Kerbela Esirleri: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kerbela esirleri''', Kerbela hadisesi ve [[İmam Hüseyin]]’in (a.s) [[şehadet]]inden sonra düşman orduları tarafından Kufe ve [[Şam]]’a götürülen kişiler için kullanılan bir ifadedir. Esirlerin sayısı konusunda ihtilaf vardır, ancak esirler içinde [[İmam Zeynel Abidin]] ve [[Hz. Zeyneb]]’in (a.s) olduğunda ittifak vardır. Her ikisinin de esaret dönemlerinde yaptığı konuşmalar, [[yezid]]’in çabuk ve görüntüde pişman olmasına neden olmuştur.

[[İmam Seccad (a.s)]], Ömer bin Hüseyin bin Ali (a.s), Muhammed bin Hüseyin bin Ali, Zeyd bin Hasan bin Ali (a.s), Muhammed bin Amr bin Hasan bin Ali (a.s), [[Cafer bin Ebu Talib]]’in iki oğlu, Abdullah bin Abbas bin Ali (a.s), Kasım bin Abdullah bin Cafer, Kasım bin Muhammed bin Cafer, Muhammed Asker bin Akil, [[Rubab]]’ın kölesi Ukbe bin Sem’an, Abdurrahman bin Abdurrabe Ensari’nin kölesi, Müslim bin Rubah, [[İmam Ali]]’nin (a.s) kölesi, Ali bin Osman Mağribi.

[[Hz. Ali]]’nin kızları, Hz. Zeynep, Hz. Fatıma, Hz. Ümmü Gülsüm (veya Nefise veya Zeyneb-i Suğra), Ümmü Hasan, Abdurrahman bin Akil’in eşi Hatice, Abdullah Ekber bin Akil’in eşi Ümmü Hani<ref>Mevsuet Kerbela, Lebib Bayzun, c. 1, s. 528.</ref>, [[Sakine]], [[Rukayye]] ve Fatıma adlarından İmam Hüseyin’in (a.s) üç kızı, Zeynep bint Hüseyin<ref>İbn Şedad, el-İ’laku’l-Hatire, s. 48, 50.</ref>, İmam Hüseyin’in eşi Rubab, İmam Hasan’ın kızı, İmam Seccad’ın eşi ve [[İmam Muhammed Bakır]]’ın annesi Ümmü Muhammed ve Karib bin Abdullah bin Erikat’ın annesi Fakihe.<ref>Zahiretu’d-Darin, eş-Şirazi, s. 327.</ref>

[[İmam Hüseyin]]’in aleyhi selam şehadetinin ardından Ehlibeyt onbirinci geceyi Kerbela’da geçirdi. Onbirinci gün öğleden sonra [[Ömer bin Saad]]’ın ordusu, tüm ölülerini defnettikten sonra İmam Hüseyin’in (a.s) Ehlibeytini ve şehit sahabe ve tabiinlerin eş ve çocuklarını esir alarak Kufe’ye doğru yola çıktılar.

Ömer bin Saad’ın ordusu Ehlibeyt kadınlarını (bilerek) şehitlerin yanından geçirdiler. Kadınlar ağıtlar yakarak acıyla baş ve yüzlerine dövmeye başladılar. Karra bin Kays Temimi diyor ki her şeyi unutsam da [[Fatıma]]’nın (s.a) kızı Zeyneb’in (s.a) kardeşi Hüseyin’in (a.s) topraklara bulanmış naaşını görünce söylediği şu sözünü unutmuyorum:<br />

قال: فابکت و الله کل عدو و صدیق».<ref>Şeyh Mufid, el-İrşad, c. 2, s. 114; Tarih Taberi, c. 5, s. 456.</ref><br />

 

'''Tercüme:''' “Ya [[Muhammed (s.a.a)|Muhammed]], ya Muhammed! Göklerdeki melekler sana salatu selam getiriyorlar. Hüseyin ise şu otsuz bozkır çölde topraklara, kanlara bulanmış, azaları kesilmiş yatıyor. Ey Muhammed! Senin kızların esir edilmiş, zürriyetin hep öldürülmüş. Sabah yelleri onların üzerine toz toprak savuruyor.”<br />

Düşman orduları esirleri üstlerinde bir şey olmayan merkeplere bindirdiler.<ref>İbn Ebi’l Hadid, Şerh Nehcü’l-Belağa, c. 15, s. 236.</ref> Kufe’ye girdiklerinde insanlar onları görmeye yollara dökülmüş ve Kufe kadınları onlara ağlıyorlardı. Hazlem bin Suteyr adlı birisi şöyle nakletmektedir: Bu esnada Ali bin Hüseyin’i (a.s) boynunda zincir ve ellerinin boynuna bağlı olduğu halde gördüm.<ref>Şeyh Müfid, Emali, s. 321.</ref>

Eski kaynaklarda esirlerin Kufe’ye tam olarak hangi zamanda girdiği konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Elbette Şeyh Müfid’in kitabında naklettiği bir ifadeden esirlerin onikinci gün Kufe’ye girdiklerini anlamaktayız.<ref>Şeyh Müfid, İrşad, c. 2, s. 114.</ref>

* '''İmam Seccad (a.s):''' İmam Seccad’ın (a.s) Kufe’deki hutbesi [[İbn Nema Hilli]]’nin “Mesiru’l-Ahzan” kitabı başta olmak üzere bazı kaynaklarda nakledilmiştir.<ref>Mesiru’l-Ahzan, s. 89, 90.</ref>

* '''Hz. Zeynep (s.a):''' Hz. Zeyneb’in (a.s) Kufe’de yaptığı konuşma İbn Tayfur Bağdadi’nin (ö. 280) “Belagatu’n-Nisa” kitabında nakledilmiştir.<ref>İbn Tayfur, Balagatu’n-Nisa, s. 23, 24.</ref>

* '''Ümmü Gülsüm:''' Hz. Ali’nin (a.s) bir diğer kızı [[Ümmü Gülsüm]]’ün Kufe’de yaptığı konuşma, [[Seyyid İbn Tavus]]’un kaleme aldığı Lufuf kitabında yer almaktadır.<ref>Luhuf, s. 199.</ref>

İmam Hüseyin’in (a.s) katilleri esirleri Kufe sokaklarında dolaştırdıktan sonra Ubeydullah [[İbn Ziyad]]’ın sarayına götürdüler. Burada Hz. Zeynep ve Ubeydullah İbn Ziyad arasında sert tartışmaların yaşandığı nakledilmiştir.<ref>Müfid, İrşat, c. 2, s. 115, 116.</ref>-<ref>Taberi, c. 5, s. 457.</ref> Yine İbn Ziyad tarafından İmam Seccad’ın (a.s) öldürülme emri verilmesine Hz. Zeyneb’in şiddetle karşı çıkması ve İmam Seccad’ın (s.a) yaptığı ağır konuşmalar mani olmuştur.<ref>İbn A’sam Kufi, el-Futuh, c. 5, s. 123; Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin, c. 2, s. 43.</ref>

* '''Musul’da bulunan “Makam-u Re’su’l-Hüseyin”:''' Harevi’nin dediğine göre bu makam yedinci yüzyıla kadar bulunmaktaydı.<ref>Cafer Muhacir, Karivan Gam, s. 29.</ref>

* '''Nusaybin’de bulunan İmam Zeynel Abidin Camisi ve Makam-ı Re’su’l-Hüseyin:''' [[Nusaybin]] şehri günümüzde [[Türkiye]] topraklarında yer almaktadır.<ref>Cafer Muhacir, Karivan Gam, s. 30.</ref> Denildiğine göre İmam Hüseyin’in (a.s) başından damlayan kanların izi bu mekânda kalmıştır.<ref>El-İşarat ila Marifeti’z-Ziyarat, s. 66.</ref> Harevi, bu ziyaret yerini Meşhed-i Nokta diye kaydetmiştir.<ref>El-İşarat ila Marifeti’z-Ziyarat, s. 66.</ref>

* '''Turh Makamı:''' Turh, erken dünyaya gelen bebek anlamındadır. Muhtemelen esirler arasında gebe bir kadının olduğu ve burada vaktinden önce doğurduğundan bu ad verilmiştir.<ref>Cafer Muhacir, Karivan Gam, s. 30.</ref>

* '''Hacer Makamı:''' Kafile hareket ettiğinde İmam Hüseyin’in (a.s) mübarek kesik başı konulmuştur.<ref>İbn Şedad, el-İ’laku’l-Hatire, s. 178.</ref>

* '''Cevşen Dağı Makamı:''' Bu dağ [[Halep]]’te yer almaktadır. Güya bu isim İmam Hüseyin’in (a.s) katili [[Şimr b. Zi'l-Cevşen|Şimr bin Zil Cevşen]]’in adından alınmıştır. Bazı görüşlere göre burada bir rahip yaşamakta ve İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını bir süreliğine Yezit ordularından emanet olarak almıştır.<ref>Mu’cemu’l-Buldan, c. 2, s. 186.</ref> Muhsin bin Hüseyin’in (a.s) kabrinin görüldüğü yer Meşhed-i Sakt diye de meşhurdur.<ref>Mu’cemu’l-Buldan, c. 2, s. 186.</ref>

* '''Hama makamı:''' bu makam, Halep şehrinde bulunmaktadır. [[İbn Şehri Aşub]], bu makamı yad etmiştir.<ref>Menakib Al-i Ebi Talib, c. 4, s. 82.</ref>

* '''Hıms Makamı:''' İbn Şehri Aşub bu makamdan da bahsetmiştir.<ref>Menakib Al-i Ebi Talib, c. 4, s. 82.</ref>

* '''Baalbek Makamı:''' İçinde bir cami olan bu mekanda bazılarının dediğine göre önceden makam-ı re’su’l-Hüseyin bulunmaktaydı.<ref>Cafer Muhacir, Karivan Gam, s. 36, 38.</ref>

* '''Dımeşk’te Makam-ı Re’su’l-Hüseyin ve Zeynel Abidin:''' Bu iki makam [[Emevi]] camisinin yanında yer almaktadır. İbn Asakir, bu makamı Re’sü’l-Hüseyin diye anmaktadır.<ref>İbn Asakir, Tarih Medine Dımeşk, c. 2, s. 304.</ref> Başka kaynaklarda ise Zeynel Abidin makamının da onun yakınlarında olduğu belirtilmiştir.<ref>Naimi, ed-Daris fi Tarihi Medaris, fihrist.</ref>

İbn Ziyad, esirlerle birlikte bir grubu esirlerle birlikte Şam’a göndermiştir. Onların başında Şimr bin Zil Cevşen ve Tarık bin Muhaffız bin Sa’lebe gibi ünlü isimlerde bulunamktaydı.<ref>Belazuri, Ensabu’l-Eşraf, c. 3, s. 416.</ref> Tıpkı bazı rivayetlere göre Zahr bin Kays’ta onlarla birlikteydi.<ref>Deyneveri, Ahbaru’t-Tavil, s. 384, 385.</ref>

* '''Görevlilerin Davranışları:''' [[İbn A’sam]] ve [[Harezmi]]’nin naklettiğine göre, Ubeydullah bin Ziyad’ın memurları esirleri Kufe’den Şam’a kadar üstü açık ve perdesiz tahtırevanlarla bir şehirden bir şehre bir yerden başka bir yere götürmekteydiler. Öyle ki memurlar esirlere, Deylem ve Türk (kafir) esirlere davranıldığı gibi davranmaktaydılar.<ref>İbn A’sam, Kitabu’l-Futuh, c. 5, s. 127.</ref>-<ref>Harezmi, Maktelu’l-Hüseyin, c. 2, s. 55, 56.</ref>

:“Bizi üstünde ahşaptan yapılmış ve altında bir şey olmayan mahvenin üzerine çelimsiz ve topal bir deveye bindirdiler. İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başı mızrağa geçirilmiş, ailemizin kadınları arkamız sıra gelmekte ve mızraklar çevremizi kuşatmışlardı. Eğer içimizden birisinin gözünden bir damla yaş akarsa, mızrakla başına vururlardı. Bu şekilde Şam’a vardık. Şam’a vardığımızda birisi ‘Ey Şam halkı! Bunlar lanete uğramışların esir aileleridir’ diye bağırmaya başladı.”<ref>Seyyid İbn Tavsu, el-İkbal, c. 3, s. 89.</ref>

* Şehrin Bezenip Süslenmesi: [[Yezit]], esirler şehre girdiklerinde şehrin süslü ve bezenmiş olması için emir vermişti. [[Sehl bin Saad Saidi]], esirler şehre girerken şehrin süslendiğini ve halkın şenlikler ve kutlamalar yaptığını nakledenlerden biridir.<ref>Şeyh Saduk, Emali, meclis: 31, s. 230.</ref>

* '''Şehre Giriş Günü:''' Tarihi kaynakların naklettiğine göre şehitlerin kesik başı Safer ayının birinci günü gerçekleşmiştir.<ref>Ebu Reyhan Biruni, Asaru’l-Bakiye, s. 331.</ref> Bugün esirleri Tuma veya Saat kapısından içeri almışlar ve şehrin en büyük camisinin girişindeki alanda sergilemişlerdir.<ref>İbn A’sam, Kitabu’l-Futuh, c. 5, s. 129, 130.</ref>

* '''Yezid’e Rapor Verilmesi:''' memurlar esirleri Şam sokaklarında gezdirdikten sonra, [[Yezid]]’in sarayına götürdüler.<ref>Tarihi Taberi, c. 5, s. 460.</ref> Zahr bin Kays, diğer memurların sözcüsü unvanı ile [[Kerbela vakıası]]nı Yezid’e rapor etti.<ref>Tarihi Taberi, c. 5, s. 461.</ref> Nakledilen rivayetlere göre esirleri birbirlerine bağlı bir şekilde Yezid’in sarayına götürmüşlerdir.<ref>Luhuf, s. 213.</ref> Bu sırada Fatıma bint Hüseyin (a.s) şöyle demiştir: “Ey Yezid! [[Resulullah]]’ın kızlarının esir edilmeleri yakışık alıyor mu? Bu esnada oradakiler ağlamaya başlamışlardır.<ref>İbn Nema, Mesiru’l-Ahzan, s. 99.</ref>

* '''Yezid’in esirlerin yanında İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başına davranışı:''' Yezid, İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını altından bir kaba koymuş<ref>Harezmî, c. 2, s. 64.</ref> ve bir ağaç parçası ile ona vurmuştur.<ref>Yakubi, c. 2, s. 64.</ref> İmam Hüseyin’in (a.s) kızları Sakine ve Fatıma bu durumu görünce öyle feryat etmişlerdir ki Yezid’in kadınları ve Muaviye’nin kızları bağırarak ortalığı inletmişlerdir.<ref>İbn Esir, Kamil, c. 2, s. 577.</ref> [[İmam Rıza]]’dan (a.s) nakledilen bir rivayette Yezid, İmam Hüseyin’in (a.s) kesik başını bir leğene koymuş ve üstüne yemek masası koyarak adamları ile birlikte yemek yemiştir. Sonra leğenin üstüne satranç masası koyarak üstünde satranç oynamıştır. Oynadıkları kişilere karşı galip geldiğinde arpa suyu (bira) ile dolu kadehi kaldırarak içmiş ve arda kalanı kesik başın olduğu leğenin yanına serpmiştir.<ref>Saduk, Uyun-u Ahbar er-Rıza, c. 1, s. 25, h. 50.</ref>

* '''Oradakilerin İtirazları:''' orada bulunanlardan bazıları Yezid’in davranışlarına itiraz etmiştir. İtiraz edenlerden birisi de Mervan bin Hakem’in kardeşi Yahya bin Hakem’dir. Bu hareketinden dolayı Yezid, Yahya’nın göğsüne yumrukla vurmuştur.<ref>Tabari, c. 5, s. 465.</ref> Ebu Berze Eslemi de itiraz etmiş ve Yezid’in emri ile oradan dışarı atılmıştır.<ref>Ensabu’l-Eşraf, c. 3, s. 416.</ref>

* '''Kaldıkları Süre:''' Tarihçilerin çoğu esirlerin Şam’da kaldıkları süreyi üç gün olarak vermişlerdir<ref>Tabari, c. 5, s. 462; Harezmî, c. 2, s. 74.</ref> Ancak İmaduddin Taberi bu süreyi 7 gün<ref>Kamil Bahai, c. 2, s. 302.</ref> ve Seyyid İbn Tavus 1 ay olarak belirtmiştir.<ref>El-İkbalu’l-A’malu’l-Hasanet, c. 3, s. 101.</ref> Elbette belirttiği görüşün zayıf olduğunu açıklamıştır.

Esirlerin Şam’dan hangi gün geri döndükleri net değildir. Aynı şekilde dönüşlerinde Kerbela’ya uğrayıp uğramadıkları konusunda da tarihçi ve araştırmacılar arasında ihtilaf vardır. Bazıları geri döndüklerinde [[Erbain]]’de Kerbela’ya gittiklerini söylemişlerdir. Seyyid Muhammed Ali Gazi Tabatabai “Tahkik Derbare-i Evvelin [[Erbain]] Hz. Seyyid-i Şüheda” kitabında bunu ispatlamaya çalışmıştır, ancak Muhaddis Nuri<ref>Nuri, s. 208, 209.</ref> ve Şeyh Abbas Kummi<ref>Kummi, s. 524, 525.</ref> bu konuyu kabul etmemektedirler.

Kerbela esirleri Medine’ye yaklaştıkları sırada İmam Zeynel Abidin (a.s) şehrin dışında çadır kurmalarını emretmiş ve Beşir bin Hazlem’e şöyle buyurmuştur: “Şehre git ve babamın şehadet haberini halka duyur.” Beşir Mescid-i Nebi’ye gitmiş ve ağlayarak şu şiiri okumuştur:<br />

Başını mızraklarda gezdirmişlerdir<ref>Seyyid İbn Tavus, Luhuf, s. 227.</ref><br />

* İbn Ebi’l Hadid, İzettin Abdulhamit, Şerh Nehcü’l-Belağa, tahkik: Muhammed Ebu’l Fazl İbrahim, c. 2, Ayetullah Necefi Mer’aşi Kütüphanesi, Kum, k. 1404.

* İbn Esir, Ali bin Muhammed, el-Kamil fi Tarih, daru turas el-arabi, Beyrut, k. 1405.

* İbn A’sam Kûfi, Ahmed bin A’sam, el-Futuh, tahkik: Ali Şiri, Daru’l-Avda, Beyrut, k. 1411.

* İbn Cevzi, Tezkiretu’l Havas, menşurat eş-şerif er-Razi, Kum, k. 1408.

* İbn Şedad, Muhammed bin Ali, el-İ’laku’l-Haiter fi zikri umerai’l-cezire, Dımeşk.

* İbn Şehri Aşub, Muhammed bin Ali Mazenderani, Menakib Al-i Ebi Talib aleyhimu’s-Selam, Allame, Kum, k. 1379.

* İbn Tayfur, Ebu’l Fazl bin Ebi Tahir, Balagatu’n-Nisa, mektebet Basiret, Kum.

* İbn Tavus, Ali bin Musa bin Cafer, el-İkbal bi’l-A’malu’l-Hasanet, tahkik: Cevad Kayyumi, Defteri Tebliğat İslami, Kum, k. 1415.

* İbn Tavus, el-Melhuf fi marifeti ale Katli’t-Tufuf, araştırma: Fars Tebriziyan, daru’l-Usve, k. 1414.

* İbn Asakir, Ali bin Hibetullah, Tarih Medine Dımeşk, araştırma: Ali Aşur, daru ihya turas el-arabi, Beyrut, k. 1421.

* İbn Nema, Cafer bin Muhammed, Mesiru’l-Ahzan, üçüncü baskı, Medrese İmam Mehdi, Kum, k. 1406.

* Hemevi, Şahabattin Ebu Abdullah Yakut bin Abdullah, Mu’cemu’l Buldan, Beyrut, daru sadır, ikinci baskı, 1995.

* Harezmî, Muvaffak bin Ahmed Mekki, Maktelu’l-Hüseyin, tahkik: Muhammed Semavi, Zehra matbaası, Necef, k. 1367.

* Deyneveri, Ebu Hanife Ahmed bin Davut, el-Ahbaru’t-Tavil, tahkik: İsam Muhammed el-Hac Ali, daru’l-kutub el-ilmiye, Beyrut, k. 1421.

* Saduk, Muhammed bin Ali bin Hüseyin, el-Emali, müessese el-Biset, Kum, k. 1417.

* Saffar Kummi, Muhammed bin Hasan, Besairu’l-Deracat, tashih: Muhsin Kuçebaği, Ayetullah Necefi Meraşi kütüphanesi, Kum, k. 1404.

* Tabersi, Ahmed bin Ali, el-İhticac, araştırma: İbrahim Bahadıri ve Muhammed Hadibe, ikinci baskı, Usve, Kum, k. 1416.

* Taberi, İmaduddin Hasan bin Ali, Kamil Behai, müessese Tab ve neşr, Kum, 1334.

* Naimi, Abdulkadir bin Muhammed, ed-Daris fi tarihi’l Medaris, Dımeşk, k. 1367.

* Harevi, Ali bin Ebu Bekir, el-İşarat ile marifeti’z-Ziyarat, Canin Surdili’nin katkılarıyla, Dımeşk, m. 1953.

* Yakubi, Ahmed bin Ebu Yakup, Tarih Yakubi, Daru Sadır, Beyrut.