Mechülü-l Malik
| Fıkıh Hükümlerı |
|---|
 |
Mechülü-l Malik (Arapça: مجهول المالک), Sahibi bilinmeyen veya sahibine ya da mirasçılarına teslimi mümkün olmayan maldır. Şii fakihlerin meşhur fetvasına göre sahibi meçhul olan mal Şer-i hakimlere sadaka olarak verilmeli ve şer-i hakim (kadı) izni ile dağıtılması gerekir. Söz konusu bu izin olmaksızın el konulması caiz değildir. Fıkıhta, sahibi meçhul hükmündeki bazı haller için örnekler verilir; Erişimi mümkün olmayan bir alacaklıya olan borç da bunlara dahildir.
Kelime Anlamı ve Şeriatın Hükmü
Mechülü-l Malik, sahibi bilinmeyen ya da sahibine veya mirasçılarına emanetin teslimi mümkün olmayan maldır. Mirasçısına teslim etmenin bir yolu olmayan maldır.[1]
Şii fakihlerin fetvalarına göre sahibi meçhul olan malın sahibini bulmak için araştırma yapılmalı ve en sonunda eğer sahibine ulaşma ümidi tükenirse sadaka olarak verilmelidir. Elbette Sahib Cevahir[2] ve İmam Humeyni[3] gibi bazı fıkıhçılar, Şer-i Hâkimden izin alınması gerektiğine inancındadırlar. Öte yandan Seyit Abu-l Kasım Hoyi gibi fıkıhçılar, Mechülü-l Malik durumunda olan malları sadaka vermek Şer-i Hâkimden izini gerekli görmemektedirler.[4] Taklit mercilerden biri olan Ayetullah Beşir Hüseyin Necefi de bu konuda ihtiyati bir önlem olarak Şer-i Hâkimden izin alınması gerektiğine inancındadır.[5] İran medeni hukukuna göre sahibi bilinmeyen bir mal Şer-i Hâkimden izin alınması suretiyle veya Şer-i Hâkimin yetkilendirdiği birinin izniyle fakirlere dağıtılmak üzere verilmesi gerektiği belirtilmektedir.[6]
Mechülü-l Malik durumunda olan malları dağıtma yetkisinin Şer-i Hakimde olduğu ve onu uygun gördüğü şekilde de dağıtabileceği rivayetler arasındadır.[7]
Örnekleri
Fıkıh kitaplarında, Mechülü-l Malik durumunda olan mallar için bazı hallerine örnekler verilmiştir. Bunlar şöyle sıralanmaktadır:
- Lukate (لُقَطه): Bulunan malın fiyatı bir dirhemden (12.6 gümüş bezelye) fazla ise bulanın görevi bir yıl süreyle etrafına haber vermelidir ve eğer bu süreden sonra sahibi bulunamazsa şunları yapmalıdır: Temellük (kendisi için almak), sahibinin adına sadaka olarak vermek, emanet olarak yanında tutmak[8] ve Şer-i Hâkime emanet etmek.[9] Sahibinin meçhul olmasından dolayı Şer-i Hâkime emanet edilmesi gerektiği söylenmiştir.[10]
- Tefecilik, gasp, hırsızlık ve kumar: Tefecilik, gasp, hırsızlık veya kumar yoluyla elde edilen mal, sahibi bilinmiyorsa ve bulunması için hiçbir ümit yoksa Mechülü-l Malik durumunda olan mallardan sayılır.[11]
- Eski ve Tarihi Eserler: Bazı fıkıhçılara göre sahipsiz olarak bulunan bir arazide veya mülkün üzerinde bulunan eski eserler Müslüman'a ait olduğu bilinip de sahibi tanınmıyorsa Mechülü-l Malik durumunda olan mallardan sayılır.[12]
- Ulaşılamayan Alacaklıdan Alınan Borç: Borcunu ödeme zamanı gelen ancak alacaklıya erişimi olmayan kimse borcunu Şer-i Hakimına ödemek zorundadır ve Şer-i Hakim bulunmuyorsa yaygın görüşe göre ödenmesi gereken borç sahibinin adına sadaka olarak verilmesi gerekir.[13]
- Varisi Olmayan Miras Malları: Mirasçısı olmayan kimselerden kalan mallar Mechülü-l Malik durumunda olan mallardan sayılır.[14]
- Ölü (Çorak) Arazi (Verimliliğini kaybetmiş bir köyün arazisi gibi): Sahibi bulunmayan çorak araziler Mechülü-l Malik durumunda olan mallardan sayılır. Çağımızın fıkıhçılarından ve zamanının hukukçularından olan Seyit Mustafa Muhakkık Damad'a göre söz konusu bu topraklar bazı fakihlerin görüşlerine göre Mechülü-l Malik olarak kabul edilirken, ünlü fıkıhçılar bu toprakları ele geçirilebilir (Temellük) olarak görmektedirler.[15]
- Devlet Mülkiyeti: Bazı fıkıhçılara göre devlete ait olan mülk devletin mülke sahip olma yetkisine sahip olmadığı için Mechülü-l Malik durumunda olan mallardan sayılır.[16]
Kaynakça
- ↑ Seifi Mazandarani, El-Vasile El-Vakf yazısının ispatı, 1430 h.k, s. 434.
- ↑ Najafi, Javaher al-Kelam, 136, cilt.38, s.336.
- ↑ İmam Humeyni, meselelerin izahı üzerine risale, s. 466.
- ↑ Khoei, İmam Al-Khoei Ansiklopedisi, Al-Imam Al-Khoei İslam Enstitüsü, cilt.35, s.788.
- ↑ Necefi, Buhus'un Fekhiya'tun Moasira,1427 h.k, s.104.
- ↑ İran Medeni Kanunu, Madde 28.
- ↑ Sanaei ve diğerleri, "Bugünün toplumunun koşullarına göre bilinmeyen mülkün yönetimi", s. 460.
- ↑ Mohaghegh Damad Yezdi, Qawaid Fikih, 1406 AH, Cilt 1, sayfa 262; Medeni Kanun, değiştirilmiş 162. madde ve değiştirilmiş 163.
- ↑ Haeri, Lukate we Mechülü-l Malik (3), 1388 h.ş, s. 42.
- ↑ Lukate we Mechülü-l Malik (3), 1388 h.ş, s. 52.
- ↑ Allameh Hali, Tezkirah al-Fiqaha, Cilt 10, sayfa 209 ve 210; Seifi Mazandarani, El-Vasile'yi yazma sebebi: Fıkıh al-Raba, 1430 h.k, s. 133.
- ↑ Hashemi Shahroudi, "Asar Bastani", cilt 1, s.106.
- ↑ Hashemi Shahroudi, "Din", cilt 3, sayfa 681; Najafi, Jawaharlal Kelam, 1362 h.ş, cilt.25, s.44.
- ↑ Mohagheq Damad Yazdi, Wasiyyat: hukuk ve hukuk analizi, 1420 h.k, s. 123.
- ↑ Mohagheq Damad Yazdi, Qawaid Fikih, 1406 h.k, cilt 1, s.243.
- ↑ Najafi, Buhus'on Fikihiya Moasira, 1427 h.k, s. 86-99.
Bibliyografya
- İmam Humeyni, Seyyid Ruhollah, Tahrir al-Wasila, Kum, Dar al-Alam, Bita.
- İmam Humeyni, Seyyid Ruhollah, İmam Humeyni'nin meseleleri anlatan risalesi, Tahran, İmam Humeyni'nin eserlerini düzenlemek ve yayımlamak için enstitü, 1381 h.ş.
- Haeri, Seyyed Kazem, "«لقطه و مجهولالمالک(۳)»", Fıkıh Ehl-i Beyt (AS), sayı 58 ve 59, 1388 h.ş yaz ve sonbahar.
- Khoi, Seyyed Abul Qasim, Al-Imam Al-Khoei Ansiklopedisi, İmam Al-Khoei İslami Vakfı, Beta.
- Sanai, Hossein ve diğerleri, "«مدیریت اموال مجهول المالک با توجه به شرایط جامعه امروزی»", Hukuk Araştırması, Cilt 15, Sayı 3, Sonbahar 1398 h.ş.
- Seifi Mazandarani, Ali Ekber, Al-Wasila - Al-Waqf'ın yazılma nedeni, Tahran, İmam Humeyni Yayıncılık Enstitüsü, ilk baskı, 1430 h.k.
- Seifi Mazandarani, Ali Ekber, El-Vasile'nin Yazılma Nedeni - Fıkıh-ı Arba, Tahran, İmam Humeyni Enstitüsü Eserleri Düzenleme ve Yayınlama, ilk baskı, 1430 h.k.
- Allameh Hali, Hasan bin Yusuf, Tadzkirah Al-Fiqaha, Qom, Al-Al-Bayt Institute (A.S.), birinci baskı, 1414 h.k.
- İran İslam Cumhuriyeti Medeni Kanunu.
- Mohagheq Damad Yazdi, Seyyed Mustafa, Fıkıh, Tahran, İslami İlimler Yayın Merkezi, 12. baskı,1406 h.k.
- Mohagheq Damad Yazdi, Seyyed Mustafa, Will: Fıkıh ve Hukuki Analiz, Tahran, İslami Bilimler Yayın Merkezi, üçüncü baskı, 1420 h.k.
- Najafi, Bashir Hossein, Contemporary Jurisprudential Research, Necef, Ayetullah Najafi'nin ofisi, ilk baskı, 1427 h.k.
- Najafi, Mohammad Hassan, Jawaharlal Kelam in the Explanation of Islamic Laws, edited by Ali Akhundi, Beyrut, Dar Ihya Al-Tarath al-Arabi, 7. baskı, 1362 h.ş.
- Hashemi Shahroudi, Seyyed Mahmoud, Ehl-i Beyt (AS) Mezhebine Göre Fıkıh Tarihi, Kum, Ehl-i Beyt (AS) Mezhebine Dair İslam Fıkıh Ansiklopedisi, Cilt 1, 2, 3, 1. baskı, 1426 h.k.