Şehidi Evvel
| Sekizinci asır Şia fakihlerinden | |
|---|---|
| Kişisel Bilgiler | |
| İsim | Ebu Abdullah Şemsuddin Muhammed bin Mekki bin Muhammed Mekki Amuli |
| Lakap | Şehidi Evvel, Şeyxut Taife, İbn Mekki, İmam'ul Fakih, Şeyh Şehid |
| Doğum tarihi | Hicri Kameri 734. yıl |
| Doğduğu yer | Cizzin, Cebel Amil, |
| Doğduğu ülke | Lübnan |
| Vefatı | 9 Cemaziyelevvel, Hicri Kameri 786.yılda şehid edilmiş |
| Vefat etdiği şehir | Şam kalesi |
| Türbe | Cenazesi yakılmıştır |
| İlmi Bilgiler | |
| Üstadları | Fahru’l-Muhakkikin, Eseduddin Saig Cizzini, Kutbuttin Razi |
| Öğrencileri | Fazılı Mikdad, Hasan bin Süleyman Hilli, Fatıma Cizini Amili |
| Rivayet icazeti almış | Fahru’l-Muhakkikin |
| İctihad icazeti almış | Fahru’l-Muhakkikin |
| Eserleri | El-Kavaid ve’l-Fevaid - Lum'eti'd-Dimeşkiyye |
| Diğer | |
| Siyasi | Horasan Serbedaran (Serbedarlar) ile irtibatı |
| Sosyal | Ehli-sünnetle irtibatı |
| Şii Alimleri | |
| İmam Humeyni (r.a) • Seyyid Ali Hamaney • Şeyh Müfit • Şeyh Tusi • Şeyh Saduk • Şehidi Evvel • Allame Hilli • Şehidi Sani • Şeyh Murtaza Ensari • vb. | |
Şehidi Evvel diye meşhur olan Ebu Abdullah Şemsuddin Muhammed bin Mekki bin Muhammed Şami Ameli Cizzini (734 H.G/1333-4 M. - ve 786 H.G/1384 M. ) - (Arapça: الشهيد الأول); hicri kameri sekizinci asırda yaşayan İmamiyye Şia’sının fakihlerindendir. Şehidi Evvel, Şeyhi Şehid olarak da tanınmaktadır. Ehlisünnetin dört mezhebinin fıkhı alanında üstün bilgiye sahip olan Şehidi Evvel, farklı İslam ülkelerine seyahatlerde bulunmuş ve icazetler almıştır. Fıkıh kitabı el-Lum’etu’d-Dimeşkiyye yazarıdır. Şehidi Evvel hicri 786/1384 yılında Şia muhalifleri tarafından şehit edilmiştir.
Doğumu, Nesebi ve Lakapları
Şehidi Evvel hicri kameri 734/1333–4 yılında Lübnan’ın Cebeli Amul şehrine bağlı Cizzin bölgesinde dünya gelmiştir. Babası Cemaluddin Mekki bin Şemsuddin Muhammed bin Hamid’dir.[1]
Kaynaklarda zikredildiğine göre Şehidi Evvel, “İbn Mekki”, “İmamu’l-Fakih”, “Şehit” ve “Şehidi Evvel” olarak tanınmaktadır.[2]
Hanedanı
Şehidi Evvel’in aile fertlerinin hepsi kendi zamanlarının alimlerinden sayılmaktaydılar. Şehidin, Şeyh Raziyuddin, Şeyh Ziyauddin ve Şeyh Camaluddin adında üç oğlu vardı ve bu üç oğlu da fakih ve alimdi.[3] Ehlibeyt öğretilerinin mürevviçlerinden olan eşi Ümmü Ali de fakihe bir hanımdı.[4] “Sittu’l-Meşayih” lakabı verilen kızı Ümmü Hasan Fatıma ise Cebeli Amul’un alime hanımlarındandı.[5]
İlmi Konumu
Şehidi Evvel, Fahru’l-Muhakkikin’in (Allame Hilli’nin oğlu) öğrencisiydi. Şehidi Evvel’in fıkıh alanında kaleme aldığı önemli eserlerinden biri “el-Lum’etu’d-Dimeşkiyye” kitabıdır. Kısa bir sürede yazdığı bu kitabı iki yüz yıl sonra, akıbeti Şehidi Evvel gibi olan ve Şehidi Sani lakabı verilen büyük bir fakih anlatmıştır. Şehidi Evvel’in bütün kitapları önemli fıkıh eserlerinden sayılmaktadır. Muhakkıkı Hilli, Allame Hilli ve … alimlerin kitaplarına fakihler tarafından açıklamalar ve haşiyeler yazıldığı gibi, sonraki asırlarda Şehidi Evvel’in kitaplarına da çok sayıda şerhler ve haşiyeler yazılmıştır.
Şii fakihleri hicri yedi ve sekizinci yüzyılda yaşamış olan bu üç şahsiyetin; yani Muhakkıkı Hilli, Allame Hilli ve Şehidi Evvel’in fıkhi kitaplarına açıklamalar ve haşiyeler yazmıştır.
Alimlerin Dilinden Şehidi Evvel
Allame Emini Şehidi Evvel’i Şiilerin sığınağı ve şeriat bayraktarı olarak niteledikten sonra şöyle yazmaktadır: “Onun ilmi ve fıkhi görüşleri âlimlerin görüşlerinin kaynağı ve inançlarının istinat noktası olmuştur. Şehidi Evvel’in fıkıh ve usul alanındaki ünü ve ilmin ilerlemesindeki büyük katkıları anlatılmaya ihtiyaç duyulmayacak kadar açıktır.”[6]
Muhammed Bakır Hansari şöyle yazmaktadır: “Şehidi Evvel’in fıkıh ve Ahkam kaideleri alanındaki konumu, Şeyh Saduk’un Ehlibeyt (a.s) hadislerini nakletmedeki konumu gibidir. İnanç usulü, kelam, münazara ve fikirlerin eleştirisi alanındaki konumu, Şeyh Mufid ve Seyyid Murtaza’nın konumu gibidir. Çok sayıda başarılı öğrenciye sahip olma noktasında Şeyh Tusi, fıkhi konuları derinlemesine incelemede İbn İdris Hilli, sarf ve nahiv ilminde Necmu’l-Eimme Şeyh Rezi ve kültür, adabı muaşeret ve vehim ve hurafeleri ortadan kaldırma noktasındaki konumu ise Allame Meclisi ve Vahid Behbehani’nin konumu gibidir.”[7]
Şii rical alimlerinden Tefrişi şöyle yazmaktadır: “Şehidi Evvel olarak bilinen Muhammed bin Mekki bin Hamid Amuli, Şeyhu’t-Taife ve döneminin allemesi ve İmamiyye'nin yüksek makam sahibi alimlerinden ve güvenilirlerindendir. Eserleri temiz, kitapları da güzeldir.”[8]
Üstatları
Şehidi Evvel’in üstatlarından bazılarının isimleri şöyledir:
- Allame Hilli’nin oğlu Fahru’l-Muhakkikin
- Eseduddin Saig Cizzini
- Abdulhamid bin Fahhar Musevi
- Necmuddin Cafer bin Numa Hilli
- Seyyid Mehna bin Sena Medeni
- Seyyid Amiduddin bin Abdulmuttalib Hilli
- Seyyid Ziyauddin Abdullah Hilli
- Seyyid Tacuddin bin Zuhre Hüseyni
- Seyyid Alauddin bin Zuhre Hüseyni
- Şeyh Ali bin Tarraz Metar Abadi
- Şeyh Raziyuddin Ali bin Ahmed Mezidi
- Şeyh Celaluddin Muhammed Harisi
- Şemsiyye kitabının şerh edeni, Şeyh Kutbuddin Muhammed Buveyhi Razi[9]
Öğrencileri
Şehidi Evvel’in öğrencilerinden bazılarının isimleri şöyledir;
- Oğulları; Şeyh Muhammed, Şeyh Ali ve Şeyh Hasan.
- Eşi Ümmü Ali ve kızı sittu’l-Meşayih.
- Seyyid Ebu Talib Ahmed bin Kasım bin Zuhre Hüseyni
- Şeyh Abdurrahman Ataifi.
- Fazılı Mikdad olarak tanınan, Şeyh Şerefuddin Ebu Abdullah Mikdad.
- İbn Necde olarak bilinen, Şeyh Muhammed bin Tacuddin Abdu Ali.
- Muhtasaru Besairu’d-Deracat kitabının sahibi Şeyh Hasan bin Süleyman Hilli.
- Seyyid Bedreddin Hasan bin Eyyub
- Şeyh Zeynuddin Ali bin Hazin Hairi.[10]
Eserleri
- Fıkıh konulu, El-Kavaid ve’l-Fevaid
- Ed-Durusu’ş-Şer’iyye fi Fıkhı’l-İmamiyye
- Gayetu’l-Murad fi Şerhi’lİrşad
- Usul-u fıkıh konulu Şerhu’t-Tehzibi’l-Cemali: Allame Cemaluddin’in Tehzib kitabına yazdığı şerhidir.
- El-Lum’etu’l-Dimeşkiyye: Şehidi Evvel bu kitabı 7 günde kaleme almıştır.
- Er-Risaletu el-Fiye: Namaz hakkındadır.
- Er-Risaletu’n-Nefliyye; Bu eser de namaz hakkındadır.
- Risaletun fi’t-Teklifi ve Furuihi
- Hac Amelleri hakkında küçük bir risale.
- Ez-Zikra: Fıkıh alanındadır.
- Camiu’l-Beyn fi Fevaidi’ş-Şerheyn
- El-Beyan: Fıkıh üzerinedir.
- Risaletu’l-Bakiyyati’s-Salihat
- Şerhu Erbaine Hadisen
- Risaletun fi Kasrin men Safere bi Kasdi’l-İftari ve’t-Taksir
- İcazetun Mebsutetun Hasane ve İddetu İcazat
- Kitabu’l-Mezar
- Kitabu’l-İstidrak
- Ed-Durretu’l-Bahire
- El-Mesailu’l-Mikdadiyyat: Öğrencisi Mikdad Suyuri’ye nispet verilmektedir.
- Şerhu Kasideti Ebi’l-Hasan Ali ibn El-Hüseyin eş-Şehir bi’ş-Şehfini el-Hilli: Emirel-Mumininin methi hakkında olan kasidenin şerhi.[11]
Şehadeti
Şehidi Evvel, hicri 9 Cemaziyülevvel 786 / 1384 yılı Perşembe günü, kadı Burhaneddin Maliki ve İbad bin Cemae Şafii’nin fetvasıyla, Şam kalesinde bir yıl zindanda tutulduktan sonra şehit edildi.[12] Şeyh Hürr’ü Amuli Şehidi Evvel’in nasıl şehit edildiğini şöyle anlatmaktadır: Şehidi Evvel’i kılıçla şehit ettiler, daha sonra dar ağacına astılar, ardından taşladılar ve sonunda da naaşını yaktılar.[13]
Kaynakça
- ↑ El-Elfiyye ve’n-Nefliyye, s. 23.
- ↑ A’yanu’ş-Şia, c. 2, s. 273.
- ↑ Emelu’l-Amil, c. 1, s. 134 ve 179.
- ↑ Emelu’l-Amil, c. 1, s. 193.
- ↑ Ed-Durusu’ş-Şer’iyye, c. 1, s. 140.
- ↑ Şehidanı Rahı Fazilet, s. 154.
- ↑ Rovzatu’l-Cennat, c. 7, s. 4.
- ↑ Nakdu’r-Rical, c. 4, s. 329.
- ↑ A’yanu’ş-Şia, c. 10, s. 62; El-Elfiyye ve’n-Nefliyye, s. 25.
- ↑ El-Elfiyye ve’n-Nefliyye, s. 25.
- ↑ A’yanu’ş-Şia, c. 10, s. 62.
- ↑ El-Lum’etu’l-Demeşkiyye, s. 6.
- ↑ Emelu’l-Amil, c. 1, s. 182.
Bibliyografi
- Şehidi Evvel, Muhammed, el-Elfiyye ve’n-Nefliyye, Mektebetu’l-İ’lami’l-İslami, h.k 1408.
- Şehidi Evvel, Muhammed, el-Lum’eti’d-Dimeşkiyye, Kum, Daru’l-Fikir.
- Şehidi Evvel, Muhammed, ed-Durusu’l-Şer’iyye fi Fıkhi’l-İmamiyye, Kum, Camiayı Müderrisin.
- Emin Amuli, Muhsin, A’yanu’ş-Şia, Beyrut, Daru’t-Taaruf.
- Tefrişi, Mustafa bin Hüseyin, Nakdu’r-Rical, Kum, Al-u’l-Beyt, 1377.
- Hansari, Muhammed Bakır bin Zeynelabidin, Rovzatu’l-Cennat fi Ahvali’l-Ulemai ve’s-Sadat, Kum, İsmailiyan.
- Hürr’ü Amuli, Muhammed bin Hasan, Emelu’l-Amil, Bağdat, Mektebetu’l-Endülüs.