Kerbela Esirleri: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kerbela Esirleri''', Kerbela hadisesi ve [[İmam Hüseyin]]’in (a.s) [[şehadet]]inden sonra düşman orduları tarafından,  Kufe ve Şam’a götürülen İmam Hüseyin'in (a.s) çocukları ve akrabaları  için kullanılan bir ifadedir. Esirlerin sayısı konusunda ihtilaf  vardır, ancak esirler içinde [[İmam Zeynel Abidin]] ve [[Hz. Zeyneb]]’in (a.s) olduğunda ittifak vardır. Her ikisinin de esaret dönemlerinde yaptığı konuşmalar, [[Yezid]]’in görünüşe göre kısa zamanda pişman olmasına neden olmuş, onun planlarını bozmuştur.

Tarihçiler [[Ehlibeyt]] ve İmam Hüseyin’in (a.s) ashabından geriye kalan esirler konusunda ortak bir görüşe sahip değillerdir ve her biri esirlerden bazılarına değinmişlerdir. Bazı kaynaklarda [[Mekke]]’den [[Kufe]]’ye doğru yola çıkan kadınlardan 61’inin esir alındığı geçmektedir.

Kerbela esirleri arasında adları geçen esirler şunlardan ibarettir:

[[Hz. Ali]]’nin kızları, Hz. Zeynep, Hz. Fatıma, Hz. Ümmü Gülsüm (veya Nefise veya Zeyneb-i Suğra), Ümmü Hasan, Abdurrahman b. Akil’in eşi Hatice, Abdullah Ekber b. Akil’in eşi Ümmü Hani<ref>Mevsuet Kerbela, Lebib Bayzun, c. 1, s. 528.</ref>, Sakine, [[Rukayye]] ve Fatıma adlarında İmam Hüseyin’in (a.s) üç kızı, Zeynep binti Hüseyin<ref>İbni Şeddad, el-İ’laku’l-Hatire, s. 48, 50.</ref>, İmam Hüseyin’in eşi Rubab, İmam Hasan’ın kızı, İmam Seccad’ın eşi ve [[İmam Muhammed Bakır]]’ın annesi Ümmü Muhammed ve Karib b. Abdullah b. Erikat’ın annesi Fakihe.<ref>Zahiretu’d-Darin, eş-Şirazi, s. 327.</ref>

[[İmam Hüseyin]]’in  (a. s) şehadetinin ardından, Ehlibeyt on birinci geceyi Kerbela’da geçirdi. On birinci gün öğleden sonra [[Ömer b. Saad]]’ın ordusu, kendi ölülerini defnettikten sonra, İmam Hüseyin’in (a.s) Ehlibeytini, sahabe ve tabiinden şehit olan kimselerin de eş ve çocuklarını esir alarak Kufe’ye doğru yola çıktılar.

Ömer b. Saad’ın ordusu Ehlibeyt kadınlarını (kasıtlı olarak) şehitlerin yanından geçirdiler. Kadınlar ağıtlar yakarak acıyla baş ve yüzlerine vurmaya başladılar. Karra b. Kays Temimi diyor ki her şeyi unutsam da [[Fatıma]]’nın (s.a) kızı Zeyneb’in (s.a) kardeşi Hüseyin’in (a.s) topraklara bulanmış naaşını görünce söylediği şu sözünü unutamıyorum:<br />

قال: فابکت و الله کل عدو و صدیق».<ref>Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 114; Tarih-i Taberi, c. 5, s. 456.</ref><br />

'''Tercüme:''' “Ya [[Muhammed (s.a.a)|Muhammed]], ya Muhammed! Göklerdeki melekler sana salatu selam getiriyorlar. Hüseyin ise şu otsuz bozkır çölde topraklara, kanlara bulanmış, azaları kesilmiş yatıyor. Ey Muhammed! Senin kızların esir edilmiş, zürriyetin hep öldürülmüş. Seher yelleri onların üzerine toz toprak savuruyor.”<br />

Allah’a ant olsun ki Zeyneb’in (s.a) bu sözleri dost ve düşman herkesi ağlattı.

Düşman orduları esirleri eğersiz merkeplere bindirdiler.<ref>İbni Ebi’l Hadid, Şerh-i Nehcü’l-Belağa, c. 15, s. 236.</ref> Kufe’ye girdiklerinde insanlar onları görmek için yollara dökülmüş ve Kufe kadınları onlara ağlıyorlardı. Hazlem b. Suteyr adlı birisi şöyle nakletmektedir: Bu esnada Ali b. Hüseyin’i (a.s) boynunda zincir ve ellerinin boynuna bağlı olduğunu gördüm.<ref>Şeyh Müfid, Emali, s. 321.</ref>

Eski kaynaklarda esirlerin Kufe’ye tam olarak hangi zamanda girdiği konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Elbette Şeyh Müfid’in İrşad kitabında naklettiği bir ifadeden esirlerin on ikinci gün Kufe’ye girdiklerini anlamaktayız.<ref>Şeyh Müfid, İrşad, c. 2, s. 114.</ref>

Esirler Kufe’ye vardıklarında içlerinden bazıları Kufe halkı için konuşmalar yapmışlardır. Konuşma yapanlar şunlardır:

* '''İmam Seccad (a.s):''' İmam Seccad’ın (a.s) Kufe’deki hutbesi İbni Nema Hilli’nin “Mesiru’l-Ahzan” kitabı başta olmak üzere bazı kaynaklarda nakledilmiştir.<ref>Mesiru’l-Ahzan, s. 89, 90.</ref>

* '''Hz. Zeynep (s.a):''' Hz. Zeyneb’in (a.s) Kufe’de yaptığı konuşma İbni Tayfur Bağdadi’nin (ö. 280) “Belagatu’n-Nisa” kitabında nakledilmiştir.<ref>İbni Tayfur, Balagatu’n-Nisa, s. 23, 24.</ref>

* '''Fatıma Suğra:''' Fatıma Suğra’dan maksat İmam Hüseyin’in (a.s) kızıdır. Tabersi “İhticac” adlı kitabında bu konuşmayı nakletmiştir.<ref>İhticac, c. 2, s. 108, 140.</ref>

[[İmam Hüseyin]]’in (a.s) katilleri, esirleri Kufe sokaklarında dolaştırdıktan sonra, Ubeydullah İbni Ziyad’ın sarayına götürdüler. Burada Hz.Zeyneb ve Ubeydullah İbni Ziyad arasında sert tartışmaların yaşandığı nakledilmiştir.<ref>Müfid, İrşat, c. 2, s. 115, 116.</ref>-<ref>Taberi, c. 5, s. 457.</ref> Yine İbni Ziyad tarafından İmam Seccad’ın (a.s) öldürülme emri verilmesine Hz. Zeyneb’in şiddetle karşı çıkması ve [[İmam Seccad]]’ın (s.a) yaptığı ağır konuşmalar mani olmuştur.<ref>İbni A’sam Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 123; Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin, c. 2, s. 43.</ref>

[[Kerbela]] esirlerinin Kufe’den Şam’a hangi yoldan götürüldüğü belli değildir, ancak İmam Hüseyin’e (a.s) mensup olan bazı müteberrik yerlerden (İmam Hüseyin'in mübarek izlerini taşıyan yerler) muhtemel yolu belirlemek mümkündür. Bu yerler şunlardan ibarettir:

* '''Nusaybin’de bulunan İmam Zeynel Abidin Camisi ve Makam-ı Re’su’l-Hüseyin:''' Nusaybin şehri günümüzde Türkiye topraklarında yer almaktadır.<ref>Cafer Muhacir, Karivan-ı Gam, s. 30.</ref> Denildiğine göre İmam Hüseyin’in (a.s) başından damlayan kanların izi bu mekânda kalmıştır.<ref>El-İşarat ila Marifeti’z-Ziyarat, s. 66.</ref> Harevi, bu ziyaret yerini Meşhed-i Nokta diye kaydetmiştir.<ref>El-İşarat ila Marifeti’z-Ziyarat, s. 66.</ref>

* '''Cevşen Dağı Makamı:''' Bu dağ Halep’te yer almaktadır. Güya bu isim, İmam Hüseyin’in (a.s) katili [[Şimr b. Zi'l-Cevşen|Şimr b. Zil Cevşen]]’in adından alınmıştır. Bazı görüşlere göre burada bir rahip yaşamakta ve İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını bir süreliğine Yezit ordularından emanet olarak almıştır.<ref>Mu’cemu’l-Buldan, c. 2, s. 186.</ref> Muhsin b. Hüseyin’in (a.s) kabrinin görüldüğü yer Meşhed-i Sakt diye de meşhurdur.<ref>Mu’cemu’l-Buldan, c. 2, s. 186.</ref>

* '''Baalbek Makamı:''' İçinde bir cami olan bu mekanda bazılarının dediğine göre önceden makam-ı re’su’l-Hüseyin bulunmaktaydı.<ref>Cafer Muhacir, Karivan-ı Gam, s. 36, 38.</ref>

* '''Dımeşk’te Makam-ı Re’su’l-Hüseyin ve Zeynel Abidin:''' Bu iki makam Emevi camisinin yanında yer almaktadır. İbni Asakir, bu makamı Re’sü’l-Hüseyin diye anmaktadır.<ref>İbni Asakir, Tarih-i Medine Dımeşk, c. 2, s. 304.</ref> Başka kaynaklarda ise Zeynel Abidin makamının da onun yakınlarında olduğu belirtilmiştir.<ref>Naimi, ed-Daris fi Tarih-i Medaris, fihrist.</ref>

İbni Ziyad, bir grubu esirlerle birlikte Şam’a göndermiştir. Onların başında Şimr b. Zil Cevşen ve Tarık b. Muhaffız b. Sa’lebe gibi ünlü isimler de bulunmaktaydı.<ref>Belazuri, Ensabu’l-Eşraf, c. 3, s. 416.</ref> Tıpkı bazı rivayetlere göre Zahr b. Kays da onlarla birlikteydi.<ref>Deyneveri, Ahbaru’t-Tavil, s. 384, 385.</ref>

* '''Görevlilerin Davranışları:''' İbni A’sam ve Harezmi’nin naklettiğine göre, Ubeydullah b. Ziyad’ın memurları esirleri Kufe’den Şam’a kadar üstü açık ve perdesiz tahtırevanlarla bir şehirden bir şehre bir yerden başka bir yere götürmekteydiler. Öyle ki memurlar esirlere, Deylem ve Türk (kafir) esirlere davranıldığı gibi davranmaktaydılar.<ref>İbn A’sam, Kitabu’l-Futuh, c. 5, s. 127.</ref>-<ref>Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin, c. 2, s. 55, 56.</ref>

* '''İmam Seccad’ın (a.s) nakli:''' İmam Seccad’dan (a.s) nakledilen bir rivayette hükümet görevlileri esirlere şöyle davranmışlardır:

:“Bizi üstünde ahşaptan yapılmış ve altında bir şey olmayan mahvenin üzerine çelimsiz ve topal bir deveye bindirdiler. İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başı mızrağa geçirilmiş, ailemizin kadınları arkamız sıra gelmekte ve mızraklar çevremizi kuşatmışlardı. Eğer içimizden birisinin gözünden bir damla yaş akarsa, mızrakla başına vururlardı. Bu şekilde Şam’a vardık. Şam’a vardığımızda birisi ‘Ey Şam halkı! Bunlar lanete uğramışların esir aileleridir’ diye bağırmaya başladı.”<ref>Seyyid İbni Tavsu, el-İkbal, c. 3, s. 89.</ref>

* '''Şehre Giriş Günü:''' Tarihi kaynakların naklettiğine göre şehitlerin kesik başı Safer ayının birinci günü gerçekleşmiştir.<ref>Ebu Reyhan Biruni, Asaru’l-Bakiye, s. 331.</ref> Bugün esirleri Tuma veya Saat kapısından içeri almışlar ve şehrin en büyük camisinin girişindeki alanda sergilemişlerdir.<ref>İbni A’sam, Kitabu’l-Futuh, c. 5, s. 129, 130.</ref>

* '''Yezid’e Rapor Verilmesi:''' memurlar esirleri Şam sokaklarında gezdirdikten sonra, [[Yezid]]’in sarayına götürdüler.<ref>Tarih-i Taberi, c. 5, s. 460.</ref> Zahr b. Kays, diğer memurların sözcüsü unvanı ile [[Kerbela vakıası]]nı Yezid’e rapor etti.<ref>Tarih-i Taberi, c. 5, s. 461.</ref> Nakledilen rivayetlere göre esirleri birbirlerine bağlı bir şekilde Yezid’in sarayına götürmüşlerdir.<ref>Luhuf, s. 213.</ref> Bu sırada Fatıma binti Hüseyin (a.s) şöyle demiştir: “Ey Yezid! [[Resulullah]]’ın kızlarının esir edilmeleri yakışıyor mu? Bu esnada oradakiler ve Yezid'in ailesi ağlamıştır .<ref>İbni Nema, Mesiru’l-Ahzan, s. 99.</ref>

* '''Yezid’in esirlerin yanında İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başına davranışı:''' Yezid, İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını altından bir kaba koymuş<ref>Harezmî, c. 2, s. 64.</ref> ve bir ağaç parçası ile ona vurmuştur.<ref>Yakubi, c. 2, s. 64.</ref> İmam Hüseyin’in (a.s) kızları Sakine ve Fatıma bu durumu görünce öyle feryat etmişlerdir ki Yezid’in kadınları ve Muaviye’nin kızları da ağlamıştır.<ref>İbni Esir, Kamil, c. 2, s. 577.</ref> [[İmam Rıza]]’dan (a.s) nakledilen bir rivayette Yezid, İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını bir leğene koymuş ve yemek masası üstüne koyarak  adamları ile birlikte yemek yemiştir. Sonra leğenin üstüne satranç masası koyarak üstünde satranç oynamıştır. Oynadıkları kişilere karşı galip geldiğinde arpa suyu (bira) ile dolu kadehi kaldırarak içmiş ve artakalanı kesik başın olduğu leğenin yanına serpmiştir.<ref>Saduk, Uyun-u Ahbar er-Rıza, c. 1, s. 25, h. 50.</ref>

* '''Konuşmalar:''' Şam’da yaşananların ardından İmam Seccad (a.s) ve Hz. Zeynep (s.a) kamuoyunun düşüncesini değiştirmek için konuşmalar yapmışlardır. Bu konuşmalar, İmam Seccad ve [[Hz. Zeyneb'in (s.a) Şam'daki Hutbesi|Hz. Zeyneb’in hutbeleri]] diye meşhurdur.

* '''Kaldıkları yer:''' Tarihi ve hadis kaynaklardan anlaşıldığı kadarıyla İmam Hüseyin’in (a.s) Ehlibeyti Şam’da esir kaldığı süre zarfında iki yerde ikamet etmişlerdir. İlk olarak Şam’ın harabeleri<ref>Şeyh Saduk, Emali, meclis: 31, s. 231, h. 4.</ref> diye meşhur olan tavanı olmayan yıkık bir harabede<ref>Kamil Bahai, c. 2, s. 179.</ref> ki Hz. Rukayye’nin olayı burada yaşanmıştır. Esirler iki gün boyunca bu harabede kalmışlardır.<ref>Safar, Basairu’d-Derecat, s. 339.</ref> Ancak Hz. İmam Zeynel Abidin ve Hz. Zeyneb’in konuşmalarının ardından kamuoyunun düşüncesi onların lehine dönmüş ve bu sebeple Yezid’in sarayının yakınlarında bir eve taşınmalarına neden olmuştur.<ref>Şeyh Mufid, İrşad, c. 2, s. 122.</ref>