Hayya ala Hayri-l Amel: Revizyonlar arasındaki fark

[[Şia]]lar ezanda ve kamette hayya ala hayri-l amel lafzını söylerler. Ancak Sünniler bu sözü ezanda kullanmazlar. Böylece hayya ala hayri-l amel sözü Şiaların bir sembolü haline geldi. Buna karşılık Sünnilerde sadece sabah ezanında okunan “الصلاةُ خَیرٌ مِنَ النَّوم” (namaz uykudan hayırlıdır) sözü de Ehl-i Sünnet'in bir simgesi haline gelmiştir. Es-Selati Hayrun mine-n Nevm “الصلاة خیر من النوم” (namaz uykudan hayırlıdır) sözü, ikinci halife zamanında sabah ezanına eklenmiştir ve Şia nazarında [[bidat]]tir.  

Hayya ala hayri-l amel lafzı "En hayırlı amelde acele et" anlamına gelen ezan ve kamet tabirlerinden biridir. Bu cümle, ezan ve kamet konusunda Şialar ile Sünniler arasındaki farklardan biridir. [1] Bazen "Hayale" olarak da anılır. [2]

Şia fıkıhçılar, hayya ala hayri-l amel lafzının Hayya ala-l Felah'tan (haydi kurtuluşa) sonra okunan bir söylem olmasıyla birlikte ezan ve kametin bir parçası olarak kabul ederler. Ancak Ehl-i Sünnet fakihleri hayya ala hayri-l amel lafzını ezandan saymazlar ve sabah ezanında da bunun yerine es salatu hayrun mine'n nevm lafzını okumayı da [[müstehap]] sayarlar. [4] Ayrıca Sünnilere göre ezanda hayya ala hayri-l amel lafzını söylemek de [[mekruh]]tur. [5]

Rivayetlere göre Peygamber (s.a.a) zamanında hayya ala hayri-l amel lafzı ezanın bir parçasıydı. [6] [[Abdullah bin Ömer]], [7] [[Bilal Habeşi]] [8] ve [[Ebu Mahzure]][9] gibi bazı sahabelerin bu lafzı ezanda okuduklarına dair rivayetler de bulunmaktadır.

[[Ömer bin Hattab]]'ın halifeliği döneminde onun emriyle hayya ala hayri-l amel lafzı ezandan çıkarıldı. [10] Şeyh Saduk'un İbn-i Abbas'tan aktardığına göre ikinci halifenin bunu yapmasındaki amacı insanların namazın en hayırlı amel olduğunu öne sürerek cihattan dönmemesini engellemekti. [11] [[İmam Kazım'ın (a.s)]] bir rivayetinde ikinci halifenin bunu yapmasının asıl sebebinin Müslümanların vilayete yönelmesinin önüne geçmekti; her ne kadar bu lafız insanların cihattan dönmesini engellemek için görünse de hakikat budur. [12] Maaniyü-l Ahbar kitabında anlatan bir rivayette [[İmam Sadık]]’a (a.s) hayya ala hayri-l amel lafzı ile ilgili yöneltilen bir soruya cevaben en iyi ameli vilayet olarak kabul ettiğini belirtmiştir. [13]

* H. Kameri 169'da Hüseyin bin Ali'nin (Şehit Fah) ayaklanması sırasında Medine'yi ele geçirdiklerinde müezzini sabah ezanında bu lafzı okumaya zorladılar. Medine hükümdarı ezanda bu lafzı duyunca kaçtı. [14]

* Mısır'da [[Fatımiler]] (H. Kameri 297-567) döneminde hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okunmuştur. [15] H. Kameri 359 yılında İbnü't-Tutun mescidinde ilk defa hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okunmuştur. [16] Elbette Selahaddin Eyyubi, Mısır'ı fethettikten sonra bu lafzı ezandan tekrar kaldırmıştır. [17]

* [[Al-i Büveyh]] (Hükümeti H. K. 324-448) devletinde hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okunurdu ama Selçuklular iktidara gelince bu lafzı ezandan kaldırıldı. [18]

* H. Kameri 441 yılında [[Bağdat]]'ın Kerh semtinde mezhep çatışması yaşandı. Şialar hayya ala hayri-l amel lafzı ile ezan okumaktaydı. [19] H. Kameri 448 yılında devrin hükümdarının emriyle oradaki ezandan "hayya ala hayri-l amel" kaldırılmış ve bunun yerine “Es-Selati Hayrun mine-n Nevm” (namaz uykudan hayırlıdır) lafzı eklenmiştir. [20]

* Olcaytu (H. Kameri 616-716), Şialiğe geçtikten sonra ezan da hayya ala hayri-l amel ile okunmaya başlandı. [21]

Hayya ala hayri-l amel lafzı yerine getilen "namaz uykudan hayırlıdır" veya "tesvib" tabiri, Sünnî ezanının bir sembolüdür. [22] [[İmamiye]] ve [[Zeydiye]] Şiaları [[tesvib]]i (namaz uykudan hayırlıdır lafzını) bidat olarak kabul etmektedirler; [23] Çünkü sahabenin sözleri ve eylemleri buna delil olmayıp sadece masumların sözleri, fiilleri ve rivayetleri delil gösterilmektedir. [24]