Hayya ala Hayri-l Amel

wikishia sitesinden
(Haydi amellerin en hayırlısına sayfasından yönlendirildi)

Hayya ala hayri-l amel (Arapça: حَیَّ عَلیٰ خَیرِ العَمل) veya Hayyala (Arapça: حَیعَلَه) "en güzel amelde acele etmek" anlamına gelen ezan ve kamet kelimelerindendir. Rivayetlere göre bu tabir Hz. Peygamber (s.a.a) zamanında ezanın bir parçası iken ikinci halife Müslümanları cihada teşvik etmek için bu lafzı ezandan çıkarmıştır.

Şialar ezanda ve kamette hayya ala hayri-l amel lafzını söylerler. Ancak Sünniler bu sözü ezanda kullanmazlar. Böylece hayya ala hayri-l amel sözü Şiaların bir sembolü haline geldi. Buna karşılık Sünnilerde sadece sabah ezanında okunan “الصلاةُ خَیرٌ مِنَ النَّوم” (namaz uykudan hayırlıdır) sözü de Ehl-i Sünnet'in bir simgesi haline gelmiştir. Es salatu hayrun mine'n nevm “الصلاة خیر من النوم” (namaz uykudan hayırlıdır) sözü, ikinci halife zamanında sabah ezanına eklenmiştir ve Şia nazarında bidattir.

Yeri ve Önemi

Hayya ala hayri-l amel lafzı "En hayırlı amelde acele et" anlamına gelen ezan ve kamet tabirlerinden biridir. Bu cümle, ezan ve kamet konusunda Şialar ile Sünniler arasındaki farklardan biridir. [1] Bazen "Hayale" olarak da anılır. [2]

Hayya ala Ezanın bir parçası mı?

Şia fıkıhçılar, hayya ala hayri-l amel lafzının Hayya ala-l Felah'tan (haydi kurtuluşa) sonra okunan bir söylem olmasıyla birlikte ezan ve kametin bir parçası olarak kabul ederler. [3] Ancak Ehl-i Sünnet fakihleri hayya ala hayri-l amel lafzını ezandan saymazlar ve sabah ezanında da bunun yerine es salatu hayrun mine'n nevm lafzını okumayı da müstehap sayarlar. [4] Ayrıca Sünnilere göre ezanda hayya ala hayri-l amel lafzını söylemek de mekruhtur. [5]

Rivayetlere göre Peygamber (s.a.a) zamanında hayya ala hayri-l amel lafzı ezanın bir parçasıydı. [6] Abdullah bin Ömer, [7] Bilal Habeşi [8] ve Ebu Mahzure[9] gibi bazı sahabelerin bu lafzı ezanda okuduklarına dair rivayetler de bulunmaktadır.

Ezanın Değiştirilmesi

Ömer bin Hattab'ın halifeliği döneminde onun emriyle hayya ala hayri-l amel lafzı ezandan çıkarıldı. [10] Şeyh Saduk'un İbn-i Abbas'tan aktardığına göre ikinci halifenin bunu yapmasındaki amacı insanların namazın en hayırlı amel olduğunu öne sürerek cihattan dönmemesini engellemekti. [11] İmam Kazım'ın (a.s) bir rivayetinde ikinci halifenin bunu yapmasının asıl sebebinin Müslümanların vilayete yönelmesinin önüne geçmekti; her ne kadar bu lafız insanların cihattan dönmesini engellemek için görünse de hakikat budur. [12] Maaniyü-l Ahbar kitabında anlatan bir rivayette İmam Sadık’a (a.s) hayya ala hayri-l amel lafzı ile ilgili yöneltilen bir soruya cevaben en iyi ameli vilayet olarak kabul ettiğini belirtmiştir. [13]

Mezhebin Bir Sembolü Olarak Ezan

Hayya ala hayri-l amel lafzı, Şia sembollerinden biri olmuştur. Bu nedenle Şia hükümetlerinde ezanda bu lafzı söylemek yaygındı; Ancak Sünni yöneticiler onu ezandan kaldırdılar.

  • H. Kameri 169'da Hüseyin bin Ali'nin (Şehit Fah) ayaklanması sırasında Medine'yi ele geçirdiklerinde müezzini sabah ezanında bu lafzı okumaya zorladılar. Medine hükümdarı ezanda bu lafzı duyunca kaçtı. [14]
  • Mısır'da Fatımiler (H. Kameri 297-567) döneminde hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okunmuştur. [15] H. Kameri 359 yılında İbnü't-Tutun mescidinde ilk defa hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okunmuştur. [16] Elbette Selahaddin Eyyubi, Mısır'ı fethettikten sonra bu lafzı ezandan tekrar kaldırmıştır. [17]
  • Al-i Büveyh (Hükümeti H. K. 324-448) devletinde hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okunurdu ama Selçuklular iktidara gelince bu lafzı ezandan kaldırıldı. [18]
  • H. Kameri 441 yılında Bağdat'ın Kerh semtinde mezhep çatışması yaşandı. Şialar hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okumaktaydı. [19] H. Kameri 448 yılında devrin hükümdarının emriyle oradaki ezandan "hayya ala hayri-l amel" kaldırılmış ve bunun yerine “Es-Selati Hayrun mine-n Nevm” (namaz uykudan hayırlıdır) lafzı eklenmiştir. [20]
  • Olcaytu (H. Kameri 616-716), Şialiğe geçtikten sonra ezan da hayya ala hayri-l amel ile okunmaya başlandı. [21]

Sünni Ezanın Sembolü

Hayya ala hayri-l amel lafzı yerine getilen "namaz uykudan hayırlıdır" veya "tesvib" tabiri, Sünnî ezanının bir sembolüdür. [22] İmamiye ve Zeydiye Şiaları tesvibi (namaz uykudan hayırlıdır lafzını) bidat olarak kabul etmektedirler; [23] Çünkü sahabenin sözleri ve eylemleri buna delil olmayıp sadece masumların sözleri, fiilleri ve rivayetleri delil gösterilmektedir. [24]

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Amuli, Hayya ala Hayri'l Amel fi'l Ezan, s. 52.
  2. ↑ Makdisi (مقدسی), Ehsenu't-Tekasim, H. 1411, s. 40, 238.
  3. ↑ Seyyid Murtaza, El-İntisar (الانتصار), H. 1415, s. 137.
  4. ↑ Bkz: Ceziri, El-Fıkhu ala'l Mezahibu'l Erba'a, H. 1424, c. 1, s. 283.
  5. ↑ Bkz: Nevevi, El-Mecmua Şerhü'l Mezheb, Daru'l Fikr, c. 3, s. 198.
  6. ↑ Bkz: Beyhaki, El-Sünenü'l Kübra, H. 1424, c. 1, s. 625.
  7. ↑ Malik bin Enes, El-Muvatta', El-Mektebetu'l İlmiyye, c. 1, s. 55; Beyhaki, El-Sünenü'l Kübra, H. 1424, c. 1, s. 625.
  8. ↑ Beyhaki, El-Sünenü'l Kübra, H. 1424, c. 1, s. 625.
  9. ↑ Ezan (عزان), Hayya ala Hayri'l Amel, H. 1419, s. 21.
  10. ↑ Teftazani, Şerhü'l Mekasid, H. 1409, c. 5, s. 283.
  11. ↑ Saduk, Elelu'ş Şarai, H. Ş. 1385, c. 2, s. 368.
  12. ↑ Saduk, Elelu'ş Şarai, H. Ş. 1385, c. 2, s. 368.
  13. ↑ Saduk, Maaniyu'l Ahbar, H. 1399, s. 41.
  14. ↑ Ebu'l Ferec İsfahani, Mukatilu't Talibin, Daru'l Marife, s. 375.
  15. ↑ İbni Haldun, Divanu'l Mübteda, H. 1408, c. 4, s. 61.
  16. ↑ İbni Esir, El Kamil, H. 1385, c. 8, s. 590.
  17. ↑ İbni Kesir, El Bidaye ve'n Nihaye (البدایة و النهایة), H. 1407, c. 12, s. 263.
  18. ↑ Halebi, El Siretu'l Halebiye, Daru'l Kutubu'l İlmiyye, c. 2, s. 136.
  19. ↑ İbni Esir, El Kamil, H. 1385, c. 9, s. 561.
  20. ↑ İbni Esir, El Kamil, H. 1385, c. 9, s. 632.
  21. ↑ Kaşani, Tarih-i Olcaytu, H. Ş. 1348, s. 100.
  22. ↑ Bkz: Malik bin Enes, El-Muvatta', El-Mektebetu'l İlmiyye, c. 1, s. 54.
  23. ↑ Seyyid Murtaza, El Semailu'n Nasiriyat (السمائل الناصریات), H. 1417, s. 183.
  24. ↑ Araştırmacı Damad, Mebahis-i ez Usul Fıkıh (مباحثی از اصول فقه), H. Ş. 1362, c. 2, s. 45.

Bibliyografya

  • İbni Esir, Ali bin Beykerem, El Kamil fi't Tarih, Beyrut, Daru'n Sadr-Daru'n Beyrut, H. 1385/1965.
  • İbni Haldun, Abdurrahman bin Muhammed, Divanu'l Mübteda ve'l Haber (دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الاکبر), Halil Şehadet'in Araştırması, Beyrut, Daru'l Fikr, Ta El Saniye (ط الثانیة), H. 1408/1988.
  • İbn Kesir, İsmail bin Ömer, El Bidaye ve'n Nihaye, Beyrut, Daru'l Fikr, H. 1407/1986.
  • Ebu'l Ferec İsfahani, Ali bin Hüseyin, Mukatilu't Talibin, Seyyid Ahmed Sakar'ın Araştırması, Beyrut, Daru'l Marife, Bita.
  • Beyhaki, Ahmed bin Hüseyin, El Sünenü'l Kübra, Muhammed Abdulkadir A'ta'nın Araştırması, Beyrut, Daru'l Kutubu'l İlmiyye, El Tab'etu's Salise (الطبعة الثالثة), H. 1424/2003.
  • Teftazani, Saduddin, Şerhu'l Mekasid, Abdurrahman Amire'nin Araştırması, Kum, Eş-Şerifu'r Rıza (الشریف الرضی), Kum, H. 1409.
  • Ceziri, Abdurrahman bin Muhammed Avaz, El Fıkhu ale'l Mezahib Erba'a (الفقه علی المذاهب الاربعه), Beyrut, Daru'l Kutubu'l İlmiyye, H. 1424/2003.
  • Halebi, Ali bin İbrahim, El Siratu'l Halebiyye, Daru'l Kutubu'l İlmiyye, Bica,Bita.
  • Hayr, Abdurrahman, Tesvib veya Hayya ala Hayri'l Amel, El Hadi, Yıl: 7, Sayı: 2,0, H. 1401.
  • Zehebi, Muhammed bin Ahmed, Tarihü'l İslam (تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام), Ömer Abdusselam Tedmüri'nin Araştırması, Beyrut, Daru'l Kutubu'l Arabi, 2. Baskı, H. 1413/1993.
  • Seyyid Murtaza, Ali bin Hüseyin, El İntisar (الانتصار فی انفرادات الامامیة), Kum, İslami Yayınlar Ofisi, H. 1415.
  • Seyyid Murtaza, Ali bin Hüseyin, El Mesailu'n Nasiriyat, Tahran, Rabitetu's Sekafe (رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیة), H. 1417.
  • Şeyh Saduk, Muhammed bin Ali, Alelu'ş Şarai, Kum, Daveri Yayınları, H. 1385.
  • Şeyh Saduk, Muhammed bin Ali, Maaniyu'l Ahbar, Beyrut, Daru'l Marife (دار المعرفة للطباعة و النشر), H. 1399.
  • Şeyh Saduk, Muhammed bin Ali, Men la Yehzaratu'l Fakih (من لایحضره الفقیه), Kum, İslami Yayınlar Ofisi, H. 1413.
  • Amuli, Seyyid Cafer Murtaza, Hayya ala Hayri'l Amel fi'l Ezan, Yıl: 5, Sayı: 6, H. 1398 Muharrem.
  • Ezan, Muhammed Salim, Hayya ala Hayri'l Amel (حی علی خیر العمل بین الشریعة و الابتداع), Yemen, 1. Baskı, H. 1419.
  • Kaşani, Abdullah bin Muhammed, Tarih-i Olcaytu, Mahin Hanbeli'nin Çabalarıyla, Tahran, Tercüme ve Kitap Yayınlama Kurulu, H. Ş. 1348.
  • Malik bin Enes, Muvatta' (موطأ مالک بروایة محمد بن الحسن الشیبانی), Abdulvahab Abdullatif'in Araştırması, Bica, El Mektebetü'l İlmiyye, 2. Baskı, Bina.
  • Makdisi, Muhammed bin Ahmed, Ehsenu't Tekasim (احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم), Kahire, Mektebetu Medbuli, 3. Baskı, H. 1411.
  • Nevevi, Yahya bin Şeref, El Mecmua Şerhu'l Mezheb, Daru'l Fikr, Bica,Bita.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Hayya_ala_Hayri-l_Amel&oldid=90195" sayfasından alınmıştır