İçeriğe atla

Züleyha

wikishia sitesinden
Züleyha
Kişisel Bilgiler
İsimZüleyha • Zelyahe
Takma adAzîz’in hanımı
Yaşadığı yerMısır
Uzmanlık Bilgiler
BağlıYusuf Suresi
DiğerKur'an'da “el-leti hüve fî beyti-hâ” ve “imra'etü’l-azîz”.


Züleyhâ (Arapça: زُلِیْخا), Kur'an'da kıssası Hz. Yusuf (a.s) ile birlikte anlatılan Mısır azîzinin hanımıdır.[1] Kur'an'da Züleyha ismi geçmemekte, yalnızca “el-leti hüve fî beyti-hâ” (Yûsuf’un onun evinde bulunduğu kadın)[2] ve “imra'etü’l-azîz” (Azîz’in hanımı)[3] şeklinde anılmaktadır.[4] Ancak bazı tefsiri [5], târihi [6] ve hadisi kaynaklarda [7] onun ismi Züleyha olarak geçmektedir. Ehl-i Sünnet müfessirlerinden Fahreddin er-Razi, bu ismin güvenilir bir kaynağa dayanmadığını belirtmiştir.[8] Bazı kaynaklarda ise Azîz’in hanımının adı "Zelyahe" olarak geçmektedir.[9]

Kur'an ve Tevrat'ın bazı kısımlarında Yusuf ile Züleyha’nın hikayesi anlatılmıştır.[10] Bazı araştırmacılara göre Kur'an ile Tevrat’ın bu hikayeyi anlatışında farklılıklar vardır.[11] Kur'an’a göre, Züleyha Yasuf’tan cinsel yakınlık talebinde bulunmuştur; fakat Yasuf “Rabbinin delilini gördü” ve kapıya doğru kaçtı.[12] Şii müfessirlerden Nasır Mekârim Şirazi, Yusuf’un ilâhi yardımla bu günah ortamından kurtulduğunu belirtir [13]. Züleyhâ, Yûsuf’a yetişip gömleğini yırttı.[14] Kapının önünde Yusuf ve Züleyha, Aziz ile karşılaştılar.[15] Züleyha ve Yusuf birbirlerini suçladılar.[16] O anda, Züleyhâ’nın akrabalarından biri şahitlik etti: “Eğer Yusuf’un gömleği arkadan yırtılmışsa, doğruyu söyleyen Yusuf’tur”. [17] Böylece Yusuf’tan zina suçu kalkmış oldu. [18]

Bazı rivayetlere göre, Yusuf lehine şahitlik eden kişi Züleyha’nın üç aylık yeğeniydi[19] ve Allah’ın kudretiyle konuşmuştu.[20] Ancak bazı diğer rivayetlerde bu şahidin akıllı bir adam olduğu belirtilmektedir.[21] Bazı müfessirlerin nakline göre, Züleyha’nın talebiyle Yusuf zindana atıldı.[22] Ancak bir süre sonra Züleyha günahını ve Yusuf’un doğruluğunu itiraf etti [23].

Züleyha güzel, zengin[24] ve putperest bir kadındı.[25] Kocasıyla çocuğu olmuyordu.[26] Bazı kaynaklara göre, Züleyha ihtiyarlık döneminde tevbe etmiş, tevhid inancını benimsemiş ve Yusuf’un (a.s) duasıyla gençleşerek onunla evlenmiştir.[27] Bu evlilikten iki çocukları olduğu rivayet edilmiştir.[28] Ancak bazı araştırmacılar, bu tür rivayetlerin sened ve metin açısından problemler taşıdığını, ayrıca içeriklerinin Tevrât kaynaklı olduğunu belirtmişlerdir.[29]

Yapılan araştırmalara göre, Züleyha sûfî düşünceyi derinden etkilemiştir[30] Denilmiştir ki, sûfîler Züleyhâa’nın hal ve davranışlarını çok övmüş ve onun tavırlarından hareketle kendi tasavvufî görüşlerini dile getirmişlerdir.[31] Züleyha’nın Hz. Yûsuf’a (a.s) olan aşkı, Farsça, Türkçe ve Avrupa edebiyatı da dahil olmak üzere dünya edebiyatında geniş yankı bulmuştur.[32]

Kaynakça

  1. ↑ Esedî, "Züleyhâ", s. 416.
  2. ↑ Yûsuf Sûresi, 23. âyet.
  3. ↑ Yûsuf Sûresi, 30. âyet.
  4. ↑ Esedî, "Züleyhâ", s. 414.
  5. ↑ Meselâ bkz. Mukâtil, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, 1423 h.k, c. 2, s. 327; Kummî, Tefsîru’l-Kummî, 1404 h.k, c. 1, s. 357; Tabersî, Mecmau’l-beyân, 1372 h.ş, c. 5, s. 340.
  6. ↑ Meselâ bkz. Mukaddesî, el-Bed' ve’t-târîh, Mektebetü’s-sekâfeti’d-dîniyye, c. 3, s. 68; İbn Haldûn, Târîhu İbn Haldûn, 1408 h.k, c. 2, s. 45; İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam, 1412 h.k, c. 1, s. 315.
  7. ↑ Meselâ bkz. Şeyh Sadûk, İlelü’ş-şerâyi‘, 1385 h.ş, c. 1, s. 55; Hazzâz Râzî, Kifâyetü’l-’as̱er, 1401 h.k, s. 264; Râvendî, Kasasu’l-enbiyâ, 1409 h.k, s. 136.
  8. ↑ Fahreddîn er-Râzî, Mafâtîhu’l-gayb, 1420 h.k, c. 18, s. 435.
  9. ↑ Deylemî, A’lâmü’d-dîn, 1408 h.k, s. 429.
  10. ↑ Meselâ Yûsuf Sûresi, 23-32. âyetler; Tevrât, Tekvîn, bab 39, âyetler 7-20.
  11. ↑ Sâdıkî, "Kur'an-ı Kerîm ve Tevrât’ta Yusuf ve Züleyha kıssasının mukayeseli bir bakışı", s. 101-103.
  12. ↑ Yûsuf Sûresi, 23-25. âyetler.
  13. ↑ Mekkârim Şîrâzî, Tefsîr-i Nemûne, 1374 h.ş, c. 9, s. 374.
  14. ↑ Yûsuf Sûresi, 25. âyet.
  15. ↑ Yûsuf Sûresi, 25. âyet.
  16. ↑ Yûsuf Sûresi, 25-26. âyetler.
  17. ↑ Yûsuf Sûresi, 26-27. âyetler.
  18. ↑ Yûsuf Sûresi, 28-29. âyetler.
  19. ↑ Tabersî, Mecmau’l-beyân, 1372 h.ş, c. 5, s. 347.
  20. ↑ Kummî, Tefsîru’l-Kummî, 1404 h.k, c. 1, s. 343.
  21. ↑ Tabersî, Mecmau’l-beyân, 1372 h.ş, c. 5, s. 347.
  22. ↑ Tabersî, Mecmau’l-beyân, 1372 h.ş, c. 5, s. 354; Beyzâvî, Envâru’t-tenzîl, 1418 h.k, c. 3, s. 163.
  23. ↑ Yûsuf Sûresi, 51. âyet.
  24. ↑ Kummî, Tefsîru’l-Kummî, 1404 h.k, c. 1, s. 357.
  25. ↑ Şeyh Sadûk, Uyûn-i ahbâri’r-Rızâ (a.s), 1378 h.k, c. 2, s. 45.
  26. ↑ Kâşânî, Minhâcu’s-sâdikîn fî ilzâmi’l-muhâlifîn, 1336 h.ş, c. 5, s. 28.
  27. ↑ Feyz-i Kâşânî, Tefsîru’s-sâfî, 1415 h.k, c. 3, s. 52.
  28. ↑ Kurtubî, el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân, 1364 h.ş, c. 9, s. 214.
  29. ↑ Maârif ve diğerleri, "Züleyhâ ile Hz. Yûsuf’un evliliği hakkında fırkaların tefsîrî rivâyetlerinin incelenmesi", s. 26.
  30. ↑ Pâkmehr, "Beşinci ve yedinci yüzyıl sûfî ve şâirlerinin düşüncesinde Züleyhâ", s. 149.
  31. ↑ Pâkmehr, "Beşinci ve yedinci yüzyıl sûfî ve şâirlerinin düşüncesinde Züleyhâ", s. 149.
  32. ↑ Hüsrevî, "İslâmî edebiyatta Yûsuf ve Züleyhâ kıssasının mukayeseli araştırması", s. 71; Sâdî, Sâdî'nin gazelleri, 1342 h.ş, s. 5, gazel 5; Sâdî, Bûstân, 1372 h.ş, dokuzuncu bâbda tevbe ve doğru yol, Hz. Yûsuf ve Züleyhâ hikâyesi, s. 417.

Bibliyografi

  • İbn Cevzî, Abdürraḥmân bin Alî, el-Muntaẓam fî Târîḫi’l-ümem ve’l-mülûk, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412 h.k.
  • İbn Ḫaldûn, Abdürraḥmân bin Muḥammed, Târîḫu İbn Ḫaldûn, Beyrut, Dâru’l-Fikr, 1408 h.k.
  • Esedî, Alî, "Züleyḫâ", Dâʾiretu’l-Maârif-i Ḳurʾân-ı Kerîm, c. 14, Kum, Bûstân-ı Kitâb, 1395 h.ş.
  • Beyżâvî, Abdullâh bin Umer, Envârü’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Teʾvîl, Beyrut, Dâru iḥyâʾi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418 h.k.
  • Pâkmehr, Alî, «زلیخا در اندیشه شاعران و عارفان قرن پنجم تا هفتم», Fars Edebiyâtı Taḫaṣṣuṣî Mecrası (Meşhed Âzâd Üniversitesi), sayı 46, Güz 1394 h.ş.
  • Ḫazzâz Râzî, Alî bin Muḥammed, Kifâyetü’l-Eser fî’n-Naṣs ale’l-Eʾimme’l-iṯnâ Aşer, Kum, Beydâr, 1401 h.k.
  • Ḫosrevî, Zehrâ, «پژوهش تطبیقی داستان یوسف و زلیخا در ادبیات اسلامی», Dânişnâme Mecellesi (Ulûm ve Teḥḳīḳât Şubesi), sayı 2, 1388 h.ş.
  • Deylemî, Ḥasan bin Muḥammed, Alâmü’d-Dîn fî Ṣıfâti’l-Müʾminîn, Kum, Müʾessesetü Âli’l-Beyt (a.s) li-iḥyâʾi’t-Türâs̱, 1408 h.k.
  • Râvendî, Ḳuṭbü’d-Dîn Saîd bin Hibetullâh, Ḳıṣaṣü’l-Enbiyâʾ (a.s), Meşhed, Merkez-i Peżûhişhâ-yi İslâmî, 1409 h.k.
  • Şeyḫ Ṣadûḳ, Muḥammed bin Alî, Uyûnü Aḫbâri’r-Riżâ (a.s), taḥḳīḳ: Mehdî Lâciverdî, Tahran, Neşr-i Cihân, 1378 h.k.
  • Şeyḫ Ṣadûḳ, Muḥammed bin Alî, İlelü’ş-Şerâyi, Kum, Dâverî, 1385 h.ş.
  • Ṣâdiḳî, Seyyid Maḥmûd, «نگاهی تطبیقی به داستان یوسف و زلیخا در قرآن مجید و تورات», Mecelle-i Edebiyât-i Tetbîḳî, sayı 4, Zemistân 1386 h.ş.
  • Ṭabersî, Fażl bin Ḥasan, Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Ḳurʾân, Tahran, Nāṣır Ḫusrev, 1372 h.ş.
  • Faḫr Râzî, Muḥammed bin Umer, Mefâtîḥu’l-Ğayb, Beyrut, Dâru iḥyâʾi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420 h.k.
  • Feyż-i Kâşânî, Mullâ Muḥsin, Tefsîrü’ṣ-Ṣâfî, taḥḳīḳ: Ḥüseyn Alemî, Neşriyyât-ı Ṣadr, Tahran, 2. bs., 1415 h.k.
  • Ḳurṭubî, Muḥammed bin Aḥmed, el-Câmi li-Aḥkâmi’l-Ḳurʾân, Tahran, Nāṣır Ḫusrev, 1364 h.ş.
  • Ḳummî, Alî bin İbrâhîm, Tefsîrü’l-Ḳummî, taḥḳīḳ ve taṣḥîḥ: Seyyid Ṭayyib Mûsevî Cezâʾirî, Dâru’l-Kitâb, Kum, 3. bs., 1404 h.k.
  • Kâşânî, Mullâ Fetḥullâh, Tefsîrü Minhâci’ṣ-Ṣâdıḳîn fî İlzâmi’l-Muḫâlifîn, Ketâbfuruşî-i Muḥammed Ḥasan İlmî, Tahran, 1336 h.ş.
  • Mekârim Şîrâzî, Nāṣır, Tefsîrü’n-Nemûne, Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Tahran, 1374 h.ş.
  • Maârif, Mecîd ve diğ., «بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا», Dû-Faṣlnâme-i Ḥadîs̱-Peżûhî, sene 7, sayı 13, 1394 h.ş.
  • Maḳâtil, İbn Süleymân, Tefsîr-i Maḳâtil bin Süleymân, Beyrut, Dâru iḥyâʾi’t-Türâs̱, 1423 h.k.
  • Muḳaddesî, Muṭahhar bin Ṭâhir, el-Bedʾ ve’t-Târîḫ, Mektebetü’ṯ-Ṯeḳāfeti’d-Dînîyye, t.y.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Züleyha&oldid=97134" sayfasından alınmıştır