Gureru'l Hikem ve Dureru'l Kelim (kitap)

Öncelik: b, kalite: c
linksiz
resimsiz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
(Gurerü'l-hikem ve dürerü'l-kelim sayfasından yönlendirildi)


Gureru'l Hikem
Kitap hakkında bilgiler
Kitap ismiGureru'l Hikem ve Dureru'l Kelim
YazarEbu’l Fetih Amidi
YöntemRivayi
DiliArapça
Cilt sayısı1 cilt
Yayın evi hakkında bilgiler
YayıneviDaru'l Kutubu'l İslamiyye


Gureru’l Hikem ve Dureru’l Kelim (Arapça: غُرَرُ الحِکَم و دُرَرُ الکَلِم) kitabı, hicri beşinci yüzyıl âlimlerinden Ebu’l Fetih Abdulvahid Amidi tarafından yazılmış olup, Müminlerin Emiri Hz. Ali’nin (a.s) kısa sözlerini içeren çok değerli bir eserdir. Ebu’l Fetih Amidi, İmam Ali’nin (a.s) sözlerini alfabetik sıralamaya göre derlemiştir. Gureru’l Hikem kitabı, Şia mektebinin ünlü hadis kitaplarından biridir. Şu ana kadar çeşitli dillere tercüme edilmiş, şematik fihristi çıkarılmış ve özetlenmiştir.

Müellif

Kitabı derleyen kişi, Kadı Nasihuddin Ebu’l Fetih Abdulvahid b. Muhammed b. Abdulvahid Temimi Amidi’dir (ö. 510 h.k.).[1] Kendisi şu anda "Diyarbakır" olarak bilinen "Amid" şehrinde (veya Diyarbakır’a bağlı Amid ilçesinde) kadılık yapmaktaydı.[2] Biyografisi ve yaşamı hakkında detaylı bir bilgi yoktur. Kendisinden geriye “Cevahiru’l Kelam fi’l Hikem ve’l Ahkâm min Kıssati Seyyiddi’l Enam” adlı bir kitap daha kalmıştır.[3]

Müellifin Mezhebi

Bazı yazarlar, kitabın başında Hz. Ali (a.s) için kullandığı “Keremallahu veçheh” tabirden dolayı, kendisinin Şii olmadığını ileri sürmüşlerdir. Ancak Mirza Abdullah Efendi,[4] İbn-i Şehraşub[5] ve Allame Meclisi[6] onun Şii İmamiye muhaddislerinden olduğunu belirtmişlerdir. Mirza Abdullah Efendi, Ebu’l Fetih Amidi’nin kitabın başında kullandığı ifadenin takiyeden dolayı yahut kitabın nüshasını çıkaran katip ve hattatlar tarafından eklendiği görüşündedir.[7] Muhaddis-i Nuri, birkaç delille kendisinin Şii olduğunu ispatlamaktadır.[8]

Kitabın Özelliği

Merhum Muhaddis-i Kummî bu kitabın özelliğini şöyle anlatır: “Bu kitap, hikmetli sözleri içeren kalın ve büyük bir kitaptır. Alfabetik olarak yazılmıştır. Kulağa hoş gelmesi, kalplere ve zihinlere etki etmesi amacıyla, hikmetlerin sonu kafiyeli olarak biter. Allah, ona (bu kitabı derleyen Âmidî'ye) hayırlı mükafat versin.”

Ez-Zeria'da (c. 16, s. 38) şöyle yazılıdır: “Hz. Ali b. Ebu Talib'in (a.s) sözlerinden derlenen "Gureru'l Hikem" kitabı, Şeyh Ebu’l Fetih Abdulvahid'e aittir. Kitabın arkasında yazdığına göre onun ölüm tarihi Hicrî-Kamerî 510'dur. Şeyh Mahmud el-Âmulî'ye göre bu kitap, 1007 yılında Beyrut'ta yazılmıştır. Nitekim "Mu'cemu'l Metbuat" adlı eserinde de buna değinmiştir. Bu kitapta Hz. Ali'nin (a.s) hikmetli sözleri ve nasihatleri alfabetik sıraya göre toplanmıştır.”

Bu kitabın önemi hakkında rical kitaplarında bu gibi tabirler çok gelmiştir. Bütün bunlar, onu derleyen kimsenin hadis ilminin büyüklerinden olduğunu ortaya koymaktadır.

Kitabın İçerik ve Yapısı

"Gureru’l Hikem" kitabı, İmam Ali’nin (a.s) 10760 kısa sözünden oluşmaktadır. Müellif, bu kısa sözleri "Nehcü’l Belaga", "Mietu Kelimeti Cahiz", "Tuhafu’l Ukul" ve "Düstur'u Mealimi’l Hikem" kitaplarından derlemiştir. Kitabı, alfabetik (Arapça olarak) sıralamaya göre düzenlemiştir.

Kitapta yer alan hadisler kaynaksız olarak zikredilmiştir. Müellif, kitabın önsözünde hadislerin kaynaklarını sildiğini belirtmektedir.[9] Rivayetlerin kaynaksız olması, kitabı da kaynaksız kılmaktadır.[10]

Kitabın Yazılma Nedeni

Müellif, kitabın önsözünde, Cahiz’in “Mietu Kelime” (Yüz kelime) kitabını gördükten sonra, Müminlerin Emiri Hz. Ali’nin (a.s) sözlerini içeren bir kitap kaleme almaya karar verdiğini söylemektedir. Müellif ayrıca, Hz. Ali’nin (a.s) 100 hikmetli sözünü bir araya getirerek derleyen Cahiz’i bu sözlerden az bir kısmını derlediğinden dolayı eleştirmektedir.[11]

Hatlı Nüshaları

  1. Hicri 519 yılında yazılan nüshadan alınan kitabın en eski nüshası, 1168 numaralı nüsha “Astan-ı Kuds-i Razavi Kütüphanesinde” bulunmaktadır.
  2. Hicri 717 yılında yazılan nüsha, Hacı Hüseyin Melik Kütüphanesinde bulunmaktadır.
  3. Hicri 961 yılında yazılan nüsha, 186 numaralı nüsha ile “Astan-ı Kuds-i Razavi Kütüphanesinde” bulunmaktadır.
  4. Hicri 995 yılında tamamlanan bu nüsha, Şehit Mutahhari Yüksek Okulu Kütüphanesinde bulunmaktadır.
  5. Tarihi belli olmayan bu nüsha, İslami Şura Meclisi Kütüphanesinde bulunmaktadır.

Ayrıca Kum ve İsfahan’da çok nefis nüshaları bulunmaktadır.

Basılı Nüshaları

  1. Hicri 1280 Hindistan basımlı nüsha.
  2. Hicri 1349 İrfan Seyda Matbaası basımlı nüsha.
  3. Hicri 1375 İran basımlı nüsha.

Kitap, bu tarihten itibaren çeşitli yayın evleri tarafından yazılarak basılmıştır.

Tercümeleri

  1. Molla Abdulkerim b. Muhammed Yahya tarafından “Esdafu’d-Durer” ismiyle tercüme edilmiştir. Molla Abdulkerim b. Muhammed Yahya'nın kendisi Şah Sultan Hüseyin Safavi döneminde yaşamış ve kitabı Gureru’l Hikem’in tam çevirisidir.
  2. Gureru’l Hikem çevirisi; Ağa Cemal Hansari tarafından tercüme edilmiştir.
  3. Gureru’l Hikem çevirisi; bu kitap Derviş Mustafa Ruhi tarafından tercüme edilmiştir. Kitap, İslami Şura Meclisi Kütüphanesinde 3780 numaralı mecmuada mevcuttur. Bu nüshada çevirmenin adı ve tarihi bulunmamaktadır.
  4. Gureru’l Hikem çevirisi; Şeyh Zeynel Abidin tarafından tercüme edilmiştir.
  5. Gureru’l Hikem çevirisi; Mirza Muhsin Hoşnivis-i Erdebili tarafından tercüme dilmiştir.
  6. Gureru’l Hikem çevirisi; Muhammed Ali Kummi tarafından tercüme edilmiştir.

Şerhleri

Gureru’l Hikem için mevcut tek şerh, Ağa Cemal Hansari tarafından yazılan şerhtir. Şah Sultan Hüseyin Safavi’nin talebi üzerine kitabı yazmıştır. Şerhte kelimelerin kavramı, hadislerin lügavi tercümesinin yanı sıra kitap, kelam, hadis, edep, ahlak, tefsir, fıkıh, felsefe… gibi konuları da içine almaktadır.

Bu kitap, Seyyid Celalettin Muhaddis-i Ermevi tarafından mukaddime, tashih ve talik eklenerek hazırlanmış ve Tahran Üniversitesi tarafından basılmıştır.

Dipnot ve Notlandıranlar

  1. "Uyunu’l Hikem ve’l Mevaiz" ve "Zahiretu’l Mutta’iz ve’l Vaiz", altıncı yüzyıl ulemasından İbn-i Şerife diye maruf Kafiyuddin Ebu’l Hasan Ali b. Muhammed b. Hasan b. Ebu Nezzal Leysi Vasiti tarafından yazılmıştır.
  2. El-Cevahiru’l Aliye fi’l Kelimati’l Aleviye, Ali bağdadi tarafından yazılmıştır. Bu kitap, alfabetik sıralamaya göre yazılmış ve "Güreru’l Hikem'in tekmilesi" unvanı ile yazılmıştır.
  3. El-Hikem min Kelami’l İmam Emiri’l Müminin Ali (a.s); bu kitap, Kazım Müdür Şaneçi gözetiminde Bonyad-ı Pehuheşha-i İslami Astan-ı Kuds-i Razavi kurumunun girişimleriyle, bir grup tarafından yazılmıştır. Bu kitap, 1417 h.k. yılında Bonyad-ı Pehuheşha-i İslami Astan-ı Kuds-i Razavi tarafından basılmıştır.

Telhisleri

  1. Şerh-i Sed Kelime-i Kısar; telif: Hacı Şeyh Abbas Kummi
  2. Kelimatı Aliye Garra; telif: Mektebi Şirazi
  3. Hakikat Name; telif: Cihangir Han Nazım el-Melik Ziyai. Bu kitap, İmam Ali’nin (a.s) kısa sözlerini Farsça manzume şeklinde ihtiva etmektedir. Kitap, 1331 h.k. yılında İstanbul’da basılmıştır.
  4. Çehel Hadis, Hz. Ali (a.s); telif: Hüseyin b. Yusufuddin Harevi.
  5. Muntehabu’l Gurer; telif: Seyyid Zeynel Abidin b. Ebu’l Kasım Tabatabai.
  6. El-Emsal ve’l Hikemu’l Muntehab min Gureri’l Hikem.
  7. Nazmi’l Gurer ve’d-Durer; telif: "İbn-i Molla" diye bilinen Halep alimlerinden Şeyh İbrahim b. Şahabaddin Ahmed Tebrizi Hasefeki.
  8. Ebvabu’l Hikem; telif: Kemalu’d-Devlet Muhammed Hasan Mirzai Gaçar.
  9. Kelimat-i Kısar; telif: Ahmed Ali Sipehr.
  10. Mahfuzatu’l Envar fi Şerh-i Bazı Kelimati’l Kısar; telif: Seyyid Abdullah Biladi Buşehri.
  11. Şukufeha-i Hurd ya Sohanan-i Ali (a.s); telif: Ebu’l Kasım Halet. Hz. Ali’ye (a.s) ait hadisleri Farsça ve İngilizce'ye tercüme etmiş ve her birini bir rubai şekline dönüştürmüştür. Kitap, Tahran’da basılmıştır.
  12. Hezar Hadis ez İmam Ali (a.s); telif: Kazımi Halhali.
  13. Telhis-i Gureru’l Hikem; telif: Seyyid Ebu’l Kasım Mer’aşi.
  14. Hilyetu’s-Salihin fi Şerh-i Kelimati Emiri’l Müminin (a.s); telif: Molla Haydar Ali b. Muhammed Ali Hindi.
  15. Müntehabu’l Gurer; telif: Fadlallah Kumpani.

Tematik Fihristleri

Bazıları "Gureru’l Hikem" kitabını konularına göre kategorilere ayırmıştır. Onlardan bazıları şunlardan ibarettir:

  1. Fihrist-i Mevzu-i Gureru’l Hikem; telif: Mir Celalettin Muhaddis-i Ermevi.
  2. Fihrist-i Mevzu-i Gureru’l Hikem; telif: Nasrettin Ensari Kummi.
  3. Tasnif-i Gureru’l Hikem; telif: Mustafa Dirayeti ve Hüseyin Dirayeti.
  4. Cilveha-i Hikmet; telif: Seyyid Asker Nazım Zade Kummi.
  5. Hidayetu’l İlim; telif: Seyit Hüseyin Şeyhu'l İslami Tuveyserkânî.
  6. Fihrist-i Mevzu-i Nehcü’l Belağa ve Gureru’l Hikem; telif: Ali Rıza Berazeş.
  7. Nazmu’l Gurer ve Nazdu’d-Durer; telif: Şah Sultan Hüseyin Safavi ile aynı asırda yaşamış olan Molla Abdulkerim b. Muhammed Yahya b. Muhammed Rafii Kazvini.

Mu’cemleri

  1. Mu’cemu’l Elfaz-ı Gureru’l Hikem ve Dureru’l Kelim; telif: Mustafa Dirayeti.
  2. El-Mu’cemu’l Mufehres li-Elfaz-i Gureru’l Hikem ve Dureru’l Kelim; telif: Ali Rıza Berazeş.

Dış Bağlantılar

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Ez-Zeria ila Tesanifi’ş-Şia, c. 16, s. 38.
  2. ↑ Müstedrekat'u A’yanu’ş-Şia, c. 6, s. 326.
  3. ↑ Efendi, Riyadu’l Ulema, c. 3, s. 284.
  4. ↑ Efendi, Riyadu’l Ulema, c. 3, s. 281.
  5. ↑ İbn-i Şehraşub, Mealimu’l Ulema, s. 81.
  6. ↑ Meclisi, Biharu’l Envar, c. 1, s. 34.
  7. ↑ Efendi, Riyadu’l Ulema, c. 3, s. 281.
  8. ↑ Nuri, Hatimetu’l Müstedrek, c. 3, s. 91 – 96.
  9. ↑ Gureru’l Hikem, önsöz.
  10. ↑ Mekarim, Envaru’l Fukaha, Kitabu’l Bey’, s. 465.
  11. ↑ Gureru’l Hikem, önsöz.

Bibliyografi

  • Efendi, Mirza Abdullah, Riyadu’l Ulema ve Hiyazu’l Fuzela, Kum, Matbaatu’l Hayyam, 1401 h.k.
  • Emin, Seyyid Muhsin, Müstedrakat-ı A’yanu’ş-Şia, Beyrut, Daru’t-Taarif lil Matbuat, 1406 h.k.
  • Emin, Seyyid Muhsin, A’yanu’ş-Şia, Beyrut, Daru’t-Taarif lil Matbuat, 1406 h.k.
  • Tahrani, Ağa Bozorg, ez-Zeria ila Tesanifu’ş-Şia, Kum, İsmailiyan Kum ve Kitaphane-i İslamiyye Tahran, 1408 h.k.
  • Mazenderani, İbn-i Şehraşub, Raşiduddin Muhammed b. Ali, Mealimu’l Ulema, Necef, Menşuratu’l Matbaati’l Haydariye, 1380 h.k.
  • Meclisi, Muhammed Bakır, Biharu’l Envar, Beyrut, Müessese-i el-Vefa, 1403 h.k.
  • Mekarim Şirazi, Nasır, Envaru’l Fukahet (Kitabu’l Bey’), Kum, İntişarat-ı Medreseti’l İmam Ali b. Ebu Talib (a.s), 1425 h.k.
  • Nuri, Muhaddis, Mirza Hüseyin, Hatimetu’l Müstedrekat, Kum, Müessese-i Alulbeyt (a.s), 1417 h.k.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Gureru%27l_Hikem_ve_Dureru%27l_Kelim_(kitap)&oldid=94971" sayfasından alınmıştır