Mefatihu'l Cinan (kitap)
 | |
| Kitap hakkında bilgiler | |
|---|---|
| Kitap ismi | Mefatihu'l Cinan |
| Yazar | Şeyh Abbas Kummi |
| Konu | Dua ve ziyaret |
| Yöntem | Rivayet |
| Dili | Arapça ve farsça |
| Cilt sayısı | 1 |
| Yayın evi hakkında bilgiler | |
| Yayın tarihi | Hicri Kameri 1344. Yıl |
Mefatihu’l Cinan (Arapça: مَفاتیحُ الجِنان ; Anlamı: Cennetlerin anahtarları) kitabı, Şeyh Abbas Kummi’nin (ö: 1294) yazdığı ve Şialar arasında en meşhur ve en kapsamlı olan dua kitabıdır. Bu kitapta dualar, münacatlar, ziyaretnameler, gün ve aylara özel önemli ameller, dinsel adap ve gelenekler ve Hz. Resulü Kibriya Efendimiz (s.a.a), Masum Ehlibeyt İmamları (a.s) ve ulemadan nakledilen menkıbe ve öyküler yer almaktadır.
“Mefatihu’l Cinan” kitabından önce de Şialar arasında yaygın olan dua kitapları bulunmaktaydı. Şeyh Abbas Kummi kitabının önemli bir bölümünü, Seyyid İbn-i Tavus’un “İkbal”, Kef’emi’nin “Misbah” ve Allame Meclisi’nin “Zadu’l Mead” gibi kitaplardan almıştır.
“Mefetihu’l Cinan” kitabı yazılır yazılmaz, kısa bir sürede tüm dua kitaplarını gölgede bırakmıştır. Bu kitap, şu anda neredeyse her Şii’nin evinde, camilerde, mescitlerde, kutsal yerlerde bulunmakta ve dini etkinliklerde Şiaların müracaat ettikleri bir esere dönüşmüş durumdadır.
“Mefatihu’l Cinan” kitabının müellifi, “Bakiyatu’s-Salihat” kitabını da “Mefatih” kitabına eklemiş ve Mefatih’in çeşitli baskılarının dipnotunda yer almıştır.
“Mefatih-u Nevin” kitabı, “Mefatihu’l Cinan” kitabını belgelemek ve “Mefatihu’l Hayat” kitabı ise, “Mefatihu’l Cinan” kitabını tamamlamak maksadıyla yazılmıştır.
Müellif Hakkında
Abbas b. Muhammed Rıza Kummi (ö: 1294), “Şeyh Abbas Kummi” ve “Muhaddis-i Kummi” diye meşhurdur. Hicri On dördüncü yüzyılda yaşamış ve hadis, tarih, vaaz ve hitabet alanında ünlenmiştir. Kendisi çeşitli dallarda çok sayıda kitap yazmıştır. Bunların en önemlileri şunlardan ibarettir: “Mefatihu’l Cinan”, “Sefinetu’l Bihar” ve “Münteha’l A’mal”. Muhaddis-i Kummi, 1292 yılında Necef’te vefat etmiş ve İmam Ali’nin (a.s) türbesinde defnedilmiştir.
Özellikleri
Yazar, kendi zamanında revaçta olan ve senetsiz bazı duaların yer aldığı “Mefatihu’l Cinan” kitabını düzenlemek maksadıyla, bu kitabı kaleme almıştır. Şeyh Abbas Kummi, ‘din kardeşlerim benden Mefatihu’l Cinan kitabının senetli dualarını ayırarak, diğer senetli dualarla birlikte yazmamı istediler’, demektedir.
Tüm bunlara rağmen Muhaddis-i Kummi, duaları senetli olarak getirmemiş, ancak duaları hangi kaynaklardan naklettiğini açıklamıştır.[1] Yine bu kitapta yer alan bazı dualar, Masumlardan (a.s) nakledilmemiştir ve "Adile duası" gibi bazı dualar ulemanın yazılarından alınmıştır.[2]
Yapı ve İçeriği
Genellikle Mefatihu’l Cinan kitabının başında birkaç uzun ve kısa sure yer almakta ve konular birkaç başlık altında sıralanmaktadır:
Birinci Bölüm/Bab: Dualar
Mefatihu’l Cinan kitabında, namazların takibat ve tesbihatı, gün, gece ve haftanın önemli amelleri, Hz. Resul (s.a.a), Müminlerin Emiri Hz. Ali (a.s), Hz. Fatıma (s.a), Hz. Cafer-i Tayyar’ın namazları gibi meşhur namazlar, haftanın günlerinde İmamlara özel ziyaretler, İmam Seccad’ın (a.s) Hamse Aşer münacatı, İmam Ali’nin (a.s) Kufe Mescidindeki münacatı, Simat, Kumeyl, Cevşen-i Kebir ve Sağir duaları, Mekarimu’l Ahlak gibi bazı münacat ve dualar yer almaktadır.
İkinci Bölüm/Bab: Yılın Amelleri
Bu bölümde hicri kameri yılı boyunca yapılması gereken müstehap amellerin açıklaması yer almaktadır. Bu bölümde ele alınan konular Recep ayından başlamakta ve Cemaziyülahır ayı ve daha sonra Rumi aylar ve Nevruz amelleri ile sona ermektedir.
Şaban ayının amellerinde Şabaniye münacatı; Ramazan ayının amellerinde Ebu Hamza Sumali Duası, İftitah duası, Seher duası, kadir gecesi amelleri; Zilhicce ayının amellerinde İmam Hüseyin’in (a.s) Arife günü okuduğu dua gibi önemli dua ve konular, Mefatih kitabının bu bölümünde ele alınan en önemli ve ünlü dualarından sayılmaktadır.
Üçüncü Bölüm/Bab: Ziyaret Bölümü
Bu bölümde ilk olarak sefer, yolculuk ve ziyaret adapları ve ayrıca mutahhar (pak) türbelere giriş izni gibi konular yer almaktadır. Bu bölümde zikredilen ilk ziyaret(name) Hz. Resulü Kibriya Efendimizin (s.a.a) ziyaretidir. Daha sonra sırasıyla Hz. Fatıma (s.a) ve ardından Baki Mezarlığı İmamlarının ziyaretnamelerine yer verilmiştir.
Bu bölüm, On İki İmamların (a.s) ziyaretnameleri dışında, imamzadeler ve bazı büyük Şia alimlerinin de ziyaretnamelerini içermektedir. Hz. Hamza, Hz. Müslim b. Akil, Hz. Fatıma binti Esed, Uhud şehitleri, Hz. Salman Farisi… vb. gibi büyük şahsiyetlerin ziyaretleri ve Kufe mescidi, Sa’sa’e mescidi gibi meşhur mescitlerin amelleri de yer almaktadır.
Bu bölümün en uzun bölümü İmam Hüseyin’in (a.s) ziyaretine mahsustur. Aşura ziyareti, Erbain ziyareti ve Varis ziyareti gibi en ünlü ziyaretnameler bu bölümde nakledilmiştir.
Müellif, Nudbe duası, Ahit duası ve Camie-i Kebire Ziyareti gibi dua ve ziyaretlere İmam Zaman Hz. Mehdi (a.s) ile ilgili bölümde yer vermiştir.
İmam Mehdi (a.s) ile ilgili ziyaretlerin ardından Enbiya/diğer peygamberlerin (a.s) ziyareti, Hz. Masume (s.a) ziyareti ve Hz. Abdulazim Hasani’nin (a.s) ziyaretleri de burada ele alınmıştır. Mefatih kitabının ilk halinin son bölümü sayılan bu bölümün sonunda müminler ve onlarla ilgili ziyaretlere de yer verilmiştir.
Mefatih’in Ekleri
Şeyh Abbas Kummi, kitabın ikinci hali için “mülhakat” adı altında bir bölüm kitaba eklemiştir. Bu bölümde Mefatih’e sekiz konu eklenmiştir. Yazara göre halk bu dualara çok ihtiyaç duymaktaydı. Kitaba eklenen bu sekiz konu şunlardır: Ramazan ayına veda duası, Fıtır bayramı günü okunan dua, Müminlerin emirine ait camii ziyareti, ziyaretler sonrası okunan dua, İmamlara veda ziyaretleri, hacetler için ek, İmam Zaman Mehdi’nin (a.s) gaybeti için dua ve niyabet ziyaretinin adabı.
Şeyh Abbas (r.a), Mefatih kitabına kimsenin bir şey eklememesi için Allah’ın, Resulullah’ın (s.a.a) ve Tahir İmamların (a.s) lanetini bu kişiler için talep etmiştir. Şeyh Abbas Kummi, kitabına hiç kimsenin bir şey eklemesine izim vermemesine rağmen, Mefatih’i yayımlayan yayınevleri sonralardan ikinci mülhakat adı altında Mefatih’e yeni konular eklemişlerdir. Meşhur Hadis-i Kisa bunlardan birisidir.
Bakiyat-ı Salihat Kitabı
“Bakiyat-ı salihat” kitabı, bizzat müellifin, Mefatih’in dipnotuna yazarak yayımladığı bir bölümdür. Bu kitap altı bap ve bir mülhakattan oluşmaktadır. Bu altı bap şunlardan ibarettir:
- Birinci bap: İnsanın günlük yaşamının adabından sayılan gece ve gündüze ait ameller, günün saatlerine ait olan dualar ve gece namazının kılınma şekli.
- İkinci bap: Bazı müstahap namazların tanıtımı, masumlara hediye namazlar, leyletu’d-defn namazı (vahşet namazı), hacet namazları, istigase namazları ve hafta içi müstehap namazlar. Müellif, istiharenin niteliği ve birkaç çeşit istihare yöntemini de bu bölümde beyan etmiştir.
- Üçüncü bap: Acı, ağrı, dert vb. şeylere yönelik dualar, bazı ağrı ve hastalıklardan kurtulmak için okunması gereken dualar bu bölümde yer almaktadır.
- Dördüncü bölüm: Kâfi kitabından seçilmiş dualar. Bu bölümde daha çok rızık ve dünyevi hacetlerin giderilmesi vb. sorunlardan kurtulmak için okunması gereken dualara yer verilmiştir.
- Beşinci bölüm: “Meheccetü’d-Daavat” ve “el-Müctenna” kitaplarından seçilen kısa hırz ve dualar. Kitabın bu bölümünde belalardan uzak durmak için dualar ve ayrıca rızık için nakledilen birkaç münacat ve duaya yer verilmiştir.
- Altıncı bölüm: Bazı sure, ayet, dua ve farklı konuların özelliklerinin zikri, günlük sorunların giderilmesi için Kur’an’ın bazı ayet ve surelerinin özellikleri bu bölümde yer almıştır. Bazı kişilerin rüyada görülmesi için dua, mütalaa duası, akika kurbanının adabı, Kur’an’la istihare konuları da bu bölümde yer almıştır.
- Bitiş: Ölülere ait hükümlerin kısaca açıklaması.
Baskı ve Yayını
Şeyh Abbas Kummi, “Mefatih” kitabını hicrî kameri 1344 yılında yazmış ve ilk olarak Meşhed şehrinde yayımlamıştır.
Bu kitap şu anda çeşitli yayınevleri tarafından çok sayıda ve farklı şekil ve formatlarda yayımlanmaktadır. Dolayısıyla “Mefatih” kitabının tüm baskı ve kopyalarının tam ve doğru sayısını söylemek imkânsıza yakındır.
“Mefatih” kitabının kalın olması ve taşınmasının zor olması nedeniyle, bir çok yayıncı Mefatih kitabını özetleme yoluna gitmiş ve defalarca "Mefatih’ten seçmeler" veya "Mefatih’in özeti" adı altında basılarak yayınlanmıştır.
Bu kitap, Tahir Hoşnivis, Misbah Zade, Mirza Ahmed Zencani Katib ve başka hattat ve güzel yazı uzmanları tarafından da yazılmıştır. Mirza Tahir Hoşnivis bu kitabı beş defa hat yazısı ile yazmıştır.
Tercümeleri
“Mefatih” kitabının en meşhur ve yaygın Farsça tercümesi Mehdi İlahi Kumşei tarafından yapılan tercümedir. Seyyid Haşim Resuli Mehellati ve Hüseyin Üstadveli tarafından da Farsça diline tercüme edilmiştir.
“Mefatihu’l Cinan” kitabı, İngilizce (en az dört farklı tercüme),[3] Fransızca, Türkçe, Urduca ve İspanyolca dillerine de tercüme edilmiştir.[4]
Mefatih-i Nevin
Bu kitap, gerçekte Mefatihu’l Cinan kitabının düzenlenmiş bir sürümüdür. Taklit mercilerden Ayetullah uzma Mekarim Şirazi tarafından bir araya getirilerek yayımlanmıştır.
Bu kopyanın Farsça tercümesini, Seyyid Haşim Resuli Mehallati yapmıştır.
Ayetullah uzma Mekarim Şirazi, bu kitabı kaleme alma nedenini kitabın önsözünde şu şekilde dile getirmiştir: "Günümüz şartlarına uyarlanması, itiraz ve karşı çıkmalara neden olan bazı konuların kaldırılması."
Özellikleri
- Dua ve önemi hakkında önsöz ve duanın kabul olma ve olmamasının nedenleri.
- Tüm bölümlerde yer alan dua ve ziyaretlere yönelik önsöz.
- Dipnotta zikredilen dua ve ziyaretlerin kaynak ve belgeleri.
- Benzer bazı amellerin kaldırılması ve en iyisinin seçilmesi.
- Konuların yeniden düzenlenmesi.
- Zayıf bazı konuların kaldırılması.
- Dua ve ziyaretlerin içeriğine dikkat edip, bunların seçilmesinde senetlerine iktifa etmemek.
Konuların Sınıflandırılması
- Önsöz
- Birinci bölüm: Kur’an surelerinden bir bölümü
- İkinci bölüm: Meşhur dua ve münacatlar. Örneğin Münacat-ı Hamse Aşer (İmam Seccad’ın (a.s) on beş münacatı), Müminlerin Emirinin manzum münacatı, Kur’ani dualar, Kumeyl duası, Cevşen-i Kebir duası, Cevşen-i Sagir duası, Tevessül duası, Mekarimu’l Ahlak duası.
- Üçüncü bölüm: On iki bölümde düzenlenmiş ziyaretler.
- Dördüncü bölüm: Muharrem ayından Zilhicce ayına kadar İslami ayların amelleri. Bu bölümde Nevruz ve Nisan ayı gibi güneş takviminde yer alan önemli ayların amellerine de yer verilmiştir.
- Beşinci bölüm: Gece, gündüz ve haftaya ait ameller. Bu bölümde hafta içinde ziyaretleri belirtilen masumların ziyaretleri de yer almaktadır.
- Altıncı bölüm: Namazın adap, mukaddime ve takibatları.
- Yedinci bölüm: Müstahap namazlar. Bu bölüm iki kısımdan oluşmaktadır. İlk kısımda on dört masumun (a.s) namazları, ikinci kısımda ise Cafer-i Tayyar namazı, Leyletu’d-Defn namazı, ayın başlangıç namazları gibi namazlar yer almıştır.
- Sekizinci bölüm: Maddi ve manevi sorunların çözümüne yönelik dualar ve akika kurbanının adapları.
- Dokuzuncu bölüm: İstihare ve adabı.
- Onuncu bölüm: Ölülerle ilgili hükümler ve adapları.
Mefatihu’l Hayat
“Mefatihu’l Cinan” kitabı daha çok kişinin ibadet ve bireysel yönlerine değindiğinden Ayetullah uzma Abdullah Cevadi Amuli, kişinin daha çok günlük yaşamında karşılaştığı sosyal, aile ve yaşamına yönelik hadisleri bir araya getirerek, “Mefatihu’l Hayat” kitabını yazmıştır. Bu kitap, altı ana bölümden oluşmaktadır:
- İnsanın kendisiyle davranış ve etkileşimi
- İnsanın aynı cinsle ile davranış ve etkileşimi
- İnsanların davranış ve etkileşimi ve İslami düzen
- İnsanın hayvanlarla davranış ve etkileşimi
- İnsanın çevre ile davranış ve etkileşimi
- Bitiş
Bu kitap, bir açıdan “Mefatihu’l Cinan” kitabının ikinci cildi unvanı ile tanıtılmaktadır.
Dış Bağlantılar
- Mefatihu’l Cinan kitabının metni: Hac kütüphanesi
- Mefatihu’l Cinan kitabının metni: Tibyan sitesi