Ema binti Umeys (Arapça: اَسْماء بِنت عُمَیس), İmam Ali'ye (a.s) Hz. Fatıma'nın (a.s) cenazesini yıkamada yardım eden İslam Peygamberinin (s.a.a) sahabelerindendir ve Hicri Kameri 38 yılından sonra vefat etmiştir. Esma, Cafer bin Ebi Talib'in karısıydı ve Cafer'in şehadetinden sonra Ebu Bekir bin Ebikuhafe ile evlendi. Daha sonra Ebu Bekir'in vefatı ile İmam Ali (a.s) ile evlendi. Esma, Abdullah bin Cafer'in (Hz. Zeynep’in [s.a] eşi) annesidir. Bunun yanı sıra İmam Ali’nin (a.s) Mısır’daki temsilcisi Muhammed bin Ebu Bekir’in de annesidir.
 Şam'ın Bab'us Sağir mezarlığında Esma binti Umeysin makamı | |
| Kişisel Bilgiler | |
|---|---|
| İsim | Esma binti Umeys |
| Yaşadığı yer | Mekke Medine |
| Muhacir/ Ensar | Muhacir |
| Vefatı | Hicri Kameri 38. Yıl |
| Sehabelik Bilgiler | |
| İslam'a geçtiği zaman | İlk müslümanlardan |
| Hicret etdiği yerler | Habeşistan, Medine |
| Sehabeler | |
| İmam Ali aleyhi selam • Ammar bin Yasir • Ebu Bekir • Ömer İbn Hattab • Zübeyr bin Avvam • Zeyd bin Harise • Selman-ı Farisi • Ebu Zer Gifari • Mikdad bin Amr • Talha bin Ubeydullah • Ebu Eyyub El-Ensari • Ebu Talib • vb. | |
Esma, Hz. Fatıma'nın (a.s) vasiyeti üzerine İmam Ali (a.s) ile birlikte mübarek cenazesine gusül verdi. Hz. Fatıma'nın (a.s) mübarek cenazesi görünmesin diye İslam'da ilk tabutu da Hz. Fatıma'nın (s.a) cenazesiyle birlikte ilk icat eden kadındır. Bir rivayete göreyse Esma, Hz. Zehra’nın (s.a) ömrünün son demlerinde yanında bulunan oydu. Hz. Fatıma’nın son demlerinde yanında bulunan İmam Ali (a.s), İmam Hasan (a.s) ve İmam Hüseyin (a.s) hakkındaki rivayetleri aktaran kadın da yine Esma binti Umeystir.
Esma, eşi Cafer ile birlikte Habeşistan ve Medine'ye hicret eden ilk Müslümanlardandır. İslam Peygamberi Hz. Muhammed Mustafa'dan (s.a.a) da birçok hadis rivayet etmiştir.
Biyografi
Esma, Umeys bin Ma'ad'ın kızıydı. Babası Beni Hasm kabilesinden, annesi de Hindistan'dan Eun'un kızıydı. [1] Hamza bin Abdulmutallab'in hanımı Selmi binti Umeys, Hz. Peygamberin (s.a.a) eşinin annesidir. [2]
Esma, İmam Ali'nin (a.s) kardeşi Cafer bin Ebi Talib ile evlendi. İslam Peygamberi (s.a.a) henüz İslam'a davet için Erkam'ın evine gelmeden önce şehadet getiren ilk Müslümanlardandır. [3] Esma, peygamberin tebliğe başlamasının beşinci yılında [4] eşi Cafer ile Habeşistan'a hicret etmiştir [5] ve daha sonra da Hicri Kameri yedinci senede Medine'ye hicret etti. [6 ] Cafer, Hicri Kameri 8 yılında Mute Savaşında şehit olduktan sonra, [7] Esma Ebu Bekir ile evlendi ve Ebu Bekir öldükten sonra da İmam Ali'nin (a.s) eşi oldu. [8]
İmam Sadık'tan (a.s) aktarılan bir rivayette adı cennet kadınlarının arasında geçtiği kabul edilir. [9]
Esma’nın Hz. Fatıma (s.a) ile Olan İlişkisi
Esma, Hz. Fatıma (s.a) vasiyetinde belirttiği üzere Ali bin Ebi Talib'in (a.s) yardımıyla Hz. Fatıma’nın mübarek cenazesine gusül verdi [10] Şii ravilerin rivayet ettiği bir hadise göre İslam'da ilk tabutun Esma tarafından Hz. Fatıma (s.a) için yapılmıştır. Hz. Fatıma hastalanıp yatağa düşünce, vefat ettiğinde bedeni açıkta olmayacak şekilde Esma'dan bir tabut içerisine konulmamasını istemiştir. Bu yüzden Esma Habeşistan'da gördüğü tabutu kendisi için yaptı ve Hz. Fatıma (s.a) tabutu gördüğüne sevindi. [11] Ayrıca başka bir rivayete göre de hayatının son saatlerinde Hz. Fatıma'nın yanındaydı ve o anları aktardı. İmam Hasan (a.s), İmam Hüseyin (a.s) ile İmam Ali'nin (a.s) Hz. Fatıma'nın vefatına nasıl tepki verdiklerini de belirtmiştir. [12] Hz. Zehra'nın (a.s) şehadet vesilesiyle düzenlenen taziye merasimlerinde Esma binti Umeys ve bu belirttiği rivayetler de zikredilmektedir. [Kaynak belirtilmeli]
Bazı rivayetlere göre de Esma, İmam Ali'nin (a.s) ve Hz. Fatıma (s.a) ile yaptığı evlilik töreninde de hazır bulunduğu belirtilmektedir. [13] Tüm bunların yanı sıra bir rivayete göre yine Hz. Peygamber’in (s.a.a) emriyle Hz. Fatıma’nın doğumu esnasında ebe olarak orada bulunmuştur. [14] Hicri Kameri yedinci asrın Şii ilahiyatçısı olan Ali bin İsa Erbili'ye göre kayıtlarda Fatıma'nın evliliği H. Kameri 2 veya 3 yılları olarak belirtilir ve Esma binti Umeys'in Hayber'in fethine kadar (Hicri Kameri 7 yılı) Habeşistan'da olduğu için bu rivayetler Esma binti Yezid Ensari ile Esma binti Umeys karıştırıldıklarından dolayı böyle bir rivayet ortaya çıkmıştır. [15] Erbili de bu karışıklığın Hamza'nın eşi Selme binti Umeys arasında da meydana gelmiş olabileceğini de ileri sürmüştür. [16]
Esma Hz. Fatıma’nın (s.a) vefatına yol açan hastalık sırasında da başucunda hazır bulunmuştur. [17]
Hadis Rivayet Etmesi
Esma, Hz. Peygamber'den (s.a.a) çeşitli rivayetler de aktarmıştır. [18] Ayrıca oğlu Abdullah, Said bin Müseyyib, Orve bin Zübeyr ve diğerleri ondan rivayet nakletmişlerdir. [19] Hz. Ali’nin (a.s) Kızı Fatıma, Menzilet Hadisi [20] ve Reddü’ş-Şems Hadisesi (Güneşin Dönüşü) [21] Esma binti Umeysten rivayet edilmiştir.
Hicri Kameri üçüncü yüzyıl tarihçisi Ahmed bin Ebi Yakub, Esma'nın yanında bulunan ve içerisinde Hz. Peygamberin (s.a.a) sözlerini içeren bir kitaptan da bahsetmiştir. [22]
Çocukları
Esma, Cafer bin Ebi Talib ile yaptığı evlilikten Abdullah, Muhammed ve Aun'u adında üç çocuk dünyaya getirmiştir. [23] Ebu Bekir ile Muhammed bin Ebî Bekir'i, İmam Ali (a.s) ile de Yahya'yı da doğurdu. [24] Fakat Yahya, henüz çocukken vefat etti. [25] Muhammed bin Ebi Bekir, İmam Ali'nin (a.s) Mısır'daki temsilcisiydi. [26]
Vefatı
Hicri Kameri sekizinci asır tarihçisi İbn-i Kesir Demeşki, Hicri Kameri 38 yılında gerçekleşen hadiselerde Esma'nın vefatından da bahsetmiştir. [27] Elbette bazı kaynaklarda onun ölümü İmam Ali'nin (a.s) şehadetinden sonra zikredilmektedir. (Hicri Kameri 40 yılı) [28] Tüm bunların yanı sıra bir diğer kaynakta getçiğine göre Şam’da bulunan bir kabrin Esma binti Umeys’e ait olduğu iddia edilmiştir. [29]