Eba Salih (lakabı)
Eba Salih lakabı hicri kameri on birinci yüzyılda İmam Mehdi (a.s) için kullanılmaya başlanmış bir lakaptır. Bu tabir “Salih”, “Salihle” şeklinde birkaç hadiste kullanılmıştır. Eğer yolunuzu kaybettiyseniz “Salih”, “Eba Salih” ya da “Salihle” diyerek yolunuzu bulmak için yardım isteyin, şeklinde hadisler rivayet edilmiştir. Ancak ne var ki bu hadislerde kullanılan ibareler doğrudan İmam Mehdi’nin (a.s) lakabı veya künyesi olarak geçmediği için hadis rivayetçileri bu künyeyi hiçbir zaman İmam Mehdi’ye (a.s) atfetmemişlerdir.
Eba Salih, İmam Zaman’ın Künyeleri
Eba Salih künyesi İmam Zaman’ın en meşhur künyesidir.[1] Bu lakap eski ve tarihi metinlerde İmam Zaman (a.s) için hiç kullanılmamıştır.[2] Yalnızca yakın tarihte yaşamış ravilerden bazıları İmam Zaman’ı (a.s) “Eba Salih” olarak seslendiklerini aktarmışlardır. Örneğin hicri kameri on üçüncü ve on dördüncü yüzyılda yaşamış Şia alimlerinden Mirza Hüseyn-i Nur Araplar Mersiyelerinde ve şiirlerinde İmam Zaman’ı (a.s) “Eba Salih” olarak anmışlardır.[3]
Kullanım Tarihçesi
İmam Mehdi Ansiklopedisi kitabında hicri kameri on birinci yüzyılda “Eba Salih” künyesi kullanılmış ve on birinci yüzyıldan önce bu konuyla ilgili bir bilgiye rastlanmamıştır.[4]
Allame Meclisi (Hic. Kam. 1037-1110) babasından naklettiğine göre Emir İshak Astarabadi Mekke’ye giderken yolda kaybolmuş «یا صالح یا اباصالح ارشدونا إلی الطریق» (Ey Salih, ey Eba Salih yolu göster) diyerek dua edince de karşısına biri çıkmış ve ona yardımcı olup Mekke’ye kadar yolu göstermiş, o kişi kuvvetle ihtimal İmam Mehdi (a.f) başkası değilmiş diye rivayet eder. [5]Aynı şekilde Muhaddis Nuri de benzer bir rivayette hacca giderken yolunu kaybetmiş birinin İmam Mehdi’den (a.s) “Ya Eba Salih” diye nida ederek yardım istediğini ve tekrar yolunu bulduğunu teyit etmiştir. [6]
İmam Mehdi Ansiklopedisi “Eba Salih” künyesinin İmam Mehdi (a.s) için kullanılması hakkında bir neden belirtilmiyor ve kitapta bu ismin anlamını ima eden bir bilgi yer almıyor.[7]
Eba Salih Lakabının Hadislerde Kullanımı
Bazı Şia kaynaklı hadislerde “Salihle” ve “Eba Salih” sözcükleri kullanılmış ancak hiçbir ravi veya hadisçi bu söylemlerin İmam Zaman’ı işaret ettiğini belirtmemişlerdir.
Örneğin Ahmed bin Muhammed bin Halid Berki (Hic. Kam. 200-274 ya da 280) İmam Sadık’tan (a.s) şöyle nakletmiştir “Yolunuzu kaybettiğinizde «یا صالح و یا باصالح ارشدانا إلی الطریق، رحمکما الله» ‘Ya Salih ve ya Salihlerle birlikte olan yolu bize göster. Allah rahmeti üzerinize olsun.’ Diye sesleniniz.” [8]
Aynı hadisi Şeyh Saduk (Hic. Kam. 305-381) çok az bir fark ile şöyle aktarmıştır; «یا صالح او یا اباصالح ارشدونا إلی الطریق، یرحمکم الله» “Ey Salih ve ey Salihlerle birlikte olan bize yolu göster. Allah rahmeti üzerinize olsun.” [9] Aynı muhaddis naklettiği başka bir hadisinde kuru toprak olan kısım Salih’e ve deniz olan kısım ise Hamza’ya emanet edilmiştir. [10] Şeyh Seduk ve onun “ من لایحضره الفقیه” kitabını şerh edenlerden kimse İmam Mehdi’ye (a.s) atfedilen böyle bir lakaptan bahsetmemişlerdir. [11] Ahmed bin Muhammed bin Halid Berki’nin Mehasin kitabından edinilen başka bir rivayette de Salih cinler taifesinden biri olarak tanıtılmış ve yolunu kaybetmişlere yardımcı olması için vazifelendirdiği yazmaktadır. [12]
Kaynakça
- ↑ Rey Şehri, İmam Mehdi Ansiklopedisi, Hic. Kam. 1393, Cilt 2, Sayfa 322.
- ↑ Rey Şehri, İmam Mehdi Ansiklopedisi, Hic. Kam. 1393, Cilt 2, Sayfa 322.
- ↑ Nuri, Cennetü-l Me'va, Hic. Kam. 1427, Sayfa 1427; Nuri, Necmü-l Sakıb, Hic. Kam. 1410, Sayfa 45.
- ↑ Rey Şehri, İmam Mehdi Ansiklopedisi, Hic. Kam. 1393, Cilt 2, Sayfa 322.
- ↑ Meclisi, Biharü-l Envar, Hic. Kam. 1403, Cilt 52, Sayfa 175-176.
- ↑ Nuri, Necmü-l Sakıb, Hic. Kam. 1410, Sayfa 571.
- ↑ Rey Şehri, İmam Mehdi Ansiklopedisi, Hic. Kam. 1393, Cilt 2, Sayfa 322-323.
- ↑ Berki, el-Mehasın, Hic. Kam 1371, Cilt 2, Sayfa 362-363.
- ↑ Seduk, "من لا یحضره الفقیه" min la Yehzure-l Fakih, Hicri Kameri 1413, Cilt 2, Sayfa 298.
- ↑ Seduk, "من لا یحضره الفقیه" min la Yehzure-l Fakih, Hicri Kameri 1413, Cilt 2, Sayfa 298.
- ↑ Rey Şehri, İmam Mehdi Ansiklopedisi, Hic. Kam. 1393, Cilt 2, Sayfa 322.
- ↑ Berki, el-Mehasın, Hic. Kam 1371, Cilt 2, Sayfa 362-363.
Bibliyografya
- Berki, Ahmed bin Halid, el-Mehasın, Muhaddis Ermoi Tashihi, Kum, Daru-l Kutbu-l İslamiye, Hic. Kam 1371.
- Rey Şehri, Muhammed Muhammedi Nik û Digeran, İmam Mehdi Ansiklopedisi Kur'an ve Hadis Tarihi Başlığı, Kum, Dar'ül Hadis, Hic. Kam. 1393.
- Seduk, Muhammed bin Ali, "من لا یحضره الفقیه" min la Yehzure-l Fakih, Kum, Müderrisin Vakfı, Hicri Kameri 1413.
- Meclisi, Muhammed Bakır, Biharü-l Envar "الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار", Beyrut, "دار احیاء التراث العربی" ikinci baskı, Hic. Kam. 1403.
- Nuri, Mirza Hüseyin, Cennetü-l Me'vi el-Mehdi İhtisas Araştırmaları Kısmı, Kum, Seyyide Masume aleyhisselam Vakfı, Hic. Kam. 1427.
- Nuri, Mirza Hüseyin, Necmü-l Sakıb, Kum, Cemkeran Mescidi Yayınları, Hic. Kam. 1410.