Feyziye Medresesi (Kum)

Feyziye Medresesi (Kum), Hz. Masume’nin (s.a) türbesinin yanında bulunan Kum'daki dini medreselardan biridir. Bu medrese, Hicri Kameri 1320'den beri Kum ilahiyat medreseninun bilginlerinin ve din adamlarının toplanma merkezi olmuştur. Bu nedenle, İmam Humeyni ve Ayetullah Hamaney'in seminerleri ile bazı toplantı ve konuşmalarının yanı sıra siyasi toplantılar da yapılmıştır. Hicri Kameri 1342'de Pehlevi hükümet ajanları bu medresea saldırdı ve bu saldırıda çok sayıda öğrenci öldürüldü. Ayrıca İmam Humeyni'nin Hicri Kameri 1342'de ayaklanmasına yol açan konuşması da bu medresede yapılmıştır.

Birçok alim bu medresede yaşamış ve orada okumuş veya ders vermiştir.

Önemi ve Konumu

İlk Resim: Feyziye Medresesinin bodrum katında seminerlerin akademik yılının başlangıcını tutmak

Feyziye Medresesi, Safeviler döneminde kurulan ve Hz. Mesume’nin türbesine yakınlığı nedeniyle özel bir avantaj kazanan Kum'daki dini medreselerden biridir. [1] Bu medrese, 1320'den beri siyasi gelişmelerin merkezi olmuştur. Ayrıca İmam Humeyni'nin bazı alimler ve din adamları ile görüşmeleri de burada yapılmıştır. [2] İmam Humeyni'nin devrimden sonra Kum halkıyla ilk toplantılarından biri de bu medresede yapılmıştır. [3]

Bu medrese, Mescidi-Azam camisi ve Darü'ş-Şifa medreseninin yanında yer almaktadır ve Kum'daki ilahiyat medresesi ile ilahiyat topluluklarının bazı dersleri burada verilmektedir. Huccetiye Medresesi’nin kurulmasından önce Feyziye Medresesi, Kum'daki en büyük dini medreseydi. [4]

Birçok bilim adamı bu medresede yaşamış veya ders vermiştir. Muderresi Tebatebayi’ye göre Bahauddin Amili, Sultan el-Ulema, Hâkim Saidi Kumi, Molla Abdul Rezzak Lahici ve Feyz Keşani bu medresede öğretmenlik yapmışlar. [5] Bu medresede Ayetullah Burucerdi'nin de öğretmenlik yaptığı söylenmektedir. [6 ] İmam Humeyni 1300'den 1306'e kadar bu medresede ikamet ediliyordu [7] Oturduğu oda (23 numaralı oda), öğrenciler arasında İmam Humeyni odası veya İmam odası olarak bilinir. Seyit Rıza Bahauddin, Murteza Muteherri ve Hüseyin Ali Munteziri de bir süre bu medresede kaldılar. [8]

Feyziye Medresesi, 1386 tarihinde İran Ulusal Anıtları'na 20715 numarası ile tescil edilmiştir. [9] Bir zamanlar İran İslam Cumhuriyeti'nde bu medresenin resmi madeni para ve banknotlara damgalanmıştır.

Önemli Olaylar

Feyziye Medresesi ile ilgili olaylardan bazıları şunlardır:

Feyziye Medresesi'ne Saldırı

Ana madde: Feyziye Olayı

İkinci resim: Feyziye Medresesi'nde İmam Humeyni Dersi (1342)

1342'de Pehlevi hükümet ajanları Feyziye Medresesi'ne saldırdı. Bu saldırı, İmam Humeyni'nin devlet ve taşra birliklerinin yanı sıra altı yasa tasarısının ve Beyaz Devrim'in onaylanmasını ve İmam Cafer Sadık'ın (a.s) şehadet yıl dönümünde halk önünde yas ilan edilmesini protesto etmesinden sonra gerçekleşti. [10] Bu saldırıya Feyziye olayı denir.

İmam Humeyni'nin Haziran 1342 yılındaki Konuşması

Ana madde: İmam Humeyni'nin Haziran 1342 yılındaki Konuşması İmam Humeyni'nin konuşmasını 4 Haziran 1342'te Feyziye Medresesi'nde yaptı. İmam Humeyni bu konuşmasında Pehlevi hükümetini eleştirdi. [11] Bu konuşmanın ardından 6 Haziran 1342'te Pehlevi hükümetinin ajanları İmam Humeyni'yi tutuklayarak Tahran'daki cezaevine nakletti. [12] Bu olayın ardından, 6 Haziran 1342 ayaklanma Kum halkı kuruldu. [13]

Medresenin Kapanması

Pehlevi hükümeti, devrimcilerin hareketlerini önlemek için Haziran 1354'te Feyziye Medresesini kapattı. Bu hamle ile öğrencilerin 6 Haziran ayaklanmasının yıl dönümü vesilesiyle bu medresede toplanmasına tepki olarak yapıldı. Medrese 1357 Devrimi'ne kadar kapalıydı. Tabii Ebulfazl Zahedi'nin (3 Nisan 1357'de öldü) cenazesinde medrese birkaç saatliğine yeniden açıldı ve tekrar kapatıldı. [14]

Adlandırma

Bu medresenin Feyziye olarak adlandırılmasının sebebi Safevi dönemi alimlerinden Feyz Kaşani'nin bir süre bu medresede yaşamış [15] veya ders vermiş [16] olmasından kaynaklandığı söylenmektedir. Kum Tarihi kitabının yazarı Nasir el-Şeria, bu medreseye Feyziye adının verilmesinin temel sebebinin Feyziye Asar'ın (Hz. Fatıma Masume) yanında olmasından kaynaklanır. [18] Gencineyi Asar Kum kitabına göre Feyz Kaşani'nin gözetiminde inşa edilen bu medresenin bu nedenle Feyziye olarak adlandırılmıştır. [18]

Binanın Tarihi

Üçüncü resim: İmam Humeyni'nin Feyziye'deki hücresi

Feyziye medresenin güney cephesinde yazılı bir kitabeye göre bu medrese birinci Şah Tehmasib'in binalarından biridir ve Hicri Kameri 934 yılına aittir. [19] Ancak Müderrisi Tebatebayi, bahsedilen tarihin türbenin eski avlusunun girişine ait olduğunu ve Astana medresesi olarak adlandırılan Feyziye medresesinin orijinal binasının, Hicri Kameri 11. yüzyılın sonlarında Feyziye medresesi olarak yeniden adlandırılan Hicri Kameri 6. yüzyıla ait olduğuna inanmaktadır. [20]

Başka bir rivayete göre ise Selçuklular döneminde kameri beşince asırda inşa edilen bu medrese, H. 617'de Moğollar tarafından yıkılmış ve ondan hiçbir eser kalmamış, daha sonra Safeviler döneminde yeniden inşa edilmiştir. [21] Bazıları da altıncı yüzyıl ilahiyatçısı Abdul Celil Razi'nin el-Nakz [22] adlı kitabında bahsettiği şekilde Feyziye medresesi kurulmasından önce onun yerinde Set-i Fatıme Medresesinin olduğuna inanıyor. [23]

Feth Ali Şah Kacar, H. Kameri 1213 ve 1214 yıllarında eski medrese binasını yıkıp yeni bir bina inşa ettirdi. [24] Bu bina 60-70 metre uzunluğunda ve 50 metre genişliğinde [25] inşa edilmiş ve alt katında kırk oda, dört yüksek revak, on iki gölet şeklinde inşa etmiştir. [26] Ayrıca bu dönemde medresenin avlusu Hz. Masume’nin (s.a) türbesinin eski avlusunun girişine kadar genişletilmiş ve türbenin girişi medresenin güney revağı olmuştur. Bundan önce medrese, türbenin eski avlusundan ayrılmıştı ve aralarında bir geçit vardır. [27]

Fath Ali Shah Kacar, H. 1213 ve 1214 yıllarında eski medrese binasını yıkıp yeni bir bina inşa etti. [24] Bu bina 60-70 metre uzunluğunda ve 50 metre genişliğinde [25] inşa edilmiş ve alt katta kırk oda, dört yüksek revak içermektedir. Sepehranshan'ın on iki pavyonu ve gölet on iki arşın içinde on iki arşındı. Bundan önce medrese, türbenin eski avlusundan ayrılmıştı ve aralarında bir geçit vardı. [27]

Hicri Kameri 1301 yılında Mirza Muhammed Feyz ve Şeyh Abdul Kerim Hairi medresenin üst katına odalar inşa ettiler. [28] Medrese, Ayetullah Burucerdi döneminde de onarıldı. [29] Feyziye olayında da medrese zarar görmüş ve daha sonra Ayetullah Gülpayegani'nin nezaretinde ve çarşı esnafının da yardımıyla tekrar onarılmıştır. [30] İslam Cumhuriyeti döneminde bir yeraltı medrese bahçesinin altına bodrum katı da eklenmiştir. [31]

Mevcut Durum

Medresenin bugünkü binası, Hicri Kameri 1213 ve 1214 [32] yıllarında inşa edilen ve daha sonraki dönemlerde tamamlanan Şah Feth Ali dönemine aittir. Bu binanın iki katında dört revaklı ve her katta kırk oda olmak üzere seksen odadan oluşmaktadır. [33] Giriş, revaklar ve odaların ön cepheleri çinilerle süslüdür. [34] Şeyh Abdülkerim Hairi H. Şemsi 1309 (Hicri Kameri 1349) yılında bu medresede Ayetullah Hairi Kütüphanesi olarak da bilinen bir medrese inşa ettirmiştir. [35]

Kullanım Alanları

Feyziye Medresesinin önceleri bir kervansaray ve hacıların Hz. Masume'nin (s.a) türbesinde dinlenme yeri olduğu ve daha sonra giderek dini bir medreseye ve öğrencilerin barındığı bir yer haline geldiği söylenmektedir. [36] Bu bina aynı zamanda dilencilerin ve dervişlerin de yaşamını sürdürdüğü bir mekân haline gelmiştir. Meşrutiyet döneminde Hicri Kameri 1285 yılında Ayetullah Mirza Muhammed Feyz tarafından devralınmıştır. [37]

Feyziye Medresesinin eğitim ve yurt olarak kullanıldığı zamanlar da olmuştur. Bu medresenin ikinci katındaki odalar öğrencilerin barındığı bir yurt görevi görürken birinci katındaki odalar ise dini derslerinin yapıldığı yerler olarak kullanılmıştır. Medresenin bodrum katında da cemaatle namaz ve diğer dini törenler yapılmaktadır. Kamuya açık siyasi toplantılar ve programlar da genellikle medrese bahçesinde yapılır.

İlgili Görseller

Resim Dört : Habibullah Sadıki'nin 1977 yılında yaptığı Feyziye tablosu. Bu çalışmada Hicri Kameri 1357 Devrimi'nden önceki yıllarda Feyziye olayı ve bu medreseyle ilgili diğer olaylar anlatılmaktadır. [38]

Resim Beş : Feyziye Medresesi tasarımıyla 250 Riyal jeton, Hicri Kameri 1387

Resim Altı : Suudi Arabistan'da Bakir el-Nemir'in ölüm cezasına çarptırılmasının ardından Feyziye Medresesinin avlusunda Kum Havzası alimleri ve din adamlarının protesto gösterisi (Hicri Kameri 1357) [39]