Ümmü'l Mesâib (Lakap)
Ümmü'l Mesâib (Arapça: أم المصائب, Musibetler Annesi), İmam Ali'nin (a.s.) kızı Hz. Zeynep'in (s.a.) lakaplarından biridir. Bu lakap, dedesi Hz. Peygamber’in (s.a.a), annesi Hz. Fâtıma’nın (s.a), babası İmam Ali’nin (a.s) ve özellikle Kerbelâ vakıasında iki kardeşi İmam Hasan (a.s) ve İmam Hüseyin’in (a.s) kaybı gibi birçok musibeti yaşadığı için kendisine verilmiştir. Her ne kadar bu lakap rivayetlerde geçmese de, Hz. Zeyneb’e (s.a) veda ziyaretinde ve maktel kitaplarında şairlerin şiirlerinde bu lakaba işaret edilmiştir.
Lakabın Veriliş Sebebi
Hz. Zeyneb’e (s.a), yaşadığı çok sayıdaki musibetten dolayı Ümmü’l Mesâib lakabı verilmiştir.[1] Peygamber’in (s.a.a) vefatı, annesi Fâtıma’nın (s.a) hastalığı ve şehâdeti, babası İmam Ali’nin (a.s) şehâdeti, kardeşi İmam Hasan’ın (a.s) şehâdeti, Kerbelâ olayı ve Kûfe ile Şam’da esaret gibi olaylar onun hayatındaki ağır ve acı musibetler arasında sayılır.[2]
El-Hasâısü’z Zeynabiyye adlı eserde belirtildiğine göre, Ümmü’l Mesâib unvanı Hz. Zeyneb (s.a) için zikredilen altmış unvandan biridir.[3] Bazı araştırmacılara göre “Ümmü’l Mesâib” ifadesi, Hz. Zeyneb’in (s.a) lakabı değil, künyesidir.[4]
Şiî âlim ve yazar Rebbânî Halhalî, Hz. Zeyneb’in (s.a) yaşadığı musibetleri listelemiş ve bunların en önemlilerini şöyle saymıştır: Beş yaşında dedesi Hz. Peygamber’in (s.a.a) kaybı; annesinin evine saldırı ve kapının yakılması; babası İmam Ali’nin (a.s) boynuna ip geçirilerek zorla biat ettirilmesi; kardeşi Hz. Muhsin’in (a.s) düşükle kaybı; annesi Hz. Fâtıma’nın (s.a) şehâdeti; babası Hz. Ali’nin (a.s) şehâdeti; kardeşi İmam Hasan’ın (a.s) eşi tarafından zehirlenerek şehit edilmesi; Kerbelâ’da kardeşleri, yeğenleri ve evlâtlarının şehit edilmesi; çocukların ve kadınların susuz kalması; Aşûrâ günü kardeşi İmam Hüseyin’in (a.s) şehâdeti; düşmanın harem çadırlarına saldırısı, dövülmeleri, çadırların yakılması ve Ehlibeyt’in esareti; Kûfe ve Şam’a girerken uğradıkları hakaretler; İbn Ziyad ve Yezîd’in meclisinde yaşanan saygısızlıklar.[5]
Rivayetler, Şiirler ve Maktel Kitaplarında Ümmü’l Mesâib Lakabının Kullanımı
“Ümmü’l-Mesâib” ifadesi rivayetlerde yer almasa da, Hz. Zeyneb’in (s.a) musibetlerine değinilmiştir. Örneğin bazı rivayetlerde, Hz. Zeyneb’in (s.a) musibetleri için ağlamanın sevabı, iki kardeşi İmam Hasan (a.s) ve İmam Hüseyin’in (a.s) musibetleri için ağlamanın sevabına eşdeğer kabul edilmiştir.[6]
Ayrıca, bu unvan Hz. Zeyneb’e (s.a) veda ziyaretinde şu şekilde geçmiştir:
«أللهم لا تجعله آخر العهد منی لزیارة أم المصائب زینب بنت علی»
“Allâh’ım, bu ziyareti Ümmü’l Mesâib Zeynep bint-i Ali’ye olan son ziyaretim kılma.”[7]
Bu unvan, Farsça ve Arapça şairlerin şiirlerinde de yer almaktadır.[8][9]
Ayrıca bu unvan maktel kitaplarında da geçmektedir. Şiî muhaddis Şeyh Abbas Kummî, Muharrem ayi’nin on birinci gecesinin olaylarını mersiye tarzında anlatırken bu unvana da değinmiştir.[10]
Kaynakça
- ↑ Mohammedî Reyşehrî, Dânişnâme-yi Emîrü’l-Mü’minîn (a.s), 1389 h.ş, c.1, s.167.
- ↑ Emîn, Ayânu’ş-Şîʿa, 1406 h.k, c.7, s.137.
- ↑ Cezairî, el-Ḫaṣâıṣü’z-Zeynabiyye, 1425 h.k, s.52-53; Rebbânî Halḫālî, Çehre-yi Derḫşân-i Aḳīletu Benî Hâşim Zeyneb-i Kübrâ, 1387 h.ş, s.16-19.
- ↑ Meḥallētî, Riyâḥînü’ş-Şerîa, b.t., c.3, s.46.
- ↑ Rebbânî Halḫālî, Çehre-yi Derḫşân-i Aḳīletu Benî Hâşim Zeyneb-i Kübrâ, 1387 h.ş, s.195-198.
- ↑ Mûsevî, Târîḫ-i İmam Hüseyin (a.s), 1378 h.ş, c.10, s.267.
- ↑ İdde min Ulemâʾi’l Baḥreyn ve’l-Kaṭîf, Mecmûatü Vefeyâti’l Aimmeti (a.s), b.t., c.1, s.484.
- ↑ Eyvezî, Zikr-i Ḫayr, b.t., s.102.
- ↑ Ḳazvînî, Zeynebü’l Kübrâ mine’l Mehd-i ile’l Leḥd, s.25-26.
- ↑ Ḳummî, Demu’s-Sücûm, 1381 h.ş, s.341.
Bibliyografi
- Emîn, Seyyid Muḥsin, Ayânu’ş-Şîʿa, tah. Ḥasan el-Emîn, Beyrut, Dârü’t-Taʿâruf, 1406 h.k/1986.
- Cezairî, Seyyid Nûreddîn, el-Ḫaṣâıṣü’z Zeynabiyye, Kum, el-Mektebetü’l-Ḥeydariyye, 1425 h.k.
- Rebbânî Ḫalḫālî, Alî, Çehre-yi Derḫşân-i Aḳīletu Benî Hâşim Zeyneb-i Kübrâ (s.a), Kum, Mektebü’l-Ḥüseyn (a.s), 1387 h.ş.
- İdde min Ulemâi’l Baḥreyn ve’l Ḳaṭîf, Mecmûatü Vefeyâti’l Aimmeti (a.s) ve Yelîhâ Vefâtü’s Seyyidet-i Zeyneb (s.a), b.y., b.n., b.t.
- Eyvezî, Rûḥullâh, Zikr-i Ḫayr, Tahran, Ârâm-i Del, b.t.
- Ḳazvînî, Seyyid Muḥammed Kâẓım, Zeynebü’l-Kübrâ mine’l-Mehdi ile’l-Leḥd, Kum, Dârü’l-Ğadîr, 2003.
- Ḳummî, Abbâs, Demu’s-Sücûm, trc. Ebü’l-Ḥasan Şerânî, Kum, Hicret, 1381 h.ş.
- Meḥallētî, Ẕebîḥullâh, Riyâḥînü’ş Şerîa fî Tercemeti Dânişmendân-i Bânuvân-i Şîe, Tahran, Dârü’l-Kütübi’l-İslâmiyye, b.t.
- Mohammedî Reyşehrî, Muḥammed, Dânişnâme-yi Emîrü’l-Mü’minîn (a.s), Kum, Dârü’l-Ḥadîs, 1389 h.ş.
- Mûsevî, Ekrem, Târîḫ-i İmam Hüseyin (a.s), Tahran, Sâzmân-i Pejûhiş ve Bername-yi Rîzî-yi Âmûzeşî, 1378 h.ş.