Akika Kurbanı
| Fıkıh Hükümlerı |
|---|
 |
Akika kurbanı (Arapça: العقيقة), çocuğun kaza ve belalardan korunması için dünyaya geldikten yedi gün sonra kesilen kurbana denir. Her ne kadar vacip olduğunu ileri sürenler olsa da, akika kurbanı rivayetlerde tavsiye edilen müstahap bir kurbandır. Nakledilen hadislere göre, akika kurbanı sünnet ve masumların (a.s) siyresinde vurgulanan bir kurbandır. Nitekim Hz. Resulü Kibriya Efendimiz (s.a.a) Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’e (a.s) ve Hz. Ebu Talip de Peygamber Efendimize (s.a.a) akika kurbanı kesmiştir.
Akika kurbanının İslam’da kendisine özgü hüküm ve adapları vardır.
Etimoloji
"Akika" kesmek veya bebeğin başındaki ilk tüylerin tıraş edilmesi anlamında “akke-yeukku-akken” maddesindendir.[1] Akika, “bir şeyin yarılması veyahut ayrılması ve bölünmesi” anlamına gelen “akke” maddesindendir. Akik arazilerine de akik demelerinin nedeni, sel sularının o bölgelerin yarılması ve genişlemesine neden olduğundandır.[2] Bebeğin saçı kesilerek alındığından bebeğin saçına da "akika" denmiştir.[3]
Akikanın fıkıh terimindeki anlamı ise, bebeğin doğumundan yedi gün sonra kesilen hayvana denir.[4] Yedinci gün çocuğun saçları tıraş edildiğinden dolayı o gün kesilen kurbana da "akika kurbanı" denmiştir.
Hadislerde
Kuleyni, Kafi kitabında akika hakkında 50’ye yakın hadis nakletmiştir.[5] Nakledilen rivayetlere göre Hz. Ebu Talib, Hz. Peygamber Efendimize (s.a.a)[6] Hz. Peygamber Efendimiz de Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’e (a.s) akika kurbanı kesmiştir.[7] Hadislerde akika kurbanının hikmeti, çocuğun kaza ve belalardan korunması olarak belirtilmiştir.[8]
Masumların (a.s) Siyresinde
Rivayetlere göre İmam Hasan ve İmam Hüseyin’in (a.s) dünyaya gelişlerinin yedinci günü, Hz. Resulü Kibriya Efendimiz (s.a.a) onların saçlarını tıraş etmiş ve saçlarının ağırlıkları miktarınca gümüşü sadaka vermiş ve bir koçu da tasadduk etmiştir.[9] Bazı rivayetlerde ise, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in (a.s) akika kurbanları ve saçlarının tıraş edilmesi Hz. Fatıma’ya (s.a) atfedilmiştir.[10]
Nakledilen bazı rivayetlerde Hz. Fahri Kainat Efendimiz (s.a.a) peygamberliğe mebus olduğunda kendisi için bir akika kurbanı kesmiştir.[11] Muhammed bin Müslim’in, İmam Bakır’dan (a.s) naklettiğine göre, İmam Bakır (a.s) aynı anda dünyaya gelen ikiz erkek çocukları için iki baş hayvan alması ve akika kurbanı kesmesi için Zeyd bin Ali’yi görevlendirdi. Ancak yokluk ve pahalılık yüzünden yalnızca bir baş hayvan alabilen Zeyd, İmam Bakır’dan (a.s) onun fiyatı kadar sadaka verilip verilmeyeceğini sordu. İmam Bakır (a.s) şöyle buyurdu: "Almak için uğraş. Zira Allah azze ve celle kan akıtılmasını ve onunla yemek verilmesini sevmektedir."[12]
Şeyh Saduk (r.a) "Kemalu’d-Din" kitabında şöyle nakletmektedir: İmam Hasan Askeri (a.s) kurban edilmiş bir koyunu birisine göndermiş ve şöyle buyurmuştur: "Bu oğlumun (m-h-m-m-d) akika kurbanıdır."[13]
Akikanın Adapları
- Erkek çocuk için, erkek ve kız çocuğu için, dişi hayvan kesmek müstahaptır.[14]
- Buluğ çağına kadar akika kesilmemişse, insanın kendisinin buluğ sonrası akika kesmesi müstahaptır.[15]
- Şia fakihlerinin meşhur görüşüne göre, akika müstahaptır.[16]
Ancak Seyyid Murtaza ve Cevahir kitabının yazarının naklettiği üzere İbn-i Cüneyt İskafi’ye göre akika vaciptir.[17] Vacip olduğuna dair hadislerde de bazı ifadeler vardır.[18] Ancak diğer fakihlere göre bu rivayetler, müekked müstahaba hamledilmektedir.
- Bazı hadislerde kurban kesmenin akika yerine geçtiği belirtilmiştir. Ancak bu hadislerdeki maksadın, hac kurbanı olduğu ileri sürülmüştür.[19]
Akika’nın Hüküm ve Koşulları
- Akika, koyun (keçi), inek (manda) ve deve gibi dört ayaklı hayvanlardan olmalıdır; (tavuk gibi iki ayaklı hayvanlardan olamaz).[20]
- Kurbanda belirtilen şartlara uymak müstahaptır.[21]
- Akika kurbanı yerine sadaka vermek yeterli değildir.[22]
- Kesilen hayvanın kemiklerinin kırılması mekruhtur.[23]
- Bebeğin saçının tıraş edildiği yerle kurban kesilen yerin aynı yer olması gerekir.[24]
- Kurban, bebeğin saçı tıraş edildikten sonra kesilmelidir.[25]
Tüketim ve Masraf Yerleri
- Hayvanın bir but veya dörtte birini bebeğin ebesine vermek müstahaptır. Eğer ebesi olmazsa, bebeğin annesi sadaka vermelidir.[26]
- Ebeveynlerin hayvanın etinden yemeleri mekruhtur.[27]
- Akika kurbanının etini pişirdikten sonra yoksul ve komşu Şiilerden en az 10 kişiyi davet ederek yemek vermek müstahaptır.[28]
Akika Duası
- İmam Sadık (a.s) şöyle buyurmuştur: Akika'yı kurban etmek için niyet ettiğinde şöyle söyle:
«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ عَقِیقَةٌ عَنْ فُلَانٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله»
“Bismillahi ve billahi, Allahumme akikatu en filanin ("filanin" kelimesi yerine bebeğin ismi söylenmeli) lehmuha bi-lehmihi ve demuha bi-demihi ve azmuha bi-azmihi, Allahumme’c’elha vikaen li-Al-i Muhammedin aleyh ve alihis selam.”[29]
- İmam Sadık (a.s) şöyle buyurmuştur: Akika'yı kurban etmek için niyet ettiğinde şöyle de:
يا قَوْمِ اِنّى بَرىٌ مِمّا تُشْرِكُونَ اِنّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَالْاَرْضَ حَنيفاً مُسْلِماً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ اِنَّ صَلوتى وَ نُسُكى وَ مَحْياىَ وَ مَماتى لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ لا شَريكَ لَهُ وَ بِذلِكَ اُمِرْتُ وَ اَنَا مِنَ الْمُسْلِمينَ اَللّهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَاللَّهُ اَكْبَرُ
“Ya kavmi inni beriun mimma tuşrikun inni veccehtü vechiye lillezi fetarassemavati vel arze hanifen muslimen ve ma ene minel müşrikin. İnne salâtî ve nusukî ve mahyâye ve memâtî lillâhi rabbil âlemîn. Lâ şerîke leh, ve bizâlike umirtu ve ene minel muslimîn. Allahumme minke veleke bismillahi vallahu ekber.”[30]
- İmam Bakır (a.s) şöyle buyurmuştur: Akika'yı kurban etmek için niyet ettiğinde şöyle söyle:
«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ إِیمَاناً بِاللَّهِ وَ ثَنَاءً عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ الْعِصْمَةُ لِأَمْرِهِ وَ الشُّکْرُ لِرِزْقِهِ وَ الْمَعْرِفَةُ بِفَضْلِهِ عَلَیْنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.»
- Eğer çocuk erkekse, şöyle söylenir:
«اللَّهُمَّ إِنَّکَ وَهَبْتَ لَنَا ذَکَراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا وَهَبْتَ وَ مِنْکَ مَا أَعْطَیْتَ وَ کُلَّمَا [کُلَّ ما] صَنَعْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَی سُنَّتِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ اخْسَأْ عَنَّا الشَّیْطَانَ الرَّجِیمَ لَکَ سُفِکَتِ الدِّمَاءُ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»
- Eğer çocuk kız ise, şöyle söylenir:
«اللَّهُمَّ إِنَّکَ وَهَبْتَ لَنَا اُنْثى وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا وَهَبْتَ وَ مِنْکَ مَا أَعْطَیْتَ وَ کُلَّمَا [کُلَّ ما] صَنَعْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَی سُنَّتِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله وَ اخْسَأْ عَنَّا الشَّیْطَانَ الرَّجِیمَ لَکَ سُفِکَتِ الدِّمَاءُ لَا شَرِیکَ لَکَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ»
Kaynakça
- ↑ Tureyhi, Mecmeu’l-Bahreyn, c. 5, s. 215.
- ↑ Tureyhi, Mecmeu’l-Bahreyn, c. 5, s. 216.
- ↑ İbn Manzur, Lisânü’l-Arab, c. 10, s. 258.
- ↑ Şeyh Baha-i, Camiu Abbasi, s. 303; Tureyhi, Mecmeu’l-Bahreyn, c. 5, s. 215.
- ↑ Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 24, 36.
- ↑ Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 34.
- ↑ Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 32, 34.
- ↑ Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 24, 25.
- ↑ Biharu’l-Envar, c. 43, s. 257, h. 38.
- ↑ Biharu’l-Envar, c. 104, s. 112.
- ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 15, s. 145, h. 3.
- ↑ Kâfi, c. 6, s. 25, h. 8.
- ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 15, s. 172, h. 3.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 304.
- ↑ Şeyh Tusi, Hilaf, c. 6, s. 67; Necefi, Cevahir, c. 31, s. 267.
- ↑ Seyyid Murtaza, el-İntisar, s. 406; Muhakkik Damad, İsna Aşere Risale, s. 121; Necefi, Cevahir, c. 31, s. 266.
- ↑ Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 24, 36; Necefi, Cevahir, c. 31, s. 266, 265.
- ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 15, s. 172, sh. 1, 2, 3.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303; Kuleyni, c. 6, s. 30.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 304.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 304.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 304; Muhakkik Damad, İsna Aşer Risalet, s. 121.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303; Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 32.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 303.
- ↑ Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 30, 31.
- ↑ Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, s. 304; Kuleyni, Kafi, c. 6, s. 30, 31.
Bibliyografi
- Şeyh Bahai, Camiu Abbasi, Naşir, müessese intişarat Ferahani, Tahran.
- Muhakkik Damad, İsna Aşere Risalet, Seyyid Cemalettin el-Mir Damadi.
- Kuleyni, el-Kafi, Daru'l-Kütübi'l-İslami, Tahran, ş. 1365.
- Seyyid Murtaza, el-İntisar fi İnfaradat el-İmamiye, Defter-i İntişarat-ı İslami, Camiu Müderrisin havza-i ilmiye-i Kum, k. 1415.
- Şeyh Tusi, el-Hilaf, Ali Horasani, Seyyid Şehristani, Mehdi Taha Necef, Mucteba Iraki, Defter-i İntişarat-ı İslami, Camiu Müderrisin, Kum, k. 1407.
- Necefi, Muhammed Hasan, Cevahiru'l-Kelam Fi Şerhi Şeraiu'l-İslam, Kuçani, Ali Ahundi, daru ihya et-turas el-arabi, Beyrut, k. 1404.