Tashihü-l İtikat (Kitap)

wikishia sitesinden
Tashihü-l İtikat Kitabi

Tashihü-l İtikat (Arapça: تَصحیحُ الاعتقاد) veya Tashihü-l İtikati-l İmamiye (Arapça: تَصحیحُ اِعتقاداتِ الاِمامیّة), Şeyh Müfit’in (H. Kameri 413 yılında vefat etti) kelam ilmi üzerine kaleme aldığı bir eserdir. Bu kitap Şeyh Saduk tarafından yazılan “الاعتقادات” (el-İtikadat) kitabının bir şerhi ve eleştirisidir. İddiasını ispatlamak için sadece Kur’an-ı Kerim’den ayetlere ve hadislere dayanan Şeyh Saduk'un aksine, Şeyh Müfit akılcı bir yöntem kullanmıştır.

Beda, kabir sualleri, Kaza ve Kader, arşın anlamı, Ric’at ve vahyin nasıl indirildiği kitabın konu başlıkları arasındadır. Şeyh Müfit, Tashihü-l İtikat kitabında Şeyh Saduk'a yönelik temel eleştirisi, itikadî meseleleri ispat etmede ayetlerin tefsiri ve hadislerin dikkatli yorumlanmasının yeterli akılcıl doğruluğa sahip olmamasıdır.

İslami Şura Meclisi ve Astan-ı Kuds Rezevi kütüphanelerinde Tashihü-l İtikat kitabının birkaç el yazması hali mevcuttur. Birkaç kez tekrar basılmış olan söz konusu kitap ayrıca Farsçaya çevrilmiştir.

Yazar

Ana madde: Şeyh Müfit

Şeyh Müfit olarak bilinen Muhammed bin Muhammed bin Numan, Hicri Kameri dördüncü ve beşinci asırlardaki On İki İmam Şia’sı alimlerinden biridir.[1] Kendisi Şeyh Saduk'un talebelerinden olmakla birlikte Seyit Razi, Seyit Mürteza ve Şeyh Tusi de onun talebeleri arasında yer almaktadır.[2]

Şeyh Tusi, ona kelâm ve fıkıh ilimlerinde yüksek bir mevki vermiştir.[3] İbn-i Nedim de onu Şiî kelâm ilminin babası olarak nitelendirmiştir.[4]

Fıkıh alanındaki “المُقنَعَة” (el-Mukne’a), Kelam ilminde “اوائل المقالات” (Evailü-l Makalat) ve Şia imamların hayatını anlatan “امامان شیعه” (Şia İmamları), Şeyh Müfit'in en ünlü eserleri arasında yer almaktadır.[5]

Tashihü-l İtikat Kitabının Şerhi

Tashihü-l İtikat kitabı, İmamiye Şiilerinin en önemli itikadî inanç temellerinin anlatıldığı ve Şeyh Saduk tarafından yazılan “اعتقادات الامامیه” (İtikadatü-l İmamiye) kitabının bir şerhidir.[6] “Tashihü-l İtikat” kitabının (tashih: düzeltme) isminden de anlaşılacağı üzere Şeyh Müfit'in hedefi, hocası olan Şeyh Saduk'un İmamiye Şiilerinin inançları hakkındaki görüşlerini tenkit etmek (eleştirmek) ve düzeltmek olmuştur.[7] Şeyh Saduk, İtikadatü-l İmamiye kitabında Şii İtikadını ispat etmek için Kur’an-ı Kerim’den ayetlerin yanı sıra bazı hadislerden de yararlanmıştır. Fakat Şeyh Müfit bu kitabın şerhinde akılcılık yöntemini de kullanmıştır.[8]

Tashihü-l İtikat kitabının üstünlükleri arasında Şii itikadında (teolojisinde) iki farklı düşünce biçimini yansıtabilmesi durumu vardır. Bunlardan biri rasyonel argümanlara aldırış etmeyen ve rivayetlere dayanan bir yöntem; diğeri ise akılcılığı ön planda tutan, üzerine düşünülmüş ve şer-i açıdan da geçerli ekoldür.[9]

Kitabın İçeriği

Şeyh Müfit, Ashab-ı Hadis gibi rasyonel argümanları göz ardı eden ve sadece rivayetlere dayanan Şeyh Saduk'u Tashihü-l İtikat kitabında defalarca eleştirmiştir.[10] Söz konusu bu kitapta Şeyh Müfit'in Şeyh Saduk üzerine yaptığı bazı eleştiriler şunlardır: Kur'an-ı Kerim’in ayetlerinin yanlış yorumlanması (tefsiri), doğru rivayetler aktarılmaması, Kur'an-ı Kerim ve rivayetlerdeki bazı kelimelerin gerçek anlamlarının dikkate alınmaması, hadis alimlerinin rivayetleri tefsir etme yöntemini takip etmesi, yani rivayetlerin manalarını bulmada yeterli fikri çabanın bulunmaması.[11]

Kitabın ilk makalesi Kalem Suresi 42. ayetin tefsiridir. (يَوْمَ يُكْشَفُ عَنْ سَاقٍ Tercüme: İşin zorlaştığı gün.) Ayetin tefsirinde Şeyh Müfit, Kıyamet günü büyük ve çetin bir meselenin, yani amellerin muhasebesinin ortaya çıkacağını ve onları ödüllendirmek ve cezalandırmaklarini ve Sırları ifşa edilmesi ve içlerinin görünüşü ve iyi ve kötü işleri hesaplamak için katılıki söylemiştir. Bir de şöyle buyurdu: ayette bacağın (Sak ،ساق) anlamı da aynı şiddet ve zorluktur. Arap, savaşın zorluğunu göstermek için şöyle der:«قامت الحرب علی ساق» "Savaş ayağa kalktı" ve pazarın kalabalıklığını, alıp satmanın zorluğunu göstermek için şöyle diyor:«قامت السوق» "Pazar yükseldi".[12]

Kitabın sonunda farklı hadisler ve bunların nasıl kullanılacağı ile ilgili bir bölüm var ve bu bölümün son konusu, akla aykırı bir hadisi reddetmektir. ve kontrol ettikten sonra ya Takiye esasına göre yayınlandığı ortaya çıktı ya da temelde İmamlara (a.s) atfedilen yanlış bir sözdü.

Özel Yorumlar

  • Şeyh Müfit, tıbbın sadece Allah aracılığıyla elde edilebilecek bir ilim olduğuna ve hastalıklarla ilaçları tanıyabilmenin tıp ilminin hakikati olduğuna inanır. Hekimler bu bilgiyi peygamberlerden öğrenmiş, peygamberler de Allah'tan vahiy yoluyla bu ilimlere ulaşmış ve İmamların (a.s) rivayetleri de bu ilimleri tefsir etmek (açıklamak) üzerinedir.[13]
  • Şeyh Müfit, peygamberlerin ve imamların masumluğu (ismet sıfatı) hususunda onlara sonradan bu sıfatın verildiğini ve onlara bu makamlar verildikten sonra masum olduklarını belirtir. Fakat bu konuma gelmeden öncesindeyse ismet sıfatının verilmesi için bir delil olmadığı hususu üzerinde durur.[14]
  • Şii İmamların şehadetiyle ilgili olarak da Şeyh Müfit, İmam Ali'nin (a.s), İmam Hasan'ın (a.s), İmam Hüseyin'in (a.s) ve İmam Musa Kazım'ın (a.s) kesinlikle şehit olduğunu belirtmekle birlikte İmam Rıza'nın (a.s) da kuvvetle muhtemel rivayetlerle şehit olduğu görüşünü savunmuştur. Ancak diğer Şia İmamlarının (a.s) şehit olduklarına dair yeterli bir kanıt bulunmadığını da ayrıca belirtmektedir.[15]

Kitabın İçerdiği Konular

Tashihü-l İtikat kitabı 28 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerinden bazıları şu şekildedir:

  • Cebir ve İhtiyar arasındaki fark
  • İrade ve Meşit
  • Beda'nın Anlamı
  • Levha ve Kalem
  • Nefisler ve Ruhlar
  • Kabirdeki Sualler
  • Kaza ve Kader
  • Arşın Anlamı
  • Ric’at (Dirilme)
  • Vahiy Nasıl İner?
  • Cennet ve Cehennem
  • İsmet Sıfatı (Masumiyet)
  • Takiye
  • Tibbi[16]

Kitabın El Yazmaları

Kitabın yayınlandığı İnancın Düzeltilmesi kitabının birkaç el yazması vardır. Onlardan bazıları:

  • İslami Danışma Meclisi'nin Kütüphanesi Kopyası: Bu nüsha Hasan bin Muhammed Hayabani Tebrizi tarafından Hicri Kameri 1080 yılında yazılan bir nüsha kaynak gösterilerek 1354 h.k yılında basılmıştır.
  • Astan Kuds Rezevi Kütüphanesi Kopyası: Bu nüsha, Hicri Kameri 1079 yılında Mustafa Kali Hüseyini Kazvini tarafından yazılmıştır.
  • Astan Kuds Rezevi Kütüphanesi'nin bir başka nüshası: Bu nüsha Hicri Kameri 1042 yılında Şah Muhammed bin Zeynü-l Abidin'in el yazısıyla yazdığı eserdir.[17]

Çevirileri ve Baskıları

Tashihü-l İtikat kitabı 1992 yılında Seyit Ali Müderrisi Yezdi tarafından Farsçaya çevrilerek basılmıştır. Tashihü-l İtikat kitabının diğer bazı basımları şunlardır:

  1. 1363 h.ş yılında Seyit Hibbehuddin Şahrestani'nin takdim ve yorumlarıyla Razi Yayınları tarafından yayınlanmıştır.
  2. 1371 h.ş yılında Şeyh Müfit onuruna düzenlenen kongrede Hüseyin Dergahi'nin araştırması ve Seyit Hubbehuddin Şehristani'nin takdim ve yorumları ile yayınlanmıştır.
  3. Caferi Kültür Enstitüsü tarafından 1387 h.ş yılında Muhammed Rıza Caferi mukaddemesi ile yayınlanmıştır.

Kaynakça

  1. ↑ Şebbiri, "Şeyh Müfit'in Hayatından Bir Pasac", 1372 h.ş, s. 7, 8, 39.
  2. ↑ Gürci, Fikh ve Fikihçilar Tarihi, 1385 h.ş, s. 143 ve 144.
  3. ↑ Tusi, El-Fehrast, 1417 h.k, s. 238.
  4. ↑ İbn-i Nedim, el-Fihrast, 1350 h.ş, s. 226 ve s. 247.
  5. ↑ Gürci, Fikh ve Fikihçilar Tarihi, 1385 h.ş, s. 143-144.
  6. ↑ Isbati, "Şeyh Sadugh'un teolocik görüşlerinin incelenmesi ve Şeyh Müfit'in görüşleri ile karşılaştırılması", s. 47 ve 48.
  7. ↑ Tebatebayi, «بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید وبگاه امامت»
  8. ↑ Tebatebayi, «بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید وبگاه امامت»
  9. ↑ Tebatebayi, «بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید وبگاه امامت»
  10. ↑ Tebatebayi, «بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید وبگاه امامت»
  11. ↑ Tebatebayi, «بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید وبگاه امامت»
  12. ↑ Şeyh Mofid, İmamiyye'nin inançlarını düzeltmek, cilt 1, s. 28-29.
  13. ↑ Şeyh Müfit, Şeyh Müfit'in eserleri, inancın ıslahı, 1413 h.k, s. 144.
  14. ↑ Şeyh Müfit, Şeyh Müfit'in eserleri, inancın ıslahı, 1413 h.k, s. 144.
  15. ↑ Şeyh Müfit, Şeyh Müfit'in eserleri, inancın ıslahı, 1413 h.k, s. 144.
  16. ↑ Bkz. Şeyh Müfit, Teshihul itikat, 1992.
  17. ↑ Dargahi, Tashihü-l İtikat'e Giriş, s. 4 ve 5.

Bibliyografya

  • İbn-i el-Nadim, Muhammed İbn-i Ebi Ya'kub İşek, indeks, araştırma: Rıza Tacaddud, Tahran, Bita, 1350 h.ş.
  • Esbati, İsmail, "«بررسی آرای کلامی شیخ صدوق و مقایسه آن با آرای شیخ مفید»", Hadis ve Düşünce, n. 9 ve 10, 1383 h.ş.
  • Dargahi, Hüseyin, İnancın Düzeltilmesine Giriş, Şeyh Müfit'de, Muhammed İbn-i Numan, İnancın Düzeltilmesi, Hossein Dargahi Araştırması, Şeyh Müfit Onuruna Kongre, Birinci Baskı, 1371 h.ş.
  • Şebbiri, Seyed Muhammed Cavad, "Şeyh Müfit'in Hayatı Üzerine Bir Pasac", Şeyh Müfit'in Milenyum Dünya Kongresi'nin Farsça Makaleleri, n. 55, 1372 h.ş.
  • Şeyh Müfit, Muhammed İbn-i Numan, İnancın Düzeltilmesi, Hossein Dargahi Araştırması, Şeyh Müfit Onuruna Kongre, Birinci Baskı, 1371 h.ş.
  • Tebatebayi, Seyed Hadi, «بررسی کتاب تصحیح الاعتقاد شیخ مفید», İmamet veb sitesi, 26 Mayıs 1392 h.ş, 20 Ağustos 1397 h.ş'de görüldü.
  • Tusi, Muhammed İbn-i el-Hasan, el-Fihrast, Cavad el-Kayyumi tarafından yapılan araştırma, Bica, el-Fih Yayınevi, 1417 h.k.
  • Gürcü, Abolghasem, Hukuk Tarihi ve Hukukçular, Tahran, 1385 h.ş.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Tashihü-l_İtikat_(Kitap)&oldid=90681" sayfasından alınmıştır