Abdulazim Hasani
 Abdulazim Hasani'nin haremi | |
| İsim | Abdulazim |
|---|---|
| Lakap | Seyyid'ul Kerim ve Şah Abdulazim |
| Doğum tarihi | 4 Rebiülahir, Hicri Kameri 173. Yıl |
| Doğum yeri | Medine |
| Vefatı | 15 Şevval, Hicri Kameri 252. Yıl |
| Ömrü | 79 yıl |
| Türbe | Rey, Tahran |
| Baba | Abdullah |
| Anne | Fatıma |
| İmamzadeler | |
| Hz. Zeynep (s.a) • Hz. Abbas (a.s) • Hz. Masume (s.a) • Abdulazim Hasani • Rukayye bint Ali • Rukiyye bint Hüseyin • vb. | |
Abdülazim Hasani (Arapça: عبد العظيم الحسني) diye ünlü olan ve Farsça’da kendisine “Seyyidu’l Kerim” ve “Şah Abdülazim” diye hitap edilen, Abdülazim b. Abdullah b. Ali b. Hasan b. Zeyd b. Hasan b. Ali b. Ebu Talib’in (a.s), künyesi "Ebu’l Kasım" ve "Ebu’l Fetih"dir.
İmam Hasan’ın (a.s) soyundan gelen Hasani seyitlerin ünlülerinden ve bilginlerindendir. Nesebi dört vasıta ile İmam Hasan’a (a.s) ulaşan, hadis rivayet edenlerden birisidir. Kendisi ikinci ve üçüncü asırda yaşamıştır.
Takvalı, emanete riayeti ile ünlü, sözlerinde sadık, dini konularda âlim, Şia mektebinin Usul-u dinine bağlı ve çok sayıda hadise vâkıf olan bir şahsiyetti. Şeyh Saduk, onun naklettiği hadisleri “Camiu’l Ahbar-i Abdülazim” adıyla bir araya getirmiştir.
Abdülazim Hasani, İmam Rıza (a.s) ve İmam Cevad’ı (a.s) görmüş, İmam Hadi’ye (a.s) inancını arz etmiş ve onun zamanında vefat etmiştir. Türbesi Rey (bugünkü Tahran) şehrindedir. Bazı hadislerde kabrinin ziyaret edilme sevabının Hz. Hüseyin b. Ali’nin (a.s) kabrinin ziyaret edilme sevabı ile eşdeğerde olduğu söylenmiştir.
Doğum ve Nesebi
Abdülazim Hasani, hicretin 173. yılında, Rebiülahir ayının 4’ünde, Perşembe günü Medine’de (doğum yeri hakkında fikir ayrılığı bulunmaktadır) ve Harun Reşit döneminde dünyaya geldi.[1] Babası "Abdullah b. Ali Kafe" ve annesi “Hayfa” diye bilinen İsmail b. İbrahim’in kızıdır.[2] Nesebi İmam Hasan'a (a.s) ulaşmaktadır. Şia'nın rical âlimlerinden Necaşi şöyle demektedir: Vefatından sonra gusül verildiği sırada, elbisesinde bir yama bulunarak nesebinin o yamada şu şekilde yazıldığı görülmüştür: "Ben, Abdullah oğlu, Ali oğlu, Hasan oğlu, Zeyd oğlu, Hasan b. Ali b. Ebu Talib’in oğlu Ebu’l Kasım’ım".[3]
Muhakkik Mir Damad ise, onun hakkında şöyle yazmaktadır: O’nun (Abdülazim) nesebi ve şerafeti, herkese açık ve aşikârdır.[4]
Eşi ve Çocukları
Abdülazim Hasani’nin (a.s) eşi, künyesi "Ebu Muhammed" olan, amcası Kasım b. Hasan Emir’in kızı Hatice’dir. Kendisinden "Muhammed" ve "Ümmü Seleme" adlarında iki çocuğu dünyaya gelmiştir.[5]
Şeyh Abbas Kummi, çocuklarından birinin hakkında şöyle yazmaktadır: Muhammed, züht ve ibadetiyle ünlenmiş değerli bir şahsiyetti.[6]
Bazı İmamlarla Refakat ve Görüşmesi
Ağa Bozorg-ı Tahrani şöyle nakletmektedir: Abdülazim Hasani, İmam Rıza (a.s) ve İmam Cevad’ı (a.s) görmüş, İmam Hadi’ye (a.s) inancını arz etmiş ve onun zamanında vefat etmiştir.[7]
Ancak Ayetullah Hoyî, İmam Rıza (a.s) ile aynı asırda yaşadığını kabul etmemekte ve bu görüşü reddetmektedir.[8] Şeyh Tusi kendi rical kitabında, Şah Abdülazim’i İmam Hasan Askeri’nin (a.s) ashabından saymıştır.[9]
Azizullah Atarüdi ise, Abdülazim Hasani’nin (a.s) hâletine bakıldığında ve naklettiği hadislere göz atıldığında onun İmam Kazım (a.s), İmam Rıza (a.s), İmam Cevad (a.s) ve İmam Hadi’yi (a.s) müşahede ettiğinin anlaşıldığını tasrih etmektedir.[10]
Yaşadığı Dönem
Abdülazim Hasani’nin yaşadığı dönem, Şiaların Abbasiler tarafından baskı ve zulme uğradıkları döneme denk gelmekte, kendisi ve ataları yıllarca takip altında tutulmuşlardır.
Medine, Bağdat ve Samerra’da yaşadığı dönemlerde takiye yaparak, inanç ve meramını gizleme yöntemine vâkıf olmasına rağmen, Abbasi halifelerinden Mütevekkil ve Mu'taz’ın gazabına uğramıştır.[11]
Rey Şehrine Hicret
| İran İmamzadeleri | ||
|---|---|---|
| Şehir ve Eyalet | Hangi İmam'ın Soyundan | İmamzadenin Adı |
| Kaşan/İsfahan | İmam Bakır Aleyhisselam | Ali b. Muhammed Bakır/Meşhed-i Erdehal |
| Rey | İmam Hasan Aleyhisselam | Abdulazim Hasani |
| Tahran/Rey | İmam Kazım Aleyhisselam | Hamza bin Musa |
| Fars/Şiraz | İmam Kazım Aleyhisselam | Hüseyin b. Musa b. Cafer (a.s) Alauddin Hüseyin |
| Fars/Şiraz | İmam Kazım Aleyhisselam | Muhammed b. Musa b. Cafer (a.s) Seyit Mir Muhammed |
| Kazvin/Qazvin | İmam Rıza Aleyhisselam | İmamzade Hüseyin |
| Kum | İmam Cevad | Musa b. Muhammed Musa Muberge |
| Kum | İmam Sadık | Ali b. Cafer |
| Kehkilo-yiBoyirAhmed/Geçsaran | İmam Kazım Aleyhisselam | İmam Kazım'ın Kızı (a.s) Hekime Hatun |
| Merkezi/Save | İmam Kazım Aleyhisselam | İshak b. Musa |
| İsfahan/Şah Rıza | İmam Kazım Aleyhisselam | İmamzade Şah Rıza |
| İsfahan | İmam Sadık | Ali b. Zeynülabidin-Derb-i İmam |
| İsfahan | İmam Kazım Aleyhisselam | İmamzade Zeynebiye |
| İsfahan | İmam Rıza Aleyhisselam | İmamzade Cafer Emzade-Şah Kerem |
| İsfahan | İmam Cevad | Ahmed b. Musa Müberge-Mir Ahmed |
| İsfahan/Kaşan | İmam Kazım Aleyhisselam | Ağa Ali Abbas |
| İsfahan/Aran ve Beyd-i Gül | İmam Sadık | Hilal b. Ali |
| Tahran/Kuhha-yıken | İmam Hasan Aleyhisselam | İmamzade Davud |
| Tahran/Tecriş | İmam Seccad | İmamzade Salih |
| Horasan Rezevi/Nişabur | İmam Seccad | Muhammed b. Zeyd-İmam zade Mahruk |
| Güney Horasan/Tebes | İmam Kazım Aleyhisselam | Hüseyin b. Musa |
| Huzistan/Şuşter | İmam Seccad | İmamzade Abdullah |
| Huzistan/Dezful | İmam Kazım Aleyhisselam | İmamzade Muhammed b. Musa |
| Huzistan/Şuşter | İmam Seccad | Muhammed b. Zeyd b. Ali |
| Çeharmehal ve Bahtiyari/Şeyh Şeban | İmam Kazım Aleyhisselam | Seyit Bahauddin Muhammed |
| Loristan/Eliguderz | İmam Hasan Aleyhisselam | Hasan b. Hüseyin b. İshak |
| Fars/Şiraz | İmam Kazım Aleyhisselam | Ali b. Hamza |
| Fars/Şiraz | İmam Ali Aleyhisselam، Hz. Abbas Aleyhisselam | İmamzade İsmail |
| Fars/Feraşbend | İmam Kazım Aleyhisselam | Muhammed b. Hasan-Ağa Meşhid |
| Yezd | İmam Sadık | Cafer b. Ali-İmamzade Cafer |
| Simnan | İmam Kazım Aleyhisselam | İmamzade Yahya |
| Simnan | İmam Sadık | Ali b. Cafer |
| Kirmanşah/Rustay Hecic | İmam Kazım Aleyhisselam | Ubeydullah b. Musa-KuseHecic |
| Gilan/Astane-i Eşrefiye | İmam Hasan Aleyhisselam | Celaluddin Eşref |
| Gilan/Reşt | İmam Ali Aleyhisselam،Muhammed bin Henefiye | İmamzade Haşim |
| Mazenderan/Amul | İmam Hasan Aleyhisselam | İmamzade Haşim |
| Hürmüzgan/Rudan | İmam Hasan Aleyhisselam | Seyit Sultan Muhammed-Pir-i Cugan |
| Hemedan | İmam Hadi | Şahzade Hüseyin |
| Hemedan | İmam Hasan Aleyhisselam | İmamzade Muhsin-İmamzadeKuh |
| Hemedan | İmam Kazım Aleyhisselam | İmamzade Abdullah |
Tarihî kayıtların naklettiğine göre Abdülazim, Abbasi halifesi Mu'taz zamanında, zulüm, eziyet ve ölüm korkusundan dolayı İmam Hadi’nin (a.s) emri ile Abbasilerin önemli üslerinden biri olan Samerra şehrinden Rey şehrine hicret etmiştir.
Bazılarının naklettiğine göre ise, Hz. Ali b. Musa er-Rıza’nın (a.s) kabrini ziyaret etmek maksadıyla Horasan’a hicret etmiş ve Rey şehrinde Hamza b. Musa b. Cafer’i (a.s) ziyaret etmek için durmuş ve orada saklanarak kalmıştır.[12]
Necaşi şöyle demektedir: Ahmed b. Muhammed b. Halit Berki, olayı şöyle rivayet etmektedir: Abdülazim, sultandan kaçtığı sırada Rey şehrine geldi. “Sikketü’l Mevali” denen yerde Şialardan birinin evinin mahzeninde kalarak o mahzende ibadetle meşgul olmaya başladı.
Gündüzleri oruç tutmakta ve gecelerini ise ibadetle geçirmekteydi. Gizlice kaldığı yerden dışarı çıkar ve bir kabrin ziyaretine giderek şöyle derdi: "Bu kabir Musa b. Cafer’in (a.s) oğullarından birinin kabridir." Devamlı olarak o mahzende kalırdı. Onun Rey’e geldiği haberi Al-i Muhammed’in Şialarına birer birer ulaşmaya başladı ve sonunda Şiaların çoğu onunla tanışmış oldu.[13]
Abdülazim’in Ölümü ve Şekli
Söylendiğine göre Abdülazim Hasani’nin (a.s) vefatı, hicretin 252. yılı, Şevval ayının 15’inde, İmam Hadi’nin (a.s) zamanında gerçekleşmiştir.[14] Abdülazim Hasani’nin nasıl vefat ettiği hakkında iki görüş vardır:
Bunlardan birisi doğal olarak öldüğü ve diğeri ise, şehit olduğuna dair rivayettir. Necaşi şöyle nakletmektedir: Abdülazim hastalanarak dünyadan göçtü.[15] Şeyh Tusi de şöyle demektedir: Abdülazim Rey şehrinde öldü ve kabri oradadır.[16]
Buna karşın Abdülazim Hasani’nin diri-diri toprağa gömülerek şehit edildiğine dair bir rivayet de vardır. Fahruddin Türeyhi şöyle yazmaktadır: Ebu Talib evlatlarından olan ve Rey şehrinde diri-diri toprağa gömülen kişi, Abdülazim Hasani’dir.[17]
Vaiz Kocuri bu konu hakkında şöyle demektedir: Neseb ve rical kitaplarında Hz. Abdülazim hakkında araştırmalar yaptım ve onun şehit olduğunu ortaya koyan doğru ve güvenilir bir haber bulamadım.[18]
Abdülazim’in Defni ve Ziyaret Sevabı
- “Düşmanlıkta aşırı giden günah işler ve ondan geri kalan zulme uğrar. (Delilsiz) çekişen ve düşmanlık eden ise, takvalı olamaz.”
- “Allah'tan mükâfat elde etmek için, zenginin fakire gösterdiği tevazu ne kadar da güzeldir. Bundan daha güzeli ise, fakirlerin Allah'a sığınıp ve güvenerek zenginlere karşı alçalmamalarıdır.”
Muhaddis Nuri’nin, Şialardan birinden naklettiğine göre; bu Şia, Hz. Resul-ü Ekrem’i (s.a.a) rüyasında görmüş ve Efendimiz (s.a.a) ona şöyle buyurmuştur: Yarın evlatlarımdan birisi Abdülcabbar b. Abdülvahhab Razi’nin evinde, elma bahçesinde teşyi edilerek defnedilecek. Orada defnedilmeleri için kendisi o bahçeyi satın almış, Abdülazim ve öteki Şialara vakfetmiştir.[19] Bundan dolayı Abdülazim’in türbesi “Mescid-i Şecere” veya “Ağaca Yakın Mezar” ismiyle ünlenmiştir.[20]
Şeyh Saduk, Abdülazim Hasani’nin (a.s) kabrini ziyaret etme konusunda şöyle bir rivayet nakletmektedir: Rey şehrinden birisi İmam Ali Naki’nin (a.s) yanına giderek şöyle der: Hz. Seyyidu’ş-Şüheda’nın (a.s) (Hz. Hüseyin) ziyaretine müşerref oldum.
İmam (a.s) şöyle buyurdu: Sizin yanınızda olan Abdülazim’in kabrini ziyaret etmiş olsaydın, Hüseyin b. Ali’nin (a.s) kabrini ziyaret etmiş kimse gibi olurdun.[21]
Fazilet ve Erdemleri
Allame Hilli, biyografisinde onu takvalı bir âlim olarak tanıtmıştır.[22] Muhaddis Nuri, Abdülazim Hasani’nin (a.s) fazileti hakkında Sahib b. İbad’ın risalesinden şöyle nakletmektedir: O, takvalı, günahlardan sakınan, emanete riayet eden, sözünde sadık, dinde âlim, tevhit ve adalete inanan ve çok sayıda hadise vâkıf olan birisiydi.[23] Takva ve doğruluğu İmamların (a.s) yanında makamının yücelmesine sebep oldu.[24]
Masum İmamların Açıklamasında
İmam Hadi (a.s) Abdülazim’in Samerra’ya yaptığı seferinde onu tasdik ederek onaylamıştır. İmam Hadi (a.s) Abdülazim Hasani’ye şöyle hitap etmektedir: "Ey Ebu’l Kasım! Gerçekten sen hak üzere bizim velimizsin… Sen, Allah’ın beğendiği dini bizden öğrendin… Allah seni sabit sözle dünya ve ahirette sabit kadem kılsın."[25] İmam Hadi (a.s) ile Şah Abdülazim (a.s) arasında geçen bu diyalog “Hadis-i Arz-ı Din” diye meşhurdur.
İlmî Makamı
Ebu Turab Rüyani şöyle demektedir: Ebu Hammad Razi’den şöyle duydum: Samerra’da İmam Hadi’nin yanına giderek kendisine helal ve haram konularında bazı sorular yönelttim… Veda etme kastıyla kalktığımda Hz. İmam (a.s) şöyle buyurdu: "Helal, haram (teşhisi) konularında ve din işlerinde zorlandığın bir konu olursa, Abdülazim b. Abdullah Hasani’ye sor ve benim selamımı ona ilet." [26]
Abdülazim’in Rivayetleri
Hadis kitaplarında ve rivaî metinlerde Abdülazim Hasani’den (a.s) yüzün üzerinde hadis nakledilmiştir. Bu da onun ne kadar çok hadis naklettiğini ortaya koymaktadır. Sahib b. İbad şöyle demektedir: Kendisi çok sayıda rivayet ve hadise vâkıftır; İmam Cevad (a.s) ve İmam Hadi’den (a.s) hadis nakletmektedir.[27] Kendisine ait “Hutebu Emirül Mü'minin”[28] ve “Yevm ve Leyle”[29] adlı kitapları da vardır.
Anlaşıldığı kadarıyla, Tahir ve pak İmamlardan (a.s) nakledilen hadisler, zikir şeklinde rivayet edilmiştir. Her mükellef gece ve gündüzün tüm vakitlerinde farz ve müstehap amel olarak, bunları yerine getirebilir.[30] Kendisinin “Abdülazim Hasani’den Rivayetler” diye kitapları da vardır.[31]
Bir grup Şia büyükleri de Abdülazim Hasani’den hadisler nakletmiştir. Şeyh Saduk, ondan “Camiu’l Ahbar-i Abdülazim” adıyla bir hadis mecmuasını bir araya getirmiştir.[32]
Abdülazim Hasani’nin, İmamlardan (a.s) vasıtasız olarak naklettiği hadisler şu şekildedir: İmam Rıza’dan (a.s) 2 hadis, İmam Cevad’dan (a.s) 26 hadis ve İmam Hadi’den (a.s) 9 hadis. Vasıta ile naklettiği hadislerin sayısı ise, 65’tir.
Hakkında Yazılan Eserler
Hicri şemsi 1392 (2013) yılında Abdulazim Hasani’nin (a.s) türbesindeki Şeyh Saduk toplantı salonunda, Abdulazim Hasani’yi anmak ve şahsiyetini tanıtmak amacıyla bir kongre düzenlenmiştir. Düzenlenen bu kongrede derlenen eserler 29 ciltte yayımlanmıştır. O eserlerden bazıları aşağıda yer almaktadır.
- Cennetü’n-Naim ve’l İyşu’s-Selim fi Ahvali’s-Seyyidi’l-Kerim ve’l Muhaddisi’l-Âlim Abdülazim el-Hasani (a.s), yazar: Bakır Kocuri Mazenderani.[33]
- Risaletun fi Fadl-i Seyyidina Abdulazim Hasani el-Medfun bi’r-Rey, Yazar: Sahib bin İmad.
- Ahbar-i Abdulazim bin Abdullah bin Ali bin Hasan bin Zeyd bin Hasan bin Ali bin Ebi Talib (a.s) Yazar: Şeyh Saduk ve ez-Zaria kitabındaysa ‘‘Hayatu Abdulazim Hasani’’ adıyla zikredilmiştir.
- Cennatu’n-Naim fi Ahvali Seyyidina eş-Şerif Abdulazim, Arapça, Yazar: Molla İsmail Kezazi Eraki, öl.h.k 1236.
- Ruh ve Reyhan, Ya Cennetu’n-Naim ve’l-İyşu’s-Selim fi Ahvali Seyyidu’l-Kerim ve’l-Muhaddisi’l-Alim Abdulazim Hasani, Farsça: Yazar: Hacı Şeyh Bakır Kecveri Mazandarani, öl.h.k 1255.
- Et-Tezkiretu’l-Azime, Arapça, Yazar: Hacı Şeyh Muhammed İbrahim el-Kelbasi, öl.h.k 1362.
- El-Hasaisu’l-Azime fi Ahvali es-Seyyid Ebi’l-Kasım Abdulazim bin Abdullah Hasani (a.s) Yazar: Şeyh Cevad Şah Abdulazim, öl.h.k 1355.
- Abdulazim Hayatuhu ve Müsneduhu
- Müsnedu Hazreti Abdulazim Hasani, Farsi, Yazar: Azizullah Atarudi Kuçani, öl.h.ş 1392.
- Aşinayi ba Hazreti Abdulazim Hasani (a.s) ve Mesadiri Şerh-i Hali U, Yazar: Rıza Üstadi.
- Berresiyi Kulliyi Rivayat-i Hazreti Abdulazim Hasani (a.s) Yazar: Muhammed Kazim Rahman Sitayeş.
- Şinahtname-i Hazreti Abdulazim Hasani ve Şehr-i Rey, Yazar: Seyyid Muhammed Hüseyin Hekim ve Ali Ekber Zamani Nejad.
- Mecmua-i Makalat-i Kongre-i Hazreti Abdulazim Hasani (a.s).
- Hikmetname-i Hazreti Abdulazim Hasani (a.s) Farsça, Yazar: Muhammed Muhammed Rey Şehri.
- Abdulazim Hasani el-Alimu’l-Fakih ve’l-Muhaddisi’l-Mutemin, Siretuhu ve Müsneduhu, Arapça, Yazar: Ahmet bin Hüseyin el-Abidan.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Ez-Zeria, c. 7, s. 169. Ber Astan-ı Keramet, s. 5.
- ↑ Umdetu't-Talib, s. 94.
- ↑ Ricalu'n-Necaşi, s. 248.
- ↑ Er-Revaşihu’s-Semaviyye, s. 86.
- ↑ Cennetu’n-Neim, c. 3, s. 390. Umdetu't-Talib, s. 94.
- ↑ Münteha’l-A’mal, c. 1, s. 585.
- ↑ Ez-Zeria, c. 7, s. 190.
- ↑ Mu'cem Ricalu'l-Hadis, c. 11, s. 53.
- ↑ Rical-i Tusi, s. 401.
- ↑ Abdülazim el-Hasani Hayatuhu ve Müsneduhu, s. 37.
- ↑ Ber Astan-ı Keramet, s. 7.
- ↑ Cennetu’n Naim, c. 4, s. 131.
- ↑ Ricâlü'n-Necâşî, s. 248.
- ↑ Ez-Zeria, c. 7, s. 290.
- ↑ Ricâlü'n-Necâşî, s. 248.
- ↑ El-Fihrist, s. 193.
- ↑ El-Müntehab, s. 8.
- ↑ Cennetu’n Naim, c. 5, s. 360.
- ↑ Hatime Müstedrek, c. 4, s. 405.
- ↑ Umdetu't Talib, s. 94. Ber Astan-ı Keramet, s. 12.
- ↑ Sevabu'l-A'mal, s. 99.
- ↑ Hülasatü’l-Ekval, s. 226.
- ↑ Hatime Müstedrek, c. 4, s. 404.
- ↑ Ber Astan-ı Keramet, s. 9.
- ↑ Emali, s. 419 ve 420. Ravzatu’l-Vaizin, s. 31 ve 32.
- ↑ Müstedreku’l-Vesail, c. 17, s. 321.
- ↑ Musnedu'l-İmami'l-Cevad, s. 302.
- ↑ Rical-i Necaşî, s. 247.
- ↑ Ez-Zeria, c. 7, s. 190.
- ↑ Cennetu’n-Naim, c. 5, s. 182.
- ↑ Hatime Müstedrek, c. 4, s. 404.
- ↑ El-Hidayet, s. 174. (mukaddime)
- ↑ İran Kitaplarını Tanıtım Veri Tabanı.
Bibliyografi
- İbn-i Anbe, Cemalettin, Umdetu’t Talib fi Ensabi Al-i Ebi Talib, Necef, el-Matbaatu’l Haydariye, h. 1380.
- Tahrani, Ağa Bozorg, ez-Zeria ila Tesanifi’ş Şia, Beyrut, Daru’l Edva, h. 1403.
- Hilli, Hasan b. Yusuf, Hülasatu’l Ekval fi Marifeti’r Rical, Tahkiki Cevad Kayyumi, Neşru’l Fekahet, h. 1417.
- Hoyî, Ebu’l Kasım, Mu’cem Ricali’l Hadis, h. 1413.
- Saduk, Muhammed b. Ali, Sevabu’l A’mal ve İkabu’l A’mal, Kum, eş-Şerifu’r Razi, h. 1368.
- Saduk, Muhammed b. Ali, el-Hidayet, Kum, Müessese el-İmam el-Hadi, h. 1418.
- Saduk, Muhammed b. Ali, El-Emali, Kum, Müessese el-Bi’set, h. 1417.
- Tureyhi, Fahrettin, el-Muntehab fi Cemi’l Merasi ve’l Huteb, Necef, h. 1369.
- Tusi, Muhammed b. Hasan, el-Fihrist, tahkik Cevad Kayyumi, Neşru’l Fekahet, h. 1417.
- Atarudi, Azizullah, Musnedu'l-İmami'l-Cevad (a.s), Meşhed, Astan-ı Kudsi Razavi.
- Atarudi, Azizullah, Abdülazim el-Hasani Hayatuhu ve Müsneduhu, Kum, daru’l Hadis, h. 1383.
- Kummi, Şeyh Abbas, Münteha’l A’mal fi Tevarihi’n Nebi ve’lal, Kum, Delili Ma, ş. 1379.
- Necaşi, Ahmed b. Ali, Ricâlü'n-Necaşi, Kum, Müessese en-Neşru’l İslami, h. 1416.
- Nuri, Mirza Hüseyin, Müstedreku'l-Vesail ve Müstenbitu’l-Mesail, Beyrut, Alulbayt, h. 1408.
- Nuri, Mirza Hüseyin, Hatime Müstedreku’l-Vesail, Kum, Alulbayt, h. 1415.
- Nişaburi, Muhammed b. El-Fital, Ravzatu’l Vaizin, Kum, eş-Şerifu’r-Razi.
- Mir Damad, Muhammed Bakır b. Muhammed, Er-Revaşihu’l-Semaviyye, tahkik Nimetullah Celili, Daru’l Hadis, h. 1422, ş. 1380.
- Vaiz Kocuri, Muhammed Bakır b. İsmail, Ruh ve Reyhan ya Cennetü’n-Naim ve’l İyşu’s-Selim fi Ahvali Seyyid Abdülazim el-Hasani, Kum, Daru’l Hadis, ş. 1382.
- Ber Astan-ı Keramet (Hz. Abdülazim ve Civardaki İmamzadelerin yaşam ve ziyaretnameleri), Daru’l Hadis, 1392.