Mekruh
| Fıkıh Hükümlerı |
|---|
 |
Mekruh (Arapça: المكروه), yapılmaması ve terk edilmesi yapılmasından daha iyi olan şeydir. Kerahet (mekruh olma) bazen amel ve bazen de muamele, alış veriş ve kazançta olur. İbadette kerahetten maksat, o ibadetin benzeri olan ibadetlere oranla sevabının az olmasıdır. Muamele ve alış verişte kerahetten maksat, o işin İslam şeriatı tarafından beğenilmediği anlamındadır. Banyo ve mutfak gibi bazı mekânlarda, uykulu halde ve siyah elbise ile vb. gibi bazı hal ve durumlarda namaz kılmak mekruh olan ibadetlerdendir.
Etimoloji
“K-r-h”[1] kökünden türeyen mekruh, insanın tahammül etmek zorunda kaldığı bir zorluk anlamına gelmektedir.[2] Fıkıh teriminde ise, terk edilmesi yapılmasından daha iyi olan ameldir.[3]
Kerahetin Kısımları
Mekruh, kerahet yönünden birkaç kısma ayrılır:
| Mekruhun Adı | Taksimin Ölçü ve Kriteri | Tanımı |
|---|---|---|
| Tahrimi ve Tenzihi | Kerahetin ölçüsü yönünden | Tahrim-i Kerahet: İslam şeriatının fazlaca kerahet duyduğu mekruh ameller. Örneğin, vurgulanan müstahapların terk edilmesi.[4]
Tanzih-i Kerahet: Yapılması nehyedilse de o amel için benzeri amellere verilen sevabın en düşük seviyesinde sevap öngörülmüştür. Örneğin, heykel ve resim olan evde namaz kılmak veya Aşura gününde oruç tutmak (Elbette oruç tutmadaki maksadı o güne hakaret etmek veya bereket elde etme kastıyla olması durumunda haramdır). |
| Mutlak ve Mukayyed | Kerahetin durumu yönünden | Mutlak Kerahet: Mekruh olmasının hiçbir şart ve koşulu olmayan amel. Örneğin, at eti yemek.[5]
Mukayyed Kerahet: Mekruh olması bir şeye veya bir şeyin olmasına bağlıdır. Örneğin, banyoda namaz kılmak gibi. |
| Muneccez ve Muallak | Şari’in emri niteliği yönünden | Müneccez Mekruh: Hem kerahetin ve hem de mekruh amelin ikisi de bir zaman diliminde bulunmakta ve gelecekte olması gibi bir beklenti söz konusu değildir.[6]
Muallak Mekruh: Keraheti fiili de olsa, varlığı imkânsız bir şeye bağlı olan fiil; başka bir ifadeyle, muallak mekruh, fiiliyatta çirkin, ancak varlığı geleceğe yönelik olan mekruhtur.[7] |
| Asli ve Tab’i | Teklifin Taalluku Yönünden | Asli Mekruh: Keraheti doğrudan şeriat tarafından belirtilen mekruhtur.
Tab’i Mekruh: Kerahetine doğrudan bir hitap yoktur. Ama şeriatın mekruh saydığını başka bir yoldan anlamak mümkündür. Örneğin hamamda namaz kılmanın nehyedilmesinden zımni olarak namaz kılmak için hamama gitmenin de mekruh olduğu anlaşılmaktadır.[8] |
| Nefsi ve Gayri | Teklif Mutaallakının Matlup olma yönünden | Nefsi Mekruh: Mekruh olmasının nedeni bizzat kendisindendir ve başka bir mekruhun ön koşulu unvanı ile değildir.
Gayri Mekruh: Kendi kendisine yapılmasının bir keraheti yoktur. Ancak yapılması başka bir mekruhun ön koşuludur. Örneğin, namaz kılmak için hamama gitmenin mekruh olmasından, orada namaz kılmanın da mekruh olduğu anlaşılmaktadır.[9] |
Ünlü Mekruhlar
Mekruh İbadetler
Mekruh ibadetten maksat, o ibadetin benzeri ibadetlere oranla sevabının az olmasıdır. Örneğin, Aşura günü oruç tutmak, diğer günlerde oruç tutmaktan daha az sevaba sahiptir. Ancak ibadet dışındaki kerahet, o amelin kendisinde eksiklik ve noksanlık anlamındadır. Her ne kadar yapılmasını yasaklamasa da İslam şeriatı o işin yapılmasından hoşlanmamaktadır.[10] Mekruh ibadetlerden bazıları şunlardır:
- Hamam ve banyoda namaz kılmak,
- İnsan karşısında namaz kılmak,
- Açık kapıya karşı namaz kılmak,
- Yol ve cadde gibi insanların dolaştığı yerlerde namaz kılmak,
- Ateş karşısında namaz kılmak,
- Mutfakta namaz kılmak,
- Heykel ve resim karşısında namaz kılmak,
- Kabristanlarda kabre karşı, kabir üstünde ve iki kabir arasında namaz kılmak,[11]
- İnsanın uykusu geldiği vakit namaz kılması,
- Dar bir çorapla namaz kılmak,[12]
- Aşura günü oruç tutmak,
- Günün Kurban bayramı veya arefe günü olduğundan emin olmadan, o gün oruç tutmak.[13]
Mekruh Muameleler
Bir takım alış veriş ve muamele mekruh sayılmıştır. Onlardan en önemlileri şunlardan ibarettir:
- Kasaplık yapmak,
- Kefen satıcılığı yapmak,
- Aşağı ve düşük seviyeli insanlarla alış-veriş ve muamele yapmak,
- Ezan ve ikamet arasında ve güneşin doğduğu ilk anda muamele ve işlemde bulunmak,
- Kişinin arpa ve buğday alım-satımını meslek haline getirmesi,[14]
- Sarraflık yapmak.[15]-[16]
Kaynakça
- ↑ İbn-i Manzur, Lisanu’l Arab, c. 12, s. 80, “kerehe” maddesi.
- ↑ Sahib b. İbad, c. 3, s. 355.
- ↑ Meliki İsfahani, c. 2, s. 94.
- ↑ Meliki İsfahani, c. 2, s. 204.
- ↑ İsfahani, s. 52.
- ↑ İsfahani, s. 82.
- ↑ İsfahani, s. 82.
- ↑ Fazıl Lenkerani, c. 2, s. 421.
- ↑ İsfahani, s. 82.
- ↑ Ferheng Name-i Usul-u Fıkh, s. 667.
- ↑ Risale-i Şanzdeh Merci, mesele, 898; namaz kılanın elbisesinde mekruh olan şeyler.
- ↑ Risale-i Şanzdeh Merci, mesele, 1187; namazda mekruh olan şeyler.
- ↑ Risale-i Şanzdeh Merci, mesele, 1147; namaz kılanın elbisesinde mekruh olan şeyler.
- ↑ Risale-i Sizdeh merci, mesele; 2054.
- ↑ Humeyni, s. 225.
- ↑ İslam dinindeki ahlaki mekruhlar hakkında detaylı bilgi için Bkz. Mefatihu’l Hayat, Ayetullah Abdullah Cevadi Amuli ve Hilyetu’l Muttakin, Muhammed Taki Meclisi. Fıkıhtaki mekruhlar tevzihu’l mesail kitaplarının ibadet ve muamele bölümlerinde yer almaktadır.
Bibliyografi
- İbn-i Manzur, Muhammed b. Mukrim, Lisanu’l Arab, Beyrut, Daru’l Fikr, üçüncü baskı, 1414 h.k.
- İsfahani, Muhammed Hüseyin, el-Fusulu’l Gareviye fi’l-Usuli’l Fikhıyye, Kum, Daru ihya el-ulumu’l İslamiye, 1404 h.k.
- Ben-i Haşimi Humeyni, Muhammed Hasan, Risale-i Şanzdeh Merci.
- Humeyni, Seyyid Ruhullah, Necatu’l İbad, Tahran, Müessese-i Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmam Humeyni, 1422 h.k.
- Sahib b. İbad, el-Muhit fi’l-Lügat, Beyrut, Alemu’l Kitab, k 1414 h.k.
- Fazıl Lenkerani, Muhammed, Şerhu Kifayetu’l Usul, Kum, Neşr-i Nuh, 1385 h.ş, beşinci baskı.
- Merkez İttilaat ve Medarik-i İslami, Ferheng Name-i Usulu’l Fıkh, Kum, 1389 h.ş.
- Meliki İsfahani, Mucteba, Ferhengi İstılahat-ı Usul, Kum, 1379 h.ş.