İmam Humeyni’nin Eserleri
Ahlaki ve İrfani Eserleri
Şerh-i Dua-yı Seher (Arapça)
İmam Humeyni (r.a) bu kitabı hicri kameri 1347 yılında; yani 27 yaşındayken kaleme almıştır. Şerh-i Dua-yı Seher (seher duasının şerhi) kitabının yazımı Merhum Şah Abadi’nin Kum’a gelişine müsadiftir. İmam Humeyni bu kitabın iki yerinde Merhum Şah Abadi’yi yad ederek ondan bilgi aktarmaktadır.
Bu kitabın Merhum Şah Abadi’nin öğrenciliğini yaptığı ilk yıllarda yazılması, İmam Humeyni’nin nitekim Merhum Şah Abadi’yle karşılaştığında da belirttiği gibi, felsefeyi önceden okuduğu ve irfan üzerine de çalışmalar yapmış ve üstat görmüş olduğu hususunu açıklığa kavuşturmaktadır.
Bu kitap Arapçadır ve farsça tercümesi de yayınlanmıştır.
Misbahu’l Hidaye ile’l Hilafeti ve’l Vilaye (Arapça)
Farsça tercümesiyle birlikte İslam İnkılabı'nın zaferinden sonra basılan bu kitap hakikat-ı Muhammediye ve velayet-i Aleviyye’nin beyanı hakkındadır. Bu kitabın yazımı hicri kameri 1349 yılında sona ermiştir.
Bu kitap ve Şerhi Duayı Seher kitabı sadece irfan ve irfan ıstılahlarıyla aşina olan kimseler için faydalıdır.
Likaullah (Farsça)
İmam Humeyni (r.a) farsça dilinde yazılan ve yedi sayfadan oluşan bu makalede üstadı Merhum Şah Abadi’den bahsetmektedir.
Bu risale Merhum Hacı Mirza Cevad Meliki Tebrizi’nin Likaullah kitabının sonunda basılmıştır.
Sırru’s-Salat
Salatu’l Arifin veya Miracu’s-Salikin (Farsça)
Bu kitap irfan ve süluk ehli için yazılmış ve yazımı hicri kameri 1358 yılında son bulmuştur. Bu zamana kadar iki defa basılan bu kitap, ilkinde müstakil olarak ve ikincisinde ise Yadname-i Şehit Mutahhari’de (r.a) yayınlanmıştır. Bu kitapta Şehit Sani ve Merhum Şah Abadi’nin Esraru’s-Salat kitabı yad edilmekte ve aynı şekilde kendi erbain kitabını da referans göstermektedir. Buda Erbain kitabının Sırru’s-Salat kitabından önce veya onunla eş zamanlı olarak yazıldığını göstermektedir.
Talikatu Ala Şerhi Fususu’l Hikem (Arapça)
Fususu’l Hikem’in yazarı Muhyiddin Arabi ve şerhinin yazarı ise Davut Kayseri’dir. İmam Humeyni Fusus’un şerhini Merhum Şah Abadi’nin öğrenciliğini yaptığı yedi yıl içerisinde üstadının yanında okuyarak istifade etti ve talikanın telifi de o yıllara dayanmaktadır. İmam bu kitapta kendi Misbahu’l Hidaye kitabını referans göstermekle birlikte, Merhum Şah Abadi’den de yad etmektedir. Fusus kitabının şerhi 495 sayfadır, İmam’ın talikası ise 396. sayfaya kadardır.
Talikatu Ala Misbahu’l Üns (Arapça)
Miftahu Gaybu’l Cem’i ve’l Vucud kitabının yazarı Sadruddin Muhammed b. İshak Konevi’dir ve onun şerhi olan Misbahu’l Üns ise İbn Fenari (Molla Fenari) olarak bilinen Muhammed b. Hamza b. Muhammed Osman’ın eseridir. İmam Humeyni Misbahu’l Üns kitabının 44. sayfasına kadarki bölümünü hicri kameri 1350’den 1354 yıllarında Merhum Şah Abadi’nin yanında okudu.
Talikatu Ala Şerhi Hadisi Re’su’l Calut (Arapça)
Gazi Said Muhammed b. Muhammed Mufid Kummi on birinci asrın âlim ve ariflerindendir. Mufid Kummگ’nin Hacı Aga Bozork’un ez-Zerie kitabının “Şin” harfinde zikri geçen Şerhi Hadisi Re’su’l Calut gibi çok sayıda eseri vardır. Re’su’l Calut hadisinden kasıt İmam Rıza’nın (a.s), bir bölümünü Re’su’l Calutu Yahudi’ye zikrettiği farklı din ashabına sunduğu delil ve ihticaclardır. Bu hadis Şeyh Saduk’un Tevhid’inde, Uyunu Ahbaru’r-Rıza kitabında, Tabersi’nin İhticac’ında ve Biharu’l Envar’ın 10. cildinde ve Müsnedu’r- Rıza kitabının da ikinci cildinde nakledilmiştir.
İmam Humeyni’nin (r.a) Gazi Said’in risalesine yazdığı talika Meşhed baskılı Zerie kitabının 26. cildinin 285. sayfasında zikredilmiştir; ancak henüz yayınlanmamıştır.
Şerh-i Hadis-i Re’su’l Calut (Arapça)
İmam Humeyni (r.a), Şerh-i Hadis-i Re’su’l Calut’a yazdığı talikanın yanı sıra bu hadise bir de şerh yazmıştır ve Ayine-i Danişveran kitabında bu şerhin 1348 yılında telif edildiği belirtilmiştir. Maalesef bu risalede henüz yayımlanmamıştır.
Hamd Suresinin Tefsiri (Farsça)
İmam Humeyni’nin İslam İnkılabı zaferinin ilk yıllarında beş oturumda beyan ettiği ve çok kez yayımlanan Hamd Suresinin irfani tefsiridir. İmam, Sırru’s-Salat kitabında Hamd ve Tevhid suresinin irfani noktalarına işaretle kısaca tefsir etmiştir. Hicri şemsi 1360 yılı baskılı kitabın 139’dan 151. sayfalarına müracaat edebilirsiniz. Ayrıca İmam “Adabu’s- Salat” kitabında Hamd, Tevhid surelerini ve İnna Enzelnahu’yu mufassal bir şekilde tefsir etmiştir.
El-Haşiyetu Ale’l Asfar (Arapça)
Molla Sadra’nın Asfar kitabının müderrislerinden olan İmam Humeyni’nin (r.a) bu kitaba haşiye yazdığı rivayet edilmektedir; zira Kum İlim Havzası'nın değerli âlimlerinden birisi İmam Humeyni’nin Asfar’a haşiyesini Keyhan-ı Endişe dergisinde nakletmiştir. Allah daha iyi bilir.
Adabu’s-Salat (Farsça)
İmam Humeyni bu kitabı “Sırru’s-Salat” kitabından sonra kaleme almıştır.
Mubareze ba Nefs Cihad-ı Ekber (Farsça)
Ahlak üzerine olan bu risale İmam Humeyni’nin Necef-i Eşref'te talebe ve âlimlere yaptığı “nefisle cihat” konulu konuşmalarından derlenerek kaleme alınmıştır. Bu kitap birçok kez basılmıştır.
Şerh-i Hadis-i Cunud-u Akl ve Cehl (Farsça)
Usul-u Kafi kitabında İmam Sadık’tan (a.s) nakledilen ve yetmişten fazla unvanı olan Akıl ve Cehalet askerlerinin beyanı hakkında bir hadis bulunmaktadır.
İmam Humeyni (r.a) bu hadisi farsça olarak şerh etmiş, ancak 25 unvandan fazlasının şerhini yazmaya ve tamamlaya muvaffak olamamıştır.
Erbain – Şerh-i Erbain (Farsça)
Kırk hadis şerhidir; bu hadislerin otuz üçü ahlaki ve geriye kalan yedisi ise itikadi hadislerdir.
Bu değerli kitabın hadislerinin fihristi şöyledir:
Nefisle cihat, Riya, Ucb, Kibir, Haset, Dünya sevgisi, Gazap, Asabiyet, Nifak - Münafıklık, Nefsin amel ve hevası, Fıtrat, Düşünmek, Tevekkül, Havf ve reca, Müminlerin imtihan edilip sınanması, Sabır, Tövbe, Allah’ı zikretmek, İhlas, Şükür, Ölümden hoşlanmamak, İlim talibleri, İlmin kısımları, Şek ve vesvese, İlmin fazileti, İbadet ve kalp huzuru, Likaullah (Allah’la görüşme), Resulullah’ın (s.a.a) Emire’l Müminine (a.s) vasiyeti, Kalbin çeşitleri, Allah, Resulü ve imamların hakikati bilinmez, Yakin, Velayet ve ameller, Müminlerin Allah indindeki makamı, Hakkın isimlerinin marifeti ile cebir ve tefviz meselesi, Hakk'ın sıfatları, Allah’ı (c.c), Resulü ve Ulu’l Emri tanıma, Hayır ve şer, İhlas suresi ile Hadid suresinin ilk ayetlerinin tefsiri (Tevhidin hakikati).
İstidlali Fıkıh Kitapları
İmam Humeyni (r.a) otuz yılı aşkın sürede, istidlali fıkhı tedris etmiş ve bu derslerin tümünü veya büyük bir bölümünü yazmışlardır. Tedris edildikten ve kamil bir şekilde araştırma yapıldıktan sonra yazılmaları bu teliflerin imtiyazlarından biridir. İmam Humeyni’nin (r.a) kaleme aldığı ve hepsinin Arapça olduğu konular şunlardan ibarettir: Taharet, Mekasıb-ı Muharreme, Bey’, Hıyarat, Hıleli Salat ve Takiyye.
Kitabu’t-Taharet
- Birinci Cilt: Necasetler bahsi, yazılışının bitme tarihi hicri kameri 10 Zilhicce 1373, birinci baskısı Kum’da 272 sayfada ve ikinci baskısı ise 358 sayfada olmak üzere Necef'te (hicri kameri 1389) basılmıştır.
- İkinci Cilt: Mau Selase (Sular) konusu, yazılışın sona erme tarihi 22 Rebiu’l Evvel 1376, Kum’da 319 sayfada baskıya girmiştir.
- Üçüncü Cilt: Teyemmüm bahsi, yazılışının bitme tarihi 11 Şaban 1376, Kum’da 235 sayfada basılmıştır.
- Dördüncü Cilt: Necaset hükümleri konusunda yazılmıştır. Taharet bahsinin son kısımlarını içeren bu bölümün yazılışı 28 Zilkade 1377 yılında son bulmuştur ve 1389 yılında Necef’te yayımlanmıştır. Bu cilt 290 sayfadan ibarettir.
El-Mekasıbu’l Muharreme
- Birinci cilt; haram alış verişler ve necis şeylerin alımı ve satımı (el-İktisab bi’l A’yani’n Necise, el-İktisab mimma yekunu’l maksud haremen, el-iktisab bima la menfeate fiyh, el-iktisab bima hüve haramun fi nefsihi), ressamlık ve heykeltıraşlık, müzik ve teganni ve gıybet konularını içermektedir. Ayrıca İmam’ın üstadı Hacı Şeyh Muhammed Rıza İsfahani’nin Rovzetu’l Gına risalesinin bir bölümü de bu ciltte nakledilmiştir.
- İkinci ciltte ise; kumar, yalan, zalime yardım etme, zalim tarafından velayet, farzlardan kazanç ve sultanın hediyesi ve zalim sultanın aldığı taksimat ve vergiler yer almaktadır.
Kitabu’l Bey’
- Birinci cilt; hicri şemsi 1380 yılından sonra yazılmış ve 457 sayfa olarak Necef-i Eşref’te basılmıştır.
- İkinci cilt; 575 sayfadan oluşan bu kitap hicri şemsi 1391 yılında Necef-i Eşref'te yayımlanmıştır. İmam Humeyni’nin birçok değişikliğin kaynağı olan Velayet-i Fakih konusu bu ciltte yer almaktadır.
- Üçüncü cilt; 11 Cemadiu’l Evvel 1392 yılında yazılması sonlanan bu cilt aynı yıl içerisinde 485 sayfa olarak Necef-i Eşref'te yayımlandı. İmam Humeyni’nin yaklaşık on iki yıl süren derslerinin hasılı olan bu üç cildin hepsini İmam’ın kendisi kaleme almıştır.
- Dördüncü cilt; Hıyarat konusu, yazımı 25 Cemaziyelvvel 1394 yılında sona eren ve 452 sayfadan oluşan bu cilt aynı yıl içerisinde Necef-i Eşref'te basıldı.
- Beşinci cilt, Hıyarat konusunun devamının yanı sıra nakit, veresiye ve fatura konularını kapsayan bu cildin yazımı 15 Cemaziyelevvel 1396 yılında sona ermiştir. Necef-i Eşref’te 1397 yılında yayımlanan bu cilt 402 sayfadır.
Kitabu’l Hilel
İmam Humeyni, namazı bozan (zarar veren) şeylerin hükümleri hakkında olan bu kitabını zahiren 1397 yılından İran’a dönüş sürecine kadarki müddet zarfında kaleme almıştır. Kum’da basılan bu eser 314 sayfadan ibarettir.
Risaletu’n fi’t Takiyye
Takiyye konulu olan ve 35 sayfadan oluşan bu risale 1373 yılının Şaban ayında kaleme alınmıştır. Bu kitap, İmam Humeyni’nin Usuli risalelerinin de eklenmesiyle 1385 yılında Kum’da baskıya girmiştir. Bu risalede meşhur “Takiyye dini korumak içindir; mahvetmek için değil” konusu yer almaktadır.
Risaletu’n fi Kaideti Men Melik
Bu risale Asaru’l Hucce kitabında (ikinci cilt sayfa 45) İmam Humeyni’nin (r.a) eserlerinden sayılmıştır.
Risaletu’n fi Tayini’l Fecr fi’l Leyli’l Makmere
32 sayfadan ibaret olan bu risale hicri şemsi 1367 yılında yayımlanmıştır. Çok kısa olmasına rağmen İmam Humeyni’nin istidlali fıkıh eserlerinden sayılmaktadır. İmam Humeyni’nin Usul-u Fıkıh konulu eserlerinin hepsi Arapçadır. O eserler şunlardır:
La Zarar Risalesi
La Zarar kaidesi fıkhi bir kaide olmasına rağmen, Usul kitaplarının Beraat bölümünde yer almaktadır. Bundan dolayı biz de bu risaleyi İmam’ın Usul-u fıkıh eserlerinden saydık. Bu risale İmam’ın ilk dönem Usul-u fıkıh derslerini vermeye başladığı dönemde yazılmıştır. Yazımı 1368 yılının Cemaziyelevvel ayında sona eren ve 68 sayfan oluşan bu risale birkaç risalenin de eklenmesiyle “er-Resail” adıyla 1385 yılında Kum’da baskıya girmiştir.
İstishab Risalesi
İmam Humeyni’nin ilk dönem Usul dersinde yazılan bu kitabın yazımı 1370 yılının ramazan ayında son bulmuştur. 290 sayfadan oluşan bu risale Resail adıyla 1385 yılında Kum’da neşredilmiştir.
Risaletu’n fi’t Teadil ve’t-Teracih
İmam Humeyni’nin ilk dönem Usul dersinde yazdığı bu eserin yazımı 9 Cemaziyelevvel 1370'te son bulmuştur. Tashihi 1370 yılında gerçekleşen bu risale 1385 yılında Resail kitabının zımnında Kum’da basılmıştır.
Risaletu’l İçtihat ve’t-Taklit
İmam Humeyni’nin ilk dönem Usul-u Fıkıh derslerinin sona erme tarihi hicri kameri 1370 olması hasebiyle bu risalenin yazılımının bitiş tarihinin de bu yıl olması gerekir. 1385 yılında Resail kitabının zımnında basılan bu risale 1385 yılında Kum’da yayımlanmıştır.
Risaletu’n fi’t Taleb ve’l İrade
Bu risaleyi İmam’ın felsefi-irfani risalelerinden biri saymamız gerekir; ancak İmam Humeyni’nin bu risalenin bir bölümünü Usul-u fıkıh derslerinde işlediği için biz bu risaleyi Usul-u fıkıh eserleri arasında zikrettik.
Talikatu Ala Kifayetu’l Usul
Merhum Hacı Aga Bozork Tahrani ez-Zerie’[1] kitabında Ahund Horasani’nin Kifayetu’l Usul kitabına haşiyeyi, İmam Humeyni’nin eserlerinden biri yad ederek şöyle demektedir: “Zekerehu fi Fihristi Tesanifihi” ve Razi haşiyenin Kat’dan İstishab konusuna kadar olduğunu yazmıştır ve başka bir yerde de bu risalenin yazımının 1368 yılında sona erdiğini okudum.
Usul İlmi Konulu Risalesi
Bazı kaynaklarda “Risale der Mevzu-i İlm-i Usul” unvanlı Usul-u fıkıh kitabı İmam Humeyni’nin eserlerinden biri sayılmıştır. İmam Humeyni’nin seçkin öğrencilerinden olan Ayetullah Subhani şöyle söylemektedir: İmam Humeyni (r.a) Ayetullah Burucerdi’nin derslerinin takriratını Usul’un başlangıcından Hücciyet babına kadar yazmıştır.
Ameli Risaleleri veya İstidlali Olmayan Fıkıh Risaleleri
Talikatu ale’l Urvetu’l Vuska (Arapça)
İmam Humeyni’nin (r.a) Merhum Seyyid Muhammed Kazım Yezdi’nin Urvetu’l Vuska kitabının tamamına yazdığı haşiyesidir ve yazımı 7 Cemaziyelevvel 1375 yılında sona ermiştir. Bu talikanın birinci baskısı 345 sayfa olarak Kum’da basılmıştır. Daru’l Fikir yayın evi tarafından birçok kez daha basıldıktan sonra ikinci baskısı da yayımlanmıştır. Daha sonraları Urvetu’l Vuska kitabına eklenen bu talika defalarca baskıya girmiştir.
Talikatu Ala Vesiletu’n-Necat (Arapça)
Rahmetli İmam’ın Seyyid Ebu’l Hasan İsfahani’nin Vesiletu’n-Necat kitabının tamamına yazdığı haşiyesidir ve yazılma tarihi belli değildir.
Haşiye-yi Tovzihu’l Mesail (Farsça)
Ayetullah Uzma Burucerdi’nin Tovzihu’l Mesail (Tam İlmihal) kitabına yazdığı haşiyedir. 138 sayfadan oluşan bu haşiye 1381 yılında Ayetullah Burucerdi’nin vefatından sonra Kum’da basılmıştır.
Necatu’l İbad Risalesi (Farsça)
Bu risalenin üç cilt olması gerekir. Ancak yazar sadece Mekasıb-ı Muharreme'den (haram alış verişlerden) talak (boşanma) babına kadarki konuları içeren ve 1380 yılında 155 sayfa olarak Kum’da basılan ikinci cildini görmüştür. Bu risale zahiren İmam Humeyni’nin eseridir ve basılmayan bölümleri üzerinde araştırma yapmak gerekmektedir.
Risale-yi İrs’e Haşiyesi (Farsça)
Muntehabu’t-Tevarih kitabının sahibi Merhum Hacı Molla Haşim Horasani’nin miras hakkında farsça olarak yazılmış ve önceki taklit mercilerin bazılarının haşiyeleri ile birlikte basılmış bir risalesi bulunmaktadır. İmam Humeyni bu risaleye haşiye yazmıştır ve bu risale asıl risale ile birlikte 120 sayfa olarak Kum’da ve büyük ihtimalle Ayetullah Burucerdi’nin vefatından sonra basılmıştır.
Menasık ya Destur-i Hac (Farsça)
Bu risale defalarca baskıya girmiştir. Yazarın gördüğü risalenin üçüncü baskısı 187 sayfadan oluşmaktadır ve 1384 yılında yayımlanmıştır.
Tahriru’l Vesile (Arapça)
Merhum Ayetullah Uzma Aga Seyyid Ebu’l Hasan İsfahani’nin kaleme aldığı Vesiletu’n-Necat kitabı fıkıh bablarının kesreti cihetinden Seyyid Muhammed Kazım Yezdi’nin Urvetu’l Vuska kitabından üstündür; yani mekasıb, talak, nezir ve… gibi fıkıh babları Urvetu’l Vuska kitabında bulunmamaktadır, ama “Vesiletu’n-Necat” kitabında vardır. Önceden de belirtildiği gibi İmam Humeyni’nin Vesiletu’n-Necat kitabına haşiyesi bulunmaktadır. İmam Humeyni (r.a) Türkiye’de sürgünde bulunduğu 1384 yılında, kendi haşiyesini Vesile’nin metnine dahil etme ve bunun yanı sıra Vesiletu’n-Necat kitabındaki eksik babları tamamlama ve yeni güncel meseleleri de ona ekleme fikrine düştü. İyi bir şekilde gerçekleştirdiği düşüncesinin neticesinde oluşan ve “Tahriru’l Vesile” adıyla iki ciltten (662 ve 647 sayfa) oluşan kitabı o yıllarda Necef'te basıldı ve daha sonraları da çok kez yayımlandı.
Zubdetu’l Ahkam
İmam Humeyni’nin Tahriru’l Vesile kitabı baz alınarak İmam’ın bazı öğrencileri tarafından tanzim edilen ve birçok kez yayımlanan muhtasar bir risaledir. Bu risalenin seçkin baskılarından biri 273 sayfada ve 1404 yılında Sazmanı Tebligatı İslami tarafından basılan baskısıdır.
Tovzihu’l Mesail (Farsça)
Ayetullah Uzma Burucerdi’nin zamanında genel halkın anlaması için onun ameli risalesinin yeniden düzenlenmesi gereksinimi hissedildi. Bu amaçla Tahran’daki Alevi medresesinin kurucusu Hüccetü’l İslam ve’l Müslimin Hacı Şeyh Ali Askar Kerbasçi ve çok sayıda eseri olan değerli üstat Ali Askar Fakihi işbirliği yaparak merhum Burucerdi’nin ameli risalesini çok iyi bir şekilde hazırladılar ve bu risale Tovzihu’l Mesail (tam ilmihal) olarak adlandırıldı. Ayetullah Burucerdi’nin vefatından sonra taklit mercileri bu kitaba haşiye yazmaya başladılar. Haşiye yazanlardan biri de İmam Humeyni idi ve İmam’ın bu haşiyesi daha sonraları bazı alimler tarafından metne dahil edilerek, İmam Humeyni’nin Tovzihu’l Mesaili (İmam’ın Tam İlmihali) adıyla çok kez basıldı.
Mulhakkatı Tovzihu’l Mesail (Farsça)
İmam Humeyni’nin (r.a) Tahriru’l Vesile kitabı yeni ve güncel meseleleri de içermekteydi, ama Arapça dilinde idi. Bu meseleler farsça konuşan insanlara da gerekli olduğundan dolayı Farsçaya tercüme edildi ve Tovzihu’l Mesail’de bulunmayan bazı Emri bi’l Maruf ve Nehyi ani’l Münker ve savunma konularının eklenmesiyle de Mulhakkatı Tovzihu’l Mesail veya başka adlar altında hem müstakil olarak ve hem de Tovzihu’l Mesail’e eklenerek birçok kez basıldı.
İstiftaat (Farsça)
Çok değerli işlerden birisi soru sormayan kimselerin de istifade edebilmesi için, fakihlerden sorulan soruların cevabının bir araya getirilmesi ve düzenlenmesidir. Mirza Kummi’nin “Camıu’ş-Şitab”, Hüccetü’l İslam Şifti’nin “Soru ve Cevap”ı ve Kazım Yezdi’nin “Soru ve Cevap” kitabı bu kabildendir. Son zamanlarda Ayetullah Uzma Gulpaygani’nin soru ve cevaplar mecmuası da birkaç ciltte tanzim edilerek yayımlanmıştır. İmam Humeyni’ye ilgi duyanlardan bazıları bu işi İmam Humeyni’nin istiftaatı ve cevapları hakkında da yapmak istediler. Hicri şemsi 1360 – 1362 yıllarına ait olan bir bölümü iki ciltte basıldı. Birinci cildi 519 sayfa olarak Camia-yı Müderrisin-i Kum yayın evi tarafından basıldı.
Hükûmet-i İslami veya “Velayeti Fakih” (Farsça)
Bu kitap İmam Humeyni’nin Velayet-i Fakih konulu derslerinin hâsılıdır ve Kitabu’l Bey’ kitabında da muhtasar şekillerde zikredilmiştir. Bu kitabın üçüncü baskısı 208 sayfada 1381 yılında yayımlanmıştır. İmamın bu kitabı İran’da İslami hükûmetin teşkili düşüncesine zemine hazırlayan ve zalim şahlık rejiminin çok fazla hassasiyet gösterdiği kitabıdır.
Keşf-i Esrar
Merhum Hacı Şeyh Mehdi Painşehri Kum ve Etkiya’nın büyük âlimlerindendi. Onun hayırsız evladı Ali Ekber Hukmizade hicri şemsi 1322 yılında “Esrarı Hezar Sale” (Bin yıllık sır) adında 38 sayfadan oluşan bir risale yayımladı. Bu risalenin konusu Şia mezhebine saldırmaktı. Yani bu risalede sapkın vahhabi fırkasının sözlerine ek olarak o günlerde yaygın olan din âlimlerine karşı sürdürülen kötü tebligatlara da yer verilmişti. Aslında bu risale vahhabiyeti yaymak ve din âlimlerinin düşmanı olan Rıza Han ve Kesrevi ile birlik olmak için hazırlanan bir risale idi.
Bu durum karşısında sessiz kalınmasını reva görmeyen İmam Humeyni (r.a), o tarihte Keşfu’l Esrar kitabını o risaleye cevap olarak yazdı ve ayrıca Rıza Han’ın yaptığı hıyanetleri de rahatça açıkladılar. İlgi gören bu kitap çok kez basıldı. Birinci baskısı 1323 yılında ve üçüncü baskısı ise 334 sayfa olarak 1327 yılında Tahran’ın İlmiyye-yi İslamiyye kitapçısı tarafından yayımlandı.
İmam Humeyni’nin (r.a) “Keşfu’l Esrar” kitabını yazmak için bir müddet tedrisatlarına ara verdiğini ve bununla bir kez daha herkese özel bir işe gönül bağlamayı değil de teklife göre amel etmenin peşinde olmayı öğrettiğini belirtmek gerekir.
İmam Humeyni (r.a) her zaman Müslümanların arasındaki birlik ve beraberliğin korunmasından yana idi. Aynı zamanda vahhabilerin akaitlerinin ve kail oldukları hurafelerin batıl olduğunu beyan etmeyi de caiz bilmekteydi. Keşfu’l Esrar kitabını da bu doğrultuda kaleme aldı. Ayrıca İmam Humeyni Şia mezhebinin esaslarını ve bu mektebin hakkaniyetini ihtilafa yol açmadan açıklamayı caiz, belki gerekli bilmekteydi. Bunun en bariz ve önemli örneği “Vasiyetname-i Siyasi İlahi (Siyasi - ilahi vasiyetname (son mesaj)) kitabıdır.
Rical Risalesi (Arapça)
İmam Humeyni’nin (r.a) rical ilminde bir eseri yoktur; ama önceden zikri geçen Taharet kitabının birinci cildinde, 24 sayfadan oluşan “Muhabbet-i Haber-i Ashabu’l Usuli ve’l Kutub” bölümünü ayrı bir risale olarak sayabiliriz. Biz bu risaleyi, değerli okuyucuların dikkatini çekmenin yanı sıra İmam’ın bu yöndeki ilmî boyutunun da aşikâr olması için müstakil bir risale olarak zikrettik. Bu bölümde meşhur “اجمعت العصابة على تصحيح…” bahsi ve önceki âlimlerin ıstılahındaki asıl ile kitabın farkları incelenmiştir.
Şiir Divanı (Farsça)
İmam Humeyni (r.a) gençlik döneminin başından ömrünün sonuna kadar arada sırada bir şiir yazmaktaydı ve bunun bazı örnekleri bir kısım kitaplarda veya hafızalarda bulunmaktadır. İmam Humeyni’nin (r.a) bazı şiirleri vefatından sonra farklı suretlerde yayımlanmıştır. İmam’ın şiirlerinin mecmuası nispeten büyük bir divan oluşturmaktadır, ancak onun bazı bölümleri kaybolmuştur.
Fevaid-i Der Bazı Mesail-i Müşkile Konulu Risalesi
Bu kitap bazı kaynaklarda zikredilmiş, ancak nicelik ve niteliği hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Şu ana kadar zikredilen kitapların birkaçı haricinde hepsi İmam Humeyni’nin kalemiyle yazılmıştır; ama İmam’ın fıkıh ve usul derslerinin takriratına ait öğrencilerinin yazdığı birkaç eseri daha vardır.
İmam Humeyni’nin (r.a) Derslerinin Takriratı
Tehzibu’l Usul (Arapça)
Değerli üstat Hacı Şeyh Cafer Subhani’nin kaleme aldığı bu eser İmam Humeyni’nin Usul-u Fıkıh derslerinin takriratıdır. Bu eser ile İmam Humeyni’nin yazdığı ezrar, istishab, teadil ve teracih, içtihat ve taklit risalesi kamil bir fıkıh dersi dönemini oluşturmaktadır.
Risaletun fi Kaideti La Zarer ya Neylu’l Evtar
Ayetullah Subhani’nin kaleme aldığı İmam Humeyni’nin derslerinin takriratıdır. Yazılması hicri kameri 1375 yılında sona ermiş ve 1380 yılında da tashih edilmiştir. Bu eser Tehzibu’l Usul kitabına ek olarak yayımlanmıştır.
Risaletun fi’l İçtihat ve’t-Taklit (Arapça)
İmam Humeyni’nin derslerinin takriratı olan ve Ayetullah Subhani tarafından kaleme alınan bu eserin yazılması İmam’ın ilk dönem Usul-u Fıkıh derslerinin sona erdiği 1370 yılında tamamlanmıştır. Bu risalenin yeniden gözden geçirilme tarihi İmam’ın ikinci dönem Usul-u Fıkıh derslerinin sona erdiği 1377 yılında gerçekleşmiştir. Tashihi 1382 yılında olan bu risale Tehzibu’l Usul kitabına dahil edilerek basılmıştır.
Lubbu’l Eser ya Risaletun fi’t-Taleb ve’l İrade ve’t-Tefviz (Arapça)
Bu eserde Ayetullah Subhani’nin kaleme aldığı İmam Humeyni’nin derslerinin takriratıdır. 1371 yılında yazılması tamamlanan bu kitap 1373 yılında tashih edilmiştir. Bu eserin 57 sayfadan oluşan el yazmasının fotoğrafları Kum’un Der Rah-ı Hak müessesesinin kütüphanesinde bulunmaktadır. Sizlerin de fark ettiği gibi son üç konu; yani Kaideyi La Zarar, İçtihat ve Taklit ve Taleb ve İrade konularını hem İmam Humeyni ve hem de Ayetullah Subhani kaleme almıştır ve ikisi arasında kayda değer bir fark olmayabilir.
Kitabu’l Bey’ (Arapça)
İmam Humeyni’nin Bey’ derslerinin bir kısmının takriratı olan ve değerli üstat Kadiri’nin kaleme döktüğü bu eser son zamanlarda Vezaret-i İrşad tarafından yayımlanmıştır. Elbette bu bölümleri önceden belirttiğimiz gibi İmam Humeyni’de (r.a) kaleme almıştır.
Sahife-i İmam (Farsça)
İmam Humeyni’nin hicri şemsi 1341 yılından ömrünün sonuna kadar olan dönemdeki mesajları, konuşmaları, röportajları, mektup ve hükümleri çeşitli yollarla bir araya getirilerek düzenlenip yayımlanmıştır. Bu mecmuaların en kapsamlısı ve muteberi Sahife-i Nur kitabıdır.
Bu kitap yaklaşık 20 cilttir ve İmam Humeyni’nin 1341 yılından ömrünün sonuna; yani 1368 yılına kadar olan süre zarfındaki tavsiyelerini kapsamaktadır. Bu kitabın başında 1363 yılına; yani 15 Hordad kıyamına ait ilgi çekici bir yazı bulunmaktadır.
Vasiyetname-i İlahi-Siyasi (Farsça)
İmam Humeyni’nin vefatından sonra yayımlanarak halkın hizmetine sunulan bu kitap İmam’ın (r.a) son eseridir. Bu kitabı İran baskı tarihinin tirajı en çok olan kitaplarından biri sayabiliriz. Bu kitap defalarca ve farklı yayın evleri tarafından farklı cilt ve boyutlarda basılmıştır.
Rah-ı Aşk
İmam Humeyni’nin irfani mektubu Rah-ı Aşk (Aşk Yolu). İmam Humeyni’nin Eserlerini Tanzim ve Yayınlama Müessesesi'nden.
Badei Aşk
Suruş yayın evi tarafından yayımlanan İmam’ın diğer irfani mektubudur.
Kaynakça
- ↑ c. 26, s. 285, çapı Meşhed.
Dış Bağlantılar