Mekki Medeni: Revizyonlar arasındaki fark

[[Mekke]] ve [[Medine]] ([[Arapça]]: المكي و المدني) şehirleri [[vahy]]in indiği iki önemli yerdir. [[Kur’an]] [[ayet]]lerini oluşturan [[sure]]ler bu iki şehirde veya çevresinde nazil olmuştur. Sureler, Mekki ve Medenî olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kur’an’ın Mekki ve Medeni surelerinin hangileri olduğu konusu [[Müslümanlar]]ın her zaman ilgisini çekmiştir. Bu konuda çeşitli kriterler belirtilmiştir. Bunlardan en öne çıkanı [[Hicri|hicret]]ten önce nazil olan ayet ve surelerin Mekki, sonra nazil olanların Medenî olduğu şeklindedir. Hicretten sonra inen bir ayetin Mekke’de veya [[Arafat]]’ta inmesi onun Mekki sayılmasını gerektirmeyeceği gibi hicretten önce Mekke dışında nâzil olan [[ayet]] veya [[sure]] de Medenî olmaz.<br />

Mekki ve Medeni sure ve ayetlerin belirlenme yollarının öğrenilmesi bu konunun en önemli bahsini oluşturmaktadır.<ref>Et-Tenbih ale Fezaili Ulumu’l Kur’an, Nişaburi, el-İtkan, c. 8/1’den naklen; Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2145’den naklen.</ref><br />

|[[İsra Sure|İsra]]

|[[Müminun Sure|Müminun]]

|[[İnşikak Sure|İnşikak]]

|[[Buruc Sure|Buruc]]

|[[Kari'a]]

|[[Ma'un]]

Genel olarak Medeni surelerin 20, nerede indiği tam olarak bilinmeyen ve haklarında Kur’an araştırmacılarının arasında fikir ayrılıkların olduğu surelerin 12 ve geriye kalan surelerin ise Mekki sureler olduğu konusunda ittifak edilmiştir. Medine'de nazil olan ve Medeni oldukları herkesçe kabul edilen sureler şunlardan ibarettir:<br />

Hakkında fikir ayrılığı olan sureler ise şunlardan ibarettir:<br />

Böylelikle geriye kalan 82 sure Mekke’de nazil olmuş sureleri oluşturmaktadır.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2145.</ref> Ancak bazılarına göre surelerin seksen altısı Mekkî, yirmi sekizi ise Medenidir.

# '''Zamansal ölçü''': Hicretten önce nazil olan ayet ve surelerin Mekki, sonra nazil olanların Medenî olduğu şeklindedir. Hicretten sonra inen bir ayetin Mekke’de veya Arafat’ta inmesi onun Mekki sayılmasını gerektirmeyeceği gibi hicretten önce Mekke dışında nâzil olan ayet veya sure de Medenî olmaz.

# '''Mekansal ölçü''': Mekke’de nazil olanlar Mekki, Medine’de nazil olanlar ise Medeni’dir. Yine Mekke nahiye ve yakınlarında nazil olanlar Mekki, Medine ve çevresinde nazil olanlar ise Medeni’dir.

# '''Muhatap ölçüsü''': Kur’an’da Mekke ehline hitap varsa Mekki, Medine halkına hitap varsa Medeni’dir. Hitabın ölçüsünü ise şöyle açıklamışlardır: Kur’an’daki hitap eğer “ya eyyuhennas” şeklinde olursa Mekki, “ya eyyuhellezine amenu” şeklinde olursa Medeni’dir.

Çağımız Kur’an araştırmacılarının çoğunun görüşüne göre bu üç ölçüden en üstünü ve kurallara en uygun olanı ilk görüştür.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2145.</ref>

# Bu ayet ve sureleri tanımanın en önemli yolu, [[Hz. Peygamber Efendimiz]] (s.a.a), [[Ehlibeyt İmamları]] (a.s) ve Sahabenin rivayi hadisleridir. Bu bağlamda “[[dirayetü’l hadis]]” (diraye) ilmiyle mutabık hadis ve rivayetleri tanımak oldukça önemli ve zorunludur.

# Kur’an araştırmacıları birinci görüşle (nakli ve rivai) yetinmeyerek kıyas-[[içtihat]] metoduna da yönelmişlerdir. Araştırmacılar bu doğrultuda herkes tarafından kabul edilen Mekki ve Medeni ayet ve surelerin özelliklerini ortaya koymakta ve Ardından hangiye kategoriye ait oldğundan emin olamadıkları ayet ve sureleri tartışarak ve çaba göstererek (içtihat) kategorilere uyan ayetler ve sureler ile karşılaşrırarak (kıyas) sonuç almaktadırlar.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2145 – 2146.</ref>

Bazı sureler tüm ayetleri ile birlikte Mekki (üç ölçünün ilkine göre) ve bazı sureler ise tüm ayetleri ile birlikte Medeni’dirler. Ancak bazı yerlerde surenin başı Mekke’de, sonu veya ortası ise Medine’de nazil olmuştur. Bu durumda ayetlerin çoğunluğuna göre karar verilmektedir. Elbette bu konuda bazı Kur’an araştırmacıları surenin başlangıç yerine bakmakta ve sureyi Mekki olarak adlandırmaktadırlar.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2146.</ref>

# [[Bakara]] ve [[Âl-i İmrân]] Sûreleri hariç, başında [[hurûf-u mukattaa]] bulunan her sûre Mekkî’dir.

# İçinde secde bulunan sûreler Mekkî’dir.

# İçinde كَلاَّ (Hayır, asla!) kelimesinin geçtiği sûreler Mekkî’dir. Zira Mekkelilerin büyük bir çoğunluğu kibirli ve gururlu insanlardı. Böyle bir kelimenin kullanılmasıyla onların dik başlılıkları reddedilmiş ve bu kimseler âdeta tehdit edilmişlerdir.

# Bakara Sûresi hariç içinde geçmiş ümmetlerin ve peygamberlerin hikayelerini anlatan sûreler Mekkî’dir.

# Kısa sûrelerin büyük bir kısmı Mekkî’dir.

# Mekkî sûrelerde sıkça Allah’a iman ve [[tevhit]] meselesi üzerinde durulur.

# [[Şirk]] düşüncesinin yanlışlığı, bunun körü körüne bir taklit olduğu belirtilir, atalarının gittiği bu yolun yanlışlığı vurgulanarak, kendi akıllarını kullanmalarının gerektiği üzerinde durulur.

#  Yine Mekkî sûrelerde Allah’ın azameti, saltanatı, O’na itaatin gerekliliği ve [[kıyamet]] gününe iman gibi konular ön plandadır.

# Mekkî sûrelerde geçmişte yaşayan peygamberler ve peygamberlerle kavimleri arasındaki mücadeleleri detaylı bir şekilde ele alınır.

# Bazı istisnalar bulunmakla birlikte içinde يَا اَيُّهَا النَّاس (ya eyyuhennas) veya “یا بنی آدم‌” (ya beni Âdem) cümlesi bulunan ve içinde يَا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا (ya eyyuhellezine amenu) bulunmayan sûreler Mekkî’dir.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2146.</ref>

# İçinde يَا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا (ya eyyuhellezine amenu) bulunan sûreler Medeni’dir.

# [[Ankebût Sûresi]] hariç, içinde münafıkların konusu geçen sureler Medenî’dir.

# Münafıkların durumu ve yaptıkları girişimler ele alınarak Peygamber ve Müslümanların onlara karşı tutumu işlenmiştir.

Bu özellikleri kesin ve yüzde yüz değildir. Her birisinin kendi yerinde istisnaları bulunmaktadır. Örneğin Bakara suresi [[Hz. Âdem]]’in (a.s) hikayesini işlemesine rağmen Mekki bir sure değildir. Hâlbuki yukarıdaki ölçüye göre Mekki sure olması gerekir. Yahut [[Nasr suresi]] hem ayet olarak ve hem de sure olarak en kısa surelerden biridir ve aynı zamanda Mekki surelerin havasını vermektedir, ancak Medeni bir suredir.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2146.</ref>

# Kur’an’ın yorumlanmasına yardımcı olur. Ayetlerin nazil olduğu mekânla Ayetlerin zarafet ve işaretleri arasında sıkı ilişkilerin olduğu, bilinen bir gerçektir, dolayısıyla Mekki ve Medeni ayetlerin bilinmesi her müfessir için zorunludur.

# [[Nasih ve Mensuh]] ayetlerin tanınması. Kur’an ilimlerinin en tartışmalı ve hassas konularından biri olan nasih ve mensuh konusunun sabık (önceki) ve mesbuk (sonraki) ayetlerin bilinmesini gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla Mekki ve Medeni ayet ve sureler, nasih ve mensuhlar’dan önce bilinmelidir.

# Kur’an’ın nasıl nazil olduğu konusunda bilgi sahibi olmak da Ulum-u Kur’an’ın dallarından olan [[Nüzul Sebepleri|nüzul sebepleri]]ne konusuna yardımcı olmaktadır.

Gerekli, ancak üzerinde çok durulmayan konulardan birisi de Mekke’de nazil olup da hükmünün Medine’de icra olunduğu veya tersi durumlarla ilgili ayetlerdir. Yahut hazar veya seferde nazil olan ayetler, kış veya yaz aylarında nazil olan ayetler, gece ve gündüz nazil olan ayetler, Mekki, ancak Medeni ayetlere benzeyen ayetler ve aslında Medeni olup, ancak Mekki ayetlere benzeyen ayetleri bilmek de bu ilmin mevzu ve konularından sayılmaktadır.<ref>Danışname-i Kur’an ve… kitabında, Ferzad Hacı Mirzai, Medhel Mekki ve Medeni, c. 2, s. 2146.</ref>

* Danışname-i Kur’an ve Kur’an Pejuhi, c. 2, Bahattin Hurremşahi’nin katkılarıyla, Tahran, Dustan-Nahid, ş. 1377.