Vakıf: Revizyonlar arasındaki fark

'''Vakıf''' (Arapça: وَقف), insanların veya belli bir grubun faydalanabilmesi için bir sözleşme ile hibe edilen (vakfedilen) mallardır. Vakıfta ne vakfedenin ne de vakıftan yararlanan kimselerin vakıf malını satmak veya bunu birine devretme hakkı yoktur. Kur’an-ı Kerim vakıf etmekten açıkça bahsetmemiştir. Rivayetlerde “Sadaka-i Cariye” (devamlı sadaka) olarak geçmektedir. Vakıfların tarihi İslam öncesine kadar uzanmaktadır. Elbette vakfetme, Hz. Peygamber (s.a.a) döneminde sahâbîler arasında yaygınlaşmıştır ve çeşitli kaynaklarda Peygamber (s.a.a) ve İmam Ali’nin (a.s) vakfiyelerinden bahsedilmektedir.

Fıkıh kitaplarında vakfın İslam’a göre sahih olma şartları ve kaideleri belirtilmektedir. Vakıf, özel vakıf ve genel vakıf olmak üzere ikiye ayrılır.

Cami, medrese, kütüphane, hastane ve türbe yapımı vakfiye işlevinde kullanılmıştır. Çeşitli İslam ülkelerinde vakıf yönetimine yönelik idari kuruluşlar bulunmaktadır.  

Fıkıhçılar açısından vakıf, bir malın sadece vakfedilen kimselerin yararına kullanılmak üzere verildiği özel bir sözleşmedir. [1] Meselâ, yalnızca fakirlere bir yer verilir ve böylece fakirler ondan faydalanırlar ancak söz konusu bu mekânı taraflardan biri alıp satamazlar. [2] Vakfiyede vakfedilen mal vakfedenin mülkiyetinden çıkar [3] ve ne kendisi ne de kendisine bağışlanan kimseler vasiyet edilen mülkü satma veya başkasına verme hakkına sahip değildirler. [4]

Vakıf, “Sadaka-i Cariye” (devamlı sadaka) olarak da bilinir. [5] Hadislerde de geçmekte olan bu terim [6] faydaları devamlılık arz eden bir amel olduğundan bu isimle anılmaktadır. [7]

 

Fıkıh kitaplarında vakıf, genel vakıf ve özel vakıf olmak üzere iki türe ayrılır. Genel bir amaç için veya bir grup için yapılan vakfa genel vakıf denir; talebeler için medrese, hastane, ilim ehli için veya yoksullar için mali bağışlar ve benzeri hayır işleridir. Özel vakıf belli bir amaç için veya belirli bir gruba özel bir bağış için ayrılan vakıftır; Belirli bir kişi veya kişilere yer tahsis edilmesi bu vakıf türüne örnek gösterilebilir. [8]

Vakıf, fıkhi mevzularından biridir. Fıkıh kitaplarında doğruluğu (sahihliği) ve şartları tartışılmaktadır. [9] Rivayet kitaplarında vakıf, sadaka, hibe (hediye) ve benzeri terimlerle birlikte geçmektedir.

Kur’an-ı Kerim’de vakıf ibaresi geçmez. Ancak Ayetü-l Ahkam kitaplarında vakıf, “سُکنیٰ” Sûkna (belirli bir süre için bir maldan faydalanmak), sadaka ve hibe (hediye) başlıkları altında yer almaktadır. Ayrıca munceze (karşılık alınmadan başkasına verilen mal) başlığı altında da yer almakta ve Kur'an ayetlerinde geçen infak ya da sadaka olarak verilen mal gibi bazı kavramlara örnek olarak kabul edilmektedir. [11]

Rivayetlere göre müminin verdiği sadaka-i cariye (vakıf) ölümünden sonra da devam eden ve kendisi için sevap bakımından faydalı olacak amellerden biridir. [12] Bunun yanı sıra söz konusu rivayetlerde vakıf kelimesi daha az kullanılmıştır ve bunun yerine daha çok sadaka ibaresi yer almaktadır. Sadaka daha yaygındır. [13] Ayrıca vakfiye kaideleri ile ilgili olarak vakıf terimi geçmektedir. [14]

Vakıf, Müslümanlar arasında en tartışılmış konulardan biridir ve bu alanda fıkhî yazıların yanı sıra müstakil olarak yalnızca bu konu üzerine birçok kitap ve makale kaleme alınmıştır. Seyit Ahmet Seccadi'nin kaleme aldığı Vakfiye Kaideleri kitabında vakfiye alanında yazılmış kitap, makale, tez, el yazması, haber ve dergi gibi 6239 eser tanıtılmaktadır. [15]