l İslamiyye.
  • El-Mesudi, Ali b. el-Hüseyin, Murucu’z-Zeheb ve Meadinu’l Cuher, tahkik: Es’ad Dagir, Kum, Daru’l Hucre, 1409.
  • Ed-Deyneveri, İbn-i Kuteybe, el-Maarif, tahkik: Servet Akkaşe, Kahire, el-Heyetu’l Mısrıyye el-Amme lil-Kitab, 1992.
  • El-Askalani, İbn-i Hacer, el-İsabet fi Temyizi’s-Sahabe, c. 2, tahkik: Adil Ahmed Abdulmevcud ve Ali Muhammed Maud, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, 1995.
  • Caferiyan, Resul, Güzide-i Hayat-ı Siyasi ve Fikri İmaman-ı Şia, 1391.
  • Seyyid b. Tavus, İkbalu’l A’mal, Tahran, Daru’l Kutubu’l İslamiyye, 1367.
  • Seyyid b. Tavus, el-Melhuf ale Katli’t-Tufuf, toplayan: Abduzehra Osman Muhammed, Kum, el-Muid, 1988.
  • Seyyid b. Tavus, et-Taraif, c. 1, Kum, Hayyam, 1400.
  • El-Amuli, Muhammed b. Mekki (Şehid-i Evvel), ed-Durusu’ş-Şer’iyye fi Fıkhı’l İmamiyye, c. 2, Kum, Camiu’l Muderrisin, 1417.
  • Et-Tabarani, el-Mu’cemu’l Kebir, c. 3, tahkik: Hamdi Abdulmecid es-Selefi, Daru İhyau’t-Turasu’l Arabiyye.
  • Es-Sem’ani, el-Ensab, c. 8, tahkik: Abdurrahman b. Yahya el-Muallimi el-Yemani, Haydar Abad: Meclis Dairetu’l Maarifi’l Osmaniyye, 1962.
  • İbn-i es-Sabbag, el-Fusulu’l Muhimme fi marifetu’l Eimme, c. 2, tahkik: Sami el-Garizi, Daru’l Hadis, 1422.
  • El-Bahrani, Yusuf b. Ahmed, el-Hadaiku’n-Nadire fi Ahkamu’l Itretu’t-Tahire, c. 17, tahkik: Muhammed Taki Erivani ve Abdurrezzak Mukrim, Kum, Camietu’l Muderrrisin, 1405.
  • El-Bahrani, Abdullah, el-Avalimu’l İmamu’l Hüseyin (a.s), tahkik: Medresetu’l İmam Mehdi (a.s), Kum, Medresetu’l İmam el-Mehdi (a.f), 1407.
  • Et-Taberi, Ahmed b. Abdullah, Zahairu’l Ukba, Kahire, Mektebetu’l Kudsi, 1356.
  • Et-Taberi (Şii) Muhammed b. Cerir, Delailu’l İmamet, Kum, Daru’z-Zahair.
  • El-Hilli, İbn-i Nema, Mesiru’l Ehzan, Kum, Medresetu’l İmam Mehdi (a.f), 1406.
  • İbn-i Asakir, Tarihu’l Medine Demeşk, c. 14, Beyrut, Daru’l Fikr, 1415.
  • El-Muzi, Tehzibu’l Kemal, tahkik: Beşşar Avad Maruf, c. 6, Beyrut-Lübnan: Müessesetu’r-Risalet, 1985.
  • İbn-i et-Taktaki, el-Fahri fi’l Adabi’s-Sultaniyye ve’d-Duveli’l İslamiyye, tahkik: Abdulkadir Muhammed Mayu, Beyrut, Daru’l Kalemu’l Arabai, 1997.
  • Et-Tabersi, E’lamu’l Vera bi E’lamu’l Huda, c. 1, Tahran, İslamiyye, 1390.
  • Et-Tabersi, Ebu’l Fazıl Ali b. Hasan, Mişkatu’l Envar, Necef, Kitabhane-i Haydariye, 1385.
  • Et-Tabersi, Ahmed b. Ali, el-İhticac, Meşhed, Neşr-i Murtaza, 1403.
  • İbnu’l Haşşab el-Bağdadi, Tarihu Mevalidu’l Eimme (el-Mecmue), Kum, Ayetullah Necefi Mer’eşi Kütüphanesi.
  • El-Amuli, İbn-i Hatem, ed-Durru’n-Nezim, Kum, Camietu’l Müderrisin.
  • El-Erbili, Ali b. İsa, Keşfu’l Ğumme, c. 1, Tebriz, Mektebetu Ben-i Haşim, 1381.
  • El-Erbili, Ali b. İsa, Keşfu’l Ğumme, c. 2, tercüme: Hüseyin Zavari, hakikat, 1381.
  • Rabbani Halhali, Ali, Çehre-i Direhşan-ı İmam Hüseyin aleyhis-selam, Kum, Mektebetu’l Hüseyin, 1379.
  • Es-Saduk, Kemalu’d-Din ve’t-Temamu’n-Nimet, tashih ve talik: Ali Ekber el-Gaffari, Kum, Müessesetu’n-Neşri İslamiyye, Muherremu’l Haram, 1405/1363.
  • Es-Saduk, Et-Tevhid, tahkik, tashih ve talik: Es-Seyyid Haşim el-Hüseyni et-Tahrani, Kum, Müessesetu’n-Neşri İslamiyye.
  • Es-Saduk, el-Hisal, c. 1, Kum, Camietu’l Müderrisin, 1403.
  • Es-Saduk, el-Emali, Kum, tahkik: Kısmu’d-Dirasetu’l İslamiyye, Müessese-i el-Bi’set, 1417.
  • Es-Saduk, İlelu’ş-Şerai, c. 1, en-Necefu’l Eşref, el-Mektebetu’l Haydariyye ve Matbauha, 1385/1966.
  • Kitalu Nişaburi, Muhammed b. Hasan, Ruvzatu’l Vaizin, c. 1, Kum, Razi.
  • Kumi, Abbas, Munteha’l A’mal, c. 2, tahkik: Nasır Bakıri Hindi, Kum, Delil, 1379.
  • Malik b. Enes, el-Muvatta, c. 2, tahkik: Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut, Daru’l İhyau’t-Turasu’l Arabi, 1985.
  • Mukaddesi, Yedullah, Baz Pejuhi Tarih-i Veladet ve Şehadet-i Masuman (a.s), Kum, Pejuheşgah-ı Ulum ve Ferhengi İslami, 1391.
  • Movsuatu Kelimatu’r-Resulu’l A’zam, c. 6, Kitabu’l Hasaneyn (a.s) ve Kitabu Ehlibeyt (a.s), müellif: Lecinnetu’l Hadis fi Merkez-i Ebhas-ı Bakıru’l Ulum (a.s), Tahran, Neşr-i Emir Kebir, 1388.
  • Kumi, Ali b. Muhammed, Kifayetu’l Eser, Kum, Bidar, 1401.
  • El-Meclisi, Biharu’l Envar, c. 36 ve 45, Beyrut, Müessese-i el-Vefa, 1404.
  • Herkuşi Nişaburi, Ebu Said, Şeref el-Mustafa, c. 5, Mekke, Daru’l Beşairu’l İslamiyye, 1424.
  • Hâkim-i Nişaburi, el-Müstedrek, c. 3, tahkik: Yusuf Abdurrahman el-Mer’aşi.
  • Et-Tirmizi, Sünen, c.5, tahkik: Abdurrahman Muhammed Osman, Beyrut, Daru’l Fikr, 1983.
  • İbn-i Habban, Sahih, c. 13, tahkik: Şuayb Erneut, er-Risale, 1993.
  • Ed-Deyneveri, İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, tahkik: Ali Şiri, Beyrut, Daru’l Edva, 1990.
  • En-Numeyri, Ömer b. Şebbeh, Tarihu’l Medine-i Münevvere, c.3, Kum, Daru’l Fikr, 1368.
  • Ez-Zehebi, Tarihu’l İslam ve Vefayatu’l Meşahir ve’l E’lam, c. 5, tahkik: Ömer Abdusselam Tedmiri, Beyrut, Daru’l Kitabu’l Arabi, 1993.
  • El-Muttaki El-Hindi, Alaattin Ali, Kenzü’l Ummal fi Süneni’l Akval ve’l Ef’al, c. 13, tashih: Safvetu’s-Saka, Beyrut, er-Risale, 1989.
  • Hatip Bağdadi, Tarih-i Bağdad, c. 1, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, 1412.
  • Ed-Deyneveri, Ebu Hanife Ahmed b. Davut, El-Ehbaru’t-Tuval, tahkik: Abdulmunim Amir Mürace Cemalettin Şiyal, Kum, Menşuratu Razi, 1368.
  • Ed-Deyneveri, İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, tahkik: Ali Şiri, Beyrut, Daru’l Avda, birinci baskı, 1990.
  • İbn-i Asakir, Tarih Medine-i Demeşk, c. 54, Beyrut, Daru’l Fikr, 1415.
  • El-Harrani, Hasan b. Şu’be, Tuhafu’l Ukul, Kum, Camietu’l Müderrisin, 1404.
  • El-Kufi, İbn-i E’sem, El-Futuh, tahkik: Ali Şiri, Beyrut, Daru’l Avda, birinci baskı, 1991.
  • El-Yakubi, Ahmed b. Ebu Yakup, Tarih-i Yakubi, c. 2, Beyrut, Daru Sadır.
  • Ez-Zehebi, Siyeri A’lamu’n-Nubela, c. 3, Tahric Şueyb Erneut, tahkik: Hüseyin Esed, Beyrut, er-Risalet, dokuzuncu baskı, 1993.
  • Keşşi, Muhammed b. Ömer, Ricalu’l Keşşi, Meşhed, Meşhed Üniversitesi, 1348.
  • Tamimi Mağribi, Numan b. Muhammed, Deaimu’l İslam, c. 2, Mısır, Daru’l Marifet, 1385.
  • El-Kutbi, Fevaitu’l Vefayat, c. 2, tahkik: Ali Muhammed b. Yaudullah ve Adil Ahmed Abdulmevcut, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, 2000.
  • Et-Taberi, Muhammed b. Cerir, Tarihu’l Umem ve’l Muluk (Tarih-i Taberi), c. 5, tahkik: Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, Beyrut, Daru’t-Turas, 1967.
  • Halife b. Hayyat, Tarih-i Halife b. Hayyat, tahkik: Fevaz, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiyye, birinci baskı, 1995.
  • El-İsfahani, Ebu’l Ferec, el-Egani, c. 17, Beyrut, Daru İhyau’t-Turas Arabi, birinci baskı, 1415.
  • El-İzedi, Ebu Muhannef, Mektelu’l Hüseyin (a.s), tahkik ve talik: Hüseyin el-Gaffari, Kum, Metbaatu’l İlmiyye.
  • El-Harezmî, el-Muvaffak b. Ahmed, Mektelu’l Hüseyin (a.s), c. 1, tahkik ve talik: Muhammed es-Semavi, Kum, Mektebetu’l Mufid.
  • Meskuviyye, Ebu Ali, Tecaribu’l Umem, c. 2, tahkik: Ebu’l Kasım İmami, Tahran, Suruş, 1379.
  • Es-Semavi, Muhammed, Ebsaru’l Ayn fi Ensari’l Hüseyin (a.s), tahkik: Muhammed Cafer et-Tabesi, Merkezu’d-Dirasetu’l İslamiyye lil-Mümessili’l Veliyu’l Fakih fi Hirsi Sevreti’l İslamiyye.
  • Ferahidi, Halil b. Ahmed, Kitabu’l Ayn, c. 1, Kum, Hicret, 1409.
  • El-Musevi el-Mukarrim, Abdurrazzak, Mektelu’l Hüseyin (a.s), Beyrut, Daru’l Kitabu’l İslamiyye.
  • Muhaddis Nuri, Müstedreku’l Vesail, c. 8, Kum, Alu’l Beyt (a.s), 1408.


"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Medine’den_Kerbela’ya;_İmam_Hüseyin’in_(a.s)_Hareketi&oldid=90224" sayfasından alınmıştır