Şeyh Hürr'ü Amuli

Öncelik: b, kalite: c
linksiz
resimsiz
kategorisiz
infobox'siz
navbox'siz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
(Şeyh Hürrü Amuli sayfasından yönlendirildi)
Şeyh Hürr'ü Amuli
Example alt text
Şeyh Hürr'ü Amuli'nin Kabri
Tam İsmiMuhammed bin Hasan bin Ali bin Muhammed bin Hüseyin
LakabıŞeyh Hürr'ü Amuli
Doğum Tarihi8 Receb 1033 (26 Nisan 1624)
Vefat Tarihi21 Ramazan 1104 (26 Mayıs 1693)
Yaşadığı YerlerSuriye, Irak ve İran
ÜstatlarıSahibi Mealim
Şeyh Hüseyin Zuheyri
Seyyid Hasan Hüseyni Amuli
Şeyh Abdullah Harfuşi
Aga Hüseyin Hansari
Molla Muhammed Kaşi
ÖğrencileriŞeyh Mustafa b. Abdulvahid b. Seyyar Hubez
Seyyid Muhammed b. Ali b. Muhyiddin Musevi Amuli
Muhammed Taki b. Abdulvahhab Esterabadi
Seyyid Muhammed b. Ahmed Hüseyni Gilani
Ün ve ŞöhretiŞeyhu'l-İslam - Kadı

Muhammed bin Hasan bin Ali bin Muhammed bin Hüseyin (1033/1624 –1104/1693) (Arapça:الحر العاملي); hicri kameri on birinci asırda yaşayan, İmamiye Şia’sının fakih ve muhaddislerindendir ve Şeyh Hürr’ü Amuli olarak tanınmaktadır. “Vesailu’ş-Şia” kitabı onun kaleme aldığı değerli eserlerden sadece bir tanesidir. Şeyh Hürr’ü Amuli, Kutub-u Erbaa’daki hadislerin tamamının sıhhatine inanan, ahbari alimlerinden biridir. Şeyh bu iddiasının ispatı için Vesailu’ş-Şia kitabının son bölümünde yirmiden fazla delil zikretmiştir. Şeyh Hürr’ü Amuli, şer’i hükümler noktasında ilim edinme imkanının bulunmasından dolayı zanna amel edilmeyeceğine inanmaktadır. Şeyh Hürr’ü Amuli, “Sahibi Vesail” diye de bilinmektedir.

Doğumu ve Nesebi

Şeyh Hürr’ü Amuli, hicri 8 Receb 1033 (26 Nisan 1624) yılının Cuma günü, Lübnan'ın Cebeli Amul bölgesindeki Meşgara kasabasında dünyaya gelmiştir. Nesebi 36 vasıtayla Hürr bin Yezid Riyahi’ye ulaşmaktadır.[1] Şeyh’in hanedanı “Al-i Hürr” olarak bilinmektedir.[2]

Hanedanı

Şeyh Hürr’ü Amuli’nin kendisinin ve diğerlerinin açıklamasına göre “Al-i Hürr” hanedanı; ilim ve marifet ehli, Hz. Resulü Ekrem’in (s.a.a) Ehlibeytine sevgi besleyen ve büyük fakih ve âlimler yetiştiren bir hanedandı. Şeyh Hürr’ü Amuli’nin babası Hasan bin Ali, âlim, fakih, edip, Arap edebiyatına agâh ve halkın müracaat ettiği seçkin şahsiyetlerdendi.[3] Allame Şeyh Abdusselam’ın kızı olan annesi ise edip ve erdemli hanımlardandı.[4]

Amcası Şeyh Muhammed bin Ali bin Muhammed Hürr’ü Amuli, er-Rıhle kitabının yazarıdır ve bunun yanı sıra çok sayıda anlatımlar, haşiyeler, risaleler ve büyük bir şiir divanı kaleme almıştır.[5] Amcazadesi olan Hasan b. Muhammed b. Ali ise edip ve fazilet ehli birisiydi. Büyük babası Şeyh Ali b. Muhammed Hürr’ü Amuli de büyük bir âlim olmasının yanı sıra şair, abid ve güzel ahlaka sahip muhterem bir kişiydi. İlim ve marifet ehli olan ceddi Şeyh Muhammed b. Hüseyin Hürr’ü Amuli ise, oğlu Şeyh Muhammed bin Muhammed’in akli ilimlerde zamanının en bilginlerinden olduğu gibi, kendisi de şer’i ilimlerde döneminin en bilginlerindendi.[6] Şeyh Hürr’ü Amuli’nin anne tarafından ceddi olan Abdusselam bin Şemsuddin Muhammed Hürr’ü Amuli de fıkhi hükümlerde çok uzmandı.[7]

Hayatı

Şeyh Hürr’ü Amuli 40 yaşında (1073 / 1662-1663 yılında) kutsal mekanların ziyareti için Cebeli Amul’dan Irak’a gitmiş ve oradan da İmam Rıza’yı (a.s) ziyaret etmek için Meşhed’e yönelmiştir. Meşhed şehrini yaşam için uygun bir mekan olarak gören Şeyh, bir müddet orada ikamet etmiştir.

Şeyh hicri 1087 ve 1088 (1676-1677) yıllarında iki kez Hacca gitmiştir. Şeyh’in son hac seferinde (1088 / 1677 - 1678) orada bulunanlar, Şiaları Allah’ın evine saygısızlık suçundan öldürmüşler ve Kabe’ye saygısızlığı Ehlibeyt dostları olan Şiaları öldürme bahanesi etmişlerdir. Bu hadisede Şeyh Hürr’ü Amuli, Mekke eşrafından ve Haseni seyyidlerinden olan Seyyid Musa b. Süleyman tarafından kurtarılmış ve Şeyh de Yemen üzerinden Irak’a geçmiştir.[8]

Şeyh bu müddet içinde kutsal mekanları ziyaret için iki kez de Irak’a yolculuk yapmıştır. Bu seferlerin birinde İsfahan’a da gitmiş ve orada Allame Meclisi gibi İsfahan’ın büyük alimleriyle mülakat etmiştir. Bu görüşmede Şeyh Hürr’ü Amuli Allame’ye rivayet izni vermiş ve Allame de mukabilinde Şeyh’e rivayet icazeti vermiştir. Yine bu seferinde İsfahan alimleri Şeyh için Şah Süleyman Safevi ile görüşme tertiplemişlerdir.[9] Şah Süleyman Safevi, Horasan’ın Şeyhu’l-İslamlık ve kadılık görevini ona vermiştir.[10]

Üstatları

Şeyh Hürr’ü Amuli eğitimine Cebeli Amul’da başlamış ve daha sonra Cebba bölgesine giderek birçok alimden yararlanmıştır. O alimlerden bazılarının isimleri şöyledir:

  1. Babası Hasan bin Ali (vefat: 1062 h.k)
  2. Amcası Şeyh Muhammed bin Ali Hürr (vefat: 1081)
  3. Annesinin babası Şeyh Abdusselam bin Muhammed Hürr
  4. Babasının dayısı Şeyh Ali bin Mahmud Amuli
  5. Şehid Sani’nin oğlu ve Sahibi Mealim Şeyh Zeynuddin.
  6. Şeyh Hüseyin Zuheyri.
  7. Seyyid Hasan Hüseyni Amuli.
  8. Şeyh Abdullah Harfuşi.
  9. Mevla Muhammed Tahir b. Muhammed Hüseyin Şirazi Necefi Kummi.
  10. Seyyid Mirza Cezayiri Necefi.
  11. Şehid Sani’nin torunu Şeyh Ali.
  12. Aga Hüseyin Hansari.
  13. Seyyid Haşim Tubili Bahrani.
  14. Molla Muhammed Kaşi.[11]

Ahbariliğe Eğilimi

Şeyh Hürr’ü Amuli Kutub-u Erbaa’daki hadislerin tamamının sıhhatine inanan ahbari alimlerindendir. Şeyh bu iddiasının ispatı için Vesailu’ş-Şia kitabının son bölümünde yirmiden fazla delil zikretmiştir.[12] Şeyh Hürr’ü Amuli, Şer’i hükümler noktasında ilim edinme imkânının bulunmasından dolayı zanna amel edilmeyeceğine inanmaktadır.[13]

Şeyh’in meşhur ahbari alimlerinin derslerine katılması, onun da dönemin yaygın olan ortamının etkisinde kalarak ahbariliği seçmesine, ahbariliğin mürevviçlerinden ve aynı zamanda ılımlı olmasına da neden olmuştur. Hürr’ü Amuli, Usulcü fakih ve müçtehitlerle tartışmaksızın ahbariliği savunmuş ve bu ekolü güçlendirmiştir. O, ahbariler ve içtihat yanlıları arasındaki farkları dile getirmeye ve bu iki ekol arsındaki farklılığın sadece lafızda olmadığını göstermeye çalışan ilk kimselerdendir. Şeyh bütün akli istinbat (çıkarım) vesilelerine, hüküm getirmiştir.[14]

Hürr’ü Amuli’nin düşünce ve inançlarını ifade eden en önemli kitaplardan biri, “Fevaidu’t-Tusiyye” kitabıdır. Şeyh kitabın başında, bu kitabı yazmadaki hedefinin, bazı hadislerin müphemliğini gidermek, şüpheli hadisleri kaldırmak ve aynı şekilde var olan bazı yanıltmacaları zikretmek olduğunu belirtmiştir. Şeyh bu kitapta ahbarilik ekolünü de savunmaya çalışmıştır.[15]

Öğrencileri

Meşhed’deki ders mahfili büyük ilgiyle karşılanan Şeyh Hürr’ü Amuli, çok sayıda öğrenciyi eğitmiştir. Şeyh Hürr’ü Auli’nin öğrencilerinden bazılarının isimleri şöyledir:

Vesailu'ş-Şia Kitabı
İsbatu'l-Hudat Kitabı
Emelu'l-Amil Kitabı
  1. Şeyh Mustafa b. Abdulvahid b. Seyyar Hubez.
  2. Şeyh Mustafa’nın oğlu Şeyh Muhammed Rıza.
  3. Şeyh Mustafa’nın diğer oğlu Şeyh Hasan.
  4. Seyyid Muhammed b. Muhammed Bakır Hüseyni E’reci Muhtari Naini.
  5. Seyyid Muhammed b. Muhammed Bedi’ Rezevi Meşhedi.
  6. Mevla Muhammed Fazıl b. Muhammed Mehdi Meşhedi.
  7. Seyyid Muhammed b. Ali b. Muhyiddin Musevi Amuli.
  8. Mevla Muhammed Salih b. Muhammed Bakır Kazvini.
  9. Mevla Muhammed Taki b. Abdulvahhab Esterabadi Meşhedi.
  10. Mevla Muhammed Taki Dehharkani Kazvini.
  11. Seyyid Muhammed b. Ahmed Hüseyni Gilani.[16]

Eserleri

Şeyh Hürr’ü Amuli çok değerli ve paha biçilmez eserler miras bırakmıştır.

Ana Madde: Vesailu’s-Şia

Şeyh Hürr’ü Amuli’nin en önemli ve en değerli eseri “Vesailu’ş-Şia” kitabıdır. Bu kitap her zaman Şii fakih ve müçtehitlerinin ilgi görmüştür. Bu kitap Kutub-u Erbaa (Şia’nın dört asli kitabı) gibi fıkhi hadis kaynaklarını içinde barındıran Şia’nın rivai hadis kaynak kitabıdır. Müellif, Vesail kitabında 36 bin hadisi senetleri ile birlikte çeşitli fıkhi konuların altında bir bapta getirmiştir. Bu kitap önem ve konumundan dolayı çok sayıda şerh, telhis, tercüme ve mu’ceme sahiptir.

Şeyh Hürr’ü Amuli’nin diğer eserleri şunlardır:

  1. El-Cevahiru’s-Seniyye fi’l-Ahadisi’l-Kudsiyye: Bu Şeyh Hürr’ü Amuli’nin kaleme aldığı ilk eseridir.
  2. Es-Sahifetu’s-Saniye min Ed’iyyeti Ali b. El-Hüseyin (aleyhi selam): Sahife-i Seccadiye’de yer almayan duaları içermektedir.
  3. Tafsilu Vesaili’ş-Şia ila Tahsili Mesaili’ş-Şeria: Kutubu Erbaa ve diğer 180 muteber kaynaklardaki şer’i hükümlerle ilgili hadislerin tamamını içermektedir.
  4. Hidayetu’l-Umme ila Ahkami’l-Aimme (aleyhimusselam): Vesailu’ş-Şia kitabının özeti niteliğinde olan bu eserde, hadislerin senet ve tekrarları silinmiştir. (3 cilt)
  5. Men La Yahzeruhu’l-İmam: Bir ciltten oluşan bu eser, Vesailu’ş-Şia kitabında yer alan hadislerin fihristidir.
  6. El-Fevaidu’t-Tusiyye: Tus halkına verdiği cevaplarda yer alan, çeşitli konulardaki yüz faydalı konuyu içermektedir. (1 cilt)
  7. İsbatu’l-Hudat bi’n-Nususi ve’l-Mucizat: Hz. Resulü Ekrem (s.a.a) ve Masum İmamların (a.s) mucizeleri hakkında Şia ve Ehlisünnet kaynaklı 439 kitap kaynak gösterilerek yazılan bu eser, 70 000 senet ve 21 000 hadis içermektedir.
  8. Emelu’l-Amil: Bu kitapta Cebeli Amul ve muasır âlimlerinin isimleri ve hayatları zikredilmiştir.
  9. El-İykaz mine’l-Hic’eti bi’l-Burhani ale’r-Ric’a: Ric’at konulu risalesidir. Bu kitap 600 hadis, 64 Kur’an ayeti, bu konuyla ilgili birçok kanıtı ve kadim ve muasır alimlerin sözlerini içermektedir. Ric’at hakkındaki şüphe ve cevaplara da yer verilmiştir.
  10. Risaletun fi’r-Reddi Ales’s-Sufiyye: Sofilere reddiye olarak yazılan bu eserde 1000 hadisten yararlanılmıştır.
  11. Bidayetu’l-Hidaye: Fıkhın başından sonuna kadar nassa dayalı tüm farzları ve haramları konu edinmiştir. Şeyh Hürr’ü Amuli bu eserinde farzların sayısını 1535 ve haramların sayısını ise 1447 olarak zikretmiştir.
  12. El-Fusulu’l-Muhimme fi Usuli’l-Eimme (aleyhimusselam): Usulü din, usulü fıkıh, füruu fıkıh ve tıp ilmi Usulü’nün genel kurallarını konu edinmiştir.
  13. El-Arabiyyetu’l-Aleviyye ve’l-Lugati’l-Merviyye.
  14. Tevaturu’l-Kur’an.
  15. Divanı Şiir: 20000 beyit şiirden ve farklı konularda yazılmış 4 manzumeden oluşmaktadır.
  16. Divanu’l-İmam Zeynu’l-Abidin (aleyhi selam).
  17. Tahriru Vesailu’ş-Şia ve Tahbiru Mesaili’ş-Şeria: Vesailu’ş-Şia kitabının anlatımıdır.
  18. El-Ahlak.
  19. Maktelu’l-İmam el-Hüseyin (aleyhi selam)
  20. Keşfu’t-Ta’miyyeti fi Hukmi’t-Tesmiyeti.
  21. Kutubu Erbaa’ya haşiyeleri ve...[17]

Şiirler

Şeyh Hürr’ü Amuli’nin yirmi bin beyitlik bir şiir divanı bulunmaktadır. Üstün şiir kabiliyetine sahip olan Şeyh, Ehlibeyt'in (a.s) methinde birçok şiirler kaleme almıştır.

Şeyh’in şiirlerinin özelliklerinden birisi şiirlerinin uzun oluşudur. Hürr’ü Amuli’nin Hz. Resulü Ekrem (s.a.a) ve Ehlibeyt’inin (a.s) methi hakkında yazdığı kasidesi 100 beyitten fazladır. Allah Resulü ve imamların mucize ve faziletlerini içeren diğer bir kasidesi ise 400 beyitten oluşmaktadır.

Hürr’ü Amuli şiir sanatının inceliklerine de vakıftı. Örnek olarak; Ehlibeyt (a.s) hakkında yazdığı 29 kasidenin tümünde beyitler aynı kafiye ve aynı harflerle bitmektedir. Bir kasidesinde beyitlerin dört yanını tek kelimeyle çevrelemiş, bir başka kaside de kasidenin tamamını, elif harfi kullanmaksızın yazmıştır.

Şeyh Hürr’ü Amuli bir beytinde şöyle yazmaktadır:

ما شرفونی بالعتق عدت رقیقا أنا حرٌ عبد لهم فإذا
Adım her ne kadar Hürr (özgür -azat) ise de ben Ehlibeyt (a.s) kölesiyim Onların eliyle azat olma şerefine nail olsam da, yine onların köleliklerine dönerim

Başka bir beytinde ise şöyle yazmaktadır:

أری مدح أهل البیت أحلی و أطیبا لئن طاب لی ذکر الحبائب إننی
Dostları yâd etmek hoş ve keyif verse de benim için Ehlibeytin methi daha hoş ve keyif vericidir.”[18]

İlmi Kişiliği ve Âlimlerin Sözleri

Şeyh Hürr’ü Amuli hicrî on birinci yüzyılda yaşamış, İmamiye Şia’sının en seçkin muhaddis, fakih ve âlimlerinden biri sayılmaktadır. Şia mektebini Ehlibeyt’in hadisleriyle zenginleştiren, çok değerli eserler kaleme alan ve Şii alimlerinin yanında saygın bir yeri olan büyük şahsiyetlerden biridir.

Seyyid Ali Han Medeni Şeyh Hürr’ü Amuli hakkında şöyle söylemektedir:

“Şeyh Muhammed b. Hasan b. Ali b. Muhammed Hürr’ü Şami Amuli seçkin bir şahsiyettir. İlmi boyutta sahip olduğu yüksek makam ve konumu kelimelerle ifade edilemez. Yazdığı değerli eserlerinin faydası bütün aleme yayılmış, adeta yağmur taşıyan bulutlar gibi hayat veren damlalarıyla yeryüzünü sulamıştır. Onun paha biçilmez telifleri zamanın alnında inci gibi parlamakta ve kelimeleri de satırlar arasında değerli taşlar gibi yan yana düzülmüştür.”[19]

Muhammed b. Ali Erdebili, övgü ve methiyelerle, Şeyh Hürr’ü Amuli’nin fazilet ve erdemlerinin sayılmayacağını belirtmiştir.[20]

Muhaddis-i Kummi Hürr’ü Amuli hakkında şöyle yazmaktadır:

“Muhammed b. Hasan b. Ali Meşgarî, Muhaddislerin şeyhi, alemdeki dâhilerin en erdemlisi, agâh bir fakih, takvalı bir muhaddis ve birçok faydalı eseri olan fazilet ve erdemler kaynağı; güvenilir ve büyük bir âlimdir.”[21]

Allame Emini el-Gadir kitabında Şeyh Hürr’ü Amuli hakkında şöyle yazmaktadır:

“O zamane tacının üzerinde kendini gösteren bir inci, faziletin alnında (fazilet kaynağı üzerinde) parlayan bir noktadır. Ne zaman onu tanımaya çalışmak istersen, onu her alanda söz sahibi ve yetenekli görürsün. Övgü ve methedici cümleler onu tanıtma da yetersiz kalır. O adeta ilim ve edebin özü, fazilet ve kemalin tecellisidir. Ehlibeyt imamlarının (a.s) İmametinin isbatı ve Ehlibeytin faziletlerinin neşri ve ahkam ve hikmetleri toplaması ve onları methetmesi ve övmesi hakkında yazdıkları yazılar onun eserlerinden bazılarıdır ve onun bu paha biçilmez eserleri onun hatırasını ebedi kılmıştır.”[22]

Vefatı

Şeyh Hürr’ü Amuli hicri 21 Ramazan 1104 (26 Mayıs 1693) tarihinde, 71 yaşında İran’ın Meşhed şehrinde vefat etmiş ve İmam Rıza’nın (a.s) türbesinin avlusundaki odalardan birinde (bu oda günümüzde İnkılab avlusunda yer almaktadır) toprağa verilmiştir.[23]

Kaynakça

  1. ↑ A’yanu’ş-Şia, c. 2, s. 494.
  2. ↑ Emulu’l-Amal, c. 1, s. 9.
  3. ↑ A’yanu’ş-Şia, c. 5, s. 212.
  4. ↑ İsbatu’l-Hudat, c. 1, s. 5.
  5. ↑ Riyazu’l-Ulema, c. 5, s. 136.
  6. ↑ Emulu’l-Amal, c. 1, s. 129.
  7. ↑ Emulu’l-Amal, c. 1, s. 107.
  8. ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 1, s. 79.
  9. ↑ Şınahtı Sireyi Masuman kitabı, Merkezi Tahkikatiyi Kamputeriyi Ulumi İslamiyi Nur (Noor Digital Library).
  10. ↑ Biharu’l-Envar, c. 107, s. 107 – 111; İsbatu’l-Hudat, c. 1, s. 21; Emelu’-Amal, c. 1, s. 47 - 51.
  11. ↑ Biharu’l-Envar, c. 107, s. 104 - 109.
  12. ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 20, s. 96 - 104.
  13. ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 20, s. 105 - 112.
  14. ↑ Ferahani, Munferit, Muhacireti Ulemayı Şia ez Cebeli Amul bi İran (Şia ulemasının Cebeli Amul’dan İran’a hicreti), s. 164.
  15. ↑ Mudir Şaneçi, İlmu’l-Hadis, s. 87 - 88.
  16. ↑ İsbatu’l-Hudat, c. 1, s. 10 - 12.
  17. ↑ Emelu’l-Amal, c. 1, s. 27 – 33; İsbatu’l-Hudat, c. 1, s. 12 - 17.
  18. ↑ Vesailu’ş-Şia, c. 1, s. 84.
  19. ↑ Sallafetu’l-Asr, s. 359.
  20. ↑ Camiu’r-Ruvat, s. 90.
  21. ↑ El-Kuna ve el-Elkab, c. 2, s. 176.
  22. ↑ El-Gadir, c. 11, s. 336.
  23. ↑ İsbatu’l-Hudat, c. 1, s. 21.

Bibliyografi

  • Emin Amuli, Seyyid Muhsin, A’yanu’ş-Şia, Beyrut, Daru’t-Taaruf.
  • Hürr’ü Amuli, Muhammed bin Hasan, Emelu’l-Amil, Bağdat, Mektebetu’l-Endulüs.
  • Hürr’ü Amuli, Muhammed bin Hasan, İsbatu’l-Hudat bi’n-Nususi ve’l-Mucizat, Beyrut, Müessesetu’l-A’lemi, h.k 1425.
  • Hürr’ü Amuli, Muhammed bin Hasan, Vesailu’ş-Şia, Kum, Alu’l-Beyt, h.k 1414.
  • Medeni, Seyyid Alihan, Sellafetu’l-Asr, Tahran, Murtezevi, h.ş 1383.
  • Efendi, Abdullah bin İsa, Riyazu’l-Ulema ve Hiyazu’l-Fuzela, Kum, Matbaatu’l-Hayyam.
  • Erdebili, Muhammed Ali, Camiu’r-Ruvat, Mektebetu’l-Muhammedi.
  • Kummi, Şeyh Abbas, el-Kuna ve’l-Elkab, Tahran, Mektebetu’s-Sadr.
  • Kummi, Şeyh Abbas, el-Fevayidu’r-Rezeviyye fi Ahvali Ulemai’l-Mezhebi’l-Caferiyye, Kum, Bustanı Kitap, h.ş 1383.
  • Meclisi, Muhammed Bakır, Biharu’l-Envar, Beyrut, Müessese-i el-Vefa, h.k 1403.
  • Emini, Abdu’l-Hüseyin, el-Gadir, Beyrut, Daru’l-Kitabu’l-Arabi, h.k 1397.
  • Merkezi Tahkikatı Ulumu İslami, Masumların Siresi Cd’si.


"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Şeyh_Hürr%27ü_Amuli&oldid=85610" sayfasından alınmıştır