Kerbela Esirleri: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kerbela Esirleri''', Kerbela hadisesi ve [[İmam Hüseyin]]’in (a.s) [[şehadet]]inden sonra düşman orduları tarafından,  [[Kufe]] ve Şam’a götürülen İmam Hüseyin'in (a.s) çocukları ve akrabaları için kullanılan bir ifadedir. Esirlerin sayısı konusunda ihtilaf vardır, ancak esirler içinde [[İmam Zeynel Abidin]] (a.s) ve [[Hz. Zeyneb]]’in (a.s) olduğunda ittifak vardır. Her ikisinin de esaret dönemlerinde yaptığı konuşmalar, [[Yezid]]’in görünüşe göre kısa zamanda pişman olmasına neden olmuş, onun planlarını bozmuştur.

[[Hz. Ali]]’nin kızları, [[Hz. Zeynep (s.a)|Hz. Zeynep]], Hz. Fatıma, Hz. Ümmü Gülsüm (veya Nefise veya Zeyneb-i Suğra), Ümmü Hasan, Abdurrahman b. Akil’in eşi Hatice, Abdullah Ekber b. Akil’in eşi Ümmü Hani<ref>Mevsuet Kerbela, Lebib Bayzun, c. 1, s. 528.</ref>, Sakine, [[Rukayye]] ve Fatıma adlarında [[İmam Hüseyin (aleyhi selam)|İmam Hüseyin’in]] (a.s) üç kızı, Zeynep binti Hüseyin<ref>İbni Şeddad, el-İ’laku’l-Hatire, s. 48, 50.</ref>, İmam Hüseyin’in eşi [[Rubab (İmam Hüseyin’in eşi)|Rubab]], İmam Hasan’ın kızı, [[İmam Seccad (a.s)|İmam Seccad’ın]] eşi ve [[İmam Muhammed Bakır]]’ın annesi Ümmü Muhammed ve Karib b. Abdullah b. Erikat’ın annesi Fakihe.<ref>Zahiretu’d-Darin, eş-Şirazi, s. 327.</ref>

[[İmam Hüseyin]]’in (a. s) [[Şehadet|şehadetinin]] ardından, [[Ehlibeyt]] on birinci geceyi [[Kerbela]]’da geçirdi. On birinci gün öğleden sonra [[Ömer b. Saad|Ömer b. Sa'd]]’ın ordusu, kendi ölülerini defnettikten sonra, İmam Hüseyin’in (a.s) Ehlibeytini, [[sahabe]] ve tabiinden [[Şehadet|şehit]] olan kimselerin de eş ve çocuklarını esir alarak [[Kufe]]’ye doğru yola çıktılar.

“Ya [[Muhammed (s.a.a)|Muhammed]], ya Muhammed! Göklerdeki melekler sana salatu selam getiriyorlar. Hüseyin ise şu otsuz bozkır çölde topraklara, kanlara bulanmış, azaları kesilmiş yatıyor. Ey Muhammed! Senin kızların esir edilmiş, zürriyetin hep öldürülmüş. Seher yelleri onların üzerine toz toprak savuruyor.”<ref>Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 114; Tarih-i Taberi, c. 5, s. 456.</ref>{{enot|«يا محمداه، يا محمداه! صلى عليك ملائكة السماء، هذا الحسين بالعراء، مرمل بالدماء، مقطع الأعضاء، يا محمداه! و بناتك سبايا، و ذريتك مقتله، تسفى عليها الصبا

== Ömer bin Saad Ordusunun Davranışı ==

Düşman orduları esirleri eğersiz merkeplere bindirdiler.<ref>İbni Ebi’l Hadid, Şerh-i Nehcü’l-Belağa, c. 15, s. 236.</ref> [[Kufe]]’ye girdiklerinde insanlar onları görmek için yollara dökülmüş ve Kufe kadınları onlara ağlıyorlardı. Hazlem b. Suteyr adlı birisi şöyle nakletmektedir: Bu esnada [[İmam Seccad (a.s)|Ali b. Hüseyin]]’i (a.s) boynunda zincir ve ellerinin boynuna bağlı olduğunu gördüm.<ref>Şeyh Müfid, Emali, s. 321.</ref>

Eski kaynaklarda esirlerin [[Kufe]]’ye tam olarak hangi zamanda girdiği konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Elbette [[Şeyh Mufid|Şeyh Müfid]]’in İrşad kitabında naklettiği bir ifadeden esirlerin on ikinci gün Kufe’ye girdiklerini anlamaktayız.<ref>Şeyh Müfid, İrşad, c. 2, s. 114.</ref>

* '''İmam Seccad (a.s):''' [[İmam Seccad (a.s)|İmam Seccad’ın]] (a.s) Kufe’deki hutbesi İbni Nema Hilli’nin “Mesiru’l-Ahzan” kitabı başta olmak üzere bazı kaynaklarda nakledilmiştir.<ref>Mesiru’l-Ahzan, s. 89, 90.</ref>

* '''Hz. Zeynep (s.a):''' [[Hz. Zeynep (s.a)|Hz. Zeyneb’in]] (a.s) Kufe’de yaptığı konuşma İbni Tayfur Bağdadi’nin (ö. 280) “Belagatu’n-Nisa” kitabında nakledilmiştir.<ref>İbni Tayfur, Balagatu’n-Nisa, s. 23, 24.</ref>

* '''Ümmü Gülsüm:''' Hz. Ali’nin (a.s) bir diğer kızı Ümmü Gülsüm’ün Kufe’de yaptığı konuşma, Seyyid İbni Tavus’un kaleme aldığı Luhuf kitabında yer almaktadır.<ref>Luhuf, s. 199.</ref>

== İbn Ziyad’ın Sarayında ==

[[İmam Hüseyin]]’in (a.s) katilleri, esirleri [[Kufe]] sokaklarında dolaştırdıktan sonra, [[Ubeydullah İbn Ziyad|Ubeydullah İbni Ziyad’ın]] sarayına götürdüler. Burada [[Hz. Zeynep (s.a)|Hz. Zeyneb]] (s.a) ve Ubeydullah İbni Ziyad arasında sert tartışmaların yaşandığı nakledilmiştir.<ref>Müfid, İrşat, c. 2, s. 115, 116.</ref>-<ref>Taberi, c. 5, s. 457.</ref> Yine [[Ubeydullah İbn Ziyad|İbni Ziyad]] tarafından [[İmam Seccad]]’ın (a.s) öldürülme emri verilmesine Hz. Zeyneb’in şiddetle karşı çıkması ve [[İmam Seccad]]’ın (s.a) yaptığı ağır konuşmalar mani olmuştur.<ref>İbni A’sam Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 123; Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin, c. 2, s. 43.</ref>

[[Kerbela]] esirlerinin [[Kufe]]’den Şam’a hangi yoldan götürüldüğü belli değildir, ancak [[İmam Hüseyin (aleyhi selam)|İmam Hüseyin]]’e (a.s) mensup olan bazı müteberrik yerlerden (İmam Hüseyin'in mübarek izlerini taşıyan yerler) muhtemel yolu belirlemek mümkündür. Bu yerler şunlardan ibarettir:

* '''Musul’da bulunan “Makam-u Re’su’l-Hüseyin”:''' Harevi’nin dediğine göre bu makam yedinci yüzyıla kadar korunmaktaydı.<ref>Cafer Muhacir, Karivan-ı Gam, s. 29.</ref>

* '''Nusaybin’de bulunan İmam Zeynel Abidin Camisi ve Makam-ı Re’su’l-Hüseyin:''' Nusaybin şehri günümüzde Türkiye topraklarında yer almaktadır.<ref>Cafer Muhacir, Karivan-ı Gam, s. 30.</ref> Denildiğine göre [[İmam Hüseyin (aleyhi selam)|İmam Hüseyin’in]] (a.s) başından damlayan kanların izi bu mekânda kalmıştır.<ref>El-İşarat ila Marifeti’z-Ziyarat, s. 66.</ref> Harevi, bu ziyaret yerini Meşhed-i Nokta diye kaydetmiştir.<ref>El-İşarat ila Marifeti’z-Ziyarat, s. 66.</ref>

* '''Turh Makamı:''' Turh, erken dünyaya gelen bebek anlamındadır. Muhtemelen esirler arasında gebe bir kadının olduğu ve burada vaktinden önce düşük yaptığından, bu ad verilmiştir.<ref>Cafer Muhacir, Karivan-ı Gam, s. 30.</ref>

* '''Hama makamı:''' bu makam, Halep şehrinde bulunmaktadır. İbni Şehraşub, bu makamı yad etmiştir.<ref>Menakib-i Al-i Ebi Talib, c. 4, s. 82.</ref>

* '''Hıms Makamı:''' İbni Şehraşub bu makamdan da bahsetmiştir.<ref>Menakib-i Al-i Ebi Talib, c. 4, s. 82.</ref>

* '''Baalbek Makamı:''' İçinde bir cami olan bu mekanda bazılarının dediğine göre önceden makam-ı Re’su’l-Hüseyin bulunmaktaydı.<ref>Cafer Muhacir, Karivan-ı Gam, s. 36, 38.</ref>

* '''Dımeşk’te Makam-ı Re’su’l-Hüseyin ve Zeynel Abidin:''' Bu iki makam Emevi camisinin yanında yer almaktadır. İbni Asakir, bu makamı Re’sü’l-Hüseyin diye anmaktadır.<ref>İbni Asakir, Tarih-i Medine Dımeşk, c. 2, s. 304.</ref> Başka kaynaklarda ise [[İmam Seccad (a.s)|Zeynel Abidin]] makamının da onun yakınlarında olduğu belirtilmiştir.<ref>Naimi, ed-Daris fi Tarih-i Medaris, fihrist.</ref>

== Kafileye Eşlik Eden Görevliler ==

[[Ubeydullah İbn Ziyad|İbni Ziyad]], bir grubu esirlerle birlikte Şam’a göndermiştir. Onların başında [[Şimr bin Zi'l-Cevşen|Şimr b. Zil Cevşen]] ve Tarık b. Muhaffız b. Sa’lebe gibi ünlü isimler de bulunmaktaydı.<ref>Belazuri, Ensabu’l-Eşraf, c. 3, s. 416.</ref> Tıpkı bazı rivayetlere göre Zahr b. Kays da onlarla birlikteydi.<ref>Deyneveri, Ahbaru’t-Tavil, s. 384, 385.</ref>

* '''Görevlilerin Davranışları:''' İbni A’sam ve Harezmi’nin naklettiğine göre, [[Ubeydullah İbn Ziyad|Ubeydullah b. Ziyad]]’ın memurları esirleri [[Kufe]]’den Şam’a kadar üstü açık ve perdesiz tahtırevanlarla bir şehirden bir şehre bir yerden başka bir yere götürmekteydiler. Öyle ki memurlar esirlere, Deylem ve Türk (kafir) esirlere davranıldığı gibi davranmaktaydılar.<ref>İbn A’sam, Kitabu’l-Futuh, c. 5, s. 127.</ref>-<ref>Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin, c. 2, s. 55, 56.</ref>

:“Bizi üstünde ahşaptan yapılmış ve altında bir şey olmayan mahvenin üzerine çelimsiz ve topal bir deveye bindirdiler. [[İmam Hüseyin (aleyhi selam)|İmam Hüseyin]]’in (a.s) kesik başı mızrağa geçirilmiş, ailemizin kadınları arkamız sıra gelmekte ve mızraklar çevremizi kuşatmışlardı. Eğer içimizden birisinin gözünden bir damla yaş akarsa, mızrakla başına vururlardı. Bu şekilde Şam’a vardık. Şam’a vardığımızda birisi ‘Ey Şam halkı! Bunlar lanete uğramışların esir aileleridir’ diye bağırmaya başladı.”<ref>Seyyid İbni Tavsu, el-İkbal, c. 3, s. 89.</ref>

* Şehrin Süslenmesi: [[Yezit]], esirler şehre girdiklerinde şehrin süslenmiş olması için emir vermişti. [[Sehl b. Saad Saidi|Sehl b. Sa'd Saidi]], esirler şehre girerken şehrin süslendiğini ve halkın şenlikler ve kutlamalar yaptığını nakledenlerden biridir.<ref>Şeyh Saduk, Emali, meclis: 31, s. 230.</ref>

* '''Şehre Giriş Günü:''' Tarihi kaynakların naklettiğine göre şehitlerin kesik başı [[Safer]] ayının birinci günü gerçekleşmiştir.<ref>Ebu Reyhan Biruni, Asaru’l-Bakiye, s. 331.</ref> Bugün esirleri Tuma veya Saat kapısından içeri almışlar ve şehrin en büyük camisinin girişindeki alanda sergilemişlerdir.<ref>İbni A’sam, Kitabu’l-Futuh, c. 5, s. 129, 130.</ref>

* '''Yezid’e Rapor Verilmesi:''' Memurlar esirleri Şam sokaklarında gezdirdikten sonra, [[Yezid]]’in sarayına götürdüler.<ref>Tarih-i Taberi, c. 5, s. 460.</ref> Zahr b. Kays, diğer memurların sözcüsü unvanı ile [[Kerbela vakıası]]nı Yezid’e rapor etti.<ref>Tarih-i Taberi, c. 5, s. 461.</ref> Nakledilen rivayetlere göre esirleri birbirlerine bağlı bir şekilde Yezid’in sarayına götürmüşlerdir.<ref>Luhuf, s. 213.</ref> Bu sırada [[Fatıma binti Hüseyin]] (a.s) şöyle demiştir: “Ey Yezid! [[Resulullah]]’ın kızlarının esir edilmeleri yakışıyor mu? Bu esnada oradakiler ve Yezid'in ailesi ağlamıştır .<ref>İbni Nema, Mesiru’l-Ahzan, s. 99.</ref>

* '''Yezid’in esirlerin yanında İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başına davranışı:''' Yezid, [[İmam Hüseyin]]’in (a.s) kesik başını altından bir kaba koymuş<ref>Harezmî, c. 2, s. 64.</ref> ve bir ağaç parçası ile ona vurmuştur.<ref>Yakubi, c. 2, s. 64.</ref> İmam Hüseyin’in (a.s) kızları Sakine ve Fatıma bu durumu görünce öyle feryat etmişlerdir ki Yezid’in kadınları ve Muaviye’nin kızları da ağlamıştır.<ref>İbni Esir, Kamil, c. 2, s. 577.</ref> [[İmam Rıza]]’dan (a.s) nakledilen bir rivayette Yezid, İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını bir leğene koymuş ve yemek masası üstüne koyarak adamları ile birlikte yemek yemiştir. Sonra leğenin üstüne satranç masası koyarak üstünde satranç oynamıştır. Oynadıkları kişilere karşı galip geldiğinde arpa suyu (bira) ile dolu kadehi kaldırarak içmiş ve artakalanı kesik başın olduğu leğenin yanına serpmiştir.<ref>Saduk, Uyun-u Ahbar er-Rıza, c. 1, s. 25, h. 50.</ref>

* '''Oradakilerin İtirazları:''' orada bulunanlardan bazıları Yezid’in davranışlarına itiraz etmiştir. İtiraz edenlerden birisi de Mervan b. Hakem’in kardeşi Yahya b. Hakem’dir. Bu hareketinden dolayı Yezid, Yahya’nın göğsüne yumrukla vurmuştur.<ref>Tabari, c. 5, s. 465.</ref> Ebu Berze Eslemi de itiraz etmiş ve Yezid’in emri ile oradan dışarı atılmıştır.<ref>Ensabu’l-Eşraf, c. 3, s. 416.</ref>

* '''Kaldıkları yer:''' Tarihi ve hadis kaynaklardan anlaşıldığı kadarıyla İmam Hüseyin’in (a.s) [[Ehlibeyt (a.s)|Ehlibeyti]] Şam’da esir kaldığı süre zarfında iki yerde ikamet etmişlerdir. İlk olarak Şam’ın harabeleri<ref>Şeyh Saduk, Emali, meclis: 31, s. 231, h. 4.</ref> diye meşhur olan tavanı olmayan yıkık bir harabede<ref>Kamil Bahai, c. 2, s. 179.</ref> ki [[Hz. Rukayye]]’nin olayı burada yaşanmıştır. Esirler iki gün boyunca bu harabede kalmışlardır.<ref>Safar, Basairu’d-Derecat, s. 339.</ref> Ancak  [[İmam Seccad (a.s)|İmam Zeynel Abidin]] ve Hz. Zeyneb’in konuşmalarının ardından kamuoyunun düşüncesi onların lehine dönmüş ve bu sebeple [[Yezid bin Muaviye|Yezid]]’in sarayının yakınlarında bir eve taşınmalarına neden olmuştur.<ref>Şeyh Mufid, İrşad, c. 2, s. 122.</ref>

* '''Kaldıkları Süre:''' Tarihçilerin çoğu esirlerin Şam’da kaldıkları süreyi üç gün olarak vermişlerdir<ref>Tabari, c. 5, s. 462; Harezmî, c. 2, s. 74.</ref> Ancak İmaduddin Taberi bu süreyi 7 gün<ref>Kamil Bahai, c. 2, s. 302.</ref> ve Seyyid İbni Tavus 1 ay olarak belirtmiştir.<ref>El-İkbalu’l-A’malu’l-Hasanet, c. 3, s. 101.</ref> Elbette belirttiği görüşün zayıf olduğunu açıklamıştır.

Esirlerin Şam’dan hangi gün geri döndükleri net değildir. Aynı şekilde dönüşlerinde Kerbela’ya uğrayıp uğramadıkları konusunda da tarihçi ve araştırmacılar arasında ihtilaf vardır. Bazıları geri döndüklerinde [[Erbain]]’de [[Kerbela]]’ya gittiklerini söylemişlerdir. Seyyid Muhammed Ali Gazi Tabatabai “Tahkik Der bare-i Evvelin [[Erbain]] Hz. Seyyidü'ş-Şüheda” kitabında bunu ispatlamaya çalışmıştır, ancak Muhaddis Nuri<ref>Nuri, s. 208, 209.</ref> ve Şeyh Abbas Kummi<ref>Kummi, s. 524, 525.</ref> bu konuyu kabul etmemektedirler.

Başını mızraklarda gezdirmişlerdir<ref>Seyyid İbni Tavus, Luhuf, s. 227.</ref><br />

Beşir, [[İmam Seccad (a.s)|İmam Seccad]]’ın (a.s) şehrin dışında konakladığını halka haber verdi. Bunu duyunca [[Medine]] kadınları evlerinden dışarı dökülmüş ve ah u vah ederek, feryat etmişlerdir. Hiçbir gün o günkü gibi erkek ve kadınların ağladıkları görülmemiş ve [[Müslümanlar]] için [[Hz. Peygamber]]<nowiki/>in (s.a.a) ölümünden sonraki en acı gün o gün olmuştur.<ref>Seyyid İbni Tavus, Luhuf, s. 227.</ref>

* İbni Ebi’l Hadid, İzettin Abdulhamit, Şerh Nehcü’l-Belağa, tahkik: Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, c. 2, Ayetullah Necefi Mer’aşi Kütüphanesi, Kum, k. 1404.

* İbni Esir, Ali bin Muhammed, el-Kamil fi Tarih, daru turas el-arabi, Beyrut, k. 1405.

* İbni A’sam Kûfi, Ahmed b. A’sam, el-Futuh, tahkik: Ali Şiri, Daru’l-Avda, Beyrut, k. 1411.

* İbni Cevzi, Tezkiretu’l Havas, menşurat eş-şerif er-Razi, Kum, k. 1408.

* İbni Şedad, Muhammed bin Ali, el-İ’laku’l-Haiter fi zikri umerai’l-cezire, Dımeşk.

* İbni Şehraşub, Muhammed b. Ali Mazenderani, Menakib Al-i Ebi Talib aleyhimu’s-Selam, Allame, Kum, k. 1379.

* İbni Tayfur, Ebu’l Fazl b. Ebi Tahir, Balagatu’n-Nisa, mektebet Basiret, Kum.

* İbni Tavus, Ali bin Musa bin Cafer, el-İkbal bi’l-A’malu’l-Hasanet, tahkik: Cevad Kayyumi, Defteri Tebliğat İslami, Kum, k. 1415.

* İbni Tavus, el-Melhuf fi marifeti ale Katli’t-Tufuf, araştırma: Fars Tebriziyan, daru’l-Usve, k. 1414.

* İbni Asakir, Ali b. Hibetullah, Tarih Medine Dımeşk, araştırma: Ali Aşur, daru ihya turas el-arabi, Beyrut, k. 1421.

* İbni Nema, Cafer b. Muhammed, Mesiru’l-Ahzan, üçüncü baskı, Medrese İmam Mehdi, Kum, k. 1406.

* Belazuri, Ensabu’l-Eşraf, tahkik: Suheyl Zekar ve Riyad Zerkuli, daru’l-Fikr, Beyrut, k. 1417.

* Biruni, Ebu Reyhan, el-Asaru’l-Bakiyat, daru sadır, Beyrut.

* Hemevi, Şahabattin Ebu Abdullah Yakut b. Abdullah, Mu’cemu’l Buldan, Beyrut, daru sadır, ikinci baskı, 1995.

* Harezmî, Muvaffak b. Ahmed Mekki, Maktelu’l-Hüseyin, tahkik: Muhammed Semavi, Zehra matbaası, Necef, k. 1367.

* Deyneveri, Ebu Hanife Ahmed b. Davut, el-Ahbaru’t-Tavil, tahkik: İsam Muhammed el-Hac Ali, daru’l-kutub el-ilmiye, Beyrut, k. 1421.

* Saduk, Muhammed b. Ali b. Hüseyin, el-Emali, müessese el-Biset, Kum, k. 1417.

* Saduk, Uyun-u Ahbari er-Rıza, Tashih Hüseyin Âlemi, müessese el-Alemi lil-Matbuat, Beyrut, k. 1404.

* Saffar Kummi, Muhammed b. Hasan, Besairu’l-Deracat, tashih: Muhsin Kuçebaği, Ayetullah Necefi Meraşi kütüphanesi, Kum, k. 1404.

* Tabersi, Ahmed b. Ali, el-İhticac, araştırma: İbrahim Bahadıri ve Muhammed Hadibe, ikinci baskı, Usve, Kum, k. 1416.

* Taberi, İmaduddin Hasan b. Ali, Kamil Behai, müessese Tab ve neşr, Kum, 1334.

* Taberi, Muhammed bin Cerir, Tarihu’l-Muluk ve’l-Umem, tahkik: Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, revaiu turas el-arabi, Beyrut.

* Kummi, Abbas, Munteha’l-A’mal, Hüseyni matbaası, Tahran, ş. 1372.

* Mufid, el-İrşad fi marifeti Hücecullah ale’l-İbad, tahkik: müessese Alilbeyt, el-Mu’tember el-Alemi elfiyye eş-Şeyh Mufid, Kum, k. 1413.

* Mufid, Emali, tahkik: Hüseyin Üstat Vweli ve Ali Ekber Gaffari, camiu müderrisin, Kum, k. 1403.

* Muhacir, Cafer, Karivan Gam, Seyyid Hüseyin Meraşi, intişarat Musafir, Tahran, ş. 21390.

* Naimi, Abdulkadir b. Muhammed, ed-Daris fi tarihi’l Medaris, Dımeşk, k. 1367.

* Harevi, Ali b. Ebu Bekir, el-İşarat ile marifeti’z-Ziyarat, Canin Surdili’nin katkılarıyla, Dımeşk, m. 1953.

* Yakubi, Ahmed b. Ebu Yakup, Tarih Yakubi, Daru Sadır, Beyrut.