Nizami Gencevi

wikishia sitesinden
Nizami Gencevi
Gence'deki Türbesi.
Tam İsmiİlyas bin Yusuf bin Zeki bin Mueyyid
KonumuŞair
LakabıNizamü-d Din
MilliyetFars
Doğum TarihiH. Kameri 520-551
Doğum YeriGence
DivanıDivan-ı Nizami
KitaplarıHamse Nizami
ÖlümüH. Kameri 576-606
Doğum YeriGencan (Eski İran Topraklarından)
TürbesiGence

Bu makalede bahsi geçen konu daha çok Ehlibeyt mektebi ile arasındaki ilişkisi incelemek üzere ele alınmıştır. Diğer kaynaklardan konuyla ilgili daha fazla bilgi alabilir ve bahsi geçen konunun diğer yönlerini de araştırabilirsiniz.

İlyas bin Yusuf bin Zeki bin Mueyyid (Arapça: الیاس بن یوسف بن زَکِیّ بن مُؤَیَّد, ölümü H. Kameri 576-606 yılları arası), Nizami Gencevi olarak da bilinen Farsça şiir yazan ünlü bir şair ve aynı zamanda İmam Ali (a.s) hakkında da çeşitli şiirleri bulunan Fars şiirinin temel taşlarından biridir.

Gencevi, zamanının felsefe, astronomi, hadis, tefsir ve fıkıh gibi çeşitli ilimlerde de mahirdir. Ayrıca kaleme aldığı şiirlerinde de felsefî, tasavvufi ve bazen de siyasi söylemler bulunmaktadır. Şiirlerinde Peygamberi, Hz. Muhammed Mustafa’yı (s.a.a) masum olarak görmüş, ona tevessülde bulunmuş ve ondan şefaat istemiştir.

Nizami şiirlerinde üç halifeyi de övmüştür. Ancak bunun yanında İmam Ali'yi (a.s) makam olarak da onlardan daha üstün bir makamda görmüştür. Zamanın bazı tercümanları onu Takiyye yapan bir Şii olarak kabul etmektedirler. Bunun aksine Şii bir ilahiyatçı olan Kadı Nurullah Şuşteri, onu Eş'ari mezhebine mensup biri olarak tanıtmıştır. Kadı Nurullah Nizami’yi aynı zamanda Sufiliğe meyilli biri olarak da kabul etmiştir.

Nizami Gencevi’nin çalışmaları arasında Mahzenü-l Esrar (مَخزنُ الْاَسرار ), Hüsrev ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Heft Peyker ve İskendername adlı beş Mesnevisinin de yer aldığı Penc Genc (Beş Hazine) veya bir diğer adıyla da Hamse Nizami yer almaktadır. Gencevi hakkında bir divan adı da zikredilmiştir.

Yeri ve Önemi

Nizami Gencevi, Farsça hikâye anlatımı yapan bir şair[1] ve aynı zamanda Fars şiirinin de temel direklerinden biridir.[2], Felsefe, mantık, matematik, astronomi gibi akla dayalı bilimlerin yanı sıra nakle dayalı olan hadis, Kur’an-ı Kerim ve fıkıh gibi geleneksel bilimlerde yetenekli olduğu düşünülen biridir.[3]

Nizami, İmam Ali (a.s) hakkında çeşitli şiirler yazmıştır[4] ve eserlerinde irfani (tasavvufi) ve felsefi konuları ele almaktadır.[5] Hicri Kameri dokuzuncu yüzyıl şairlerinden ve sufileriden Nuru-d Din Abdurrahman Cami, Nizami’nin şiirlerini hakikat ve marifet öğretilerin keşfi olarak değerlendirmiştir.[6]

Molla Sadra,[7] Feyzi Keşani[8] ve Molla Hadi Sabzevari[9] gibi bazı Şii alimler, onun ahlaki, felsefi ve irfani şiirlerinin bir kısmını eserlerinde kullanmışlardır. Ayrıca Şii filozof ve bir arif olan Allame Hasanzade Amuli onu bir "Arif" olarak nitelendirmiştir.[10]

Biyografisi

İlyas bin Yusuf bin Zeki bin Mueyyid “الیاس بن یوسف بن زَکِیّ بن مُؤَیَّد” [11] Mutarrazi “مُطَرَّزی”, [12] kısa adıyla Nizamuddin, bilinen lakabı ile Nizami[13] ya da Nizami Gencevi[14] olarak da bilinir. Doğum tarihi konusunda farklı görüşler bulunmakta ve doğumu için H. Kameri 520 ile 551 yılları arasındaki yıllara işaret edilmektedir.[15]

Dokuzuncu yüzyıl tercümanlarından Devletşah Semerkandi, Nizami Gencevi’yi o zamanlar için İran'ın bir toprak parçası olan Gence'nin yerlilerinden[16] biri olarak belirtmektedir.[17] Ancak Tahranlı Şii tercüman Ağabozorg Tehrani'ye göre her ne kadar Gence'de büyümüş olsa da kökeni Erak yakınlarındaki bir şehir olan Tefriş'den gelmekteydi.[18] Nizami, Britannica Ansiklopedisi'nin çeşitli makale ve bilimsel yazılarında "İranlı bir şair" olarak tanımlanıyor.[19]

Nizami Gencevi, zamanının hükümdarlarıyla pek yakın ilişkileri olmayan ve onlara münzevi (ilgisiz) kalan[20] ancak bir diğer yandan da onlar tarafından saygı duyulan bir şair olarak tanınmıştır.[21] Fars edebiyatı uzmanı Said Nefisi, bazı yazarların Nizami’nin seyit olduğu hususundaki görüşlerini reddetmiştir.[22]

Gencevi'nin ölüm yılı konusunda görüş ayrılıkları bulunmaktadır. H. Kameri 576 yılından 606 yılına kadar farklı yıllarda vefat ettiğine dair çeşitli rivayetler bulunmaktadır.[23] Nizami, memleketi Gence'de vefat etmiş[24] ve orada defnedilmiş ve mezarı üzerine bir türbe de inşa edilmiştir.[25]

Mezhebi

Gencevi'nin mezhebi konusunda çevirmenler arasında görüş ayrılığı bulunmaktadır.[26] On ikinci yüzyılın Kazvinli âlimlerinden biri olan Muhammed Şefii Hüseyni, onu Şii mezhebine mensup olarak kabul etmiştir.[27] Bunun yanı sıra Kur’an-ı Kerim araştırmacısı olan Abdürrahim Akiki Behşayişi, onu Şii bir Kur’an-ı Kerim araştırmacısı olarak kabul etmiştir.[28] Edebiyatçı ve tarihçi Celaleddin Hümeyi, Nizami'yi Şii olarak gördüğünü söylediği aktarılmıştır.[29] Nizami’yi Şii olarak kabul edenlerin en önemli argümanı, ikinci halife Ömer bin Hattab'ı övmek ya da kınamak üzerine iki olasılığın bulunduğu Nizami'nin şiirleridir. Bu şiirlerden yola çıkılarak onun takiyye yapan Şii ve dindar bir kişi olarak kabul edilmiştir.[30] [31] Ayrıca Şii olduğunu ispatlamak üzere İmam Ali (a.s) hakkında yazdığı şiirleri[32] de birer kanıt olarak ileri sürülmüştür.[33]

Öte yandan Hâkim Nurullah Şuşteri, Ehkakü-l Hak adlı kitabında Nizami Gencevi'yi Eş'arî ve Sünnî kelâm ekollerinden biri olarak kabul etmiştir.[34] Nizami, İmam Ali'nin (a.s) babası Ebu Talib'i eleştiren çeşitli şiirler yazmıştır.[35] Bu yüzden de kimileri onun Şii ve dindar olma olasılığını inkâr ederek bu konuyu tartışmaya açmıştır.[36]

Gencevi, İslam Peygamberinden (s.a.a) sonra Hulefay-i Raşidin’in hilafetinin hak üzere olduğuna dair bir şiir yazmış ve bazı alimler bunun üzerine bunun halifelerinin hilafetini kabul etmek anlamına geldiğini düşündüklerini belirtmişler.[37] İran'da Nizami İlminin öncüsü olan Vahit Destegerdi de Nizami’nin Şii olduğuna dair bir kanıt sunamamıştır. Elbette tüm bunların yanı sıra bu alim Nizami’nin kaleme aldığı şiirlere dayanarak,[38] İmam Ali'nin (a.s) ilim ve faziletleri yönünden üç halifeden daha fazla dikkate aldığına inanmaktadır.[39]

Nizami Gencevi bir Sufi olarak kabul edilmektedir[40] ve ünlü bir mütercim olan Devletşah Semerkandi,[41] onu Sufi büyüklerinden olan Ahi Ferec Zencani'nin (Ölüm: Hicri Kameri 457) bir müridi olarak kabul etmiştir.[42]

Düşünceleri

Nizami Gencevi'nin şiirlerinin bir kısmı kelami olarak Eş'arîlere, bir kısmı da Mutezile ve Şiilere yakın sayılmaktadır.[43] Nizami’nin Tevhid-i Ef’ali inancında olduğu ve ilahi sıfatların Allah'ın zatı kadar kadim kabul ettiği söylenmiştir.[44] Allah'ın adaletinin kulun amellerine uygunluğuna inanmıştır. Bunun yanı sıra adalet gibi iyiliği ve kötülüğü zati olarak kabul etmiştir.[45] Nizami, bazı şiirlerinde Allah'ı görmenin mümkün olduğunu, bazılarında ise mümkün olmadığını belirtmiştir.[46]

Nizami Gencevi, şiirlerinde İslam Peygamberini (s.a.a) masum ismet sahibi[47] olarak görmüş ve ona tevessülde bulunarak ondan şefaat istemiştir.[48][49]

Bazı alimler, Nizami’nin irfan anlayışında Hz. Muhammed Mustafa’nın (s.a.a) sıfatlarının açıklamalarında kâmil insanın tabiriyle bir tutmuşlardır.[50] İslam Peygamberini (s.a.a) güneşe, diğer varlıkları da ondan saçılan nuruna benzetmiş[51] ve onu yaratılış sebebi saymıştır.[52]

İmam Ali (a.s) ile İlgili Yazdığı Şiirler

Nizami Gencevi, İmam Ali (a.s) hakkında çeşitli şiirler yazmıştır.[53] Bunlardan birinde Allah'ı (c.c) ve Peygamberi (s.a.a) tanıdıktan sonra İmam Ali (a.s) ve onun evlatlarını tanımanın yerini şöyle düşünmüştür:

Mevlanın marifetinden (tanımasından) sonra Nebinin marifetinde de marifim

Ali ve Ali'nin alini (ailesi) akıl sahibi kılan da Allh'tır. Muhtemel aralıktan bir adım atın da nihayi sonuca bakın

Peygamberin mektebinde bulunan odur. Kur'an-ı Kerim'i ihtilaf noktasındaki tartışmalı noktaları

Aklı ile konuyu olası sınırlardan çıkarıp araştıran peygamberin mektebinde bulunmuş olan öğrencisi Ali'dir. Hilebaz bitkiyi eleştiren kıskanç usturanın bıçağının keskinliğini eriten Ali'dir.[54]

Eserleri

Hamse Nizami veya Beş Hazine en ünlü Nizami eserlerindendir. Bu eserin her biri Nizami tarafından devrinin şahları ve hükümdarlarından her birinin isteği üzerine bestelenen beş müstakil mesneviden oluşmaktadır.[55] Beş Hazinenin (Penc Genc) beş Mesnevisi şu şekildedir:

Hamse Nizami kitabının sekizinci/dokuzuncu kameri asır ile ilgili bir nüshasında Hz. Peygamberin (s.a.a) Miraca yükselişinin tasviri.[56]
  • Mahzenü-l Esrar (مَخزنُ الْاَسرار): felsefi ve irfani temalarla yazılmış bir eserdir.[57]
  • Hüsrev ile Şirin: siyasi, Nizami ve ahlaki temaları olan bir aşk hikayesini ele almaktadır.[58]
  • Leyla ile Mecnun: irfani bir içeriğe sahip romantik ve alegorik bir hikâye anlatılmaktadır.[59]
  • Heft Peyker (Behramname veya Heft Gonbed): "İnsan ve toplum" konusunda yedi farklı efsane anlatılmaktadır.[60]
  • İskendername: Siyasi, felsefi ve irfani içerikli Şerefname ve İkbalname adında iki bölümden oluşmaktadır.[61]

Nizami Gencevi’nin içerisinde birçok şiiri kaybolmuş bir divanı olduğundan da bahsedilmiştir. Fars edebiyatı araştırmacısı Said Nefisi (ölümü H. Şemsi 1345), mütercim kitaplarından bazı şiirlerini toplamış ve "Nizami Gencevi Kasideleri ve Gazelleri" “دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی” başlığı altında yayınlamıştır.[62]

Monografi

Said Nefisi'nin (ölümü H. Şemsi 1345) "Nizami Gencevi" kitabı ve Ali Ekber Şehabi'nin yazdığı "Nizami, Destanların Şairi" adlı kitabı, Nizami Gencevi üzerine monografiler arasında yer almaktadır.[63] Bir araştırmacı ve edebiyat eleştirmeni olan Abdü-l Hüseyin Zerrinkub, "Pir Gence der Cüstecu Nakca Abad: Asar u Endişe Nizami", “پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد: درباره زندگی، آثار و اندیشه نظامی” adlı bir kitabı da onun hakkında kaleme almıştır.[64]

“İranlı Şair Nizami Gencevi'nin Modern Siyasallaşması Üzerine; On the Modern Politicization of the Persian Poet Nezami Ganjavi”, İngilizce olarak, Siavash Lornejad ile Sovyet zamanının Azeri yazarlarından Nizami’nin Azerbaycanlı olduğu konusundaki argümanlarını eleştiren Ali Doustzadeh tarafından yazılmıştır.[65]

Kaynakça

  1. ↑ Ağabuzurg Tahrani,Elzeriya,9.cilt, sayfa 1207
  2. ↑ Örneğin bkz. Rızayi, "Hâkim Nizami Gencevi ve tasavvuf", s. 16; Nikubeht, "Said Nefisi'nin Nizami Gencevi Mahkemesini eleştirme yönteminin incelenmesi"sayfa 86
  3. ↑ Şehabi, Hikâye Anlatıcısının Şairi, Kayhan Matbaası, s. 31
  4. ↑ Örneğin bkz. Nizami, Gencevi'nin Divan Kaside şiirleri ve gazel şiirleri, 2001, s.349; Nizami, Şerefname, 1335, s. 35.
  5. ↑ Nefisi, "Hakim Nizami Gencevi, Biyografisi ve Eserleri", s. 76.
  6. ↑ Cami, Nafhat el-Ans, 1337, s. 609.
  7. ↑ Sadr el-Din Şirazi,El-usulu Selase (Üç İlke Üzerine İnceleme), 2008, s. 216 ve 236.
  8. ↑ Feyzi Keşani, Gizli Sözler, 2008, s. 285.
  9. ↑ Sebzevari, Rasael Hakim Sebzevari, 1997, s. 510.
  10. ↑ Sebzevari, Sharh el-Manzumah, 1990, dipnot, 2.cilt , s. 82
  11. ↑ Nefisi, "Hakim Nizami Gencevi, Biyografisi ve Eserleri", s. 67.
  12. ↑ Ağabuzurg Tahrani, el-zari'a, 1403 Hicri Kameri, 9.cilt, s. 1207.
  13. ↑ Burqa'i, Daneshvara'nın mektupları kaydetme rehberi, 1407 Hicri Kameri, cilt 2, s. 195.
  14. ↑ Hedayat, el-Fasaha Assembly, 2003, cilt 1, sayfa 2206.
  15. ↑ Zencani, "Gencevi'nin Nizami doğum ve ölüm tarihi", s. 875-788.
  16. ↑ Muhsini, "Düşünceler ve Düşünceler Çatışması", s. 102.
  17. ↑ Semerkandi, Tazkerat el-Sho'ara, 2003, s. 128.
  18. ↑ Ağabuzurg Tahrani, el-Zari'a, 1403 Hicri Kameri, 9.cilt , s. 1207.
  19. ↑ Örneğin, bkz. "Gäncä", Britannica; "Taceddin Ahmedi", Britannica; "Amir Hüsrev", Britannica.
  20. ↑ Burqa'i, Rahnemayi Danişveran der zebt namha, 1407 Hicri Kameri,2. cilt , s. 195.
  21. ↑ Nefisi, "Hekim Nizami Gencevi, Biyografisi ve Eserleri", s. 75.
  22. ↑ Nefisi, "Hakim Nizami Gencevi, Biyografisi ve Eserleri", s. 68.
  23. ↑ Ağabuzurg Tehrani, el-Zari'a, 1403 Hicri Kameri, dipnot, 9.cilt , s. 1207.
  24. ↑ Musahip, Farsça Ansiklopedisi, 2001, 2.cilt , s. 3036.
  25. ↑ Semerkandi, Tazkerat el-Sho'ara, 2003, s. 131.
  26. ↑ Şehabi, Hikâye Anlatıcısının Şairi, Kayhan Matbaası, s. 49.
  27. ↑ Hüseyni Ameli Qazvini, Müminler Meclisindeki Müminlerin Çevreleri, 2004, s. 311.
  28. ↑ Behşayişi akik, Şii yorumcu sınıfları, 2003, s. 499.
  29. ↑ Seminerin bilgi tabanı "Dr. Velayati: Mevlana, Hafız ve Saadiler Şiiydi".
  30. ↑ Bakınız Şehabi, Poet of the Storyteller, Kayhan Press, s. 49.
  31. ↑ Şu ayet gibi: Ya Ali birinci karenin çizgisindedir / ya da Ömer şeytanın başındadır (Nizami, Sırlar Deposu Seçimi, 1992, s. 23). İkinci cümlede Ömer'i övmek ve suçlamak için iki ihtimal bulunmaktadır.
  32. ↑ Örneğin bkz. Nizami, Gencevi'nin Divan kasidesinin şiirleri ve lirik şiirleri, 2001, s.349; Nizami, Şerefname, 1335, s. 35.
  33. ↑ Bakınız Vahid Dastgerdi, "Hakim Nizami Gencevi", s. 145.
  34. ↑ Şuşteri, Ehkakü-l Hakq, 1409 Hicri Kameri, cilt 1, s. 275.
  35. ↑ "Bazen böyle mücevher gibi bir evle / Botalebi'yi taşlarsın" ayeti gibi (Nizami, Şerafname, 1335, s. 6.), s. 108).
  36. ↑ Şehabi, Hikâye Anlatıcısının Şairi, Kayhan Matbaası, s. 51.
  37. ↑ Hatemi, "Nizami Gencevi Kelam Görüşleri", s. 10.
  38. ↑ Örneğin şu ayetler: Mehr Ali'ye sıkıca pim / candan da boştur / Hamidun bu parlak gözde / Ebu Bekir bir mum ve Osman Çerağ'dır (Nizami, Şerafnameh, 1335, s. 35).
  39. ↑ Vahid Dastgerdi, "Hakim Nizami Gencevi", s. 145.
  40. ↑ Şehabi, Hikâyecinin Şairi, Kayhan, s. 47.
  41. ↑ Tasavvufun büyük büyüklerinden ve Şeyh Ebu el-Abbas Nahavandi olarak bilinen Ahmed bin Muhammed bin Fadl'ın bir öğrencisidir ve mezarı Zencan'dadır.
  42. ↑ Semerkandi, Tazkerat el-Sho'ara, 2003, s. 128.
  43. ↑ Hatemi, "Nizami Gencevi Kelam Görüşleri", s. 7.
  44. ↑ Hatemi, "Nizami Gencevi Kelam Görüşleri", s. 6.
  45. ↑ Hatemi, "Nizami Gencevi Kelam Görüşleri", s. 8.
  46. ↑ Hatemi, "Nizami Gencevi Kelam Görüşleri", s. 7.
  47. ↑ Hatemi, "Nizami Gencevi Kelam Görüşleri", s. 10.
  48. ↑ İbrahimi ve Musevi, "Gencevi'nin Nizami şiirlerinde rücu yapısının ve muhtevasının Kur'an ve Hadislere Dayalı Analizi", s. 182-184.
  49. ↑ Ey eserim hepiniz / Nizami kalbin gücü sizden / Kalbinizi dua ile tatmin edin / Allah rızası için şefaat edin / Perdemizi kapatana kadar / Mevcut perdeyi kaldırmazlar (Nizami, Leyla ile Mecnun, 1997, s. 25).
  50. ↑ Kasımi, şanlı ve sadık, "Peygamberimiz (s.a.a)'in Gencevi'nin beş Nizami hazinesinde mükemmel bir insan ve insan mükemmelliği olarak imajı", s. 1; Fuladi, "Nizami Gencevi şiirlerinde kâmil insan sureti", s. 101.
  51. ↑ Kasımi şanlı ve sadıktır, "Peygamber Efendimizin (PBUH) mükemmel bir insan ve insan mükemmelliği olarak Gencevi'nin beş Nizami hazinesindeki görüntüsü", s. 14.
  52. ↑ Fuladi, "Nizami Gencevi şiirlerinde kâmil insan sureti", s. 103.
  53. ↑ Örneğin bkz. Nizami, Gencevi'nin Divan kasidesinin şiirleri ve lirik şiirleri, 2001, s.349; Nizami, Şerefname, 1335, s. 35.
  54. ↑ Nizami, Divan şiirleri ve Nizami Gencevi lirik şiirleri, 2001, s. 349.
  55. ↑ Hedayat, Tazkereh Riyad el-Arefin, 1344, s. 241.
  56. ↑ https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2014/05/the-khamsah-of-nizami-a-timurid-masterpiece.html British Library https://www.bahesab.ir/time/conversion/
  57. ↑ Nizami, Giriş ve Ayetlerin Açıklaması ile Sırlar Deposu Seçimi, 1373, Giriş, s.33.
  58. ↑ Nizami, Giriş ve Ayetlerin Açıklaması ile Sırlar Deposu Seçimi, 1373, Giriş, s.33.
  59. ↑ Nizami, Giriş ve Ayetlerin Açıklanması ile Sırlar Deposu Seçimi, 1373, Giriş, s.34.
  60. ↑ Nizami, Giriş ve Ayetlerin Açıklanması ile Sırlar Deposu Seçimi, 1373, Giriş, s.36.
  61. ↑ Nizami, Giriş ve Ayetler Açıklaması ile Seçilmiş Sırlar Deposu, 1373, Giriş, s. 37.
  62. ↑ Nizami, Divan şiirleri ve lirik şiirleri, Gencevi, 2001, s. 211-217.
  63. ↑ Tahrani'nin dedesi, el-Dari'a, 1403 Hicri Kameri, cilt 24, s. 195.
  64. ↑ Zarrinkub, Pir Gence Hiçbir Yerin İzinde, 1993, Kitap Kimliği.
  65. ↑ Lornejad, Siavash and Ali Doostzadeh, On the Modern Politicization of the Persian Poet Nezami Ganjavi, 2012, Book Introduction.

Bibliyografya

  • Ağabozorg Tehrani, Muhammed Mohsen, el-Dari'ah el-Tasanif el-Şia, Beyrut, Dar el-Azwa, 1403 Hicri Kameri.
  • İbrahimi ve Musevi, Ebrahim ve Seyedeh Zahra, "Kur'an ve Hadislere dayalı Nizami Gencevi şiirlerinde beldenin yapısı ve içeriğinin analizi", Cilt 1, Sayı 2, Yaz 2013.
  • Borgeyi, Ali Ekber, Danişvara'nın mektupları, soy kütüklerini ve oranları kaydetme rehberi, Muhammed Baqir Borgeyi tarafından Giriş, Kum, Kum Ruhban Okulu Öğretmenleri Derneği, 2005, 1407 Hicri Kameri.
  • "Geçmişi AD'den güneş enerjisine dönüştürme", hesapla birlikte, ziyaret tarihi: 2 Mart 1400.
  • Cami, Abdul Rahman İbn Ahmed, Nafhat el-Ans, Mehdi Tawhidipur, Bija, Mahmudi Bukstore, 1337 tarafından düzenlendi.
  • Hüseyni Ameli Qazvini, Müminlerin Meclislerinde Müminlerin Çevreleri, İbrahim Arabpur ve Mansur Jaghtai tarafından düzeltildi ve araştırıldı, Meşhed, Astan Quds Razavi, 2004.
  • Hatemi, Ahmed, "Nizami Gencevi Kelami Perspektifler", Edebiyat Ayı Kitap Dergisi'nde, Üçüncü Yıl, Sayı: 34, Şubat 2009.
  • "Dr. Velayati: Mevlana, Hafız ve Saadiler Şiiydi", seminerin bilgi tabanı, giriş tarihi: 26 Ağustos 2012, ziyaret tarihi: 30 Mart 2014.
  • Rızayi, Gholamreza, "Hakim Nizami Gencevi ve Erfan, Mahzenü-l Esrar ve Heft Peyker adlı iki kitaba yeni bir bakış", Ashna Dergisi'nde, birinci yıl, sayı 3, Şubat ve Mart 1991.
  • Zarrinkub, Abdü-l Hüseyin, Pir Gence in Search of Nowhere: Abut Military Life, Works and Thughts, Tahran, Sokhan, 1993.
  • Zancani, Barat, "Gencevi'nin Nizami doğum ve ölüm tarihi", Ayandeh Dergisi, Yıl 10, Sayı 12, Mart 1984.
  • Sebzevari, Hadi İbn Mehdi, Rasael Hakim Sabzevarai, Jalaluddin Ashtiani tarafından düzenlendi, Tahran, Aswa, 1997.
  • Sebzevari, Hadi İbn Mehdi, Sistemin Açıklaması, Hasan Hasanzadeh Amili'nin Araştırması, Tahran, Nab Publishing, 1990.
  • Şuşteri, Qazi Nurullah, Ehkakü-l Hakq ve Azhaq el-Batil, Seyyid Şahab el-Din Marashi Najafi, Kum, Ayetullah el-Marashi el-Nejafi Schul, 1409 Hicri Kameri tarafından Giriş ve Yorum.
  • Şehabi, Ali Abkar, Nizami, hikaye anlatıcılığı şairi, İbn Sina Kütüphanesi, Kayhan Press, Bita.
  • Sadr el-Din Şirazi, Muhammed bin İbrahim, Hukukçuların padişahla olan çıkarına şeytanın başlarının üç ilkesinin incelemesi, Ahmed Majid tarafından araştırma, Beyrut, Dar el-Ma'aref el-Hikmiyyah, 2008 .
  • Aghighi Behşayişi, Abdülrahim, Classes of Shiite yorumcuları, Kum, Navid İslam Yayınları, 2003.
  • Fuladi, Ameneh, "Nizami Gencevi şiirlerinde mükemmel bir insan imajı", Jurnal of Literary Studies, Mysticism and Philosophy, Cilt 4, Sayı 3, Güz 2016.
  • Feyzi Kashani, Muhammed bin Şah Morteza, The Secret Words, Alireza Asghari ve Muhammed Emami Kashani tarafından yapılan araştırma, Tahran, Şahid Motahari Lisesi, 2008.
  • Kasımi, şanlı ve sadık, Said ve Abbas Ali, "Peygamber Efendimizin (PBUH) mükemmel bir insan ve insan mükemmelliği olarak Gencevi'nin beş Nizami hazinesindeki imajı", Fars Edebiyatı Dergisi, No. 21, Bahar 2014.
  • Muhsini, Mohsen ve diğerleri, "Conflict of Opinions and Thughts", Hafez Magazine, Sayı 29, Haziran 2006.
  • Musahip, Gholam Hüseyin, Farsça Ansiklopedisi, Tahran, Amirkabir, 2001.
  • Nizami, İlyas bin Yusef, Leyla and Mecnun, Düzenleyen Vahid Dastgerdi, Said Hamidian, Tahran, Aftab, 1997.
  • Nizami, İlyas bin Yusuf, Şerefname, editör: Vahid Destgerdi, Bija, bin Sina Kitabevi, (Ishraq Printing Huse), 1335.
  • Nizami, İlyas İbn Yusuf, Sırlar Deposunun Seçimi: Behruz Thorotian'ın ayetlerinin tanıtımı ve açıklaması ile, Tahran, Tus, 1373.
  • Nizami, İlyas bin Yusef, Divan'ın şiirleri ve Gencevi'nin lirik şiirleri, Said Nefisi tarafından düzenlendi, Tahran, Forughi, 2001.
  • Nizami, İlyas bin Yusef, Nizami Gencevi'nin Beş Hazinesinden Sırların Deposu Seçimi, AbdülMuhammed Ayati'nin özeti ve araştırması, Tahran, Sahab, 1992.
  • Nizami, İlyas bin Yusef, The Repository of Secrets, editör: Vahid Dastgerdi, Tahran, Armaghan Press, 1313.
  • Nefisi, Said, "Hakim Nizami Gencevi, biyografisi ve eserleri", Armaghan dergisinde, beşinci yıl, sayı 2, 1303.
  • Nikubeht, Nasser, "Nizami Gencevi Mahkemesinin Eleştirisinde Said Nefisi'nin Metodu Üzerine Bir Araştırma", Edebiyat Dergisi, No. 3, 2007.
  • Vahid Dastgerdi, Muhammed, "Hakim Nizami Gencevi", Armaghan Dergisi'nde, Cilt 20, Sayı 3, Haziran 1318.
  • Hedayat, Rezaghili Khan, Tazkereh Riyad el-Arefin, Bija, Mahmudi Kitabevi (Zohreh Basımevi), 1344.
  • Samarkandi, Devletşah bin Bakhnişah, Tazkerat el-Sho'ara, editör ve editör Edward Brown, Tahran, Asatir, 2003.
  • "Gäncä", Britannica, Britannica, T. Ansiklopedi editörleri. "Genç." Ansiklopedi Britannica, 14 Haziran 2019.
  • "Amīr Hüsrev", Britannica, T. Ansiklopedinin Editörleri. "Amir Hüsrev." Ansiklopedi Britannica, 1 Ocak 2022.
  • "Taceddin Ahmedi", Britannica, T. Ansiklopedi editörleri. "Taceddin Ahmedi." Ansiklopedi Britannica, 1 Ocak 2022.
  • "Nizami Khamsah: A Timurid Masterpiece", British Library, 18 Mayıs 2014, Ziyaret: 11 Mart 1400.
  • Lornejad, Siavash ve Ali Dustzadeh, İranlı Şair Nizami Gencevi'nin Modern Siyasallaşması Üzerine, yerevan, Kafkas İran Araştırmaları Merkezi, 2012.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Nizami_Gencevi&oldid=84549" sayfasından alınmıştır