Cemel Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

Talha ve Zübeyr amaçlarına ulaşmak için, Osman’ın öldürülmesinden önce Umre için Mekke’ye giden Ayşe’den, Osman’ın kanını talep etmek ve (şimdilerde İmam Ali’nin (a.s) yakın yaranlarından ve ordusunun komutanlarından olan) Osman’ın katillerinden intikam almak için kendilerine katılmasını istediler. Ayşe ise, bir müddet sonra onların bu isteğini kabul etti.<ref> Belazuri, c. 2, s. 159; Dinveri, c. 1, s. 144; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 452.</ref><br />

Cemel ashabı [[Abdullah b. Amir]]’in önerisi üzerine (Medine’ye gitme görüşünde olan Ayşe’nin aksine) Basra’ya doğru hareket etme kararı aldılar. Zira Medinelilerle karşılaşma güçleri yoktu. Ayrıca Basra halkı Talha ve Zübeyr taraftarıydılar ve Abdullah’ın da orada yarenleri bulunmaktaydı. Neticede 900 kişisi Mekke ve Medine halkından olan 3000 kişilik ordu yola çıkmak üzere harekete geçti.<ref> Belazuri, c. 2, s. 157 – 159; Taberi, c. 4, s. 454; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 453; Mes’udi, c. 3, s. 102.</ref><br />

Bu havadisin meydana geldiği tarihi hicretin 36. yılı [[Rebiülahir Ayı|Rebiyülahir]] (ya da [[Cemaziyülevvel]]) ayının 24. veya 25. günü olarak zikretmişlerdir.<ref> Belazuri, c. 2, s. 163 – 164; Taberi, c. 4, s. 468.</ref> Müminlerin emiri Ali (a.s), Ayşe, Talha ve Zübeyr’in Basra’ya doğru hareket ettiğinden haberdar olunca, Medine halkını savaşa davet etti ve onlar da icabet etti.<ref> Belazuri, c. 2, s. 165; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 457.</ref><br />

[[İmam Ali]]’nin (a.s) ordusu çeşitli kabilelerden olmak üzere yedi gruptan müteşekkildi. Kays, Ezd, Hanzala, İmran, Temim, Dabbe ve Ribab gibi kabileler de Cemel ashabına katıldı. Ahnef b. Kays gibi bazıları da her iki taraftan uzak durdu. Ahnef b. Kays, Hz. Ali'nin (a.s) geldiğini duyunca huzuruna vardı. İmam Ali’ye (a.s) "Dilersen senin orduna katılır ve uğrunda savaşırım; dilersen kendi kabilem Ben-i Sa’d ile yerime giderim (tarafsız olurum) ve on bin (ya da dört bin) kılıcı savaştan alıkoyarım" dedi. Hz. Ali (a.s), ikinci teklifi tercih etti ve o da Temim ve Sa'd kabileleriyle gidip tarafsız kaldı.<ref> Belazuri, c. 2, s. 186; Taberi, c. 4, s. 505 - 506; Dinveri, c. 1, s. 145 – 146; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 463; Mes’udi, c. 3, s. 117.</ref><br />

Bazı kaynaklarda İmam Ali’nin (a.s) ordusunun on dokuz veya yirmi bin kişi olduğu ve isyancıların ise, otuz bin veya daha fazla olduğu rivayet edilmiştir.<ref> Taberi, c. 4, s. 505 - 506; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 461.</ref>

Ardından [[Abdullah b. Zübeyr]] halkı İmam Ali’ye (a.s) karşı ayaklandırmak istedi. Ancak [[İmam Hasan]] (a.s) bir konuşma yaparak cevabını verdi.<ref> İbn-i Kuteybe, c. 1, s. 70 – 71; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 465 - 467.</ref><br />

Daha sonra İmam Ali (a.s) Sa’sa’a b. Suhan ve ardından [[Abdullah b. Abbas]]’ı Talha, Zübeyr ve Ayşe ile konuşması için gönderdi. Ancak konuşmalar sonuç vermedi ve Ayşe o günden sonra daha da çok sertleşti.<ref> Mufid, c. 1, s. 313 – 317; İbn-i A’sem Kufi, c. 2, s. 467.</ref>

Cemel ashabı birkaç saat süren savaşın ardından, ağır kayıplar vererek akşam üzeri mağlup oldular.<ref> Belazuri, c. 2, s. 171.</ref> Cemel ashabı kaçarken [[Mervan b. Hakem]] Talha’yı okla ayağından yaraladı. Bunun üzerine Basra’da bir eve götürülen Talha, aşırı kan kaybından orada öldü. Ayrıca Mervan'ın Osman’ın oğlu Eban’a babanı öldürenlerden birini ortadan kaldırdım dediği rivayet edilmiştir.<ref> Dinveri, c. 1, s. 148.</ref><br />

Bazı kaynaklar esasınca İmam'ın (a.s) yaptığı bir hatırlatmayla yaptıklarından pişman olan Zübeyr de savaştan önce kaçmıştır.<ref> İbn A’sem Kufi, c. 2, s. 470 - 471.</ref> Başka bir rivayetten de Zübeyr’in Cemel ordusunun yenilmesinden sonra savaş meydanından kaçarak Medine’ye gittiği anlaşılmaktadır.<ref> Belazuri, c. 2, s. 181.</ref><br />

Her halükarda Zübeyr savaş meydanını terk ettiği zaman [[Amr b. Curmuz]] yarenlerinden birkaç kişiyle onu takip etmeye koyulmuş ve Vadiyu’s Seba’ denilen yerde de onu ansızın bir kılıç darbesiyle öldürmüştür.<ref> Taberi, c. 4, s. 511.</ref><br />

[[Hz. Ali]] (a.s) bu hadise ve Zübeyr’in öldürülmesinden dolayı üzüntüsünü izhar etmiştir. Zübeyr’in kılıcını görünce de, Zübeyr’in [[İslam]]’ın ilk yıllarındaki kahramanlıklarını hatırlatarak, “bu kılıç defalarca Resulü Ekrem’in çehresinden hüznü ve kederi yok etmiştir” diye buyurmuştur.<ref> İbn A’sem Kufi, c. 2, s. 471 - 472.</ref>

Savaştan sonra Ayşe’yi Hevdec’den dışarı çıkararak onun için çadır kurdular. [[İmam Ali]] (a.s) savaşı körüklediği için Ayşe’ye serzenişlerde bulunmuş ve daha sonra kardeşi [[Muhammed  b. Ebibekr]]’e onu Basra’ya götürmesini emretmiştir.<br />

Birkaç gün Basra’da kaldıktan sonra Medine’ye gitmesi gereken Ayşe, müddeti bittikten sonra yola çıkmada yavaş davranınca İmam Ali (a.s) [[İbn Abbas]]’ı onun yanına göndererek onu uyarmıştır.<br />

Daha sonra Ayşe’yi, İmam Ali’nin (a.s) emriyle erkek elbisesi giyen Basralı bir grup kadınla ve ordusundan birkaç kişiyle Muhammed b. Ebibekr’in eşliğinde saygıyla Medine’ye yollamıştır.<ref> Mes’udi, c. 3, s. 113 - 114.</ref><br />

Daha sonra Ayşe’nin ne zaman Cemel savaşını hatırlasa, “keşke bundan önce ölseydim de bu o hadisede yer almasaydım” diye arzu ettiği ve “Evlerinizde oturun…”<ref> Ahzab Suresi, 33. ayet.</ref> ayetini okuduğu zaman da peçesi ıslanıncaya kadar ağladığı rivayet edilmiştir.<ref> İbn A’sem Kufi, c. 2, s. 487.</ref>

Tarihte Cemel savaşında şehit olan ve ölenlerin sayısı hakkında farklı görüşler belirtilmiştir. Ebu Heyseme’nin Vehb b. Cerir’den rivayet ettiğine göre Cemel savaşında Basra ordusundan 2500 kişi öldürülmüştür.<ref> Belazuri, c. 2, s. 187.</ref>  Başka bir rivayete göre de Cemel ashabından 6000 ila 25000 kişinin öldüğü nakledilmiştir.<ref> Halife b. Hayyat, c. 1, s. 112; Taberi, c. 4, s. 539; İbn A’sem Kufi, c. 2, s. 487 – 488; Mes’udi, c. 3, s. 95 - 96.</ref> Ayrıca bazıları İmam Ali’nin (a.s) ordusundan 400 ila 5000 kişinin şehit olduğunu yazmışlardır.<ref> Halife b. Hayyat, c. 1, s. 112; İbn A’sem Kufi, c. 2, s. 487; Mes’udi, c. 3, s. 96.</ref>

* İbn Ebi’l Hadid, Şerhi Nehcü’l Belağa, Tahkik: Muhammed Ebulfazl İbrahim, Kahire.

* İbn Esir, Usdu’l Gabe fi Marifeti’s Sahabe, Tahkik: Muhammed İbrahim Bina ve Muhammed Ahmed Aşur, Kahire.

* İbn A’sem Kufi, Kitabu’l Futuh, Tahkik: Ali Şiri, Beyrut.

* İbn Kuteybe, el-İmame ve’s Siyase, el-Maruf bi Tarihi’l Hulefa, Kahire.

* Belazuri, Ensabu’l Eşraf, Tahkik: Mahmud Firdevs e-l Azm, Demeşk.

* Halife b. Hayyat, Tarihi Halife b. Hayyat, Tahkik: Mustafa Necib Fevvaz ve Hikmet Keşli Fevvaz, Beyrut.

* Taberi, Tarihi Taberi, Müessesetu A’lemi li’l Matbuat, Beyrut.

* Mes’udi, Murucu’z Zeheb ve Meadini’l Cuher, tercüme: Ebu’l Kasım Payende, İntişaratı İlmi ve Ferhenği, Tahran.

* Nehcü’l Belağa, tercüme: Cafer Şehidi, Tahran, Şirketi İntişaratı İlmi ve Ferhenği, Bahar 1396.

* Yakubi, Tarihi Yakubi, tercüme: İbrahim Ayeti, Bongahı Tercüme ve Neşri kitap, Tahran.