Bureyr bin Huzeyr
 İmam Hüseyin (a.s) Türbesi'ndeki Kerbela Şehitlerinin Mezarı | |
| İsmi | Bureyr bin Huzeyr Hemdani |
|---|---|
| Lakabı | Seyyidi'l-Kurra (Karilerin Efendisi) |
| Şehid olduğu tarih | Aşura Günü Hicri Kameri 61. Yıl |
| Türbe | İmam Hüseyin (aleyhi selam) haremi |
| Kimin Sehabesi | İmam Ali aleyhi selam, İmam Hüseyin (aleyhi selam) |
| Faaliyetleri | Kur'an tedrisi ve talimi |
| Eserleri | El-Kazaya ve'l-Ahkam |
| Ehlibeyt Ashabı | |
| Habib bin Muzahir • Meysem-i Tammar • Müslim bin Avsece • Müslim bin Akil • Hâni bin Urve • Kumeyl b. Ziyad Nahai • vb. | |
Bureyr b. Huzeyr Hamdani Mişreki (Arapça:بُرَیر بن خُضَیر هَمْدانی مِشْرَقی); Kufe mescidinde Kur’an öğretmekle meşgul olan, Kufe’nin tanınmış ve meşhur karilerindendir. O, Peygamber-i Ekrem’in (s.a.a) Ehlibeytinin has yârenlerinden ve Şiilerindendir. Tabiinden sayılan Bureyr, İmam Ali (a.s) ve İmam Hüseyin’in (a.s) ashabından ve Kerbela şehitlerindendir. O’nun savaş öncesinde Ömer b. Sa’d, Ebu Harb, Yezit b. Ma’kel ve Kufelilelerle yaptığı mücadele, kelamda ve Hz. Resul-ü Ekrem’in (s.a.a) Ehlibeytini savunmadaki cesaretini göstermektedir.
Bureyr’in Nesebi
Bureyr b. Huzeyr Hamdani Mişreki, Yemenli Hamdan kabilesinin Mişrek koluna mensuptur ve Kufe’de ikamet etmiştir. Bazı kitaplarda babasının adı yanlışlıkla "Husayn" olarak kaydedilmiştir. Zira Bureyr’in okuduğu bir recezde[1] babasının adı "Huzeyr" olarak zikredilmiştir. Sire ve Maktel yazarları ondan "Bureyr b. Huzeyr" [2] "Bureyr b. Huzayr"[3] "Budeyr b. Hafir"[4] "Bureyr b. Husayn"[5] olmak üzere, farklı unvanlarla yâd etmişlerdir. Diğer bazı kitaplar da ise, ondan "Yezit veya Zeyd b. Husayn" adıyla söz edilmiştir.[6]
Bureyr’in Lakabı
Taberi[7] ve İbn-i Esir[8] onu Seyyidu’l-Kurra (karilerin efendisi) lakabıyla anmışlardır. İbn-i Babeveyh[9] ve Fettal Nişaburi[10] de onu kendi asrının karilerinin büyüğü olarak yad etmişlerdir.
Bureyr’e Atfedilen Kitap
Mamgani,[11] Bureyr’in konularını Müminlerin emiri İmam Ali (a.s) ve İmam Hasan’dan (a.s) naklettiği "el-Kazaya ve’l-Ahkam" adında bir eserinin olduğunu zikretmiştir.
Mamgani, bu kitabı Şia’nın muteber Usul’ünden saymış, ancak Seyyid Muhsin Emin[12] ve Tusteri[13] bu görüşü reddederek, bu kitaptan başka bir yerde söz edilmediğini belirtmişlerdir.
Bureyr’in Ahlaki Özellikleri
Bureyr b. Huzeyr, zahit, abid, Kufe mescidi büyüklerinden ve karilerinden ve takva ehli bir müfessirdi. O, Hamdan kabilesinin ve Kufe sakinlerinin eşraf ve ileri gelenlerinden sayılmaktaydı.
İmam Hüseyin’in (a.s) Kafilesiyle
Bureyr, İmam Hüseyin’in (a.s) Medine’den Mekke’ye hareketinden haberdar olunca, Kufe’den Mekke’ye doğru yola çıktı ve bir müddet sonra da İmam Hüseyin'in (a.s) kafilesine katılarak[14] Mekke’den Kerbela’ya kadar İmam’a (a.s) eşlik etmeye muvaffak oldu.
İmam Hüseyin (a.s) Kerbela’da kalmaya mecbur bırakılınca, Bureyr şöyle dedi: “Ey Allah Resulü'nün (s.a.a) evladı! Allah bize senin önünde savaşarak öldürülmeyi nasip etmekle bize minnet koydu ve kıyamet günü ceddinin (s.a.a) bizim şefaatçimiz olması ne büyük bir saadettir.”[15]
Rivayet edildiğine göre İmam Hüseyin (a.s) ve yarenlerinin kafilesinin Kerbela’ya girişinin, yani Hicri 61 yılının Muharrem ayının ikinci gününde İmam Hüseyin (a.s) bir hutbe okudu. Hutbeden sonra İmam’ın (a.s) ashabı ayağa kalktı ve her biri İmam’a (a.s) bağlılıklarını belirten sözler dile getirerek, İmamlarına biatlerini yenilediler. İmam Hüseyin’in (a.s) hutbesinden sonra ayağa kalkan ve konuşma yapanlardan biri de Bureyr’di. Bureyr, Zuheyr’den sonra ayağa kalkarak, İmam Hüseyin’e (a.s) şöyle arz etti:
- یابن رسول الله(ص) ! لقد منّ الله بک علینا ان نقاتل بین یدیک، تقطّع فیک اعضائنا، ثمّ یکون جدّک شفیعنا یوم القیامة.
“Ey Peygamberin (s.a.a) evladı! Andolsun Allah'a, "Allah senin varlığınla sana yardım etmek üzere savaşalım, bedenlerimiz senin yolunda parça parça doğransın ve karşılığında da ceddin Resulullah (s.a.a) kıyamet günü bizim şefaatçimiz olsun" diye bize minnet koydu.”
Ömer b. Sa’d’la Konuşması
Aşura gecesi İmam Hüseyin (a.s) ashap ve yaranlarını bir araya toplayarak, onlara şöyle buyurdu: “… Bilin ki ben bu halkın (Kufeliler) yardımını ummuyorum! Ben kendi yaranlarım ve Ehlibeytim'den daha sadık ve vefalı bir kimse bilmiyor ve tanımıyorum! Sizin üzerinizdeki bütün haklarımdan -biatimi üzerinizden kaldırdım- vazgeçiyorum. Herkes istediği yere gitmede özgürdür. Şimdi gecedir ve karanlığı sizi çevrelemiştir. Siz de onu yürüyen bir deve edinip (gecenin karanlığından yararlanıp), istediğiniz yere gidin.!”
İmam Hüseyin’in (a.s) konuşmasından sonra, İmam’ın (a.s) ashap ve yaranları birbiri ardınca ayağa kalkıp, sonuna kadar İmam’ı (a.s) destekleyeceklerini vurgulayarak, İmamlarıyla biatlerini yenilediler. Bureyr, konuşmalar sona erdikten sonra, Ömer b. Sa’d’a nasihatte bulunmak için İmam Hüseyin’den (a.s) izin istedi ve İmam’da (a.s) onun bu isteğini kabul etti.
Bunun üzerine Bureyr, Ömer b. Sa’d’ın yanına gitti, selam vermeden çadırına girdi ve oturdu. Ömer sinirli bir şekilde şöyle dedi: Ey Hamdan’lı kardeşim! Seni bana selam vermekten alı koyan şey nedir? Ben Müslüman değil miyim; Allah-ı ve Resulü'nü tanımıyor muyum ve hak üzere şehadet vermiyor muyum?
Bureyr şöyle dedi: Eğer dediğin gibi Allah ve Resulünü (s.a.a) tanımış olsaydın, Allah Resulü'nün (s.a.a) hanedanını öldürmek için azmetmezdin. Şu anda dalgaları yılanın karnı gibi kıvranan ve Irak’taki hayvanların suyundan içtiği Fırat’ın berrak suyu olduğu halde, Hüseyin b. Ali (a.s) ve (kardeşleri - kadınlar) ailesi susuzluktan ölüyor. Sen onların Fırat suyundan içmelerine mani olduğun halde, Allah ve Resulünü tanıdığını mı düşünüyorsun?
Ömer b. Sa’d bir müddet başını yere eğdikten sonra, başını yukarı kaldırdı ve daha sonra şöyle dedi: Ey Bureyr! Allah’a yemin olsun ki onlarla kim savaşır ve haklarını gasp ederse, ateşte olacaklarına eminim. Fakat Bureyr, Rey ilinin valiliğini başkasına mı versinler? Allah'a yemin olsun ki benim nefsim böyle bir şeyi kabul etmiyor.
Ardından şöyle devam etti: Ubeydullah kendi kavminin yerine beni bu planı uygulamak için görevlendirdi ve ben de şimdi bunu uyguluyorum. Allah'a andolsun ki biliyorum ve şaşkınım. İki tehlikeli düşüncem arasında kalmışım. Arzuladığım halde Rey’in valiliğini mi bırakayım, yoksa Hüseyin’i (a.s) öldürme günahını boynuma mı alayım? Hüseyin’i (a.s) öldürmekte engellenemeyecek bir ateş (azap) var ve Rey valiliği ise, benim gözümün nuru.
Bunun üzerine Bureyr İmam Hüseyin’in (a.s) yanına döndü ve şöyle söyledi: “Ey Allah Resulü'nün (s.a.a) evladı! Ömer b. Sa’d Rey şehrinin mülkiyeti karşılığında sizi öldürmeye razı olmuş.”
Bureyr’in Ebu Harb İle Mücadelesi
Zahhak b. Abdullah Meşriki şöyle nakletmektedir: Aşura gecesi İmam Hüseyin (a.s) ve ashabı bütün gece uyumadılar ve geceyi Allah’la münacat etmek için namaz ve istiğfarla geçirdiler.
İmam Hüseyin (a.s) Kur’an okuyordu ve şu ayete ulaştı:
| “ | وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ ۚ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا ۚ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ مَّا كَانَ اللَّـهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَىٰ مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىٰ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ ۗ...
|
” |
Tercüme: “Kâfirler, kendilerine mühlet vermemizin onlar için hayırlı olduğunu sanmasınlar. Onlara, sırf günahlarını artırsınlar diye mühlet veriyoruz. Onlara aşağılayıcı bir azap vardır. Allah, pisleri iyilerden seçmedikçe, müminleri içinde bulunduğunuz bu durumda bırakacak değildir. Allah, sizi gayba da vâkıf kılacak değildir (ki siz bu yolla kimin gerçek mümin olduğunu bilesiniz). Ama Allah, elçileri içinden dilediğini seçer. (Gaybi haberleri ancak ona bildirir.) O halde, Allah'a ve elçilerine iman edin. İman edip takvalı olursanız, size büyük bir mükâfat vardır.” (Al-i İmran Suresi, 178 – 179. ayet)
Bu arada düşman askerlerinden bir grup süvari İmam Hüseyin’in (a.s) çadırlarının etrafında devriye geziyorlardı. Süvarilerden birisi İmam Hüseyin’in (a.s) bu ayetleri okuduğunu işitince şöyle bağırdı: “Allah'a andolsun ki bu iyi insanlar sizden ayrılan bizleriz.”
Zahhak b. Abdullah Meşriki şöyle devam ediyor: Ben onu tanıdım ve Bureyr b. Huzeyr’e şöyle dedim: Onun kim olduğunu biliyor musun? Bureyr "tanımadığını" söyleyince şöyle dedim: O, Ebu Harb Abdullah b. Şehr’dir. Boş işlerle uğraşan, şarlatan ve aynı zamanda korkusuz ve gafil avlayan birisidir. Said b. Kays’ın onu işlediği cinayetten ötürü defalarca hapse attığı olmuştur.”
Bunun üzerine Bureyr b. Huzeyr Abdullah b. Şehr’i muhatap alarak şöyle dedi: "Ey fasık! Allah seni temiz insanlar safında karar kılar mı? Ebu Harb cevabında şöyle dedi: Sen kimsin?
Bureyr: Bureyr b. Huzeyr’im.
Ebu Harb şöyle dedi: Biz Allah'tanız. Bu sözün bana çok ağır geldi. Vallahi sen helak oldun. Ey Bureyr! Allah'a yemin ederim ki sen helak oldun.
Bureyr şöyle dedi: “Ey Ebu Harb! Acaba sen bu büyük günahlarınla birlikte Allah'a tövbe edebilir misin? Allah'a andolsun ki pak ve temiz olan insanlar biziz, ama siz gerçekten kötü insanlarsınız.”
Ebu Harb şöyle dedi: Ben de bu söze (bu sözünün doğruluğuna) tanıklık edenlerdenim.
Zahhak b. Abdullah şöyle diyor: Ebu Harb'a şöyle dedim: Yazıklar olsun sana! Bunları bilmenin sana neden hiç faydası olmuyor?
Ebu Harb (alaycı bir şekilde) şöyle dedi: Sana feda olayım. Kim Yezid b. Uzra el-Anzi'ye eşlik edebilir? İşte o şimdi benimle birliktedir.
Daha sonra Bureyr şöyle dedi: Allah senin görüşünü çirkin etsin! Sen her hâlükârda sefih ve cahil birisin.
Bunun üzerine Harp, yüzünü çevirerek, bizden uzaklaştı ve Ömer b. Sa’d’ın ordusuna katıldı.
Aşura Sabahında Bureyr
Bureyr, Aşura gününün sabahı diğer günlerin aksine daha neşeli ve espriliydi. Nakledildiğine göre Bureyr, Aşura günü sabahı Abdurrahman b. Abdurab Ensari ile mizah ve şakalaşmaya başlayınca Abdurrahman’ın “Allah'a yemin ederim, bu saat mizah ve şakalaşma zamanı değildir" demesi üzerine Bureyr ona şu cevabı verdi:
“Ey Kardeşim! Benim kavmim, benim ne gençken ve ne de yaşlılık zamanında mizah ehli olmadığımı çok iyi biliyor. Fakat ben en kısa zamanda karşılaşacağımız şeylerden haberdarım. Allah'a yemin ederim, bizimle Huru’l-Ayn’le arasında fasıla, şu karşımızdaki ordunun bize kılıçlarıyla saldıracağı mesafededir. O zamanın şimdi olmasını (hemen gelmesini) çok arzuluyorum.
Kufeliler Karşısındaki Konuşması
Aşura günü sabahının ilk saatlerinde, Ömer b. Sa’d’ın ordusu İmam Hüseyin’in (a.s) çok az sayıdaki ordusuna saldırı hazırlığı yaparken, İmam Hüseyin (a.s) Kufe ordusuna hücceti tamamlamak için atına binerek, bir grup yaranıyla düşman ordusuna taraf gitti ve bir konuşma yaptı. İmam Hüseyin’in (a.s) konuşmasının ardından Züheyr b. Kayn İmam Hüseyin’den (a.s) konuşma yapmak için izin istedi. İmam’ın (a.s) izniyle Züheyr de bir konuşma yaptı.
Bu sırada Bureyr, İmam Hüseyin’in (a.s) yanındaydı ve İmam (a.s) ona şöyle buyurdu:
“Ey Bureyr! Bunlarla konuş ve onlara nasihat et.”
Bunun üzerine Bureyr, Ömer b. Sa’d’ın ordusunun karşısına geçerek, onlara şöyle hitap etti:
“Ey insanlar! Allah halkı diniyle müjdelemek, hidayet ederek kendisine davet etmek ve insanların yolunu aydınlatan yanan bir ışık olması için Muhammed’i (s.a.a) peygamber olarak gönderdi. Bunlar peygamberin evlatlarıdır; hangi hakla suyun yolunu onlara kapadınız. Muhammed’in (s.a.a) risaletinin ecri bu mudur? (Onun bu söylemi, Allah Resulünün (s.a.a) risaletinin ecir ve mükâfatının Ehl-i Beyt’e sevgi ve dostluk olduğunu belirten ayete işaret etmektedir.)
Kufeliler karşılık olarak şöyle dediler: “Ey Bureyr! Çok konuştun, bitir sözünü. Vallahi Hüseyin kendisinden önce hiç kimsenin susuz kalmadığı bir şekilde susuz kalacaktır.”
Bureyr sözlerine şöyle devam etti: “Ey insanlar! Muhammed'in değerli yükü (emaneti) sizin omuzlarınızdadır ve bunlar Peygamber'in Ehlibeytidir. O halde onlara nasıl davranacaksınız?”
Kufeliler: “Emir Ubeydullah b. Ziyad’ın Hüseyin (a.s) ve hanedanına egemen olmasını ve Ubeydullah ne isterse onun yapılmasını istiyoruz.”
Bureyr: “İmam Hüseyin (a.s) ve ailesinin geldikleri yere geri dönmesini kabul etmiyor musunuz? Vay halinize ey Kufeliler! Gönderdiğiniz mektupları, verdiğiniz söz ve ahitleri ve Allah’ı şahit tuttuğunuzu unuttunuz mu? Yazıklar olsun size! Peygamberin (s.a.a) Ehlibeyti uğruna can vermeye hazır olduğunuzu zannederek, onları davet ettiniz. Fakat şimdi Hüseyin (a.s) ve ashabı davetinize olumlu cevap vererek sizlere yardıma koştuğunda onları İbn-i Ziyad’a mı teslim edeceksiniz ve Fırat suyundan içmelerine engel mi olacaksınız? Resulullah’ın (s.a.a) evlatlarına kendisinden sonra ne kadar da kötü davrandınız. Sizlere ne oldu böyle?! Allah-u Teâla kıyamette sizleri susuz bıraksın. Ne kadar alçak bir ümmetsiniz?!”
Bu sırada düşman ordusundan birisi şöyle dedi: “Ey Bureyr! Neden bahsettiğini bilmiyoruz.”
Bureyr ona şöyle cevap verdi:
“Gerçek yüzünüzü bana gösterip sizleri daha iyi tanımamı sağlayan ve beni aydınlatan Allah’a şükür ediyorum. Allah’ım! Ben bu kavmin yaptıklarından uzağım ve sana sığınıyorum. Allah’ım bu insanların yaptıklarıyla senin karşında hazır olduklarında baş aşağı oluncaya kadar sürekli onlara bela ver ve gazap et.” Bureyr’in sözleri buraya ulaşınca Kufeliler onu oklarıyla hedef aldılar ve Bureyr de kendi safına geri döndü.
Bureyr çok cesur biriydi ve Kerbela meydanında düşman ordusundan savaşmak için kendisine savaşçı talep edenlerin davetini ret etmezdi. Nakledildiğine göre, Bureyr Aşura sabahı kendileriyle savaşma talebinde bulunan Salim ve Yesar’ın (Ziyad b. Ebih ve Ubeydullah b. Ziyad’ın köleleri) davetini kabul etti. Ancak İmam Hüseyin (a.s) ona izin vermedi ve onun yerine Abdullah b. Umeyr’i onlara karşı savaşması için gönderdi. Bunun üzerine Yesar şöyle dedi: Seni tanımıyoruz. Benimle savaşmak için Züheyr b. el-Kayn, Habib ya da Bureyr gelsin.[16]
Yezid b. Ma’kel’le Mubahalesi
Aşura günü Ömer b. Sa’d’ın ordusunun içinden Yezit b. Ma’kel adında biri yüksek sesle şöyle seslendi: “Ey Bureyr! Allah’ın size yaptıklarını nasıl değerlendiriyorsun?”
Bureyr şöyle cevap verdi: “Allah’tan kendim için iyilikten başka bir şey ve senin için ise, kötülükten başka bir şey görmedim.”
Yezid b. Ma'kel şöyle dedi: “Önceden yalancı değildin, şimdi yalan mı söylüyorsun? Hani bir gün Ben-i Levzan’da (veya Seket b. Dudan’da) seninle birlikte yürüyorduk ve sen; Osman b. Affan’ın kendisine zulmeden biri olduğunu, Muaviye’nin de sapkın ve saptırıcı biri olduğunu! Hidayet ve hakkın imamının ise, Ali b. Ebu Talip olduğunu söylemiştin, hatırlıyor musun?"
Bureyr: “Evet; bu sözün doğruluna şahitlik ederim dedi.”
Yezid b. Ma'kel ise, “Ben de senin sapıklardan olduğuna tanıklık ediyorum!" dedi.
Bunun üzerine Bureyr, "Mubahale etmeye var mısın? Allah'tan, yalancıya lânet etmesini ve batılda olanı öldürmesini dileyelim! Hadi çık, seninle savaşacağım!" dedi.
Daha sonra Yezid b. Ma'kel’le Bureyr b. Huzeyr ellerini kaldırarak, Allah’tan yalancıyı rüsva ve helak etmesi için dua ettiler. Sonra savaşmaya başladılar. İkisi arasında birkaç kılıç darbesi gerçekleşti ve Bureyr kılıcı ile Yezid’in başına ağır bir darbe indirdi. Bureyr’in Yezid'e indirdiği kılıç darbesi o kadar şiddetliydi ki Yezit'in miğferini yarıp beynine ulaştı ve oracıkta öldü. Bureyr’in kılıcı Yezid’in başında sıkışmıştı ve Bureyr, zorlukla onu Yezit’in başından çıkardı.[17]
Bureyr’in Savaş Esnasında Okuduğu Recez
Bureyr savaş meydanında şöyle recez (savaş meydanında karşı tarafa gözdağı vermek için okunan şiir vb.) okuyordu:
| لیث یروع الأسد عند الزئر | انا بریر و ابی خضیر | |
| أضربکم و لا أری من ضیر | یعرف فینا الخیر أهل الخیر | |
| و ذلک فعل الخیر فی بریر | ||
| Ben Bureyr’im; Huzeyr’in oğlu | Aslan gürlediği zaman kimseden korkmaz | |
| İyilik ve hayır ehli bizim iyi niyetliliğimizden haberdardır | Sizi öldüreceğim ve bundan ziyan görmeyeceğim | |
| Bureyr’in yaptığı, özgür insanların işidir." |
Bureyr düşmana saldırırken bir yandan da şöyle diyordu:
“Müminleri öldürülenler gelin üzerime; Bedir’de öldürülenlerin oğulları gelin bana doğru; gelin üzerime Allah Resulünün (s.a.a) itretini öldürenler.”
Şehadeti
Bureyr, Rıza (Rezi) bin Munkiz’le girdiği savaşta onu yere serince, Rezi b. Munkiz kendi yaranlarından yardım istedi ve Ka’b b. Cabir b. Amr Ezdi onun yardımına koştu.
Afif b. Zuheyr (Ömer Sa’d’ın ordusundan) Ka’b’a şöyle seslendi: Yazıklar olsun sana! Kimi öldürmek istediğini biliyor musun? O, camide bize Kur'an öğreten Bureyr b. Huzeyr'dir. Ancak Ka’b onun sözlerini önemsemedi ve mızrağıyla Bureyr’e saldırarak onu şehit etti.
Bureyr’in katili Ka’b b. Cabir’in eşi veya kız kardeşi Ka’b’a şöyle dedi: Yazıklar olsun sana! Fatıma’nın (s.a) oğluna karşı savaşanlara yardım ettin ve Kur'an karilerinin efendisini öldürdün! Şüphesiz ki sen çok kötü bir iş yaptın. Allah’a andolsun bundan böyle seninle bir kelime dahi konuşmayacağım.[18] Diğer bazı kaynaklarda ise, Bureyr’in savaş meydanına gittiği ve düşman ordusundan otuz kişiyi öldürdükten sonra Buceyr b. Evs Zabi tarafından şehit edildiği nakledilmektedir.[19]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Bakınız: İbn-i Babeveyh, s. 137.
- ↑ El-Kamil fi’t-Tarih, c. 4, s. 65; Maktelu’l-Hüseyin, Harezmi, c. 2, s. 14; Maktelu’l-Hüseyin, Kaşifu’l-Gıta, s. 41.
- ↑ Tarih-i Taberi, c. 4, s. 321; el-Futuh, c. 5, s. 181.
- ↑ Biharu’l-Envar, c. 44, s. 320.
- ↑ Ensaru’l-Hüseyin, Şemsuddin, s. 77; Mucemu Ricalu’l-Hadis, c. 4, s. 203.
- ↑ Bakınız: Keşşi, s. 79; İbn-i Sebbag, s. 189.
- ↑ c. 5, s. 433.
- ↑ c. 4, s. 67.
- ↑ İbn-i Babeveyh, Emali es-Saduk, s. 137.
- ↑ Muhammed Hasan Fettal Nişaburi, Rovzetu’l-Vaizin, c. 1, s. 187.
- ↑ c. 1, 2. bölüm, s. 167.
- ↑ Seyyid Muhsin Emin, 1403, c. 3, s. 561.
- ↑ c. 2, s. 176.
- ↑ Mamgani, a.g.e.
- ↑ Emin, 1403, a.g.e.
- ↑ İbn-i Esir, c. 4, s. 65; Nuveyri, c. 20, s. 446.
- ↑ Taberi, c. 5, s. 431 – 432; İbn-i Esir, c. 4, s. 66.
- ↑ Tusteri, c. 2, s. 177.
- ↑ İbn-i A’sem Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 102; Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin (a.s), 1423, c. 2, s. 15.
Bibliyografi
- İbn-i A’sem Kufi, Ahmed b. A’sem, el-Futuh, tahkik: Ali Şiri, Daru’l-Adva, Beyrut, 1411 / 1911.
- Şeyh Saduk, el-Emali, Kitaphane-i İslamiyye, 1362.
- Taberi, Muhammed b. Cerir, Tarihu’l-Umem ve’l-Muluk, baskı: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim, Beyrut, 1382 – 1387.
- Muhammed Bakır Meclisi, Biharu’l-Envar e’l Camiatu li-Durer-i Ahbari’l Eimmeti’l Athar, Tahran, İslamiyye.
- Muhsin el-Emin, A’yanu’ş-Şia, tahkik: Hasan el-Emin, Beyrut, Daru’t-Taaruf.
- Abdullah el-Mamgani, Tenkihu’l-Mekal fi İlmi’r-Rical, tahkik: Muhyuddin el-Mamgani ve Muhammed Rıza el-Mamagani, Kum, Alu’l-Beyt (a.s), li İhyait’t-Turas, birinci baskı, 1430.
- Ali b. Ebu’l-Kerem İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut, Daru Sadır – Daru Beyrut, 1965.
- El-Muvaffak b. Ahmed el-Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin (a.s), tahkik ve talik: Muhammed es-Semavi, Kum, Mektebetu’l-Mufid.
- Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin (a.s), Envaru’l-Huda, Kum, 1423.
- Kaşifu’l-Kıta, Maktelu’l-Hüseyin (a.s).
- Muhammed b. Hasan Fettal Nişaburi, Rovzatu’l-Vaizin.