Hafsa bint Ömer bin Hattab
| Kişisel Bilgiler | |
|---|---|
| İsim | Hafsa bint Ömer bin Hattab |
| Doğum tarihi | Bi'setden beş yıl önce |
| Doğum yeri | Mekke |
| Yaşadığı yer | Mekke ve Medine |
| Muhacir/ Ensar | Muhacir |
| Nesep/kabile | Kureyş |
| Ünlü akrabaları | Ömer İbn Hattab |
| Vefatı | Hicri Kameri 27. Yıl ya 41 ve ya 45 |
| Türbe | Bâki Mezarlığı ve ya Suriye Bab'us Sağir mezarlığı |
| Sehabelik Bilgiler | |
| Hicret etdiği yerler | Habeşistan ve Medine |
| Şöhretinin nedeni | Hz. Peygamberin (s.a.a) Eşi |
| Diğer | Hz. Peygamberi (s.a.a) İncitip Üzmesi, |
| Sehabeler | |
| İmam Ali aleyhi selam • Ammar bin Yasir • Ebu Bekir • Ömer İbn Hattab • Zübeyr bin Avvam • Zeyd bin Harise • Selman-ı Farisi • Ebu Zer Gifari • Mikdad bin Amr • Talha bin Ubeydullah • Ebu Eyyub El-Ensari • Ebu Talib • vb. | |
Hafsa binti Ömer b. Hattab (Arapça: حفصة بنت عمر بن الخطاب; b. 5 - h. 45) İslam Peygamberi Hz. Muhammed'in (s.a.a) eşi, Ömer b. Hattab'ın kızıdır. Kocası Huneys b. Huzafe el-Ensari'nin, hicri 3. yılda Bedir Savaşı'ndan sonra ölmesi üzerine dul kalmış, babası Ömer b. Hattab'ın girişimi ile Hz. Resul-ü Ekrem (s.a.a) ile evlenmiştir. Nakledilen tarihî rivayetlere göre, o ve Aişe, Hz. Peygamber Efendimizin (s.a.a) çokça incinip kırılmasına neden olmuştur. Ayrıca Tahrim Suresinin ilk ayetleri bu ikisi için nazil olmuştur.
Hafsa’nın, Aişe ile birlikte zamanın imamı olan Hz. Ali’ye (a.s) başkaldırdığı ve isyana giriştiği, Cemel savaşına katılma kararı aldığı, ancak kardeşi Abdullah’ın araya girmesiyle bundan vazgeçtiği kayıtlıdır. Hafsa, Hz. Peygamber Efendimizden (s.a.a) daha çok hac, evlilik ve oruç hakkında rivayetler nakletmiştir.
Yaşamı
Hafsa, ikinci halife Ömer b. Hattap ve ünlü sahabe Osman b. Maz'un’un kız kardeşi Zeyneb’in kızıdır.[1] Hz. Resulullah’ın (s.a.a) Bi’setinden (Peygamberliğe seçilmesinden) 5 yıl önce (Kabe’nin yenilendiği yıl) dünyaya gelmiştir.[2]
Hafsa, hicretten önce Huneys b. Huzafe Sehmi Ensari ile evlenmiş[3] ve hicret sırasında kocası Huneys ile birlikte Medine’ye yerleşmiştir.[4] Huneys, hasta olmasına rağmen Bedir savaşına katılmış[5] ve savaştan bir süre sonra ölmüştür.[6]
Hz. Resulullah’la (s.a.a) Evliliği
- Ana Madde: Hz. Peygamberin (s.a.a) Eşleri
Hafsa, kocasının ölümünden sonra hicretin üçüncü yılı Şaban ayında Uhud savaşına iki ay[7] veya üç ay kala[8] Hz. Resulullah’la (s.a.a) evlenmiştir.[9] Bazı tarihî kayıtlarda nakledildiğine göre Hafsa, Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.a) ile evlenmeden önce Ebu Bekir ve Osman b. Affan da onunla evlenmek istemiştir. Ancak bu rivayetlerin doğruluğunda kuşkular vardır.[10] Yine başka kayıtlara göre Hafsa'nın babası Ömer b. Hattab, dul kalan kızı için Müslümanların ileri gelenlerinden uygun bir eş aramış, bu yönde Ebu Bekir ve Osman b. Affan'a teklifte bulunmuş, ancak onlardan olumlu bir cevap alamamıştır. Sonra Hz. Peygamber Efendimizle (s.a.a) evliliği gündeme gelmiştir. Hz. Resul-ü Kibriya (s.a.a) Hafsa’nın mehrini 400 dirhem olarak belirlemiştir.[11]
Hafsa, Hz. Resul-ü Ekrem’in (s.a.a) emri ile cahiliyet döneminde okuma yazma bilen Abdullah Adeviye’nin kızı Şifa’dan yazma dersi almıştır.[12]
Hz. Peygamberi (s.a.a) İncitip Üzmesi
Nakledilen tarihî rivayetlere göre, Hafsa ve Aişe, Hz. Peygamber Efendimizin (s.a.a) çokça incinip kırılmasına neden olmuşlardır. Ayrıca Tahrim Suresinin ilk ayetleri bu ikisi için nazil olmuştur.[13] Bundan dolayı Hz. Resul-ü Ekrem Efendimiz (s.a.a) Hafsa’ya talak vererek, boşamış[14], ancak sonradan tekrar ona rücu etmiştir.[15]
Bazı tarihî rivayetlerde Hz. Resulullah (s.a.a) Hafsa’ya talak verme kararı almış, ancak Hz. Cebrail (a.s) onu bu işten sakındırmıştır.[16] Hafsa’ya talak verilmesi ve sonradan tekrar ona rücu edilmesinin de Cebrail’in (a.s) tavsiyesi üzerine olduğu rivayetler de bulunmaktadır.[17] Bu rivayetler daha çok Ehli Hadis ve Hanbelilerin kaynaklarında yaygın olarak belirtilmiş ve doğruluğunda kuşkular vardır.[18]
Hz. Resulullah’ın (s.a.a) Hastalığı ve Namaz İçin Birinin Tayin Edilmesi
Hafsa ve Aişe, Hz. Fahr-i Kainat Efendimizin (s.a.a) hastalandıktan sonra namaz kıldırması için yerine Hz. İmam Ali’yi (a.s) görevlendireceğini anladıklarında, her ikisi de babalarının yanına giderek, babalarını camiye getirmişlerdir.[19]
Osman Dönemi
Hafsa, Osman b. Affan’ın halifeliği döneminde kendisine büyü yaptığını ileri sürdüğü kölesinin öldürülme emrini vermiş, bu da Osman’ın rahatsız olmasına neden olmuştur.[20]
 | |
| Hatice bint Hüveylid | (595–619) |
| Sevde bint Zem’a | (619–632) |
| Aişe bint Ebu Bekir | (619–632) |
| Hafsa bint Ömer | (624–632) |
| Zeynep bint Huzeyme | (625–627) |
| Ümmü Seleme | (629–632) |
| Zeynep bint Cahş | (627–632) |
| Cüveyriye bint Haris | (628–632) |
| Ümmü Habibe | (628–632) |
| Reyhane bint Zeyd | (629–631) |
| Safiyye bint Huyey | (629–632) |
| Meymûne bint Haris | (630–632) |
| Mâriye Kıbtiyye | (630–632) |
Denildiğine göre Hafsa, Kur’an’ın derleme işiyle meşgul olan Mushaf katibine Bakara Suresinin 238. ayetine ulaştıklarında kendisine haber vermelerini ve kendisinin söyleyeceği şekilde yazmalarını istemiştir.[21]
Ebu Bekir’in hilafeti döneminde tedvin edilen Kur’an, Ebu Bekir’den Ömer’e ve ondan da vasiyeti üzerine Hafsa’ya kalmıştı. Osman, Kur’an’ın nihai şeklinin verildiği derleme sırasında Hafsa’daki Kur’an’ı ondan ödünç almış ve çalışma bittikten sonra tekrar Hafsa’ya iade etmiştir.[22]
Cemel Savaşı
Hafsa’nın yaşamında altı çizilmesi gereken noktalardan birisi de Aişe, Talha ve Zübeyr’in, zamanın imamına karşı isyan ederek Cemel savaşına giriştiklerinde, onun da bu yönde karar aldığı ve ancak kardeşi Abdullah b. Ömer tarafından vazgeçirildiği konusudur.[23]
Hz. Ali (a.s) ve ordusu Zikar bölgesine vardıklarında, Aişe, Hafsa’ya bir mektup yazarak, Hz. Ali (a.s) ve ordusunun kuşatma altına alındığını yazmıştır. Hafsa da buna oldukça sevinmiş, Teym oğulları ve Adiyy oğulları kavimlerinin çocuklarını toplayarak, kendi kölelerine (cariyelerine) defler vermiş ve çalıp, oynayıp eğlenmelerini istemiştir. Hafsa’nın bu çirkin yaklaşımını, Hz. Resul-ü Kibriya Efendimizin (s.a.a) değerli eşlerinden Ümmü Seleme duymuş ve bu durum onun çok rahatsız olmasına neden olmuştur. Hz. Ali’nin (a.s) kızlarından Ümmü Gülsüm, Ümmü Seleme validemiz adına gizlice eğlence meclisine gitmiş ve Hafsa’yı kınamıştır. Bunun üzerine Hafsa yaptıklarından utanmış ve eğlenmekten vazgeçmiştir.[24]
Sünniler Nezdindeki Yeri
Ehlisünnet kitaplarında Hafsa, Hz. Peygamber Efendimizden (s.a.a) daha çok hac, evlilik ve oruç hakkında rivayetler nakletmiştir.[25] Kardeşi Abdullah b. Ömer, Abdullah b. Safvan Cemehi ve Amr b. Rafi ondan hadisler nakletmiştir.[26] Baki b. Mahled, kendi müsnedinde ondan altmış hadis nakletmiştir.[27]
Yine Ehlisünnet fıkıh kitaplarında onun yaptığı fıkhi içtihatlardan bazı örnekler verilmiştir.[28]
İbn-i Ebi Tahir (İbn-i Tayfur)[29], Hafsa’dan nakledilen iki hutbeyi nakletmiştir.[30] İbn-i Şehraşub[31], Hafsa’dan Hz. Fatıma’nın (s.a) övgüsünün yapıldığı bir şiir nakletmiştir.
Ölümü
Hafsa binti Ömer’in ölümünün ne zaman gerçekleştiği konusunda görüş ayrılıkları bulunmaktadır.[32] Bazıları hicretin 27. yılında[33], bazıları 41. yılında[34] olduğunu belirtmiş, ancak İbn-i Sa’d[35] ve Zübeyr b. Bekkar[36] gibi tarihçilerin çoğuna göre, hicretin 45. yılında ölmüştür. O dönem Medine emiri olan Mervan b. Hakem tarafından cenaze namazı kılınmış[37] ve Baki mezarlığına defnedilmiştir.[38]
Kaynakça
- ↑ Tabakatu’l Kubra, c. 8, s. 81; Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 54; Taberani, c. 23, s. 186.
- ↑ Tabakatu’l Kubra, c. 8, s. 81; Harrat, s. 12, 15.
- ↑ Tabakatu’l Kubra, c. 8, s. 81.
- ↑ Ensabu’l Eşraf, c. 2, s. 54.
- ↑ Tabakatu’l Kubra, c. 8, s. 81; İbn-i Kuteybe, s. 135, Huneys’in bu süreden daha fazla yaşadığını yazmıştır.
- ↑ Zübeyr b. Bakkar, s. 39; İbn-i Kuteybe, s. 158; Belazuri, c. 2, s. 54.
- ↑ İbn-i Sa’d, c. 8, s. 83, 217.
- ↑ Bkz. İbn-i Sa’d, c. 8, s. 81, 83.
- ↑ Belazuri, c. 2, s. 54, 55; Ahmed b. Taberi, s. 67, 68.
- ↑ Ebu Ubeyde, s. 60; İbn-i Sa’d, c. 8, s. 83, 217; Taberani, c. 23, s. 186, 187; İbn-i Abdulbirr, k. 4, s. 11, 18.
- ↑ İbn-i Hişam, c. 4, s. 294; Zübeyr b. Bekkar, s. 39. Hafsa’nın mehri farklı şekillerde kaydedilmiştir.
- ↑ İbn-i Sa’d, c. 8, s. 84; Belazuri, s. 661.
- ↑ Taberi, Cami, Vahidi Nişaburi, s. 685, 689; Taberi, s. 140, 144; Zehebi, c. 2, s. 229.
- ↑ Ebu Ubeyde, s. 77; İbn-i Hanbel, c. 3, s. 478; Zübeyr b. Bekkar, s. 40; Taberani, c. 23, s. 187, 188.
- ↑ İbn-i Sa’d, c. 8, s. 84; İbn-i Hanbel, c. 3, s. 478.
- ↑ Belazuri, c. 2, s. 59; Taberi, c. 23, s. 188.
- ↑ İbn-i Sa’d, s. 84, 85; Zübeyr b. Bekkar, s. 40; Taberi, c. 23, s. 188.
- ↑ Talak konusu için Bkz. Harrat, s. 43, 57.
- ↑ Mufid, s. 428.
- ↑ Malik b. Enes, c. 2, s. 87; Şafii, c. 1, s. 293; Taberani, c. 23, s. 187.
- ↑ İbn-i Ebi Davud, s. 96, 97.
- ↑ Buhari, c. 5, s. 210, 211; İbn-i Ebi Davud, s. 15, 16, 26.
- ↑ Taberi, Tarih, c. 4, s.451, 454; İbn-i Ebi’l Hadid, c. 6, s. 225.
- ↑ Mufid, s. 276, 277, 431; İbn-i Ebi’l Hadid, c. 14, s. 13
- ↑ Hadisin metni için Bkz. İbn-i Hambel, c. 6, s. 283, 288; Teberani, c. 23, s. 189, 218; İbn-i Kesir, c. 15, s. 361, 385.
- ↑ Mizzi, c. 35, s. 154.
- ↑ Zehebi, c. 2, s. 230.
- ↑ Harrat, s. 89, 92.
- ↑ İbn-i Tayfur, s. 36, 38.
- ↑ Ayrıca Bkz. Harrat, s. 94, 108.
- ↑ İbn-i Şehraşub, c. 3, s. 403.
- ↑ Bkz. İbn-i Abdulbirr, k. 4, s. 12, 18; İbn-i Hacer-i Askalani, c. 7, s. 583.
- ↑ El-İstiab, c. 4, s. 12, 18.
- ↑ El-İstiab, c. 4, s. 12, 18.
- ↑ İbn-i Sa’d, c. 8, s. 86.
- ↑ Zübeyr b. Bekkar, s. 40.
- ↑ İbn-i Sa’d, c. 8, s. 86; Taberi, s. 69, Hafsa’ya Abdullah b. Ömer’in namaz kıldırdığını söylemiştir.
- ↑ İbn-i Sa’d, c. 8, s. 86; Zübeyr b. Bekkar, s. 40; Taberani, c. 23, s. 189.
Bibliyografi
- İbn-i Sa’d, Tabakatu’l Kubra, tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata, birinci baskı, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiye, 1410 h.k.
- İbn-i Hacer-i Askalani, Ahmed b. Ali, el-İsabet fi Temiyiz’s-Sahabe, Tahkik: Adil Ahmed Abdulmevcud ve Ali Muhammed Muavvaz, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiye, birinci baskı, m. 1995.
- İbn-i Abdulbirr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed (m. 463), el-İstiab fi Marifeti’l Ashab, tahikik: Ali Muhammed el-Becavi, Beyrut, Daru’l Ceyle, birinci baskı, m. 1992.
- İbn-i Kuteybe, el-Maarif, tahkik: Servet Akkaşe, el-Kahire, el-Hey’etu’l Mısriye Amme lil-Kitab, ikinci baskı, m. 1992.
- İbn-i Hişam Humeyri Mafiri, Abdulmelik, es-Siyretu’n-Nebeviyye, tahkik: Mustafa es-Saka ve İbrahim el-Biyari ve Abulhafiz Şelbi, Beyrut, Daru’l Marifet.
- Belazuri, Ahmed b. Yahya b. Cabir (279), Kitab Cemel b. Ensabu’l Eşraf, tahkik: Suheyl Zekkar ve Riyad Zerkuli, Beyrut, Daru’l Fikr, birinci baskı, m. 1996.
- Belazuri, Ebu’l Hasan Ahmed b. Yahya, Fethu’l Buldan, Beyrut, Dar ve Mektebetu’l Hilal, 1988.
- İbn-i Hayyat, Ebu Amr Halife b. Hayyat, Leysi Usfuri, Tarih-i Halife b. Hayyat, tahkik: Fevaz, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiye, birinci baskı, m. 1995.
- Taberi, Tarihu’l Umem ve’l Muluk, tahkik: Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, Beyrut, Daru’t-Turas, ikinci baskı, m. 1967.
- el-Buhari, Sahih-i Buhari, Daru’l Fikr lil-Matbaa ve Neşr, İstanbul, m. 1981.
- İbn-i Ebi’l Hadid, Şerh-i Nehcü’l Belağa, Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim baskısı, Kahire, 1965, Beyrut ofset baskısı.
- İbn-i Ebi Davud, Kitabu’l Musahif, Beyrut, m. 1985.
- İbn-i Ebi Tahir, Belagatu’n-Nisa, Yusuf Bakai baskısı, Beyrut, 1999.
- İbn-i Hambel, Müsned-i İmam Ahmed b. Hambel, Beyrut, Darus-Sadır.
- İbn-i Sa’d (Beyrut).
- İbn-i Şehraşub, Menakib Al-i Ebi Talib, Yusuf Bekai baskısı, Kum, 1385 h.ş.
- İbn-i Kesir, Camiu’l Mesanid ve’s-Sünenu’l Hadi, Abdulmuti Emin Kaleci, Beyrut, 1994.
- Mimar b. Müsenna Ebu Ubeyde, Tesmiyetu Ezvacu’n-Nebi (s.a.a), Kemal Yusuf Hut baskısı, Beyrut, m. 1990.
- Emini Harrat, Ümmü’l Müminin Hafsa binti Ömer, Es-Sevvametu’Kavvame, Demeşk, 2000.
- Mahmut Ramyar, Tarih-i Kur’an, Tahran, 1362 h.ş.
- Zübeyr b. Bekkar, el-Muntahab min Kitabi Ezvacı Nebi (s.a.a), Sakine Şahabi baskısı, Beyrut, m. 1983.
- Muhammed b. İdris Şafii, el-Ümm, Beyrut, m. 1983.
- Subhi Salih, Mebahis fi Ulumi’l Kur’an, Beyrut, 1968, Kum ofset baskısı, 1363 h.ş.
- Süleyman b. Ahmet Taberani, el-Mu’cemu’l Kebir, Hamdi Abulmecid Selefi baskısı, Beyrut ofset baskısı, m. 1404.
- Ahmed b. Abdullah Taberi, es-Semtu’s-Semin fi menakibi Ümmühati’l Müminin, Kahire, 1983.
- Muhammed b. Cerir-i Taberi, Cami.
- Muhammed b. Cerir-i Taberi, Tarih.
- Malik b. Enes, el-Muvatta, Muhammed Fuad Abdulbaki baskısı, Kahire, m. 1951.
- Yusuf b. Abdurrahman Mizzi, Tehzibu’l Kemal fi Esmai’r-Rical, Beşşar Avad Maruf baskısı, Beyrut, m. 2002.
- Muhammed b. Muhammed Mufid, el-Cemel ve’n-Nusret li-Seyyidi’l İtret fi Harbi’l Basra, Ali Mişr Şerifi baskısı, Kum, 1374 h.ş.
- Ali b. Ahmed Vahidi Nişaburi, Esbabu Nüzulu’l Kur’an, Rivayet Bedrettin Ebi Nasr Muhammed b. Abdullah Ergani, Mahir Yasin Fehhal, Riyaz, m. 2005.
Dış Bağlantılar
- Makalenin Kaynağı: Danışname-i Cihan-ı İslam