Kezm-i Gayz

wikishia sitesinden

Kezm-i Gayz (Arapça yazılışı: کَظْمِ غَيْظْ), öfkeyi yutmak anlamına gelen ahlaki erdemlerden biridir. Âl-i İmran Suresi'nin 134. ayetinde Kezm-i Gayz güzel amel sahiplerinin sıfatlarından biri olarak kabul edilmektedir. Ayrıca rivayetlerde ilâhî cezadan kurtuluş ve Allah’ın rızasını kazanmak gibi önemli etkileri de belirtilmektedir. Etik alimleri, öfkenin doğası başlığı altında Kezm-i Gayz’ı da tartışmış ve çözüm önerileri sunmuşlardır.

Şiilerin yedinci imamı olan Musa bin Cafer (a.s), öfkesini çabucak kontrol altına alabildiğinden dolayı “Kazım” lakaplını almıştır.

Tanımı

Gayz en yoğun öfkedir ve insan kanının kaynayıp damarlarda hızlanmasına neden olduğu ısıdır.[1] Kezm de nefesini tutmak manasına gelmektir. Kezm-i Gayz ise öfkeyi kontrol altında tutarak onu dışa vurmaktan kaçınmak anlamına gelen ahlaki bir terimdir.[2] Sonuç olarak da öfkesini çok çabuk kontrol altına alan kişiye de Kazım denir.[3]

Kezm-i Gayz, halim selim diye tabir ettiğimiz kavramlar gibi ahlaki erdemlere yakındır. Halimin aksine Kezm-i Gayz henüz halimlik mertebesine ulaşamamış ve öfkesinin onda tezahür etme (ortaya çıkması) ihtimali olduğu ancak o öfkeyi içinde bastırabildiği duruma söylenir.[4]

Kuran'da Kezm-i Gayz, salih insanların özelliklerinden biri olarak kabul edilir. "Ki onlar, kolaylık ve zorlukta mallarını Allah yolunda harcarlar, öfkelerini yutarlar ve insanların hatalarını bağışlarlar. Allah erdemli olanları sever."[5] Aynı şekilde öfke kontrolünün (Kezm-i Gayz) ahlaki bir değer olarak önemi rivayetlerde Masum İmamlar (a.s) tarafından da vurgulanmaktadır. Kuleyni, el-Kafi kitabı’nın İman ve Küfür cildinde, Kezm-i Gayz bölümünde bu konu hakkında 13 rivayet aktarmıştır.[6] Sahife-i Seccadiye’de, Mekarümü-l Ahlak Duasında Kezm-i Gayz’e atıfta bulunulmuştur.[7] Rivayetlerde öfkeyi bastırmanın izzetinin yanı sıra ilahi azaptan kurtuluşa ve Allah rızasını kazanmaya sebep olacağından bahsedilmektedir.[8] Peygamberimizden (s.a.a) rivayet edilen bir hadiste şöyle buyurulmuştur: “Kim ki öfkesini kontrol ederse, Allah onu azabından koruyacaktır.”[9]

Öfke Kontrolü Yöntemleri

Ahlaki değerlerle ilgili kaynaklarda Kezm-i Gayz’e atıfta bulunularak öfkeyi kontrol altında tutmaktan bahsetmiştir.[10] Ahlak alimleri öfkeyi kontrol altına almak için bazı çözüm yolları önermişlerdir.[11]

Feyzi Keşani, el-Muhacehü-l Beyza'da Kezm-i Gayz, hilm, bağışlama erdemi ile ilgili rivayetler üzerine çeşitli düşünceler ve öfke kontrolü konularını ele almıştır. Allah'ın gücünü ve gazabını hatırlayarak öfkelenmenin çirkinliğine dikkate almak; sonuçlarını düşünerek intikam hırsını ilmi çözümlerle batırmaktan bahsedilmiştir.[12]

Aynı şekilde Feyz Keşani de Kezm-i Gayz için sığınma, dua ve ruh halinin değişimi için pratik çözümlerden bahsetmiştir. Allah’a sığınma ve dua etkili olmaz ise öfkeli kişi ayakta duruyorsa oturması, oturuyorsa b’r yere yalanması veya uzanması gerektiğini belirtir. Ayrıca bazı rivayetlerde ise öfke ateşe benzetilmiştir. Ateşi de su dışında başka söndüremediği için öfkeli kimsenin abdest alması gerektiği tavsiye edilmiştir.[13]

Resul-i Ekrem'den edinilen bazı rivayetlerde öfkelenen kişinin yüzünü yere sürmesi gerektiği bildirilmektedir. Varam ibn Ebi Firas, Peygamber'in bu tabirden kastının, nefsin kibirden arınması ve öfkesinin hafiflemesi için secde etmek olduğunu söylemiştir.[14]

İmam Kazım ve Kezm-i Gayz

İmam Musa Kazım (a.s), öfkesini kontrol altında tutabildiği için ona “Kazım” lakabı verilmiştir.[15] İmam Kazım'ın (a.s) düşmanlarına ve kendisine kötülük yapanlara karşı öfkesine hükmedebildiğine dair çeşitli kaynaklarda rivayetler belirtilmiştir.[16] Bu olaylardan birinde Ömer bin Hattab'ın soyundan gelen bir adam, İmam Kazım'ın (a.s) huzurunda İmam Ali'ye (a.s) hakaret ettiği belirtilir. İmam'ın yanındakiler ona saldırmak istedi, ancak İmam onu durdurdu ve böylece adamın arazisine girmiş oldu. İmam Kazım'ın (a.s) arazisine girdiğini gören adam, mahsulünün çiğnendiği için bağırıp çağırmaya başladı. İmam nazikçe ona yaklaştı ve kibarca bahçesi için ne kadar harcadığını sordu? Adam cevapladı: 100 dinar! Sonra sordu: Bu ektiklerinizden ne kadar mahsul almayı umuyorsunuz? Adam "Ben gaybı bilmem" diye cevap verdi. İmam Kazım (a.s) tekrar sordu: Bundan ne kadarlık bir mahsul kazanmayı umuyorsunuz dedim? Adam cevapladı: 200 dinar! İmam ona 300 dinar verdi ve dedi ki: Bu 300 dinar sizindir ve mahsulünüz de sizin olsun. Ardından mescide döndü. Adam daha sonra arkasından mescide gitmiş ve İmam Kazım'ı (a.s) görünce de şu ayeti yüksek sesle okumuştur: “اللَّه أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِ‌سَالَتَهُ”,[17] meali: “Allah, risaletini (elçilik görevini) nereye koyacağını daha iyi bilir.”[18]

Monografi

  1. Öfke ile Başa Çıkma Becerileri, Seyid Mehdi Hatip, Darü-l Hadis ve Behneşir yayınları (Astan Kuds Razevi Yayınları), Birinci Baskı, Hicri Şemsi 1398, Sayfa 38.[19]
  2. Dini Öğretiler Işığında Öfke Kontrolü, Macid Caferi Harfethe, İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Yayınları, Birinci Baskı, Hicri Şemsi 1397 Sayfa 217.[20]
  3. Öfkeyi Kontrol Etmek, Muhammed Rıza Keymersi İskuni, Darü-l Hadis Yayınları, Hicri Şemsi 1391, sayfa 299.[21]

Kaynakça

  1. ↑ Ragheb Esfahani, Mafradat, 1412 H. Kameri, s.619.
  2. ↑ Ragheb Esfahani, Mafradat, 1412 H. Kameri, s.712.
  3. ↑ Naraki, Camie-l Saadet, Ulumü-l Matbuat, cilt 1, sayfa 333; el-Ghazali, Ehyau-l Ulumü-l Din, Dar el-Ma'rifah, cilt 3, s.176.
  4. ↑ Naraki, Camie-l Saadet, Ulumü-l Matbuat, cilt 1, sayfa 333; el-Ghazali, Ehyau-l Ulumü-l Din, Dar el-Ma'rifah, cilt 3, s.176.
  5. ↑ Al-i İmran, ayet 134.
  6. ↑ Kuleyni, el-Kafi, 1407 H. Kameri, 2. cilt, s. 109-111.
  7. ↑ Sahife Seccadiye, yirminci dua.
  8. ↑ Kuleyni, el-Kafi, 1407 H. Kameri, 2. cilt, s. 109-111.
  9. ↑ Faiz Kashani, el-Muhaca el-Bayda, Islamic Publishing Foundation, cilt 5, s. 306-307.
  10. ↑ Varam, varm Collection, 1410 H. Kameri, cilt 1, sayfa 123-124.
  11. ↑ Faiz Kashani, el-Muhaca el-Bayda, Islamic Publishing Foundation, cilt 5, s. 306-307.
  12. ↑ Faiz Kashani, el-Muhaca el-Bayda, Islamic Publishing Foundation, cilt 5, s. 306-307.
  13. ↑ Faiz Kashani, el-Muhaca el-Bayda, Islamic Publishing Foundation, cilt 5, s. 306-307.
  14. ↑ Varam, Varam Koleksiyonu, 1410 H. Kameri, cilt 1, s. 124.
  15. ↑ İbn-i Esir, el-Kamil, 1385 H. Kameri, 6. cilt, s. 164; İbn-i cavzi, Tazkerat el-Khavas, 1418 H. Kameri, s.312.
  16. ↑ Mofid, el-Arshad, 1413 H. Kameri, 2. cilt, sayfa 233; kurashi, Hayat el-İmam Musa ibn Cafer, 1429 H. Kameri, 2. cilt, s. 162-160.
  17. ↑ En'am Suresi 124. Ayet.
  18. ↑ Bağdadi, Bağdat Tarihi, H. 1417, cilt 13, s.30.
  19. ↑ Öfke ile Başa Çıkma Becerileri, Seyid Mehdi Hatip, Darü-l Hadis ve Behneşir yayınları (Astan Kuds Razevi Yayınları), Birinci Baskı, Hicri Şemsi 1398, Sayfa 38.
  20. ↑ Dini Öğretiler Işığında Öfke Kontrolü, Macid Caferi Harfethe, İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Yayınları, Birinci Baskı, Hicri Şemsi 1397 Sayfa 217.
  21. ↑ Öfkeyi Kontrol Etmek, Muhammed Rıza Keymersi İskuni, Darü-l Hadis Yayınları, Hicri Şemsi 1391, sayfa 299.

Bibliyografya

  • İbn-i Esir, Ali İbn-i Muhammad, el-Kamil Fi el-Tarikh, Beyrut, Dar Sader, 2006.
  • İbn-i cavzi, Sibt, Tazkerat el-Khavas, Kum, Şarif el-Radhi Yayınları, 1418 H.
  • Baghdadi, Khatib, History of Baghdad, araştırma Mustafa Abdul kadir Atta, Beyrut, Dar el-Kitab el-Almiya, 1417 H.
  • Ragheb Isfahani, Hüseyin İbn-i Muhammad, Kuran kelimelerinin kelime hazinesi, Safvan Adnan'ın düzeltilmesi, Şam, Dar el-kalam-Dar el-Şamiya, 1412 H. Kameri.
  • El-Gazali, Muhammed ibn Muhammed, Din Bilimlerinin Dirilişi, Beyrut, Dar el-Ma'rifah, Bita.
  • Kureyşi, Bakir Şarif, Hayat el-Imam Musa ibn ca'far (onun için barış), Mehdi Bakir kurashi, Bica, Mehr Deldar, 1429 H. K. araştırması.
  • Faiz Kashani, Muhammed İbn-i Murteza, el-Muhaca el-Bayda Fi Tahdhib el-Ahya, Ali Akbar Ghaffari, Kum, Islamic Publishing Institute, Bita tarafından düzenlenmiştir.
  • Ali Ekber Ghaffari ve Muhammed Akhundi tarafından düzenlenen Kuleyni, Muhammed İbn-i Ya'kub, el-Kafi, Tahran, Islamic Bukstore, 1407 H. Kameri.
  • Mufid, Muhammad ibn Nu'man, Hac Allah Ali el-Ibad Bilgisinde Rehberlik, Kum, Şeyh Mufid Kongresi, 1413 H. Kameri.
  • Varam, İbn-i Abi Faras, Varam Koleksiyonu, Hukuk Fakültesi, Kum, 1410 H.
  • Naraki, Muhammed Mehdi, Camie-l Saadet, Beyrut, Bilimsel Basın Enstitüsü, Bita.
  • Kuran ve Hadis Araştırma Enstitüsü, "Öfke Kontrol Kitabı", 7 Temmuz 2016'da görüntülendi.
"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Kezm-i_Gayz&oldid=90599" sayfasından alınmıştır