Tuleka

Tuleka (Arapça:طُلَقاء), savaşta esir alınmışken tekrar serbest bırakılmış anlamına gelmektedir. Mekke'nin fethinden sonra Peygamber Efendimizin (s.a.a) cezalandırılmaktan vazgeçtiği bir grup muhalif şahısları ifade etmektedir. Ebu Süfyan ve oğlu Muaviye, bu bağışlananlar arasında en önde gelen isimlerindendir.

İmam Ali (a.s), Sıffin Savaşı’nda Tuleka (bağışlananları) terimini içlerinde her zaman İslam'a karşı düşmanlık bulunduran ancak sırf mecburiyetten gönülsüzce iman edenler olarak tanımlamıştır. Tuleka, Beni Ümeyye'ye uygulanan aşağılayıcı bir tabirdir ve bu temelde hilafete layık görülmediler.

Kelime Anlamı

Tuleka, savaştan sonra özgür bırakılmış esir anlamına gelmektedir. Peygamberimiz (s.a.a), bu tabiri ilk kez Mekke'nin fethinde bir grup Mekkeli müşrik için kullanmıştır. Bu grup, Mekke'nin fethinden sonra gönülsüzce ve mecburiyetten İslam'ı kabul etmiş olan Peygamber'e (s.a.a) muhalif kimselerdi. Peygamber efendimiz (s.a.a) onları esir alıp köleleştirmedi ve halk arasında “Tuleka” olarak hitap edildiler.

14. yüzyıl Şii alimlerinden Seyid Muhammed Hüseyin Tahrani'ye göre, Mekke'nin fethinden önce Tulekaların aralarında: "Muhammed'i kendi kavmine bırakın. Eğer Muhammed yenerse bizler de Müslüman oluruz, yok eğer kavmi Muhammed'i yenerse kavmi bizi onun elinden kurtaracaktır." şeklinde diyaloglar gelişmiştir. Tuleka, bazen “مُسلِمَةُ الفَتح”, yani "Mekke'nin Fethinin Müslümanları" olarak da anılmıştır.

Sayıları ve Ünlü Olan Tulekalar

Bazı tarihi raporlara göre iki binden fazla Tuleka bulunmaktaydı. Ayrıca yine tarihi kaynaklara göre Ebu Süfyan, Muaviye bin Ebu Süfyan, Yazid bin Ebu Süfyan, Suheyl bin Amru, Huveyteb bin Abdü-l Uzza, Cubayr bin Mut'am, İkrime bin Ebi Cehl, Atab bin Esid, Safvan bin Umeyye, Mat’i bin Esved, Hakim bin Hazam, Haris bin Hişam ve Hakem bin Ebi-l As gibi isimler başlıca Tulekalar olarak belirtilmiştir.

Sünni bir alim olan Hasan bin Ferhan Maliki (H. Kameri 1390 doğumlu), statü ve konum bakımından Tulekaları üç gruba ayırmıştır:

• Peygamberimizin (s.a.a) imanlarının doğruluğu hususunda onlara güvendiği ve onlara gönül alma unsuru (hediye) olarak hiçbir şey vermediği bir grup; İkrime bin Ebi Cehl, Atab bin Esid ve Cubeyr bin Mut'am gibi isimlerdir.

• Peygamberimizin kalpleri yumuşasın diye onlara çeşitli hediyeler verdiği grup. Bu isimlerden bazıları; Ebu Süfyan, Muaviye, Safvan bin Ümeyye ve Mut’i bin Esved gibi kişilerden oluşmaktadır. Bu grup, Tulekaların en düşük seviyedeki kesimi olarak kabul edilir.

• Üçüncü grup, ilk grupla ikinci grubun arasında kabul edilmektedir. Bu gruba dahil olan bazı isimler şunlardır: Haris bin Hişam, Suheyl bin Amru ve Hâkim bin Huzam.

Ben-i Ümeyye İçin Aşağılayıcı Bir İfade Kabul Edilmesi

Çağımızın bazı alimlerine göre, Tuleka tabiri kötü bir şöhrete işaret ediyordu ve bu sebepten ötürü Ben-i Ümeyye kavmi bir Tuleka hizbi olarak kabul ediliyordu.

İmam Ali (a.s) Muaviye'ye yazdığı bir mektubunda onu bir Tuleka olarak nitelendirmiş ve bu nedenle onun halifeliğe, imamlığa ya da bir istişare kurulunda yer almaya layık olmadığını açıkça belirtmiştir. İmam Ali (a.s) aynı şekilde Sıffin Savaşı’nda da Tuleka terimini her zaman İslam'la savaştıkları halde en sonunda isteksizce İslam'ı kabul etmek zorunda kalanlar olarak tanımlamıştır. Ali bin Abi Talib (a.s) onları Kuran'ın düşmanı, Peygamber'in Sünnetinin düşmanı, bidat ehli ve rüşvetçi olarak nitelendirmiştir.

Hz. Zeynep (s.a), Yezit bin Muaviye'nin esaretindeyken ona Tuleka’nın oğlu Yezit diye hitap etti.

H. Kameri üçüncü yüzyıl tarihçilerinden Ahmet bin Yahya Bilazeri, İnsabü-l Eşraf kitabında belirttiğine göre Ömer bin Hattab, Tulekaları ve Tulekaların çocuklarını halifeliğe layık görmemiştir.