Vakıf: Revizyonlar arasındaki fark

Vakıf, fıkhi mevzularından biridir. Fıkıh kitaplarında doğruluğu (sahihliği) ve şartları tartışılmaktadır.<ref>Örneğin, bkz. Muhakkık Hilli, Şerayi’ü-l İslam, 1408, cilt 2, sayfa 165-176; Tebatebai Yazdi, Tekmilü-l Urva el-Vaski, Daveri Kitabevi, Cilt 1, sayfa 184-274.</ref> Rivayet kitaplarında vakıf, [[sadaka]], hibe (hediye) ve benzeri terimlerle birlikte geçmektedir.

[[Kur’an-ı Kerim]]’de vakıf ibaresi geçmez. Ancak Ayetü-l Ahkam kitaplarında vakıf, “سُکنیٰ” Sûkna (belirli bir süre için bir maldan faydalanmak), sadaka ve hibe (hediye) başlıkları altında yer almaktadır. Ayrıca munceze (karşılık alınmadan başkasına verilen mal) başlığı altında da yer almakta ve Kur'an ayetlerinde geçen [[infak]] ya da sadaka olarak verilen mal gibi bazı kavramlara örnek olarak kabul edilmektedir. [11]

Rivayetlere göre müminin verdiği [[sadaka-i cariye]] (vakıf) ölümünden sonra da devam eden ve kendisi için sevap bakımından faydalı olacak amellerden biridir. [12] Bunun yanı sıra söz konusu rivayetlerde vakıf kelimesi daha az kullanılmıştır ve bunun yerine daha çok sadaka ibaresi yer almaktadır. Sadaka daha yaygındır. [13] Ayrıca vakfiye kaideleri ile ilgili olarak vakıf terimi geçmektedir. [14]

Vakıf, Müslümanlar arasında en tartışılmış konulardan biridir ve bu alanda fıkhî yazıların yanı sıra müstakil olarak yalnızca bu konu üzerine birçok kitap ve makale kaleme alınmıştır. [[Seyit Ahmet Seccadi]]'nin kaleme aldığı Vakfiye Kaideleri kitabında vakfiye alanında yazılmış kitap, makale, tez, el yazması, haber ve dergi gibi 6239 eser tanıtılmaktadır. [15]

Vakfın uzun bir geçmişi olduğu kabul edilir ve İslam'dan önce var olduğu söylenir. [16] Ancak [[İslam]]'dan sonra [[Peygamber]] Efendimiz (s.a.a) döneminden itibaren vakfiye [[Müslümanlar]] arasında yaygınlaştı. [17] Peygamber (s.a.a) kendi mülkünden bir kısmını vakfetmiştir. [18] Bunlardan ilki de İbnü-s Sebil (kalacak yeri olmayanlar) için bağışladığı arazisidir. [19] Sahabeler arasında maddi durumu müsait olup da hiçbir şey vakfetmeyen hiç kimsenin olmadığı da Cabir bin Abdullah Ensari'den rivayet edilmiştir. [20]

[[Masum]] [[İmam]]lar arasında İmam Ali (a.s) en çok vakfiyeye sahip imamdır. [21] [[İbn-i Şehr Aşub]]'a göre [[İmam Ali]] (a.s) Yenba'da (یَنبَع) yüz çeşme inşa etti ve bunları hacılara vakfetti. Ayrıca Kûfe ve Mekke yolunda kuyular kazarak vakfetti. Ayrıca Medine, Mikat, Kûfe ve Basra'da da mescitler inşa ettirerek vakfetti. [22]

Daha sonra Müslüman vakıfları o kadar genişledi ki, Ben-i Umeyye döneminde bunları yönetmek için bir teşkilat kuruldu ve bu dönemden itibaren vakıfların idaresini devlet devralmış oldu. [23]

Vakıfla ilgili bazı yazılarda vakfın ekonomik ve sosyal etkilerinden de bahsedilmiştir. [24] Tarihî rivayetlere göre vakıflardan bazıları ve kullanım alanları şunlardır: [[Cami]], [[medrese]], kütüphane, hastane, tımarhane, su rezervuarı ve su çeşmeleri yapımı; fakir, yetim, özürlü ve mahkûmların bakımı ve ulemanın geçimlerinin sağlanması için kullanılmıştır. [25] Bu nedenle vakıfların sosyal güvenlik, sağlık, temizlik, ilaç, [[ilim]] ve fennin gelişmesinde önemli rol oynadığı söylenmektedir. [26]

* [[Din]]i Faaliyetler; Cami ve türbe inşa etmek gibi faaliyetlerdir. [27]

Vakıfların [[İslam]] topraklarında gitgide genişlemesi, Müslüman ülkelerin devlet kurumlarında vakıflar idaresi gibi kurumların kurulmasına neden olmuştur. Bu meselenin çok eskilere dayanan bir geçmişi vardır ve tarihi rivayetlere göre Emeviler dönemine kadar dayanmaktadır. Bu dönemde Basra şehrinin hâkimi Tevbe bin Nemir, vakıfların tescil edilmesini emretmiştir. Yine bu kişi aynı zaman diliminde şehirde Vakıflar Divanı’nı (Mahkemesi) kurdu. [28]

İlhanlılar döneminde yüksek hâkimler nezaretinde faaliyet gösteren "Vakıflar İdaresi" adlı bir teşkilat bulunmaktaydı; [29] [[İran]]'da ilk defa [[Safevi]] döneminde vakıfları yönetmek için ayrıca bir teşkilat kuruldu. Bu idare büyük şehirlerde "Vakıflar Temsilcisi" olarak adlandırılan temsilcileri vardı. [30]

Çeşitli İslam ülkelerinde vakıf yönetimi için özel teşkilatlar bulunmaktadır. Bu teşkilatlardan bazıları şunlardır: İran Vakıf ve Yardım Kuruluşu, [31] [[Şii]] Vakıf Mahkemesi ve Irak Sünni Vakıf Mahkemesi, [32] Mısır Vakıflar Temsilciliği, [33] Kuveyt Vakıflar Temsilciliği dahil olmak üzere vakıf yönetimi için özel kuruluşlar vardır. Vakıflar ve İslami İşler [34] ve Suudi Arabistan Vakıflar Yüksek Konseyi. [35]