Hendek Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

  |  data7 = Mescidi Nebevi’nin 1400 metre kuzey batısı

  |  data9 = Beni Nadir kabilesinin komplosu

  |  data10 = 3 bin kişide oluşan Müslümanlar  {{-}} 10 bin kişiden oluşan Kureyş Müşrikleri

'''Hendek Savaşı''' veya '''Ahzab Savaşı''' ([[Arapça]]: ('''غزوة الخندق، أو غزوة الأحزاب'''; [[Hicri|Hicret]]in beşinci yılında meydana gelen, Peygamber Efendimizin (s.a.a) [[gazve]]lerinden biridir. Bu savaş [[Beni Nadir]] kabilesinin komplosuyla başlamıştır. [[Kureyş kabilesi]] de Arap ve [[Yahudi]] tüm müttefikleri ile birleşerek İslam’ı ortadan kaldırmak için anlaşmışlardır. [[Müşrik]]lerin ordusu on bin kişi ve [[Müslüman]]ların ordusu ise üç bin kişiden oluşmaktaydı. Savaş olması durumunda ne Peygamberle ve ne de onun aleyhine olacaklarına dair taahhütte bulunan [[Beni Kurayza]] kabilesi de (Medine’de sükûnet eden) ahitlerini bozarak müşriklerle müttefik oldular. Müşriklere karşı nasıl savunma yapılacağı hakkında ashabıyla istişare eden Allah Resulü (s.a.a), [[Salman Farsi|Salman Farisi]]’nin önerisini kabul etti ve [[Medine]]’nin etrafına hendek kazıldı. Hendek savaşı Müslümanların zaferiyle ve Müşriklerin geri çekilmesiyle sonuçlandı.<br />

Cesareti dillere destan olan [[Amr b. Abdived]] beraberindeki birkaç kişi ile hendeği aştı ve sonra savaşmak için kendisine mübariz (rakip savaşçı) talep etti. Onunla savaşmaya korkanlar sessizliğe büründü. [[İmam Ali]] (a.s) onunla savaşmaya talip oldu ve [[Allah Resulü]]nden (s.a.a) izin aldıktan sonra meydana giderek Amr’ı öldürdü. Hz. Ali’nin (a.s) Amr’ı öldürmesi, [[İslam]]’ın zafere ulaşmasında ve müşriklerin de yenilmesinde çok etkili olmuştu ve bundan dolayı Resulü Kibriya (s.a.a) şöyle buyurdu: ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین ; “'''Ali'nin (a.s) Hendek günü bir kılıç darbesi, insanların ve [[cin]]lerin bütün ibadetlerinden daha üstündür'''.”

Hendek savaşına, Ahzab savaşı da denmiştir;<ref> İbn Sa’d, c. 2, s. 65.</ref> zira Kureyş kabilesi müttefiki olduğu çeşitli Arap ve Yahudi kabileleri ile birleşerek İslam’ı ortadan kaldırmak için Peygamber ve Müslümanlara karşı savaşmak üzere anlaşmışlardır.<ref> Salihi Şami, c. 5, s. 415.</ref>

Tarihçilerin geneli Hendek savaşının hicretin beşinci yılında meydana geldiğini yazmışlardır.<ref> İbn Hişam, c. 3, s. 224; Taberi, Tarih, c. 2, s. 564.</ref> Bazı kaynaklarda [[Şevval Ayı|Şevval ayı]]<ref> İbn Hişam, c. 3, s. 224; Taberi, Tarih, c. 2, s. 564.</ref> ve diğer bazı kaynaklarda ise [[Zilkade Ayı|Zilkade ayı]]nda gerçekleştiği zikredilmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 440, Zilkade 8 ila 23; Belazuri, c. 1, s. 409.</ref> Bir rivayette de Allah Resulünün (s.a.a) Hendek savaşı için Şevval ayının onu Perşembe günü hareket ettiği ve Zilkade ayının biri cumartesi günü bu savaşı sona erdirdiği nakledilmiştir.<ref> İbn Habib, s. 113.</ref>

[[Allah Resulü]] (s.a.a) ihanetleri yüzünden [[Beni Nadir]] kabilesini Medine’den sürgün edince, onlar [[Hayber]]’e yöneldiler ve orada diğer Yahudileri de Peygamberle savaşmak için tahrik ettiler. Beni Nadir kabilesinin bu eylemini Hendek savaşının başlamasının asıl sebeplerinden biri olarak sayabiliriz. Daha sonra aralarında [[Huyya b. Ahtab Nadiri]], [[Sellam b. Ebi’l Hukayk Nadiri]], Kinane b. Rebi’ b. Ebi’l Hukayk Nadiri, Hevze b. Kays Vaili ve Ebu Ammar Vaili<ref> Vakıdi: Ebu Amir Rahib.</ref> gibi şahısların bulunduğu Beni Nadir ve [[Beni Vail]] Yahudileri [[Mekke]]’ye giderek, [[Ebu Süfyan]] ve Kureyş’i [[Allah Resulü]]ne (s.a.a) karşı savaşmaları için kışkırttılar. Ebu Süfyan’ın, onların Allah Resulüne (s.a.a) karşı düşmanlık ve savaşma konusunda ittifak kurma tekliflerini olumlu karşılaması üzerine Kureyş ve Yahudiler müttefik oldular.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 441 - 442; Belazuri, c. 1, s. 409; Taberi, Tarih, c. 2, s. 565.</ref> O Yahudiler daha sonra (Uyeyne b. Hısn Fezari liderliğindeki) [[Gatafan Kabilesi|Gatafan kabilesi]]nin yanına giderek onları bir yıl Hayber hurması vaadiyle peygamberle savaşta kendilerine katılmalarını sağladılar.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 442 - 443; Taberi, Tarih, c. 2, s. 566.</ref> Ardından [[Beni Süleym]] b. Mansur’un yanına giden Yahudiler onun onayını da almayı başardılar.<ref> Belazuri, c. 1, s. 409.</ref>

Bütün kabilelerle birlikte Ahzab savaşına katılan müşriklerin sayısının on bin kişiye<ref> İbn Hişam, c. 3, s. 230; İbn Sa’d, c. 2, s. 66.</ref> ulaştığı ve onlardan dört bin kişisinin yanında Kureyş ve müttefiklerine ait 300 at ve 1500 deve olduğu zikredilmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 443.</ref> Bazı kaynaklarda onların sayısı (Kureyş, Gatafan, Beni Süleym, Esed, Eşca, Beni Kurayza, Beni Nadir ve diğer Yahudiler) 24000 olarak zikredilmiştir.<ref> Mes’udi, s. 250.</ref> Her halükarda müşrik ve Yahudilerin bu savaş için birlik ve seferberliği onların İslam’ı yok etmedeki azimlerinin ciddiyetini göstermektedir. Bundan dolayı [[Allah Resulü]] (s.a.a) “'''İmanın bütünüyle şirkin bütünü karşı karşıyadır'''” diye buyurmuştur.<ref> Tabersi, c. 1, s. 381.</ref> Bu arada bazıları Hendek savaşına katılan Müslümanların sayısının sadece üç bin kişi olduğunu zikretmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 453; İbn Sa’d, c. 2, s. 66; Taberi, Tarih, c. 2, s. 570; Mes’ud’i, s. 250; Yakubi, c. 2, s. 50, Sayılarını 700 kişi olarak zikretmiştir.</ref>

[[Allah Resulü]]nün (s.a.a) müttefiklerinden olan [[Huzae Kabilesi|Huzae kabilesi]]nden bir grubun peygamberi (s.a.a) müşriklerin bu niyetinden haberdar etmesi üzerine, Resulullah savunmanın [[Medine]]’de mi yoksa Medine dışında mı yapılması hususunda halkla istişare etti. [[Salman Farsi|Salman Farisi]] de “Biz [[İran]]’da düşman kuvvetleri tarafından kuşatılma tehlikesini hissettiğimiz zaman kendi etrafımıza hendek kazarız” şeklinde görüş bildirdi. [[Uhud Savaşı|Uhud savaşı]]nda [[Resulü Kibriya]]nın (s.a.a) sözünü dinlemediklerinden dolayı yenilgiyi tecrübe eden Medine halkı, Allah Resulünün Medine'de savaşılması görüşünü ve Salman Farisi’nin de hendek kazılması yönündeki önerisini kabul ettiler. Hendek kazma olayı o zamanın Arapları arasında yaygın olmadığından dolayı Müslümanların ve Müşriklerin şaşkınlığına neden oldu.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 445; İbn Hişam, c. 3, s. 235; Belazuri, c. 1, s. 409 - 410.</ref>

Resulü Kibriya (s.a.a) halka Sel’ dağını arkalarına alarak önlerine hendek kazmalarını<ref> Belazuri, c. 1, s. 410.</ref> ve hendeği de Muzad bölgesinden (Fetih mescidinin batısında bir kale) başlamak suretiyle Zubab bölgesi ve Ratic dağına (Bathan’ın batısındaki Beni Ubeyd dağının yanı) kadar kazmalarını emretti.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 445.</ref> Her on kişiye kırk zira'lık bir mesafe belirleyen<ref> Taberi, Tarih, c. 2, s. 568.</ref> Resulullah, kazılması gereken her bölgeyi de bir kabilenin sorumluluğuna verdi.<ref> Yakubi, c. 2, s. 50.</ref> Söylendiğine göre [[Muhacir]]lerin Ratic’den Zubab’a ve [[Ensar]]’ın ise Zubab’dan Beni Ubeyd dağına kadar kazmaları kararlaştırıldı.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 446; İbn Sa’d, c. 2, s. 66.</ref> Allah Resulü (s.a.a) Müslümanları teşvik etmek için kendisi de hendek kazanların arasına katıldı<ref> İbn Hişam, c. 3, s. 226; İbn Sa’d, c. 2, s. 66 - 71.</ref> ve daha sonra hendeğin kapılarının korunması için her kabileden bir kişiyi kapıları korumakla görevlendirdi.<ref> Yakubi, c. 2, s. 50.</ref><br />

Müslümanlar hendek kazmak için o zamanlar Allah Resulünün (s.a.a) müttefiki olan [[Beni Kurayza]] Yahudilerinden balta, kazma, keser, ip, kürek gibi birçok araçları emanet aldılar.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 445 - 446.</ref> Allah Teâla Peygamberden izin almadan işten elini çekmeyen ve aynı şekilde işlerinde gevşek davranan ve Peygamberden izinsiz ailelerinin yanına giden münafıklar hakkında ayetler nazil etti.<ref> Nur, 62 – 63; İbn Hişam, c. 3, s. 226 – 227; Taberi, Tarih, c. 2, s. 566 - 567.</ref><br />

Müslümanlar hendek kazarken büyük bir kayayla karşılaştılar. Peygamber Efendimiz (s.a.a) kayaya üç kez vurdu ve her vuruşunda da bir kıvılcım çıktı. Bu çıkan kıvılcımların her biri Müslümanların gelecekteki [[Şam]], [[Yemen]] ve [[İran]] fütuhatlarını müjdeledi.<ref> İbn Hişam, c. 3, s. 230; Taberi, Tarih, c. 2, s. 568 – 569; Ebu Naim İsfahani, s. 432; Vakıdi, c. 2, s. 449 - 450.</ref> Çocuk ve gençlerin de katıldığı hendek kazımı altı gün sürdü.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 453 - 454; İbn Sa’d, c. 2, s. 67.</ref>

Üç birlikten oluşan [[Ebu Süfyan b. Harb]]’ın komutasındaki Ahzab ordusu Medine’ye ulaştı. Kureyş kabilesi [[Kinane]] ve [[Tihame]] gibi müttefiki olduğu kabilelerle birlikte Curuf ve Zegabe arasındaki [[Revme]] bölgesinde ve Gatafan kabilesi de müttefikleri ile Uhud yakınlarında ordugâh kurdular. Kadın ve çocukları hisar ve kalelere yerleştiren [[Allah Resulü]] de (s.a.a) Müslümanlarla birlikte Sel’ dağının eteklerinde yerini aldı.<ref> İbn Sa’d, c. 2, s. 66; İbn Esir, c. 2, s. 180.</ref>

== Beni Kurayza’nın Hıyaneti ==

Bu savaşta Müslümanların üzerinde olan baskı ve sıkıntılarının çokluğu, [[Beni Kurayza]]’nın savaş olması durumunda ne Peygamberle ve ne de onun aleyhine olacaklarına dair taahhütte bulundukları halde, ahitlerini bozup müşriklerle müttefik oldukları haberi ulaşınca zahir oldu. Ka’b b. Esed Kurazi – Karzi- (Beni Kurayza kabilesinin reisi) her ne kadar ilk önce bu ahdi bozmaya meyilli olmasa da, Huyey b. Ahtab’ın tahrik ve teşvikiyle anlaşmasını bozdu.<ref> İbn Sa’d, c. 2, s. 67; Belazuri, c. 1, s. 410.</ref> Resulullah bu haberin doğruluğundan emin olmak için Evs ve Hazrec kabilesinin liderlerini (Sa’d bin Muaz ile Sa’d bin Ubade) Beni Kurayza kabilesine gönderdi ve onlardan bu haberin gerçek olup olmadığına bakmalarını ve eğer gerçek ise Müslümanların ruhiyesinin zayıflamaması için haberi üstü kapalı olarak kendisine bildirmelerini istedi. Kurayza Oğulları, Evs ve Hazrec kabilesi liderlerini kötü, çirkin ve hakaret dolu sözlerle karşıladılar. Bunun üzerine Medine’ye dönen iki Sa’d, onların hıyanetini “Adal ve Karre” kabilelerinin ismini zikrederek Hz. Peygambere (s.a.a) bildirdiler. Bu iki kabilenin ismi, onların Reci’ deki Hubeyb b. Adiy ve yarenlerine hıyanet ettiklerini hatırlatma kastıyla zikredilmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 458 - 459; [[Taberi]], Tarih, c. 2, s. 571 - 572.</ref>

Arka cepheden (Medine içinden) [[Beni Kurayza]] kabilesinin aile fertleri tarafından güvende olmayan ve karşı taraftan da ara sıra hendeğin dar bölümlerinden geçen müşriklerin büyük ordusu ile savaşmakta olan<ref> Vakıdi, c. 2, s. 464 - 474.</ref> Müslümanlar dehşete kapıldılar. [[Kur’an-ı Kerim]], Müslümanların korkularını ve Allah’ın vaatlerine olan kuşkularını bütün yönleriyle zikretmiştir.<ref> Bakınız: Ahzab Suresi, 10 – 12; Taberi, Tarih, 1420, c. 1, s. 264 - 270.</ref> Bu korku ve dehşet öyle büyüktü ki münafıklardan [[Muatteb b. Kuşeyr]], “Muhammed bizlere Kisra ve Kayser saraylarını ele geçireceğimizi vaat ediyordu, oysa şimdi hiç kimse hacetini gidermek için bile dışarı çıkmaya cüret edemiyor” dedi.<ref> Yakubi, c. 2, s. 51; Taberi, Tarih, c. 2, s. 572; İbn Hişam, c. 3, s. 233, Bir görüşe göre Muattab b. Kuşeyr Bedir ehlinden ve münafıklardan değildi.</ref>

Müslümanlar gece gündüz, şiddetli soğuk ve açlık içinde hendeği koruyorlardı.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 465 - 468.</ref> Peygamber Efendimizin (s.a.a) Müslümanları doyurduğuna dair bir mucize de nakledilmiştir.<ref> Ebu Naim İsfahani, s. 433.</ref> Ayrıca düşman saldırılarının şiddetlendiği bir günde Allah Resulünün (s.a.a) öğle ve ikindi [[namaz]]larını eda edemediği ve bu namazları akşam ve yatsı namazı ile birlikte kıldığı söylenmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 472 - 473; İbn Sa’d, c. 2, s. 68 – 69, 72; Yakubi, c. 2, s. 50.</ref><br />

[[Benu Harise]] gibi bazı Müslümanlar da evlerinin korumasız olduğunu, düşmanın saldırısını ve hırsızların eşyalarını çalmalarından korktuklarını bahane edip, [[Evs b. Kayzi]]’yi Peygambere göndererek geri dönmek için izin alıyorlardı.<ref> Bakınız: [[Ahzab Suresi]], 13; Vakıdi, c. 2, s. 463; İbn Habib, s. 469; Taberi, Cami’, Ahzab Suresi 13. Ayetin açıklaması.</ref> [[Halid b. Velid]], [[Amr b. As]] ve [[Ebu Süfyan]] saldırıları ve aynı şekilde ok atma ve şiddetli çarpışma ve [[Sa’d b. Muaz]] gibi her iki taraftan da bazılarının yaralanması hakkında haberler de zikredilmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 264 - 266; İbn Sa’d, c. 2, s. 67; Belazuri, c. 1, s. 414.</ref><br />

[[Beni Kurayza]] kabilesinin ahdini bozması, şiddetli soğuk, kıtlık ve açlık Müslümanlar üzerindeki baskının doruğa ulaşmasına neden oldu.<ref> İbn Hişam, c. 2, s. 243.</ref> Peygamber ve Müslümanlar o kadar darlık ve zorluğu düştüler ki, hatta bir ara Peygamberin “Allah’ım ibadet edilmek istemiyor musun” dediği nakledilmiştir.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 477; Belazuri, c. 2, s. 413 - 414.</ref> [[Kur’an-ı Kerim]]’de bu konuya değinilmiştir.<ref> Bakara Suresi, 214; Vakıdi, c. 2, s. 495.</ref>

== Beni Kurayza Tehlikesi ==

Beni Kurayza kabilesinin gece vakti [[Medine]]’nin merkezine saldırı yapma olasılığı güçlenince [[Allah Resulü]] (s.a.a) ashaptan iki grubu (beş yüz kişi) Müslümanların evlerini korumak için görevlendirdi. Onlar sabaha kadar [[tekbir]] getiriyorlardı; zira Müslümanlar Kureyş’in kendilerine saldırmalarından daha çok Beni Kurayza’nın kadın ve çocuklara saldırmalarından endişeleniyorlardı.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 460; İbn Sa’d, c. 2, s. 67.</ref> Bir gece iki ordu karşılaşmış ve (gece karanlığında birbirlerini tanıyamadıklarından dolayı) bilmeden birbirlerine ok atmışlardı. Bu hadiseden sonra bu olayın tekrarlanmaması için “Ha Mim; La Yunserun” parolasını kullanmaya başladılar.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 474.</ref>

Cesareti dillere destan olan ve bin atlıya bedel olarak bilinen [[Amr b. Abdived]], beraberindeki birkaç kişi ile hendeği aşmayı başardı. [[Hz. Ali]] de (a.s) beraberindeki bir grupla onların önünü kesti. [[Bedir Savaşı|Bedir savaşı]]nda yaralandığı için [[Uhud Savaşı|Uhud savaşı]]na katılmayan ve kendisini tam manasıyla bu savaş için hazırlayan Amr b. Abdived durmadan kendisine mubariz (rakip savaşçı) talep ediyordu. [[Hz. Ali]] (a.s) onunla savaşmak için ayaklanmış, ancak [[Allah Resulü]] (s.a.a) başkası kalkar diye İmam Ali’ye durmasını emretmiştir. Amr b. Abdived ve beraberindekilerle savaşmaktan korkanlar sukut etmiş ve onlarla savaşmaya hazır olmamışlardı. Bu durumun uzaması ve Amr’ın mağrurca “bağırmaktan sesim kısıldı” demesi üzerine Hz. Ali (a.s) Peygamberin (s.a.a) izniyle Abdived’in karşısına çıkmak için hazırlandı. Allah Resulü (s.a.a) emamesini Hz. Ali’nin (a.s) başına koyduktan sonra kılıcını da vererek [[İmam Ali]]’yi (a.s) savaşa gönderdi. Hz. Ali (a.s) Amr’la savaşmadan önce ona Müslüman olmasını yada savaştan geri çekilmesini önerdi. Amr b. Abdived İmam Ali’nin her iki teklifini de reddetti. Ardından ikisi arasında şiddetli bir savaş başladı. Amr b. Abdived’in darbesini kalkanıyla def eden Hz. Ali (a.s) ona bir darbe vurarak helak etti. Amr’ın beraberindekiler bu durumu görünce oradan kaçtı. İmam Ali (a.s) bu zafer nedeniyle tekbir getirdi. Ardından hendeğin geçiş bölgesinde olan [[Nufel b. Abdullah]]’la savaştı ve onu da öldürdükten sonra Peygamberin (s.a.a) yanına döndü.<ref> Vakıdi, c. 2, s. 470 - 471; İbn Hişam, c. 3, s. 234 – 237; Taberi, Tarih, c. 2, s. 573 – 574; Mufid, c. 1, s. 98 – 109; Tabersi, c. 1, s. 379 - 382.</ref>

=== Allah Resulünün (s.a.a) Hz. Ali’nin (a.s) Fazileti Hakkındaki Rivayeti ===

Hz. Ali’nin (a.s) Amr’ı öldürmesi, İslam’ın zafere ulaşmasında ve müşriklerin de yenilmesinde o kadar çok etkili olmuştu ki,<ref> Nuruddin Halebi, c. 2, s. 428.</ref> Resulü Kibriya (s.a.a) şöyle buyurdu: ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین ; “A'''li'nin (a.s) Hendek günü bir kılıç darbesi, insanların ve cinlerin bütün ibadetlerinden daha üstündür.'''”<ref> Hakim Nişaburi, c. 3, s. 32; Azududdin (Adududdin) el-İci, s. 412.</ref> Başka bir rivayette de şöyle buyurmuştur: “Ali’nin (a.s) Amr ile savaşması benim ümmetimin [[kıyamet]]e kadar olan bütün amellerinden daha üstündür”. Allah Resulü (s.a.a) Hz. Ali’nin Amr ile karşılaşma anında ise “İmanın (İslam’ın) bütünüyle şirkin (küfrün) bütünü karşı karşıya gelmiştir” diye buyurmuştur.<ref> Keraceki, c. 1, s. 297; Tabersi, c. 1, s. 381; İbn Ebi’l Hadid, c. 13, s. 261; c. 19, s. 61; İbn Tavus, c. 2, s. 267.</ref>