Harre Olayı

Öncelik: b, kalite: c
linksiz
infobox'siz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
(Harre İsyanı sayfasından yönlendirildi)

Harre olayı (Arapça: واقعة الحرة), Abdullah b. Hanzala b. Ebi Amir önderliğindeki Medine halkının Yezid b. Muaviye hükümetine karşı ayaklanmasının, Müslim b. Ukbe komutasındaki Şam Ordusu tarafından hicretin 63. yılında kanlı bir şekilde bastırılması olayıdır. Bu olayda aralarında 80 sahabe ve 700 Kur’an hafızının da olduğu Medine halkından bir çoğu katledildi, malları yağmalandı ve namuslarına el uzatıldı. İmam Seccad (a.s) bu ayaklanmada Medine halkı ile birlikte yer almamış, ancak kendi evinde çok sayıda kadın ve çocuğa sığınma vermiş ve hatta Mervan b. Hakem’in kadın ve çocuklarından oluşan ailesine kucak açmıştır.

Harre’nin Anlamı

Siyah renkli taşlık alanlara "harre" denir.[1] Medine halkının başlattığı bu isyan, Medine’nin doğusundaki “Harre Vakım” veya “Harre Zühre” (Yahudi kabilesinden Zühre oğulları kabilesine mensup)[2] adlı taşlık alandan başladığı için bu isimle ünlenmiştir.

Vuku Zamanı

Tarihî kaynakların birçoğu, Harre olayını hicretin 63. yılında Zilhicce ayının ikinci günü veya Zilhicce ayının bitimine iki veya üç gün kala gerçekleştiğini ileri sürmüştür.[3] Dolayısıyla hicretin 62. yılında gerçekleştiğini ileri süren rivayet sahih değildir.[4]

Vuku Nedeni

  • Medine halkının Yezid b. Muaviye hükümetinden rahatsızlığı; Muaviye'nin uyguladığı uygunsuz politikalar ve İmam Hüseyin’in (a.s) katledilmesi gibi kirli cinayetler işlemesi;[5]
  • Halkın Abdullah b. Zübeyr’e biat etmesi ve Yezid’in hilafetten azledilmesi;
  • Medine halkının Yezid’in ahlaki fesat ve bozgunculuğundan haberdar olması;[6]
  • Medine halkının seçilmiş mal ve eşyalarının Yezid’e ulaşılmasına engel olunması.[7]

Medine Valisinin Azledilmesi

Medine halkı Abdullah b. Zübeyr’in emri ile Osman b. Muhammed’i Medine emirliğinden (valilik) azlederek, sayıları 1000'i bulan Emevilere karşı ayaklandılar. Mervan b. Hakem’in evinde toplanan Emeviler, Medineliler tarafından abluka altına alındı.[8] İbn-i Zübeyr, Abdullah b. Hanzala’yı Medine valisi olarak atadı.[9] Bu ve önceki rivayetler Zübeyr'in düşünce ve eğilimlerinin bu kıyamda ve kıyamın liderleri üzerindeki etkisini net bir biçimde ortaya koymaktadır.

Şam Ordusunun Donatılması

Abdullah b. Cafer’in Şam'ın hükûmet yetkilisi olarak, Medine halkının Yezid’e itaat etmesi için gösterdiği çabalar bir sonuç vermedi. Yezid’in tehdit içerikli mektubu ve ayrıca Numan b. Beşir’in bu ayaklanmanın sona ermesi için gösterdiği çabaların da bir etkisi olmadı.[10] Yezid, Medine halkını sindirmek için bir ordu hazırladı. Ubeydullah b. Ziyad’ın ordu komutanlığını üstlenmemesi üzerine, ordu komutanlığına Müslim b. Ukbe Murri’yi getirdi.[11] Ordunun sayısı 5000 ile 27000 arasında zikredilmiştir.[12]

Medine’de Hendek Kazılması

Yezid'in ordusunun yola çıktığı bilgisi Medine halkına ulaştığında, halk Medine’nin etrafına hendek kazarak hazırlık yaptı. Medine halkı, Medine’de yaşayan Şam hükûmetine bağlı kişilerin Şam Ordusuna bilgi vermemesi ve savaşa katılmamaları koşuluyla Medine’den çıkmalarına izin verdi. Ümeyyeoğulları Medine’den dışarı çıktıktan sonra yeminlerine sadık kalmamış ve Abdülmelik b. Mervan babasının tavsiyesi ile Müslim b. Ukbe ile birlikte şehre saldırı planını hazırlamıştır.

Müslim b. Ukbe Medine’nin doğusundaki Harre’den ayrılarak, Medine halkına üç gün süre verdi.[13] Daha sonra mali yardımlarla kandırılan Harise oğulları kabilesinin de yardımları ile hendeklerin arkasından şehre girdi[14] ve orada o kadar çok cinayet işledi ki mücrim ve müsrif olarak ün saldı.[15]

Şamlıların Halka Davranışı

Müslim b. Ukbe, Yezid’in emri ile Medine halkının can ve malını üç gün boyunca ordusuna helal etti. İbn-i Kesir[16] ve Suyuti[17]-[18] gibi tarihçiler, Yezit ordusunun yağma ve cinayetlerini çok ağır bir musibet ve tarif edilmesi imkansız bir hadise olarak yazmışlardır.

Mesudi[19] bu olayı İmam Hüseyin’in (a.s) şehadetinden sonraki en feci olay olarak açıklamıştır. Müslim b. Ukbe’nin ordusu, üç gün boyunca halkın namusuna tecavüz etmek, hamile kadınların karınlarını deşerek, ceninleri dışarı çıkarmak, bebekleri öldürmek,[20] Peygamber Efendimizin (s.a.a) kör olan Cabir b. Abdullah Ensari ve Ebu Said-i Hudri[21] gibi büyük sahabelere hakaretler etmek gibi her türlü çirkin işlerden ve kötülüklerden geri kalmamıştır.

Öldürülenlerin Sayısı

Harre olayında öldürülenlerin sayısını 4000[22] ve başka bir görüşe göre 11700 veya 10700[23] olarak belirtmişlerdir. Öldürülenler arasında 700 Kur’an hafızı[24] ve Peygamber Efendimizin (s.a.a) 80 sahabesi de bulunmaktaydı. O günden sonra Bedir’den geriye hiçbir sahabe kalmamıştır.[25] Abdullah b. Hanzala ve oğulları da bu ayaklanmada öldürülmüştür.[26]

İnsanlardan Biat Alınması

Müslim b. Ukbe gerçekleştirdiği cinayetlerin ardından, Medine halkını bir araya toplamış ve onlardan Yezid için biat almıştır. Çünkü onlar ve babaları Yezid’in köleleridir[27] ve başka bir ifadeyle Yezid’in “Feyi”dirler (savaş ganimetleri)[28] ve her kim bu emre karşı gelecek olursa, boyunları vuruldu.[29] Fakat Ali b. Abdullah b. Abbas (Yezid’in ordusunda bulunan akrabalarının sayesinde) ve İmam Seccad (a.s) bu biattan muaf tutulmuştur.[30]

İmam Seccad’ın (a.s) Ayaklanmadaki Tutumu

İmam (a.s) Ayaklananlarla Birlikte Hareket Etmemiştir

İmam Seccad (a.s) bu ayaklanmada Medine halkı ile birlikte hareket etmemiştir.[31] Buna ilave olarak, bu ayaklanma Abdullah b. Zübeyr’in emri ve izni ile gerçekleşmiştir. İmam Seccad’ın (a.s) Medine halkının zaafı ve sayısının azlığını bilmesi; her türlü şiddet ve kötülükten geri durmayacak olan Şam ordusunun çokluğundan haberdar olması; Emevi hükümetinin ithamlarından uzak durmak istemesi; az sayıda bulunan takipçilerini korumak istemesi; Hz. Peygamber efendimizin (s.a.a) kerametini korumak istemesi, İmam Seccad’ın (a.s) tarafsız kalmasının muhtemel delillerindendir.[32]

İmamın (a.s) Evi, Güvenilir Sığınak

İmam Seccad'ın (a.s) ayaklananlar ile birlikte hareket etmemesi nedeniyle, ailesi bu cinayetlerden zarar görmemiş ve ayrıca evi de birçok kadın ve çocuk için sığınma yeri olmuştur. Hatta Mervan b. Hakem’in ailesi bile, ona sığınmış ve Mervan b. Hakem’in yakınlarını kendi çocuk ve eşi ile birlikte Yenbu’ya göndermiştir.[33]

Müslim’in İmam Seccad’a (a.s) Davranışı

Hadise sona erdikten sonra, İmam Seccad (a.s) Mervan ve oğlu Abdülmelik ile birlikte Müslim’in yanına gitmiştir. Güya Yezit, Müslim’i İmam'a (a.s) iyi davranması konusunda uyarmış olmalı ki Müslim, İmam'a (a.s) iyi davranmış ve kendisine bir merkep vererek, onunla geri dönmesini sağlamıştır.[34]

İmam'ın (a.s) Duasının Etkisi

Bazıları Müslim b. Ukbe’nin, İmam'a (a.s) beklenmedik iyi davranışını İmam'ın (a.s) okuduğu dua ile Müslim’in etkilendiğini ve İmam'ın (a.s) heybet ve korkusuna kapıldığını belirtmişlerdir.[35]

Bazı Sahabeler İsyana Katılmamıştır

Abdullah b. Ömer, Ebu Said-i Hudri ve Cabir b. Abdullah Ensari gibi bazı sahabeler Medine halkının isyanına katılmamıştır.[36]

Yenilginin Nedeni

İbn-i Kuteybe[37] Medine halkının "Harre" vakasında çabuk ve şaşırtıcı bir şekilde yenilmesi ile Abdullah b. Zübeyr ve az sayıdaki adamlarının aynı orduya karşı direnişini kıyaslayarak, yenilginin nedenini iki emirin seçilmiş olmasına bağlamıştır. Ancak kaynaklarda Medine halkının kıyamındaki öncü kişilerin ihtilafı yer almamıştır.

Olayın Nedeni

Müslim b. Ukbe’nin sözlerinden tevhide ikrardan sonraki en önemli amelin, Harre ehlinin öldürülmesi olduğu kaydedilmiştir.[38] Müslüman tarihçilere göre Medine halkının "Harre" vakasında acımasızca katledilmesinin nedeni, Emevilerin ve Bedir’de öldürülenlerin intikamının alınması ve Osman’ın kanının başta Ensar olmak üzere, Medine halkından bu şekilde alınmasıdır.[39]

Kaynakça

  1. ↑ Halil b. Ahmed, Yakut Hamudi, “harre” maddesi.
  2. ↑ Suheyli, c. 6, s. 255.
  3. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 185; Belazuri, c. 4, kısım, 2, s. 41; Taberi, c. 5, s. 494.
  4. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 4, s. 42, kısım, 2; Yakubi, c. 2, s. 251.
  5. ↑ Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 267.
  6. ↑ Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 4, s. 30- 31, kısım, 2; Taberi, c. 5, s. 479; Ebu’l Ferec İsfahani, c. 1, s. 23.
  7. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 176; Yakubi, c. 2, s. 250.
  8. ↑ Taberi, c. 5, s. 482; Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 267.
  9. ↑ İbn-i E’sem, El-Futuh, c. 5, s. 156- 157, 292- 293.
  10. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 177- 178; Taberi, c. 5, s. 481.
  11. ↑ İbn-i Esir, 1402-1399, c. 4, s. 111- 112.
  12. ↑ Yakubi, c. 2, s. 250- 251; Taberi, c. 5, s. 483; Zehebi, Havadis ve Vefayat, h. 61- 80, s. 25.
  13. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 178- 180; Taberi, c. 5, s. 485- 487.
  14. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 177- 178; Deyneveri, s. 265.
  15. ↑ İbn-i Habib, el-Munemmak fi Ahbar-i Kureyş, s. 390; Mesudi, Muruc, c. 3, s. 267; İbn-i Esir, el-Kamil, 1973- 1970.
  16. ↑ El-Bidayetu ve’n-Nihaye, c. 4, cüz, 8, s. 220.
  17. ↑ El-Bidayetu ve’n-Nihaye, c. 4, cüz, 8, s. 209.
  18. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 179; Belazuri, c. 4, kısım, 2, s. 37; Taberi, c. 5, s. 484.
  19. ↑ Tenbih, s. 306.
  20. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, c. 1, s. 184; İbn-i Cevzi, c. 6, s. 15; Mukaddesi, c. 6, s. 14.
  21. ↑ Suheyli, c. 6, s. 253 -254.
  22. ↑ Mukaddesi, c. 6, s. 14.
  23. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 184 – 185; Mes'udi, Tenbih, s. 305; Semhudi, c. 1, s. 126; Belazuri, c. 4, k. 2, s. 42.
  24. ↑ Zehebi, Havadis ve Vefayat, 61- 80 h.k, s. 30; Semhudi, c. 1, s. 126.
  25. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 185.
  26. ↑ Halife b. Hayyat, k. 1, s. 291; İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyase, c. 1, s. 181- 182.
  27. ↑ İbn-i Habib, s. 391; Belazuri, c. 4, s. 38 -39; Yakubi, c. 2, s. 250- 251; Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 267.
  28. ↑ Deynevi, a.g.e.
  29. ↑ Taberi, c. 5, s. 491- 493; Semhudi, c. 1, s. 126.
  30. ↑ İbn-i Habib, s. 391; Mes'udi, Muruc, c. 3, s. 268.
  31. ↑ Deyneveri, s. 266; Taberi, c. 5, s. 484- 485; Mesudi, Tenbih, s. 305.
  32. ↑ Hüseyni Celali, s. 61 - 62, 68 - 70.
  33. ↑ Hüseyni Celali, s. 61 - 62, 68 - 70.
  34. ↑ Taberi, c. 5, s. 484 - 485, 493; Mufid, c. 2, s. 151- 153.
  35. ↑ Mesudi, Muruc, c. 3, s. 269; Müfid, c. 2, s. 151- 153.
  36. ↑ Suheyli, c. 6, s. 253- 254.
  37. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyaset, c. 1, s. 185; İbn-i Sa'd, Kitab-ı Uyun-u Ahbar, c. 1, cüz, 1, s. 1.
  38. ↑ Belazuri, c. 4, k. 2, s. 40; Taberi, c. 5, s. 497; İbn-i E’sem Kûfi, c. 5, s. 163.
  39. ↑ İbn-i Kuteybe, el-İmametu ve’s-Siyaset, c. 1, s. 179; Deyneveri, s. 267; Belazuri, c. 4, k. 2, s. 40- 42; Ebu’l Ferec-i İsfahani, c. 1, s. 26; Caferiyan, s. 160 - 161 ve 505.

Bibliyografi

  • İbn-i Esir, Usdu’l Ğabe fi Marifeti’s-Sahabe, Muhammed İbrahim Bena ve Muhammed Ahmed Aşur baskısı, Kahire, 1970 – 1973.
  • İbn-i Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut, 1385 - 1386/ 1965 - 1966, ofset baskısı 1402 - 1399/ 1979 - 1982.
  • İbn-i E’sem-i Kufi, Kitabu’l Ferec, Ali Şiri baskısı, Beyrut, 1411 / 1991.
  • İbn-i Cevzi, el-Muntezim fi Tarihi’l Muluk ve’l Umem, Muhammed Abdul Kadir Ata ve Mustafa Abdul Kadir Ata baskısı, Beyrut, 1412 / 1992.
  • İbn-i Habib, Kitabu’l Munemmek fi Ahbar-i Kureyş, Hurşit Ahmed Faruk baskısı, Haydar Abad, 1384- 1964.
  • İbn-i Kuteybe, el-İmamet ve’s-Siyaset, el-Maruf bi-Tarihi’l Hulefa, Taha Muhammed Zeyni baskısı, Kahire, Beyrut ofset baskısı, 1387 / 1967.
  • İbn-i Saad, Kitabu Uyun-u Ahbar, Beyrut, Daru’l Kitabu’l Arabi.
  • İbn-i Kesir, el-Bidayet ve’n-Nihayet, c. 4, Ahmed Ebu Mulhim ve başkalarının baskısı, Beyrut, 1405/ 1985.
  • Ahmed b. Yahya Belazuri, Ensabu’l Eşraf, c. 4, kısım. 2, Maks Shelusinger baskısı Urşelim (Kudüs) Bağdat ofset baskısı, 1938.
  • Resul Caferiyan, Tarih-i Hulafa, Ez Rıhleti Peygamber (s.a.a) ta Zevali Emeviyan (11 – 132 h.k.), Tahran, 1374 h.ş.
  • Muhammed Rıza Hüseyni Celali, Cihadu’l İmamu’l Seccad (a.s), Kum, 1418 h.k.
  • Halife b. Hayyat, Tarih-i Halife b. Hayyat, Rivayet Baki b. Halit (Muhalled), Suheyl Zekkar baskısı, Demeşk, 1967 / 1968.
  • Halil b. Ahmed, Kitabu’l Ayn, Mehdi Mahzumi ve İbrahim Samurai baskısı, Kum, 1405.
  • Ahmed b. Davud Deyneveri, el-Ahbaru’t-Tival, Abdul Munim Amir baskısı, Kahire, 1960, Kum ofset baskısı, 1368 h.ş.
  • Muhammed b. Ahmed Zehebi, Tarihu’l İslam ve Vefayatu’l Meşahir ve’l A’lam, Ömer Abdul Hamit Tedmiri baskısı, Havadis ve Vefayat, 61 - 80 h.k, Beyrut, 1410/ 1990.
  • Ali b. Abdullah Semhudi, Vefau’l Vefa bi-Ahbar-i Daru’l Mustafa, Muhammed Muhyiddin Abdul Hamid baskısı, Beyrut, 1404 - 1984.
  • Abdurrahman b. Abdullah Suheyli, er-Ravzu’l Enfi fi Şerh-i Siyreti’n-Nebeviyeti li-İbn-i Hişam, Abdurrahman Vekil baskısı, Kahire, 1387 / 1390 / 1967 / 1970, ofset baskısı, 1410 / 1990.
  • Abdurrahman b. Ebu Bekir Suyuti, Tarihu’l Hulefa, Muhammed Muhyiddin Abdulhamid baskısı, Kum, 1370 h.ş.
  • Cafer Şehidi, Zendegani Ali b. el-Hüseyin (a.s), Tahran, 1365 h.ş, Taberi, Tarih (Beyrut).
  • Mesudi, Tenbih ve Muruc (Beyrut).
  • Muhammed b. Muhammed Müfid, el-İrşad fi Marifet-i Hücecullah ele’l İbad, Kum, 1413.
  • Mutahhar b. Tahir Mukaddesi, Kitabu’l Beda ve’t-Tarih, Kilman Havar baskısı, Paris, 1899 - 1919, Tahran ofset baskısı, 1962.


Dış Bağlantılar

"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Harre_Olayı&oldid=89399" sayfasından alınmıştır