Muhammed bin Yakub el-Kuleyni
 Kuleyninin makberesi | |
| Kişisel Bilgiler | |
|---|---|
| İsim | Muhammed bin Yakub Kuleyni |
| Lakap | Sikatu'l İslam |
| Doğum tarihi | Hicri Kameri 255. Yıl |
| Yaşadığı yer | Rey, Kum, Bağdat |
| Vefatı | Hicri Kameri 329. Yıl |
| Vefat etdiği şehir | Bağdat |
| Türbe | Bağdat |
| İlmi Bilgiler | |
| Üstadları | Ahmed b. İdris Kummi, Hasan b. Fazl b. Yezid Yemani, İbni Babeveyh |
| Öğrencileri | İbn Ebi Rafi' Saymuri, İbni Kovleveyh, Ebu Galip Razi |
| Eserleri | El-Kafi (kitap), Er-Reddu ale’l-Karamite, Resail-ul-Eimme (a.s), Kitabu’r Rical, Tabiru’r Rüya |
| Diğer | |
| Sosyal | Rey'deki Şiaların Şeyhi ve Rehberi |
| Şii Alimleri | |
| İmam Humeyni (r.a) • Seyyid Ali Hamaney • Şeyh Müfit • Şeyh Tusi • Şeyh Saduk • Şehidi Evvel • Allame Hilli • Şehidi Sani • Şeyh Murtaza Ensari • vb. | |
Sıkatu'l-İslam Kuleyni diye ünlenen Muhammed bin Yakub el-Kuleyni (Arapça: محمد بن یعقوب الکلینی) Şia’nın en büyük fakih ve hadis bilginlerinden olup, Şia’nın en önemli dört hadis kaynağı olan Kutub-i Erbaa’dan el-Kafi kitabının yazarıdır.
Şia’nın Rical âlimlerinden Neccaşi şöyle der: "Kuleyni Rey şehrinde kendi döneminin Şia âlimi ve şeyhi olmakla birlikte, hadis ilminde ve hadis kaydetmede en güvenilir muhaddislerden biridir. En önemli kitabı “Kafi”yi 20 yılda yazmıştır.
Doğum Tarihi ve Yeri
Kuleyni’nin doğum tarihi ve yeri tam olarak bilinmemekte; ancak biyografi yazarları onun Rey şehrine bağlı Kuleyn köyünde doğduğuna tanıklık etmişlerdir.Onun doğum tarihi hakkındaki bazı tarihi veriler kendisinin İmam Mehdi’nin (a.s) doğumu öncesi veya sonrasından kısa bir dönem önce dünyaya geldiğini; yani hicri kameri 255’de doğduğu ve Gaybet asrında yaşadığını göstermektedir. Bahru’l Ulum, merhum Kuleyni’nin, İmam Hasan Askeri’nin (a.s) hayatından bir bölümünü idrak ettiği ihtimalini vermiştir.[1] Ayetullah Hoi Kuleyni’nin doğumunun İmam Hasan Askeri’nin (a.s) şehadetinden sonra ve İmam Mehdi’nin (a.f) zamanında olduğuna inanmaktadır.[2]
İsim ve Lakapları
Kuleyni’nin hayatını inceleyen Rical ve biyografi kitabı yazarları onu, Ebu Cafer, Muhammed b. Yakup, İbni İshak, Sıkatu’l İslam, Razi, Silsili ve Bağdadi lakaplarıyla adlandırmışlardır.[3] Kuleyni, Sıkatu’l İslam lakabını kendine özgü kılan ilk İslam âlimidir ve takva, ilim ve faziletinden dolayı dini sorunları giderme ve fetva alma noktasında kendisine müracaat edilirdi.[4] Kuleyni’ye Bağdat'ta Kufe kapısının “Derb-i Silsili” bölgesinde ikamet etmesinden dolayı Silsili lakabı verilmiştir.[5]
Kuleyni Ailesi
Kuleyni ailesi ilim ve fazilet ehli bir soydan gelmektedir. Babası olan Yakup b. İshak kendi zamanının bilgilerinden olup Gaybeti Suğra döneminde yaşamıştır.[6] “Allan Razi” olarak tanınan Ebu’l Hasan Ali b. Muhammed ise Kuleyni’nin dayısıdır. Muhammed b. Akil Kuleyni, Ahmed b. Muhammed ve Muhammed b. Ahmed gibi şahsiyetlerin hepsi Kuleyni ailesinden ve Şia’nın ulema ve büyüklerinden sayılmaktadırlar.[7]
Hadis Öğrenme ve Kum’a Hicret
Kuleyni; İsmailiyye, Hanefi, Şafii ve Şia fırkalarının düşünce ve fikir merkezi olan Rey şehrinde, kendi ilimlerini tahsil etme ve diğer mezheplerin düşünceleri ile aşina olmanın yanısıra, hadis yazma kararı aldı. O, Rey şehrinde ikamet eden üstat “Ebu’l Hasan Muhammed b. Esedi Kufi”nin huzurunda hadis ilmi öğrendi.[8] Kuleyni daha sonra hadis ilmini tekmil etmek için Kum’a doğru yola çıktı. İmam Hasan Askeri (a.s) veya İmam Hadi'den (a.s) doğrudan hadis işiten hadisçilerle mülakat etti ve büyük üstatların ilimlerinden yararlandı.
Şahsi ve İlmi Makamı
Tarih ve biyografi kitaplarında Kuleyni’nin şahsi ve ilmî makamı hakkında yazılanlara göre, onun fikirlerine katılıp veya katılmayan herkes onu yüksek azamet ve faziletiyle anmıştır.[9]
Şia Âlimlerinin Perspektifinden Kuleyni
Şeyh Tusi kendi Rical kitabında şöyle yazmaktadır: Ebu Cafer künyeli Muhammed b. Yakub Kuleyni, çok değerli bir bilim adamı hadis bilginiydi ve “Kafi” kitabında da onun birçok eseri zikredilmiştir.[10] Şeyh Tusi başka bir kitabında ise Kuleyni’yi güvenilir bir kişi ve hadis bilgini olarak yâd etmektedir.[11]
Şia’nın Rical âlimlerinden Neccaşi şöyle der: Kuleyni Rey şehrinde kendi döneminin Şia âlimi ve şeyhi olmakla birlikte, hadis ilminde ve hadis kaydetmede en güvenilirlerindendi. En önemli kitabı “Kafi”yi 20 yılda yazmıştır.[12]
İbni Şehraşub[13], Allame Hilli[14], İbni Davud-u Hilli[15], Tefrişi[16], Erdebili[17] ve Seyyid Ebulkasım Hoi[18] gibi Şia’nın diğer âlimleri de Şeyh Tusi ve Neccaşi’nin kullandığı tabirleri onaylamışlardır.
Seyyid İbni Tavus, Kuleyni’nin hadis nakletmede güvenilirliğinin herkes tarafından ittifak edildiğine inanmaktadır.[19]
Ehli Sünnet Âlimlerinin Perspektifinden Kuleyni
Ehlisünnet tarihçilerinden İbni Esir Kuleyni’yi İmamiyye uleması ve büyüklerinden saymaktadır.[20] Zehebi Kuleyni’yi Şia Şeyhi, İmamiyye âlimi ve müellifi olarak tanıtmaktadır.[21] İbni Hacer Askalani ve İbni Makula şöyle demekteler: Kuleyni, Şia mezhebinin fakih ve yazarlarındandır.[22] İbni Asakir de kendi kitabında Kuleyni’yi yücelikle anmaktadır.[23]
Eserleri
Muhammed b. Yakup Kuleyni’nin, hadis bililmi dışında diğer bilimlerdeki bilimsel makamını aşikâr eden “Kafi” adlı önemli eserinden başka diğer eserleri de bulunmaktadır. O kitaplardan bazıları şunlardır:
|
Kuleyni’nin Üstatları
Kuleyni’nin üstat ve şeyhlerinin sayısı 50’ye kadar zikredilmiş olup üstatlarının hadis nakletmenin yanı sıra, kendisinin eğitim, terbiye ve üstatlık rollerini de üstlendikleri zikredilmiştir. Kuleyni’nin üzerinde en etkili olan ve Kafi’de de 7068’den fazla hadisin senedinde getirdiği; Tefsir-i Kummî’nin sahibi Ali bin İbrahim-i Kummî’dir.[25] Onun diğer bazı tanınmış üstatlarının isimleri şunlardır:
|
Öğrencileri ve Ondan Hadis Rivayet Edenler
Onun öğrencisi olup kendisinden hadis nakledenler arasında Şia’nın büyük âlimlerinden kişiler de bulunmaktadır.
|
Bağdat’a Hicret
Tarihsel delillere göre, Kuleyni Kafi kitabını bitirdikten sonra (hicri-kameri) 327 yılında; ömrünün sona ermesinden iki yıl önce, o zamanlar büyük ilim merkezlerinden biri olan Bağdat’a doğru yola çıktı. Kafi kitabını Bağdat’a gitmeden önce bitirmesinin delillerinden bir tanesi, Kuleyni’nin İmam Mehdi’nin (a.f) özel dört naibi zamanında yaşamasına rağmen onlardan vasıtasız hadis nakletmeyişidir. Kuleyni'nin şöhret ve itibarı nedeniyle Şia ve Sünniler fetva noktasında ona rücu ederlerdi ve bu nedenle ona “Sıkatu’l İslam” lakabını verdiler.[28]
Vefatı ve Toprağa Verilmesi
Kuleyni (hicri kameri) 328 yılının Şaban ayında (yıldızların dökülme ayı (سال تَناثُر نجوم)), İmam Mehdi’nin (a.f) Gaybet-i Kübra’sının başlarında 70 yaşında Bağdat’ta dünyadan göçtü.[29] Neccaşi ve Şeyh Tusi’nin naklettiğine göre, Kuleyni’nin cenaze namazını Ebu Kıyrad olarak tanınan ve büyük âlimlerden olan Muhammed b. Cafer Hasanî kıldırdı. Kuleyni, Kufe kapısında “Babu’l Kufe”de toprağa verildi. İbni Abdun adlı bir şahıs, Kuleyni’nin kabrini Tai caddesinde gördüğünü ve mezar taşı üzerinde de Kuleyni ve babasının isminin yazılı olduğunu belirtmiştir.[30]
Muhammed Bakır Hansari şöyle yazmaktadır: Kuleyni’nin kabrinin yeri noktasında onun kabrinin Bağdat’ın doğusunda, Dicle nehri ve Mevleviye Tekkesi bölgesinde olduğu meşhur görüştür ve Amme (Ehlisünnet) ve Hasse (Şia) onu ziyaret etmektedir.[31]
Kaynakça
- ↑ el-Fevaidu’r Ricaliyye, c. 3, s. 336.
- ↑ Mucemu Ricalu’l Hadis, c. 19, s. 58.
- ↑ el-Kuleyni ve’l Kafi, s. 124 ve 125.
- ↑ Reyhanetu’l Edep, c. 5, s. 79.
- ↑ Tacu’l Arus, c. 18, s. 482.
- ↑ Sefinetu’l Bihar, c. 2, s. 495.
- ↑ Rovzatu’l Cennat, c. 6, s. 108.
- ↑ el-Kuleyni ve’l Kafi, s. 179.
- ↑ el-Fevaidu’r-Ricaliyye, c. 3, s. 325.
- ↑ Rical-i Tusi, s. 429.
- ↑ el-Fihrist, s. 210.
- ↑ Rical-i Neccaşi, s. 377.
- ↑ Mealimu’l Ulema, s. 134.
- ↑ Hulasatu’l Akval, s. 245.
- ↑ Rical-i İbni Davud, s. 187.
- ↑ Nakdu’r Rical, c. 4, s. 352.
- ↑ Camiu’r Ruvat, c. 2, s. 218.
- ↑ Mucemu Ricalu’l Hadis, c. 19, s. 54.
- ↑ Keşfu’l Muhecce, s. 159.
- ↑ El-Kamil fi’t Tarih, c. 8, s. 364.
- ↑ Siyeri E’lamu’n Nubela, c. 15, s. 280.
- ↑ Lisanu’l Mizan, c. 5, s. 433; İkmalu’l Kelam, c. 7, s. 186.
- ↑ Tarih-i Medine Dimeşk, c. 56, s. 297.
- ↑ Rical-i Neccaşi, s. 377; Rical-i Tusi, s. 429; Mealimu’l Ulema, s. 134.
- ↑ Mucemu Ricalu’l Hadis, c. 19, s. 59.
- ↑ El-Kuleyni ve’l Kafi, s. 169’da sonrası.
- ↑ el-Kuleyni ve’l Kafi, s. 182 ve sonrası.
- ↑ el-Kuleyni ve’l Kafi, s. 264 ve 267.
- ↑ Reyhanetu’l Edep, c. 8, s. 80.
- ↑ Ricalu’n Neccaşi, s. 378; el-Fihrist, s. 210 ve 211.
- ↑ Rovzatu’l Cennat, c. 6, s. 108; el-Fihrist, s. 210 ve 211.
Bibliyografi
- Bahru’l-Ulum, Seyyid Muhammed Mehdi, el-Fevaidu’r-Ricaliyye, tahkik: Muhammed Sadık Bahru’l Ulum, Tahran, Mektebetu’s-Sadık, h.ş 1363.
- Hoi, Ebu’l Kasım, Mucemu-Ricalu’l-Hadis, h.k. 1423.
- Tusi, Muhammed b. Hasan, el-Fihrist, tahkik: Cevad Kayyumi, Neşr-i el-Fagahe, h.k. 1417.
- Neccaşi, Ahmed b. Ali, Ricalu’n-Neccaşi, Kum, Müessese en-Neşru’l İslami, h.k. 1416.
- Gaffar, Abdullah er-Resul, el-Kuleyni ve’l Kafi, Kum, Müessese en-Neşru’l İslami, h.k. 1416.
- Zehebi, Muhammed b. Ahmed, Siyeri A’lamu’n-Nubela, Beyrut, Müessese er-Risalet, h.k. 1413.
- Zübeydi, Muhibbu’d Din, Tacu’l-Arus min Cevahiri’l-Kamus, Beyrut, Daru’l Fikr, h.k. 1414.
- Tusi, Muhammed b. El-Hasan, Ricalu’t-Tusi, tahkik: Cevad Kayyumi, Kum, Müessese en-Neşru’l-İslami, h.k. 1415.
- İbni Şehraşub, Muhammed Ali, Mealimu’l Ulema, Kum.
- Hilli, Hasan b. Yusuf, Hulasatu’l-Ekval fi Marifeti’r-Rical, tahkik: Cevad Kayyumi, Neşr-i el-Fagahe, h.k. 1417.
- İbni Davud Hilli, Hasan b. Ali, Ricalu İbn Davud, Necef, el-Metbaatu’l Hayderiyye, h.k. 1392.
- Teferruşi, Muhammed b. Hüseyin, Nakdu’r Rical, Kum, A’lul Beyt, h.k. 1418.
- Erdebili, Muhammed Ali, Camiu’r Ruvat, Mektebetu’l Muhammedi.
- Seyyid b. Tavus, Ali b. Musa, Keşfu’l Mühecce li Semereti’l Mühecce, Necef, el-Metbaatu’l Hayderiyye, h.k. 1370.
- İbni Esir, Ali b. Ebi’l Kerim, el- Kamil fi’t Tarih, Beyrut, Daru’s Sadr, Beyrut, h.k. 1386.
- Askalani, İbni Hacer, Lisanu’l Mizan, Beyrut, Müessesetü’l A’lemi, h.k.1390.
- İbn Makula, İkmalu’l Kelam, Daru İhyau’t Turasu’l Arabi.
- İbni Asakir, Ali b. Hasan, Tarihu Medinetu Dimeşk, Beyrut, Daru’l Fikr, h.k. 1415.
- Müderris, Muhammed Ali, Reyhanetu’l Edeb, fi Teracimi’l Ma’rufiyne bi’l Kunye ve’l Lakab, Tahran, Hayyam, h.ş. 1369.
- Honsari, Muhammed Bakır, Rovzatu’l Cennat fi Ehvali’l Ulema-i ve’s Sadat, Kum, İsmailiyan.
- Kummi, Şeyh Abbas, Sefinetu’l Bihar, Kum, Usve.