Nübüvvet: Revizyonlar arasındaki fark

'''Nübüvvet:''' “n-b-e” veya “n-b-v” kökündendir. Bu sözcük Arapçada birkaç anlamda kullanılmıştır. Haberci<ref>İbn-i Manzur, c. 1, s. 162.</ref>, yüksek makam<ref>Tureyhi, c. 1, s. 405.</ref>, mekândan çıkış<ref>Feyumi, c. 2, s. 591.</ref>, aydın yol<ref>Halil b. Ahmed, c. 8, s. 382.</ref> ve gizli ses<ref>Cevheri, c. 1, s. 74.</ref> bu manalardandır.<br />

'''Risalet:''' “r-s-l” kökünden ve mesaj, haber, kitap, peygamberlik, memuriyet ve gönderilmiş<ref>İbn-i Manzur, c. 1, s. 283.</ref> anlamlarına gelen mastar isimdir.<ref>Dehhuda, c. 7, s. 84, 105.</ref> Çoğulu, “resail”<ref>Halil b. Ahmed, c. 7, s. 341.</ref> ve “risalat”tır.<ref>Hatemi, c. 1, s. 121.</ref><br />

Sözlük bilimcilerin çoğunun görüşüne göre, “Nebi” kelimesinin telaffuzu, eğer “nebi” kelimesi “n-b-e” (نبأ) (hamzalı bir şekilde) maddesinden türemiş olursa, “nebi” kelimesini hamzalı bir şekilde de “nebi” olarak (نبیء) telaffuz edebiliriz. Ama hamzası olmadan kullanılması daha doğrudur. Ancak eğer “nebi” kelimesi makam yüceliği ve ululuk anlamına gelen nübüvvet ve nebavet (نباوة و نبوّة) maddelerinden türemiş olursa, “nebi” kelimesini sadece hamzasız olarak telaffuz etmek gerekir.<ref>Tusi, el-İktisad fi ma Yeteallaku bil İ’tikad, s. 245.</ref>

“Nübüvvet” sözcüğünün anlamı hakkında Müslüman düşünürler ve âlimler her görüş ve ideoliji ile nübüvvet için tanımlar ileri sürmüşlerdir. Bazıları “nübüvveti” özellik ve gerekleri ile tanımlamış, bazıları ise, dakik ve kapsayıcı tanımlar ileri sürmek için çaba sarf etmişlerdir. Tüm bu tanımların ana özelliğinde şu noktalar vardır:

* Davetin amacı, insanların hidayetidir.<ref>Bahrani, Kavaidu’l Meram fi İlmi’l Kelam, s. 122.</ref>

* Haberin kaynağı, Allah Teâlâ’dır.<ref>Fazıl Mikdad, en-Nafiu Yevme’l Haşr, s. 34.</ref>

* Vahyin ulaştırılması insandan vasıtasız olarak gerçekleşmektedir.<ref>Hilli, Menahicu’l Yakin fi Usulu’d-Din, s. 403.</ref>

Dolayısıyla peygamber, insanların hidayeti için başka insanların vasıtası olmadan ilahî kaynaktan aldığı marifet ve bilgileri halka iblağ eden insandır.<ref>Sadıki, s. 184.</ref> Bu şekilde birkaç bileşenle nebinin tanımı kısıtlanmaktadır.

“Nebi” ve “resul” kelimesi arasındaki farklar ve ilişkiler konusu kelam ilminin kapsamlı tartışmalarındandır. [[Ahzab suresi]] 40. ayet gibi, Kur’an’ın bazı ayeti kerimelerinde Hz. Resul-ü Kibriya Efendimiz (s.a.a) için hem “resul” ve hem de “nebi” kelimeleri birlikte kullanılmıştır. [[Müfessir]] ve [[mütekellimler]] arasında bu iki kelime arasındaki farklar ve ilişkiler ayrıntılı bir biçimde tartışılarak ele alınmıştır.<br />

Bunlardan bazıları “resul” ve “nebi” kelimelerinin anlam yönünden müteradif ve mısdak yönünden de bir olduklarını ileri sürmüşlerdir. Bunlara göre nebi, resuldür ve resul de nebidir.<ref>Maverdi, s. 184.</ref> Buna karşın ünlü görüşe göre nebi ve resul, mısdak açısından umumi ve hususi mutlaktırlar. Yani her resul, nebidir; ancak her nebi resul değildir. Dolayısıyla bu görüşe göre, nübüvvet makamı insanların ulaşamayacağı derecede yer alan yüce bir makamdır ve bu makam, bazı enbiyaların risalet makamına ulaşmalarına ortam hazırlayıcıdır.<ref>Mustafavi, c. 3, s. 116.</ref>

“Resul” ve “nebi” arasındaki farklar, bu ikisi arasında farklılık olduğunu ileri süren teoriye muvafık mütekellimler arasında farklı görüşleri barındırmaktadır.<ref>Maverdi, s. 51.</ref> Bu konudaki en önemli görüşler şunlardan ibarettir:

* Resul, yeni bir şeriat sahibi peygamberdir veya bir önceki şeriatın bazı hükümlerini geçersiz kılmak ve nesh etmek için görevlendirilmiş bir peygamberdir.<ref>Bağdad-i, Usulu’d-Din, s. 154.</ref> Nebi ise, bir önceki şeriatın maarif ve hükümlerini tanıtmak ve açıklamak için gönderilmiş peygamberdir.<ref>Askeri, Mu’cemu’l Furuku’l Lügat, s. 531.</ref>

* Resul, uykuda ve uyanıkken kendisine vahiy olunan ve [[vahiy]] meleğini her iki halde de gören kimsedir. Buna karşın nebiye yalnızca uyku halinde vahiy olunmakta ve yalnızca uykuda vahiy meleğini görür.<ref>Askeri, Mu’cemu’l Furuku’l Lügat, s. 362.</ref>-<ref>Kuleyni, c. 1, s. 176.</ref>

* Resule vahiy, nebiye vahiyden daha yücedir. Resule vahiy, Hz. Cebrail (a.s) eliyle gerçekleşir. Buna karşın nebiye vahiy, başka bir melek, kalbi ilham veya sadık rüyalar yoluyla gerçekleşir.<ref>Curcani, et-Tarifat, s. 105.</ref><br />

Elbette tüm bu farklar bir delille doğru değildir; zira bu iki sözcük bir peygambere ıtlak olmuştur. Örneğin “resul” ve “nebi” kelimeleri Hz. İsa Mesih (a.s) veya Hz. Muhammed Mustafa’ya<ref>Meryem, 51.</ref> (s.a.a) ıtlak olmuştur.<br />

Bazı hadislerde, bu itirazların yanıtında şöyle denmiştir: Hz. Peygamberin (s.a.a) kişisel meseleleriyle ilintili konularda hitap “nebi” diye gerçekleşmektedir. Örneğin: '''“Ey Peygamber! Eşlerine şöyle söyle…”'''<ref>Ahzab, 28.</ref> ve “resul” hitabı ise, risalet yüküyle yüklenmesi ve umumi risaletin içeriği ile ilgili olduğu konulardadır. Örneğin: '''“Ey Resul! tebliğ et.”'''<ref>Maide, 67.</ref>-<ref>Mustafavi, c. 3, s. 116.</ref>

İnsanın dine olan ihtiyacı ve peygamberlerin gerekliliği konusu kelam ilminin en önemli konularındandır ve her zaman mütekellim ve filozofların ilgisini çekmiştir. Bu konu eski zamanlardan beri farklı ekollerdeki düşünürlerin tartışmalarına neden olmuştur. Bu meyanda yalnızca [[Hinduizm]]’de [[Brahmanlar]], ilahî peygamberlerin gönderilişine ve semavi şeriatın nazil olmasını gerekli bilmemektedir. Buna karşın diğer düşünce sahipleri peygamberlik ve nübüvvetin matlup ve istenilen bir şey ve hikmet üzere olduğu, gerekli ve gerekli olmadığı konularında tartışmalar yapmışlardır. Son asırlarda da batılı bazı filozoflar, dinin afyon olduğunu iddia etmiş ve dinler ve ilahî peygamberlerin varlığını gerekli görmedikleri gibi, zararlı, gelişmeye engel, insan özgürlüğü ve milletlerin afyonu olduğunu ileri sürmüşlerdir.<ref>Rabbani Gulpeygani, s. 19, 20.</ref>  Ve kendilerince bazı deliller ileri sürmüşlerdir.<br />

# İnsan seçme hakkına sahip bir varlıktır, dolayısıyla;

# İsteğe bağlı işlerin yapılması birkaç şeye bağlıdır: Doğru yolu tanımak ve bilmek, o işlerin yapılması için dışsal ortamların sağlanması ve o işlerin yapılabilmesi için bireyde gerekli güç ve kudretin olması, dolayısıyla;

# Hekim ve latif olan Allah-u Teâlâ’nın insana, beşerin yaratılışındaki ilahî amaçlarının gerçekleşmesi için his ve akıl dışında başka bir yol daha göstermesi gerekmektedir. Bu yol, vahiyle ve gayb âlemiyle irtibattan başka bir şey değildir.

# Gayb âlemiyle irtibat ve vahiy almak, her insanın üstesinden gelebileceği bir şey değildir. Dolayısıyla yalnızca bazı insanlar yaptıkları bazı doğru işlerden dolayı bu güç ve kudrete ulaşabilirler.<ref>Misbah Yezdi, Amuzeş-i Akaid, s. 177, 178; Misbah Yezdi, Rah ve Rahnema Şinasi, s. 16.</ref>

Dini öğretilere göre peygamberlerin gönderilmesinde bazı hikmetler yatmaktadır. Onlardan bazıları şunlardır:

* Fıtri şeyleri canlı tutmak ve aklın kapsadığı belirsizlikleri bertaraf etmek<ref>İbn-i Arabi, c. 2, s. 448.</ref>;

* Kullara olan hüccetin tamamlanması ve onlar için bahane ve özür kapısının kapatılması)<ref>Müderrisi, s. 257.</ref>-<ref>Tabatabai, el-Mizan fi Tefsiri’l Kur’an, c. 2, s. 141.</ref>;

* Şeriatın insanlara iblağ edilmesi ve ilahî hükümlerin onlara ulaştırılarak açıklanması<ref>Sebzivari, Muhammed b. Habib, s. 558.</ref>;

* Tağuta olan kulluklardan ve başka insanların zulüm ve zorbalıkları altında inleyen kulların kurtarılarak, özgürleştirilmesi.<ref>Kuleyni, c. 8, s. 386.</ref>-<ref>Tabatabai, el-Mizan, c. 12, s. 243.</ref>

Bazıları, Allah’ı tanımak ve semavi öğretileri anlamak için nübüvvete ve peygamberlerin gönderilmesine ihtiyaç olmadığını ileri sürmüş ve insanın kendi aklına dayanarak mutluluk yolunu yakalayabileceğini ve Allah’ı tanıyabileceğini iddia etmişlerdir. Eski zamanlarda Brahmanlar<ref>Fahri Razi, Mefatihu’l Gayb, c. 19, s. 157.</ref>, Sabiin, [[Reenkarnasyon]]a<ref>Curcani, Şerhu’l Mevakif, c. 8, s. 234.</ref> inananlar ve Sumniyeler<ref>Taftazani, Şerhu’l Akaidu’n-Nesefiye, s. 85.</ref>, son zamanlarda ise, deistler bu görüşe sahiptirler. Onlar bu görüşleri için kendilerince birkaç delil ileri sürmüşlerdir. Bu görüş, Brahmanlar dışında, Ahmed b. Tayyip Sorhi ve Kutbuddin-i Ravendi gibi Müslüman düşünürlere de atfedilmiştir.<ref>Fahuri ve Halil el-Cer, Tarih-i Felsefe der Cihan-ı İslam, s. 343.</ref> Deistlerin ileri sürdükleri en önemli delilleri şunlardan ibarettir:

:“Peygamberlerin mesajları ya aklın dedikleri ile aynıdır; bu durumda akıl varken peygambere ve onun mesajına ihtiyaç yoktur; ya da akla aykırıdır, bu durumda akıl o mesajı kabul etmekten kaçınmaktadır.<ref>Hilli, Keşfu’l Murada fi Şerh-i Tecridi’l İ’tikad, s. 345.</ref> Ve dolayısıyla akli ve rasyonel olarak (akıl kabul etmediği için) onu reddetmek gerekir.”<ref>Lahici, Şerhu’l Usulu’l Hamse, s. 380.</ref>

Aklın kabul ettiği ve reddettiği şeyler dışında üçüncü bir şık daha vardır. O da aklın reddetmediği, buna karşın aklın idrak etmekten aciz olduğu bazı öğretilerdir. Şöyle ki vahyi öğretiler iki türlüdür: Ya akıl onları idrak etme gücüne sahiptir (örneğin [[usul-u din]] gibi) ya da o öğretileri doğru bir şekilde idrak etme gücünden acizdir. Böyle bir yerde akıl sessizliğe bürünmekte ve görüş bildirmemektedir.<br />

İnsanın yaratılma amaçlarından birisi, insanın seçme hakkına dayalı güzel amelleri yapması ve Allah’ı tanıma doğrultusunda elde ettiği marifetler ışığındaki tekâmülüdür. Allah’ın marifet kemali, [[tevhid]]in idrak edilmesi ve her türlü şerikin Allah-u Teâlâ’dan uzak tutulmasıyla mümkündür. Bu durum, peygamberlerin yardımıyla mümkündür. Peygamberler, Allah tarafından insanı [[şirk]] ve put perestlik zilletinden kurtarması ve onları Allah’ın birliğine ve tevhide davet etmesi için görevlendirilmiştir. Kur’an-ı Kerim bu konu hakkında şöyle buyurmuştur: '''“Andolsun ki biz, «Allah'a kulluk edin ve Tâğut'tan sakının» diye (emretmeleri için) her ümmete bir peygamber gönderdik.”''' ([[Nahl]], 36)

:“Allah, peygamberleri, tevhit ve Allah’ın sıfatlarını bilmeleri ve O’nun rububiyet ve birliğine iman etmeleri için gönderdi.”<ref>Nehcü’l Belağa, 143. Hutbe.</ref>

Nübüvvetin faydalarından biri de insanların öğretim, dini terbiye ve eğitim almalarıdır. Aşağıdaki ayette buna işaret edilmiştir:

Bu ayet-i kerimeye göre, peygamberler mucize ve açık delillerle insanları hakka davet etmek,  aralarında adaleti sağlamak ve zalimler karşısında onları uyandırıp kıyam etmeleri için gönderilmiştir.

İnsanın [[şeytan]] ve nefsi emarenin boyunduruğundan kurtularak, tekamül ve maneviyata doğru yol alması, hak ve batıl yolu bilmesine bağlıdır. Peygamberler, vahiy yoluyla elde ettikleri hidayet ve saadet programını dünya ve ahiret yönünde ihtiyaç duyulan tüm marifetleri insanlara göstermektedirler. Şu ayet-i kerime bu meseleye işaret etmektedir:<br />

Peygamberlerin bir başka faydası da iyi ve salih insanlara müjde vermek ve onları kötü işlerden ve Allah’a itaatsizlikten sakındırmaktır. Allah-u Teala, Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurmaktadır:

İnsan toplumları her zaman anlaşmazlık ateşinde yanmış ve yanmaktadır. Kendileri de aralarındaki anlaşmazlığın giderilmesinde başarılı olamamaktadırlar. Çünkü bilgi ve bilimleri her yönden sınırlıdır. Öte yandan kendini beğenmişlik ve bencillik genelde başkalarına itaat etmelerine izin vermemektedir. Ancak Allah’ın sonsuz ve sınırsız ilim deryasından ve okyanusundan ilimlerini alan peygamberler, diğer insanlardan daha üst bir düzeyde yer almaktadır. Dolayısıyla peygamberler anlaşmazlıkların giderilmesinde önemli bir role sahiptirler. Kur’an bu konuda şöyle buyurmaktadır:<br />

'''“İnsanlar bir tek ümmet idi. Sonra Allah, müjdeleyici ve uyarıcı olarak peygamberleri gönderdi. İnsanlar arasında, anlaşmazlığa düştükleri hususlarda hüküm vermeleri için, onlarla beraber hak yolu gösteren kitapları da gönderdi. Ancak kendilerine kitap verilenler, apaçık deliller geldikten sonra, aralarındaki kıskançlıktan ötürü dinde anlaşmazlığa düştüler. Bunun üzerine Allah iman edenlere, üzerinde anlaşmazlığa düştükleri gerçeği izniyle gösterdi. Allah dilediğini doğru yola iletir.”''' ([[Bakara]], 213)

Yukarıdaki ayet [[bi’set]]in amaçlarından biri olarak, maddi, manevi, kültürel, ekonomik, siyasi, ahlaki ve sosyal yaşam olmak üzere yaşantı ve hayatın tüm yönlerine değinmektedir.<ref>Misbah Yezdi, s. 23, 56.</ref>

Peygamberlerin en önemli ve temel özelliği, gaybi ilimleri ile olan ilişkileri ve vahiy aracılığı ile ilahî mesajları almalarıdır. [[Vahiy]], dini terminolojide özel öğretiler ve kati bilgilerdir; Allah katında seçilen bazı insanlara indirilmektedir. Bunun sonucunda gayp âleminden bir kapı ve mana âleminden yeni ufuklar enbiyanın üzerine açılır.<ref>Tabatabai, Vahiy ya Şuur-u Mermuz, s. 104.</ref>

=== Mucize Kudretine Sahip Olmaları ===        

Allah tarafından gönderilen her peygamberin olağanüstü güç ve kudreti bulunmaktadır. Peygamberler insanoğlunun yapmaktan aciz olduğu ve insanüstü olan bu güçle bir veya birkaç şey yapabilmektedirler. Bu olağanüstü işleri yapmak, onların ilahi yardımlarla donatıldığını ve Ondan yararlandıklarını göstermektedir. Bu olağanüstü işler, peygamberlerin davetlerinin ve sözlerinin ilahî olduğunun bir kanıtıdır.<br />

Bu olağanüstü işleri yapmak [[mucize]] olarak adlandırılmaktadır. Kısacası mucizeden maksat, nübüvvet (peygamberlik) iddiası ve meydan okuma ile birlikte karşısında kimsenin bir şey yapamayacağı ve önünü alamayacağı olağanüstü işlerin yapılmasıdır.<ref>Mufid, en-Nuketu’l İ’tikadiye, s. 35.</ref>

=== İsmet (Masumiyet) ===      

Peygamberlerin bir diğer belirgin özelliği de insanların onlara güvensizliğine neden olabilecek işlerden uzak durmaları ve korunmalarıdır. [[İmamiye]] mütekellimlerin görüşüne göre ismetten maksat, Allah’ın lütfu sayesinde insanın [[günah]]tan kendi isteği ile kaçınması ve imtina etmesidir.<ref>Şerif Murtaza, Resilu’ş-Şerif el-Murtaza, s. 326.</ref> Bu özellik, Allah tarafından kuluna verilen nefsani bir meleke ve lütuftur. Şöyle ki her ne kadar günah işleme gücü olsa da artık onda itaatsizlik veya günah işleme motivasyonu bulunmamaktadır.<ref>Hilli, el-Babu el-Hadi Aşer, s. 9.</ref>

Bu velayetten maksat; dünya ve dünya ötesindeki varlıklara yöneticilik ve onların durumlarında değişikliği beraberinde getirecek onlara doğrudan tasarruf hakkıdır. Teşrii velayet de kendi arasında birkaç kısma ayrılmaktadır: tefsiri velayet, içtimai velayet, politik yöneticilik ve şer’i hükümlerin teşriinde velayet.

** '''Hükümlerin teşriinde velayet:''' Şer’i hükümlerin teşri edilmesi ve kanun koyma hakkıdır.<ref>Cevadi Amuli, Velayet-i Fakih, s. 124</ref><br />

Velayet tüm kısımlarıyla birlikte Allah’a özgüdür. Bazı durumlarda peygamberlere ve bazı insanlara velayet hakkı verilmiştir. Peygamberler tekvini ve içtimai velayete sahiptirler. Yeni din getirmeyen peygamberler, tefsiri velayete de sahiptir.<br />

Hükümlerin teşrii velayeti konusunda, İmamiyyenin meşhur görüşü şudur: Yalnızca İslam Peygamberi [[Hz. Muhammed Mustafa (s.a.a)]] o da yalnızca birkaç özel hükümde, böyle bir hakka sahip olmuştur ve Allah’tan başka hiç kimsenin ilk şer’i hükümleri teşri etmeye hakkı yoktur. Bu birkaç özel hüküm şunlardan ibarettir: Dört rekâtlı namazlara iki rekât namazın eklenmesi, akşam namazına üçüncü rekâtın eklenmesi, her ay üç gün istihbab ve sarhoş edici her şeyin haram oluşu.<ref>Kuleyni, c. 1, s. 265.</ref>

Peygamberlerin bir diğer özelliği, sözlerinin başka insanlara [[hüccet]] ve kanıt oluşudur. Peygamberlerin günah ve hatadan masumiyet ve velayetlerinden dolayı sahip oldukları bu özellikten maksat, peygamberlerin sözlerindeki delil ve kanıtlardan dolayı değil, resulün zati kişiliği ve kişisel haklarından dolayıdır. Bu onların sözlerinin sıhhatini tazmin etmekte ve halkın onlara bağlılıklarına neden olmaktadır. Yani insanlar, peygamberin nübüvvetini kabul ettikten sonra, artık onların diğer söz ve mesajları için onlardan delil ve kanıt istememektedirler.<ref>Suruş, Best-i Tecrübe-i Nebevi, s. 135.</ref><br />

Sözlerinin dayanağı, ortaya koydukları delilden dolayı değil, kendi kişilikleridir. Elbette peygamberlerin sözlerinden maksat, onların sözlerinin istidlal içerikli ve makul olmadığı anlamında değildir. Bilakis kendi sözleri için delil getirmeye ihtiyaç duyulmamasıdır.<ref>Suruş, Best-i Tecrübe-i Nebevi, s. 135.</ref> Bu özellikten dolayı ilahî peygamberlerin itaatleri, Allah’a itaatle aynı ayardadır ve insanların onlara uymaları lazım ve farzdır.<ref>Nisa, 59.</ref> İnsanlara Allah’a itaat ettikleri gibi peygamberlere itaat etmeleri emredildi.<ref>Tabatabai, el-Mizan, c. 4, s. 388, 389.</ref>

İlahî peygamberler, insanları kemale ulaştırmak ve Allah’a yakınlaştırma maksadıyla batıni ve toplumsal velayetle donatılmıştır. Liderlik ve insanların hidayet işini daha iyi yapmaları için hükümlerin teşri nedenini, kriterlerini ve bazı işlerin tekvinini bilmeleri de gerekir. Kur’an-ı Kerim, “ilim” ve “hikmeti” peygamberlerin iki özelliği unvanı ile belirtmiş ve peygamberlerin bazı şeylere ilim ve bilgilerinin olduğunu belirtmiştir. Bu ilim aşağıdakileri kapsamaktadır:

* İlahî isimlere ve tekvini işlere ilim,<ref>Ali b. İbrahim, Tefsir-i Kummi, c. 1, s. 46.</ref>

* Başka bilimlere ilim. Örneğin Hz. Davud’un (a.s) zırh yapımını bilmesi,<ref>Enbiya, 80.</ref> Hz. Süleyman’ın (a.s) kuşların dilini bilmesi ve [[cin]]lere hükümranlığı<ref>Neml, 16.</ref> veya Hz. Yusuf’un (a.s) sahip olduğu rüya tabirlerini ve gayp ilimlerini bilmesi.<ref>Yusuf, 21.</ref>

=== Peygamberlerin Ard-Arda Gönderilmesinin Hikmeti ===

İnsanoğlunun ilk yaratılışından itibaren, hidayet araçlarına olan ihtiyacından dolayı, ilahi peygamberler bulunmaktaydı. Peygamberlerin sayısı ve ard-arda gönderilmesinin nedeni gibi sorular insanın zihnini kurcalamaktadır. Toplumlara neden bu kadar peygamber geldi? Neden ilk günden din kamil olmadı? Dini kaynaklara baktığımızda peygamberlerin ard-arda gönderilmesinin felsefesi hakkında birkaç faktör belirtilmiştir:

Çok sayıda peygamberin gönderilmesinin nedeni, insanoğlunun hidayeti ve dini öğretilerin insanlar tarafından değişikliklere uğramalarından dolayıdır. İnsanlar zamanla yeryüzüne yayıldıktan ve aralarındaki sosyal ilişkiler arttıktan sonra, bir takım anlaşmazlıklar yaşanmaya başladı. Dikta ve zorbalar, zayıf halktan yararlanmak ve onları sömürme peşinde koşmaktaydılar. İdeal bir toplumun kurulması, eşit ve kardeşçe yaşamın sağlanması için mücadele eden peygamberler bu zorbaların karşısında durdular. Bu koşullar altında bu zorba güçler için peygamberlerle mücadele etmenin en kolay yolu, onların öğretilerini, getirdiklerini ve dinin temel ilkelerini değiştirmek ve bozmak yolunu seçmeleri gayet doğaldır.<ref>Mutahhari, Camie ve Tarih, s. 212.</ref> İnanç ve ameli olarak tahrif, örneğin, meleklerin kız olduğunu ileri sürmek, [[Hz. İsa]] ve [[Hz. Üzeyr]]’in Allah’ın çocukları olduğunu iddia etmek, teslis, [[haram]] ve helallerin yer değiştirmesi ve ameli olarak dine bidat bulaştırmaktır.<ref>En’am, 140.</ref>

[[Hz. Ebu Zer]]’den (r.a) nakledilen bir rivayete göre, insanların hidayeti için Allah tarafından peygamberlere çok sayıda kitap nazil olmuştur. Buna rağmen farklı din takipçileri fikri ve düşünsel olgunluğa ermediklerinden dolayı, zamanın geçmesiyle birlikte bu kitapları koruyamamış, onlardan bir çoğu ortadan kaybolmuş ve sonraki nesiller onlardan yararlanamamışlardır.<ref>Mutahhari, Vahiy ve Nübüvvet, s. 182.</ref> Dolayısıyla peygamberlerin gelip kaybolan kitaplardaki konu ve öğretileri insanlara açıklamaları gerekmekte ya da yeni bir reçete ile insanların hidayet ve saadeti için yeni bir din getirmeleri gerekmektedir.  

Tüm dinlerdeki temel öğretiler müşterek, sabit ve değiştirilemez olsa da, bazı dini öğretiler insanların duyduğu ihtiyaçlar, zaman ve çıkarların gerektirdiğine göre belirlenmiştir. İhtiyaçların, şart ve koşulların değişmesi ile hükümleri de değişkenlik kazanmaktadır.<ref>Kayseri, Şerh-i Fususu’l Hikem, c. 1, s. 136.</ref> Örneğin yaptıkları hatalardan dolayı İsrailoğullarının cezalandırılması, itaatsizlikleri ve ubudiyet ruhiyelerinin güçlendirilmesi için Yahudilerin dininde bazı dini hükümler yer almaktaydı. Açıktır ki bu hususiyetin bertaraf olması veya muhatapların değişmesi ile artık bu maslahatlara gerek kalmamakta ve onların hükümleri nesh edilmektedir.  

Beşeriyet, zamanın geçmesi ve yaşam koşulların değişmesi ile toplu ve ferdi akıldan yararlanarak, ilahî peygamberlerin sunduğu öğretilerin yardımı ile yavaş yavaş tekamüle ermekle ilerlemiştir. Ömrü uzadıkça, yeni ve tam öğretileri elde etmek için insanın kabiliyeti artmıştır. Bu durumu, dinlerdeki öğretilerin tahakkuk bulması ve onların birbirleriyle karşılaştırılmasıyla açıklamak mümkündür. Bundan dolayı bazı Müslüman filozoflar, [[Hz. Adem]]’den (a.s) ahir zaman ümmetine kadar insanların yeteneklerinin gelişmekte olduğunu söylemişler. Dolayısıyla peygamberlerin ard-arda gelerek, ümmetlerinin kendi zamanına özgü kabiliyet ölçüsüne göre saadet ve mutluluk programı yapmaları gerekmektedir.<ref>Sadru’l Müteellihin, Şerh-i Usul-u Kafi, Kitabu’l Hüccet, s. 124.</ref>  

Bazı rivayetler esasına göre, peygamberlerin sayısı 124 bindir. Hz. Resulullah’tan (s.a.a) nakledilen bir rivayete göre, Allah-u Teâlâ insanların hidayeti için 124 bin peygamber göndermiştir. Bu konuda Hz. Resulullah’tan (s.a.a) nakledilen güvenilir rivayet şudur:

:“Allah, yüz yirmi dört bin peygamber gönderdi. Ben onların en değerlisi ve Allah’a en yakın olanıyım. Ve yine onların sayısı kadar, yani yüz yirmi dört bin vasi yarattı. Onların arasında [[Ali b. Hüseyin (a.s)|Ali]], Allah katında en üstünü ve en değerlisidir.”<ref>Meclisi, c. 11, s. 30.</ref>

Hz. Âdem (a.s), ilk insan ve tüm insanların babasıdır. Allah, kendi ruhundan ona üflemiş<ref>Hicr, 29.</ref> ve sonra Hz. Âdem’in (a.s) yaratılışından dolayı kendisini övmüştür.<ref>Muminun, 14.</ref> Ona secde etmeleri meleklere emredilmiştir.<ref>Bakara, 34.</ref> Hz. Âdem’in (a.s) eşi [[Hz. Havva]]’dır.<ref>Nisa, 1.</ref> Yasaklanmış meyveden yedikleri için cennetten kovulmuşlardır. O, Allah’ın yeryüzündeki ilk halifesi ve ilahî peygamberlerin ilkidir.  

Hz. Muhammed b. Abdullah b. Abdulmuttalib (s.a.a), (fil yılı/570 m. Mekke – [[Hicrî]] 11/632 m. Medine) İslam Peygamberidir. Ulu’l Azm Peygamberlerinden ve Allah’ın son elçisidir. [[Kur’an]] en önemli mucizesidir. Tek tanrıcılık ([[Tevhit]]) inancının münadisi ve güzel ahlaka davetçi idi. Ayrıca hükümetin başı, yasa koyucu, sosyal reformcu ve savaş komutanı idi. Müşrik Arabistan toplumunda dünyaya gelmesine rağmen, yaşamı boyunca putlara tapmaktan uzak durmuş, toplumda yaygın olan çirkin davranışlardan sakınmıştır. Kırk yaşında Allah tarafından peygamberliğe seçilmiştir. En önemli mesajı “tevhide davet” idi ve gönderilişinin nedenini “güzel ahlakı tamamlamak” olarak açıklamıştır.<br />

Hz. Peygamber (s.a.a) kendisinden sonra Kur’an ve [[Ehlibeyt]]e (a.s) sarılmalarını ve onlardan ayrılmamalarını Müslümanlardan istemiş ve [[Gadir vakası]] gibi, çeşitli etkinlik ve ortamlarda İmam Ali’yi (a.s) kendi yerine halef ve ardıl olarak atamıştır.

Bazı peygamberler semavi kitap sahibiydiler. Bu peygamberler tarafından alınan ilahî mesajlar, “kutsal kitap” veya “semavi kitap” adıyla toplanırdı. Bu kitaplar, o din takipçilerinin dini dayanağı, inanç ve amel ölçüsüydü. Nazil olan kitaplar şunlardan ibarettir:

* [[Hz. Nuh]]’un (a.s) kitabı,

* [[Hz. İbrahim]]’in (a.s) suhufu,

* [[Hz. Davud]]’un (a.s) Zebur’u,

* [[Hz. Musa]]’nın (a.s) Tevrat’ı,

* [[Hz. İsa]]’nın (a.s) İncil’i,

* [[Hz. Muhammed]]’in (s.a.a) Kur’an-ı Kerim’i.<ref>Kuleyni, c. 1, s. 240.</ref>

== Tebliğ ve Teşri Peygamberleri ==    

İnsanların yaşantısı Hz. Nuh’un (a.s) çağına kadar sade ve toplumsal yaşamın zorluklarından uzak bir halde seyretmekteydi. Sosyal ihtiyaçlar ve toplu etkileşimler için sosyal hükümler ve yasa koymaya ihtiyaç hissedilmemekteydi. Zorba ve diktalar henüz ortaya çıkmamıştı. Bundan dolayı Hz. Nuh’un (a.s) çağına kadar yalnızca vahyani öğretilerin açıklanmasına ihtiyaç duyulmaktaydı. O döneme kadarki peygamberler arasındaki tek fark, dini talimlerin ölçüsü ve niteliği idi. Hz. Nuh’un (a.s) dönemine kadar süredeki nübüvvet için şöyle demek mümkündür: Hz. Adem’den (a.s) [[Hz. Şit]] (a.s) ve [[Hz. İdris]]’e (a.s) kadar olan peygamberlerin peygamberliği, tanıtım amaçlıydı. Tek görevleri Allah’ın varlığı, sıfatları ve [[Mead]] gibi dini inanç öğretilerini tanıtmak ve açıklamaktı.<br />  

Ancak beşerin ilerleyen çağlarda gelişmesi ve toplumsal bağların teşkil edilerek yayılması ile toplumlar arasında yaşanan çatışma ve çekişmeler, zengin ve zorba tabakanın ortaya çıkması ve dinin konumlarını tehlikeye soktuğu kişilerce her gün saldırıya uğraması ve karşı konulması ile birlikte, o günden sonraki peygamberlerin tanıtım ve tebliğ görevleri dışında vahiyden aldıkları ilham ile ahkamın tebliği, ahlaki öğretilerin insanlar arasında yaygınlaştırılarak, terbiye görmesi, ibadi, siyasi ve sosyal yasa ve kanunlar konulmasını da gerekli kılmıştır. Kısacası Allah tarafından insanlar için yasa ve kanunlar getirmelerini zorunlu kılmıştır.<ref>Sebzevari, Şerhu’l Esmau’l Hüsna, s. 552, 553.</ref> Ulu’l-Azm peygamberlerine özgü olan bu tür nübüvvete “Teşrii nübüvvet” denir.

Bir kısım peygamberlere “Ulu’l Azm” peygamberi denir. Anlamı, kaç tane oldukları, evrensel risalete sahip olup olmadıkları konularında farklı görüşler bulunmaktadır. Meşhur görüşe göre bu peygamberler, şeriat sahibi olan peygamberler; Hz. Nuh (a.s), Hz. İbrahim (a.s), Hz. Musa (a.s), Hz. İsa (a.s) ve Hz. Muhammed’dir (s.a.a).<ref>Tabatabai, el-Mizan, c. 2, s. 141, 142.</ref>

[[Hatemiyet]], kelami bir kavramdır ve tüm Müslümanların ortak bir öğretisidir. Şöyle ki Hz. Muhammed’den (s.a.a) sonra başka bir peygamber ve din gelmeyecektir. Bu kavram Kur’an’ın kendisinden alınmıştır. [[Ahzab suresi]]nin 40. Ayet-i kerimesinde Hz. Muhammed Efendimiz (s.a.a) için “Hatemu’n-Nebi” tabi kullanılmıştır. Hatemiyete inanç, hem Peygamber efendimizin (s.a.a) zamanında ve hem de ondan sonraki dönemlerde kabul edilmiş olan açık bir emirdir.<ref>Amedi, s. 360.</ref> Bu öğreti her zaman dinin zaruretlerinden sayılmıştır. Şu anlamda ki her kim Hz. Resul-ü Kibriya Efendimizin (s.a.a) nübüvvetini kabul ederse, kesinlikle onun son peygamber olduğunu da kabul etmek zorundadır.<ref>Bağdadi, Kitabu Usulu’d-Din, s. 162; Ayrıca Bkz. Fazıl Mikdad, s. 84; Alusi, c. 22, s. 34.</ref> Nübüvvetin sona ermesinin hikmeti konusunda bir çok faktör sayılmıştır. Örneğin: Kur’an’ın her türlü değişiklikten korunmuş olması, İslam dininin tam ve kapsayıcı olması, beşerin ihtiyaçlarının değişmesi ve muhatapların kemal ve akıllarının olgunluğa ermesi.

Genel bir kategorilendirmede, nübüvvet umumi ve has olmak üzere ikiye ayrılır. Tüm peygamberler hakkındaki konularla ilintili meseleler “umumi” ve yalnızca İslam Peygamberi Hz. Muhammed (s.a.a) hakkındaki konularla ilintili meselelere de “has nübüvvet” denir.<ref>Porsiman-ı Danişcuyi</ref>

| Amuzeş-i Kelamı İslami (2.cilt) ||Muhammed Saidi Mehr || Taha

| Ferheng-i İlm-i Kelam || Ahmed Hatemi || Taha

| Amuzeş-i Akaid|| Muhammed Taki Misbah Yezdi || Sazman-ı Tebligat

| Pasoh be Şübehat-i Kelami || Muhammed Hüseyin Kadirdan Karameliki  || Pejuheş-i Ferheg ve Endişe

| ez-Zehire fi İlmi Kelam|| Seyyid Murtaza|| Neşr-i İslami

| Muhazerat fi İlahiyat|| Ali Rabbani Gulpeygani|| Neşr-i İslami

* İbn-i Arabi, Muhyiddin Muhammed, Tefsir-i İbn-i Arabi, Beyrut, Daru İhya et-Turas el-Arabi, 1422 h.k.

* İbn-i Manzur, Muhammed b. Mukrim, Lisanu’l Arab, Beyrut, Daru Sadır, m. 2000.

* Alusi, Mahmud b. Abdullah, Ruhu’l Maani, Beyrut, Daru İhya et-Turas el-Arabi.

* Amedi, Ali b. Muhammed, Gayetu’l Meram fi İlmi’l Kelam, Hasan Mahmut Abdullatif baskısı, Kahire, 1971.

* Bahrani, İbn-i Meysem, Kavaidu’l Meram fi İlmi’l Kelam, Kum, Ayetullah Necefi Mer’aşi Kütüphanesi, ikinci baskı, 1406 h.k.

* Bağdadi, Abdulkahir, Usul-u Din, Beyrut, Daru’l Kutubu’l İlmiye, 1401 h.k.

* Perestun Michael ve başkaları, Akıl ve İtikadi Dini, tercüme: Ahmed Neraki ve İbrahim Sultani, Tahran, 1389 h.ş, yedinci baskı.

* Taftazani, Saduddin, Şerhu’l Akaidu’n-Nesefiye, Kahire, Mektebet el-Kulliyat el-Ezheriye, 1407 h.k.

* Curcani, Seyyid Şerif, et-Tarifat, dördüncü baskı, Tahran, Nasır Husrev, 1412 h.k.

* Bir grup yazar, Şerh el-Mustalahatu’l Kulliye, Meşhed, Astan-ı Kuds-i Razavi, 1415 h.k.

* Cevadi Amuli, Velayet-i Fakih, Velayet-i Fekahet ve Adalet, altıncı baskı, Kum, Neşr-i İsra, 1385 h.ş.

* Cevheri, Sihahu’l-Lügat, Kelam-ı Nur yazılımı.

* Hilli, Hasan b. Yusuf, el-Elfeyn, Kum, Müessese el-İslamiye, 1423 h.k.

* Hilli, Hasan b. Yusuf, el-Babu el-Hadi Aşer, Tahran, Müessese-i Mutalaat-ı İslami, 1365 h.ş.

* Hilli, Hasan b. Yusuf, Keşfu’l Murada fi Şerhi Tecridi’l İ’tikad, dördüncü baskı, Kum, Neşr-i İslami, 1413 h.k.

* Hilli, Hasan b. Yusuf, Minhacu’l Yakin fi Usulu’d-Din, Tahran, Neşru Daru’l Usvet, 1415 h.k.

* Hatemi, Ferheng-i İlm-i Kelam, Tahran, Neşr-i Seba, 1370 h.ş.

* Dehhuda, Ali Ekber, Lügat Name, Tahran, Müessese Lügat Name Dehhuda, 1334 h.ş.

* Razi, Fahri Razi Muhammed, Mefatihu’l Gayb, üçüncü baskı, Beyrut, Daru İhya et-Turas, 1420 h.k.

* Rabbani Gulpeygani, Ali, Kelam-ı Tatbiki, Kum, Merkez-i Cihan-ı Ulum-u İslami, 1385 h.ş.

* Sebzevari, Muhammed b. Habibullah, İrşadu’l Ezhan fi Tefisiri’l Kur’an, Beyrut, Daru Taarif lil-Matbuat, 1419 h.k.

* Sebzevari, Molla Hadi, Şerhu Esmau’l Hüsna, Tahran, Tahran Üniversitesi, 1372 h.ş.

* Suruş, Abdulkerim, Best Tecrübe Nebeviye, beşinci baskı, Tahran, Müessese Ferheng-i Sırat, 1385 h.ş.

* Şerif Murtaza, Ali b. Musa, ez-Zehire fi İlmi’l Kelam, Kum, Müessese Neşr-i İslami, 1411 h.k.

* Şerif Murtaza, Ali b. Hasan, Resailu’ş-Şerif el-Murtaza, Kum, Daru’l Kur’ani’l Kerim, 1405 h.k.

* Sadıki, Hadi, Der Amedi ber Kelam-i Cedid, Kum, Kitab-ı Taha ve Neşr-i Maarif, ikinci baskı, 1383 h.ş.

* Sadru’l Müteellihin, Muhammed b. İbrahim, Şerhu Usulu’l Kafi, Kitabu’l Hüccet, Tashih Muhammed Havacevi, Tahran, Müessese Mütalaat ve Tahkikat-ı Ferhengi, 1370 h.ş.

* Tabatabi, Muhammed Hüseyin, el-Mizan fi Tefsiri’l Kur’an, beşinci baskı, Kum, Neşr-i Camiu Müderrisin, 1417 h.k.

* Tabatabi, Muhammed Hüseyin, Vahiy ya Şuur-u Merbuz, Merkez-i Neşr ve Tevz-i Kitab, 1337 h.ş.

* Tureyhi, Fahrettin b. Muhammed, Mecmeu’l Bahreyn, Defter- Neşr-i Ferheng-i İslami, 1387 h.ş.

* Tusi, Muhammed b. Hasan, el-İktisad fi-ma Yetaellaku bil-İ’tikad, Beyrut, Daru’l Avda, ikinci baskı, 1406 h.k.

* Askeri, Hüseyin b. Abdullah, Mu’cemu’l Furuku’l-Lüğaviyye, Kum, Müessese Neşr-i İslam, üçüncü baskı, 1384 h.ş.

* Fahuriyna ve Halil el-Cer, Tarih-i Felsefe der Cihan-ı İslam, tercüme: Muhammed Ayeti, Tahran, Sazman-ı İntişarat ve Amuzeş-i İnkılab-ı Ferhengi, ikinci baskı, 1385 h.ş.

* Fazıl Mikdad, Muhammed b. Hasan, el-İ’timad fi Şerh-i Vacibu’l İ’tikad, Safaaddin Basri baskısı, Meşhed, 1412 h.k.

* Fazıl Mikdad, Muhammed b. Hasan, en-Nafiu Yevme’l Haşr, Şerhu’l Babu Hadi Aşer, Tahran, Müessese Mutalaat-ı İslami, 1365 h.ş.

* Ferahidi, Halil b. Ahmed, el-Ayn, ikinci baskı, Kum, Neşr-i Hicret, 1409 h.k.

* Fayumi, Ahmed b. Muhammed, Misbahu’l Munir fi Garibi’l Şerhi’l Kebir lil-Rafii, ikinci baskı, Kum, Neşr-i Hicret, 1414 h.k.

* Kummi, Ali b. İbrahim, Tefsir-i Kummi, Daru’l Kummi, Kum, dördüncü baskı, 1367 h.ş.

* Kuleyni, Muhammed b. Yakub, Usulu’l Kafi, Tahran, Daru’l Kutubu’l İslamiye, 1365 h.ş.

* Kayseri, Davud, Şerh-i Fususu’l Hikem, Kum, Neşr-i Envaru’l Hadim, 1416 h.k.

* Lahici, Abdulcabbar, Şerhu’l Usulu’l Hamse, Beyrut, Daru İhya et-Turas el-Arabi, 1422 h.k.

* Maverdi, Ali b. Muhammed, İ’lamu’n-Nübüvvet, Daru’l Kutubu’l Arabi, 1987 h.k.

* Müderrisi, Muhammed Taki, Min Hüde’l Kur’an, Tahran, Neşr-i Daru Muhibi’l Hüseyin, 1386 h.ş.

* Misbah Yezdi, Rah ve Rahnema Şinasi, Kum, İntişarat-ı Müesese İmam Humeyni, 1386 h.ş.

* Misbah Yezdi, Muhammed Taki, Amuzeş-i Akaid, on yedinci baskı, Tahran, Müessese Çap ve Neşr-i Beyne’l Milel-i Sazman-ı Tebligat, 1384 h.ş.

* Mustafavi, et-Tahkik fi Kelimati’l Kur’an, Tahran, Tercüme ve Neşr-i Kitab-ı Bonkah, 1360 h.ş.

* Mutahhari, Murtaza, Camie ve Tarih, Tahran, Neşr-i Sadra, 1372 h.ş.

* Mutahhari, Murtaza, Vahiy ve Nübüvvet, Tahran, Neşr-i Sadra, 1385 h.ş.

* Müfid, Muhammed b. Muhammed b. Numan, en-Nuketu’l İ’tikadiye, Kum, Kongre-i Cihan-i Şeyh Müfid, 1413 h.k.