Şeyh Tusi’nin Eserleri

Şeyh Tusi'nin eserleri

Şeyh Tusi’nin Eserleri; Şeyh Tusi’nin fıkıh, kelam, tefsir ve rical ilmi olmak üzere İslami ilimler alanında çok sayıda eseri bulunmaktadır. Eserlerinden bazıları günümüze ulaşmamıştır. Şeyh Tusi’nin eserlerinden bazıları şunlardır:

Akaid Kitapları

1. Mukaddimetun fi’l-Medheli ila İlmi’l-Kelami
2. Usulu’l-Akaid
3. El-İktisadu’l-Hadi ila Tariki’r-Reşad: Bu eser iki bölümden oluşmuştur; birinci bölümü inançlar ve kelam ilmi, ikinci bölüm ise fıkhın taharet, namaz, oruç, zekât, hac ve cihat konularını içermektedir.
4. Et-Tibyan fi Tefsiri’l-Kur’an: İlk Şii tefsiri olan bu kitapta rivayetlerin yanı sıra müfessirin görüş ve tahlilleri de zikredilmiştir. Bu tefsir kitabı kendisinden sonraki Şii tefsirleri için örnek teşkil etmiştir.
5. Talhisu’ş-Şafi; İmamet hakkındadır. Bu kitabın aslı Seyyid Murtaza’nındır ve Şeyh Tusi bu kitabı özetlemiştir.
6. Temhidu’l-Usul: Seyyid Murtaza’nın kitabı olan Cumelu’l-İlmi ve’l-Amel’in şerhidir.
7. Riyazetu’l-Ukul: Mukaddimetun fi’l-Medhel ila İlmi’l-Kelam kitabının şerhidir.
8. El-Gaybet: İmam Mehdi’nin (a.s) gaybeti hakkındadır.
9. Ma la Yeseu’l-Mukellefe el-İhlalu bihi: Kelam kitabıdır.
10. Ma Yuallel ve Ma la Yuallel: Kelam ilmi hakkındadır.
11. El-Mufassah; İmamet alanındaki önemli kitaplarındandır.
12. El-Fark beyne’n-Nebi ve’l-İmam

Tefsir Kitabı

1. El-Mesailu’l-Demeşkiyye; Kur’an tefsiri hakkında ve 12 konuyu içermektedir.
2. El-Mesailu’r-Recebiyye; Kur’an ayetlerinin tefsiri hakkındadır.

Fıkıh Kitabı

1. En-Nihayetu fi Mucerredi’l-Fıkhi ve’l-Fetava: En önemli fıkıh kitaplarındandır.
2. El-Hılaf fi’l-Ahkam: Bu kitap Mesailu’l-Hılaf olarak da bilinmektedir. Şeyh Tehzib ve İstibsar’dan önce kaleme aldığı bu eserde bütün muhaliflerin görüşlerini zikrettikten sonra doğru olan nazarı açıklamıştır.
3. El-Mebsut fi Fıkhı’l-İmamiyye: Bütün fıkıh bablarını içeren bu eser en önemli fıkıh kitaplarındandır.
4. Mes’eletun fi Tahrimi’l-Fukkai
5. Mes’eletun fi Vucubi’l-Cizye ale’l-Yahud ve’l-Muntemin ile’l-Cebabire
6. Mesailu ibni’l-Berrac
7. El-Mesailu’l-Kummiyye
8. El-İcaz: Farzlar hakkındadır.
9. El-Mesailu’l-Cenbalaiyye; Fıkıh alanındadır.
10. El-Mesailu’l-Hairiyye; Fıkıh alanındadır ve İbn İdris Serair kitabında bu kitaptan el-Hairiyyat diye söz etmektedir.
11. El-Mesailu’l-Halebiyye: Fıkıh alanındadır.

Usul-u Fıkıh

1. Şerhu’ş-Şerh: Usul alanındadır.
2. El-Uddetu fi Usul: Usul-u din ve Usul-u fıkıh olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Bu dalda yazılan (zamanına göre) en ayrıntılı kitaplardan biridir.
3. Mes’letun fi’l-Ameli bi Haberi’l-Vahid ve Beyani Hucciyetihi

Hadis Kitapları

1. El-İstibsar fi Ma’htelefe mine’l-Ahbar: Şia’nın dört önemli kitabından; yani Kutubu Erbaa’dan biridir. Bu kitap kendi türünde benzersiz bir kitaptır ve muhalif rivayetleri bir araya getirip cem etmesi açısından ilk kitap olma özelliğini taşımaktadır.
2. Tehzibu’l-Ahkâm: Bu kitap, tüm Şii ulema ve fakihlerin kabul ettiği en güvenilir hadislerin yer aldığı dört temel kaynak (Kutub-u Erbaa) hadis kitabından birisidir. Tehzibu’l Ahkâm, Hz. Peygamber ve Masum Ehlibeyt İmamlarından nakledilen fıkıh içerikli kaynak hadis kitabıdır. Şeyh Tusi, bu kitabı üstadı Şeyh Müfid’in “el-Muknia” adlı kitabına şerh ve açıklama babından yazmıştır. Bu kitap 393 bap ve 13.590 hadisten oluşmaktadır.

Rical Kitapları

1. Rical-u Tusi: El-Ebvab olarak da bilinmektedir.
2. İhtiyaru Marifeti’r-Rical: Aslı itibari ile Keşşi’nin Rical kitabıdır ve içinde bulunan hatalardan dolayı Şeyh Tusi onu tashih etmiştir. Günümüzde Rical-i Keşşi olarak bilinen kitap aslında Şeyh Tusi’nin tashih ettiği kitaptır ve asıl nüshası mevcut değildir.

İbadet Konulu Kitaplar

1. El-Cumel ve’l-Ukud: İbadetler hakkındadır ve Trablus kadısı, Abdulaziz bin Nahrir bin Abdulaziz bin el-Berrac’ın (vefat: 481) isteği üzerine yazmıştır.
2. Muhtasaru’l-Misbah: Dua ve ibadetler hakkındadır. Misbahu’l-Müteheccid kitabının özeti olduğundan el-Misbahu’s-Sagir olarak da bilinmektedir.
3. Muhtasarun fi Ameli Yevmin ve Leyletin: Bazıları bu kitabı “Yevmun ve Leyletun” olarak adlandırmışlardır.
4. Hidayetu’l-Musterşid ve Basiretu’l-Muteabbid: Dua ve ibadetler hakkındadır.
5. Misbahu’l-Müteheccid: Yılın amelleri hakkındadır ve dua ve amellerle ilgili kitapların en önemlisidir. Çoğu kitaplar dua ve ameller noktasında bilgileri bu değerli eserden almışlardır.

Çeşitli Konular

1. El-Emali: Şeyh Tusi bu eserini birkaç oturumda yazdığı için bu kitap el-Mecalis olarak da isimlendirilmiştir.
2. Unsu’l-Vahid
3. El-Fihrist: Kitap ve usul sahiplerini konu edinmiştir.
4. Muhtasaru Ahbari’l-Muhtar bin Ebi Ubeyd Sakafi: Ahbaru’l-Muhtar olarak da bilinmektedir.
5. Mes’eletun fi’l-Ahvali
6. El-Mesailu’l-İlyasiyye: Farklı alanlarda 100 meseleyi konu edinmiştir.
7. El-Mesailu’r-Raziyye: Şeyh Tusi’nin Rey’den üstadı Seyyid Murtaza gönderdiği ve Seyyid Murtaza’nın cevap verdikten sonra Şeyh Tusi’nin yeniden onlara cevap verdiği 15 meseleden oluşmaktadır.
8. Maktelu’l-Hüseyin aleyhi selam
9. Menasiku’l-Hac fi Mücerredi’l-Amel
10. En-Nakzu ala İbn Şazan fi Mes’eleti’l-Gar.

Bibliyografi

• Tusi, Muhammed bin Hasan, en-Nihaye fi Mücerredi’l-Fıkhi ve’l-Fetavi, Beyrut, Daru’l-Endülüs, Kum, Kuds.