Şehidi Sani

Öncelik: a, kalite: c
linksiz
resimsiz
kategorisiz
infobox'siz
navbox'siz
yönlendirmesiz
wikishia sitesinden
Şehid-i Sani
Tam İsmiZeynüddin bin Nureddin Ali bin Ahmed Amuli Cubai
Yaşadığı YerlerCebel-i Amul - Dimeşk - Mısır - Irak - Baalbek - Konstantaniyye
LakabıŞehid-i Sani
ÜstatlarıAli bin Ahmed Amuli Cubai
Ali bin Abdulali Meysi...
ÖğrencileriHüseyin bin Abdussamed Amuli
Bahauddin Muhammed bin Ali Cizyini...
Dinİslam
MezhepŞia
EserleriRovzu’l-Cinan fi Şerhi İrşadi’l-Ezhan - Er-Rovzetu’l-Behiyye fi Şerhi’l-Lum’eti’d-Dimeşkiyye
Ün ve ŞöhretiFakih - Taklit Merci - Usuli
AkrabalarıSahib-i Mealim olarak bilinen Ebu Mansur Cemaluddin Hasan

Zeynuddin bin Nuruddin Ali bin Ahmed Amuli Cubai (hicri 911/1506 – 965 - 966/1558-59); hicri kameri onuncu yüzyılda yaşayan Şii fakihlerindendir. Şehidi Sani olarak tanınmaktadır. Allame Hilli’nin torunlarından olan Şehidi Sani, Şii ve Ehlisünnet alimlerinin yanında eğitim görmüş ve her iki mektep alimlerinden icazetler almıştır. Şehidi Sani beş mezhebin derslerini öğretmiş ve her mezhebin esasları gereğince fetvalar vermiştir.

Şehidi Sani’nin en önemli eseri er-Rovzetu’l-Behiyye fi Şerhi’l-Lum’eti’d-Dimeşkiyye’dir. Bu değerli eser Şii ilim havzalarında ders kitabı olarak okutulmaktadır. Şehidi Sani hicri 965 veya 966 / 1558 – 59 yılında şehit edilmiştir.

Hayatı

Şehidi Sani hicri 13 Şevval 911 / 1506 yılında, Lübnan’ın Cebeli Amul bölgesindeki Cuba’ köyünde dünyaya gelmiştir.[1] O, İbn Hace Nehariri ve Şehidi Sani olarak tanınmaktadır.[2]

Şehidi Sani’nin aile fertlerinin çoğu âlim olduğu için ailesi “Silsiletu’z-Zeheb” olarak ünlenmiştir.

  • Şehidi Sani’nin babası Şeyh Nuruddin Ali büyük alimlerdendi.
  • Sahibi Mealim olarak bilinen Ebu Mansur Cemaluddin Hasan Şehidi Sani’nin oğludur.
  • Sahibi Medarik olarak tanınan Seyyid Muhammed bin Ali Amuli Şehidi Sani’nin kızından olan torunudur.
  • Şeyh Ali ve Şeyh Zeynuddin, Mealim kitabının sahibinin oğlu ve Şehidi Sani’nin torunlarındandır.[3]

Ayrıca Tesisu’ş-Şia kitabının yazarı Seyyid Hasan Sadr, İmam Musa Sadr, şehit Seyyid Muhammed Bakır Sadr ve kız kardeşi Bintu’l-Huda Sadr Şehidi Sani’nin soyundandır.[4] İki kez evlilik yapan Şehidi Sani’nin birinci eşi üstadı Şeyh Ali bin Abdulali’nin kızıydı.[5]

Eğitimi

Şehidi Sani’nin kendi yazdığı hayat hikâyesinde, eğitime ne zaman başladığını bilmemekte, ancak 9 yaşında (hicri 920) Kur’an-ı Kerim’i hatmettiğini yazmaktadır. Arap edebiyatı ve fıkıh derslerini babasından alan Şehidi Sani, Muhtasaru’s-Şerai ve el-Lum’etu’d-Dimeşkiyye gibi kitapların eğitimini babasından almıştır.

Meys, Kerek ve Cuba’a Yolculuğu

Şehid Sani babasının vefatından (hicri 925 yılı Recep ayı) sonra Meys kasabasına giderek hicri 933 yılına kadar tahsiline, halasının eşi olan Şeyh Ali b. Abdulali Meysi’nin yanında devam etti. “Şeraiu’l-İslam”, “el-İrşad” ve “el-Kavaid” kitaplarını Şeyh Abdulali’nin yanında okudu.[6]

Meys’ten sonra Kereki Nuh’a giden Şehidi Sani, Kavaidi İbn Meysem Behrani ve usul alanındaki Tehzib kitabını ve Seyyid Cafer Kereki’nin kaleme aldığı el-Umdetu’l-Celile fi’l-Usuli’l-Fıkhiyye ve el-Kafiye fi’n-Nahv’i ve aynı şekilde fıkhın bazı bölümlerini ve diğer bazı ilimleri Seyyid Cafer Kereki’nin yanında okudu.[7] Şehid Sani yaklaşık 17 ay orada kaldıktan sonra hicri 934 yılında Cuba’a köyüne gitti ve hicri 937 yılına kadar da eğitimine orada devam etti.[8]

Dimeşk’e Yolculuğu

Cuba’dan Dimeşk’e geçen Şehidi Sani, tıp, heyet ve İşrak felsefesi (Suhreverdi) konulu kitapların dersini Şemsuddin Muhammed bin Mekki’den, kıraat ilmi, İbn Kesir, Ebi Ömer ve Asım konulu kitapların dersini ise Ahmed bin Cabir Eş-Şatıbiyye’den aldı.[9] 938 yılında yeniden Cuba’a gitti ve bu yılda üstatları Şemsuddin ve Şeyh Ali vefat etti. Şehid Sani hicri 941 yılına kadar Cuba’da kaldı ve 942 yılının başlarında tekrar Dimeşk’e döndü. Bu yolculukta Şeyh Şemsuddin bin Tulun Dimeşki Hanefi’nin yanında Sahihi Muslim ve Sahihi Buhari’nin bazı bölümlerini kıraat etti ve bu iki kitaptan ve Şeyh Şemsuddin’in rivayet nakletmeye icazeti olduğu her şeyden rivayet icazeti aldı.[10]

Mısır ve Hicaz’a Seyahati

Şehidi Sani 942 yılında Dimeşk’ten Mısır’a geçti. Edebiyat, Usul-u Fıkıh, Geometri, Maani-Beyan, Mantık ve Tefsir derslerini başta Sahabuddin Ahmed Remli ve Molla Hüseyin Curcani olmak üzere toplam 16 üstadın yanında okudu. Mısır’da 18 ay kaldıktan sonra hicri 17 Şevval 943 yılında Hicaz’a gitti ve hac amellerini yerine getirdikten sonra hicri 14 Safer 944 yılında yeniden Cuba’a döndü.[11]

İçtihat

Şehidi Sani 23 yaşlarında (hicri 944) içtihat mertebesine erişti ve bu konu hicri 948 yılında herkese aşikar oldu.[12]

Irak ve Beytu’l-Mukaddes Ziyaretleri

Şehid Sani hicri 17 Rebiyülahir 946 yılında, imamların kabirlerini ziyaret etmek için Irak’a gitti ve yine o yılın Şaban ayının 15’inde tekrar vatanına döndü.[13] 948 yılında da Beytu’l-Mukaddes’e giden Şehidi Sani, Sahih Buhari ve Sahihi Müslim kitaplarının bir bölümünü Şeyh Şemsuddin bin Ebi’l-Lutf Mukaddesi’nin yanında okudu ve ondan da genel rivayet icazeti aldı. Daha sonra yeniden Cuba’a dönen Şehidi Sani hicri 951 yılının sonuna kadar da ilmi çalışmalarına orada devam etti.[14]

Konstantiniyye’ye (İstanbul'a) Yolculuğu

Daha sonra Konstantiniyye’ye (İstanbul'a) gitme kararı alan Şehidi Sani hicri 12 Zilhicce 951 yılında Cuba’dan ayrıldı ve bir müddet Dimeşk’te kaldı. 16 Muharrem 952 yılında Haleb’e ulaştı ve o yılın Safer ayının 7’sine kadar da orada kaldı. 12 Safer 952 yılında Tokat ve ardından Amasya’ya ve oradan da Konstantiniyye’ye (17 Rebiyülevvel 952) geçerek üç buçuk ay da orada kaldı.[15]

Şehidi Sani bu yolculuğunda 10 ilim hakkındaki kitabını kadı Asker Muhammed bin Muhammed bin Gazizade Rumi’ye gönderdi ve ikisi arasında geçen görüşme ve ilmi müzakerelerden sonra kadı, Şehid Sani’ye hangi medresede isterse eğitim vermeye başlayabileceği önerisini sundu. Şehid Sani de Baalbek’deki “Medrese-i Nuriyye”yi seçti ve Şehid Sani zikri geçen kadı tarafından Medrese-i Nuriyye’nin yöneticiliği ile görevlendirildi.[16]

İlmi Merceiyyeti

Şehid Sani hicri 952 yılında yeniden Irak’a geçti ve 14 Şevval 952 yılında Samerra’ya ve 8 Şevval’de de Kazımeyn’e gitti. Şevval ayının ortasında Kerbela’ya ve oradan da Kufe ve sonra Necef’e vardı.[17]

İmamların türbesini ziyaret ettikten sonra hicri 953 yılında Lübnan’a geri dönen Şehid Sani Baalbek’e yerleşti ve bir müddet beş fıkıh mezhebini (Caferi, Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli) ve diğer ilimleri öğretti. Bu müddet içerisinde büyük makam ve ilmi merceiyyete ulaştı ve her mezhebin kendi esasları üzerine fetva verdi.[18] Şehid Sani daha sonra yeniden Cuba’a geçti ve 952 yılına kadar da eğitim vermek ve yazmakla meşgul oldu.[19]

Üstatları

Şii Üstatları

  1. Babası Ali bin Ahmed Amuli Cubai (vefat: 925)
  2. Şeyh Ali bin Abdulali Meysi (vefat: 938)
  3. Şeyh Muhammed bin Mekki
  4. Seyyid Hasan bin Cafer Kereki
  5. Şemsuddin Muhammed bin Mekki Dimeşki
  6. Şeyh Ahmed bin Cabir
  7. Şeyh Cemaluddin Ahmed bin Şeyh Şemsuddin Muhammed bin Hatun Amuli

Sunni Üstatları

  1. Şemsuddin bin Tulun Dimeşki Hanefi
  2. Şeyh Muhyuddin Abdulkadir bin Ebi’l-Hayr
  3. Şeyh Şemsuddin bin Ebi’l-Lütf Mukaddesi
  4. Şeyh Şahabuddin Ahmed Remli
  5. Molla Hüseyin Curcani
  6. Molla Muhammed Esterabadi
  7. Molla Muhammed Ali Ceylani; (Seyyid Muhsin Emin şöyle yazmaktadır: Bu üçü (Curcani, Esterabadi ve Ceylani) muhtemelen Şia’dır.)
  8. Şahabuddin bin Neccar Hanbeli
  9. Şeyh Ebu’l-Hasan Bekri
  10. Zeynuddin Cermi Maliki
  11. Şeyh Nasıruddin Milkani Maliki
  12. Şeyh Nasıruddin Tablavi Şafii
  13. Şeyh Şemsuddin Muhammed Nehas
  14. Şeyh Abdulhamid Semnehudi
  15. Şeyh Şemsuddin Muhammed bin Abdulkadir Farzi Şafii
  16. Şeyh Umeyre
  17. Şeyh Şahabuddin bin Abdulhak
  18. Şeyh Şahabuddin Belkini
  19. Şeyh Şemsuddin Diruti.[20]

Öğrencileri

  1. Şehid Sani’nin damadı Nuruddin Ali bin Hüseyin Musevi Amuli
  2. Saig olarak tanınan Seyyid Ali Hüseyni Cizyini Amuli
  3. Şeyh Bahai’nin babası Hüseyin bin Abdussamed Amuli
  4. Ali bin Zuhre Cebei
  5. Seyyid Nuruddin Kereki Amuli
  6. İbnu’l-Ovdi olarak tanınan Bahauddin Muhammed bin Ali Ovdi Cizyini
  7. Şeyh Muhyuddin bin Ahmed Meysi Amuli
  8. Seyyid İzzuddin Hüseyin bin Ebi’l-Hasan Amuli
  9. Şeyh Tacuddin bin Hilal Cezairi.[21]

Eserleri

Seyyid Muhsin Emin, Şehid Sani’nin 79 eserini zikretmiştir.[22] Şehidi Sani’nin eserlerinden bazıları şunlardır:

  1. Rovzu’l-Cinan fi Şerhi İrşadi’l-Ezhan
  2. Mesaliku’l-Efham fi Şerhi Şeraii’l-İslam
  3. El-Fevaidu’l-İlliyye fi Şerhi’n-Nefliyye
  4. El-Mekasidu’l-İlliyye fi Şerhi’l-Elfiyye
  5. Menasiku’l-Hacci’l-Kebir ve Menasiku’l-Hacci’s-Sagir
  6. Er-Rovzetu’l-Behiyye fi Şerhi’l-Lum’eti’d-Dimeşkiyye
  7. Risaletun fi Şerhi Besmele
  8. Hakaiku’l-İman
  9. Menzumetun fi’n-Nahvi ve açıklaması
  10. Temhidu’l-Kavaidi’l-Usuliyye li Tefrii’l-Ahkami’ş-Şer’iyye
  11. Gunyetu’l-Kasidin fi Istılahati’l-Muhaddisin
  12. Risaletun fi’l-Ed’iyye
  13. Risaletun fi Adabi’l-Cuma
  14. El-Bidaye fi İlmi’d-Diraye ve açıklaması: Şehidi Sani Dırayetul Hadis alanında önemli bir eser kaleme alan ilk Şii’dir.[23]
  15. Kitabun fi’l-Ahadis: Hasan bin Mahbub’un “Meşihe” eserinden seçilen bin hadisten oluşmaktadır.[24]
  16. Munyetu’l-Murid fi Edebi’l-Mufid ve’l-Mustefid: Eğitim ve öğretim alanında çok nefis bir kitaptır.
  17. Musekkinu’l-Fuad inde Fakdi’l-Ehibbe ve’l-Evlad: Şehidi Sani bu eserini birkaç evladını kaybedince kendisini ve diğerlerini teselli etmek için yazmıştır.
  18. Keşfu’r-Reybe an Ahkami’l-Gaybet.[25]

Şiirleri

Şehid Sani’den günümüze çok fazla şiir ulaşmamıştır. Şehid Sani Hz. Resulü Ekrem’in (s.a.a) kabrini ziyaretinde şu şiiri kaleme almıştır:


و من فضله ینبو عن الحد و الحصر صلاة و تسلیم علی أشرف الوری
و عوضه اللّٰه البراق عن المهر و من قد رقی السبع الطباق بنعله
شفاها و لم یحصل لعبد و لا حر و خاطبه اللّٰه العلی بحبه
یکل لسانی عنه فی النظم و النثر عدولی عن تعداد فضلک لائق
مدائحه الغراء فی محکم الذکر و ما ذا یقول الناس فی مدح من أنت
بعب‌ء ذنوبی جمة أثقلت ظهری سعیت إلیه عاجلا سعی عاجز
و روح الرجا مع ضعف نفسی و مع فقری و لکن ریح الشوق حرک همتی
إعادته بالخیر و الحبر و الوفر و من عادة العرب الکرام بوفدهم
فکیف و قد أوعدتنی الخیر فی مصر و جادوا بلا وعد مضی لنزیلهم
بنیل منای و الشفاعة فی حشری فحقق رجائی سیدی فی زیارتی

Şehadeti

Şehidi Sani’nin şehit edilme sebebi hakkında iki rivayet nakledilmiştir: Birinci rivayet şöyledir: “Cuba’ ahalisinden iki kişi, aralarındaki bir anlaşmazlığı gidermek için Şehid Sani’ye müracaat ederler. Şehid, şer’i usullere göre aralarında hükmeder. Aleyhine hükmedilen kişi, bu hükme karşı çıkarak Seyda şehir kadısına sığınır. Kadı Seyda da Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman’dan Şehid Sani’yi bidat ve Ehlisünnetin dört mezhebinden çıkma gerekçesiyle tutuklamasını ister. (Bazıları bu nakli ret etmişlerdir.)[26]

İkinci rivayet ise şöyledir: Ehlisünnet mensuplarından bir grup Kanuni Sultan Süleyman’ın veziri olan Rüstem Paşa’ya, Şeyh Zeynuddin’in (Şehidi Sani’nin) içtihat iddiasında bulunduğunu ve Şia alimlerinden çoğunun yanına gittiğini ve İmamiyye kitaplarını ondan öğrendiklerini ve amaçlarının Şiiliği tebliğ etmek olduğunu söylerler. Bunun üzerine Rüstem Paşa da, o sırada Mekke’de bulunan Şehidi Sani’yi tutuklaması için birilerini görevlendirir. Rüstem Paşa’nın görevlendirdikleri, Şehidi Sani’yi Mekke’de tutuklayarak İstanbul’a getirirler ve sultanın (Kanuni Sultan Süleyman'ın) yanına götürmeden şehit ederler. Rebiyülevvel ayının beşinde 965 yılında şehit edildiği belirtilen Şehidi Sani’nin (r.a) naaşı üç gün yerde kaldıktan sonra denize atılmıştır.[27]

Şehadet Rüyası

Şeyh Bahai’nin babası Şeyh Hüseyin b. Ali Abdussamed Harisi şöyle der: “Bir gün Şehid Sani’nin yanına vardım. Derin düşünceye dalmıştı. Neden düşündüğünü sorduğumda şöyle cevap verdi: “Kardeşim! ikinci şehit olacağımı düşünüyorum. Rüyamda Elemu’l-Huda Seyyid Murtaza’yı gördüm. Şia âlim ve bilginlerinin de katıldığı bir ziyafet sofrası kurmuştu. Ben de onlara katıldım. Seyyid Murtaza beni görünce ayağa kalkarak, hoş geldin dedi ve Şehid Evvel’in yanına oturmamı söyledi.”[28]

Kaynakça

  1. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 143; el-İ’lam, c. 3, s. 64.
  2. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 143: A’yanu’ş-Şia kitabında bazılarının Şehidi Sani’nin babasının İbn Hace olarak anıldığını belirttikleri zikredilmiştir.
  3. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 144.
  4. ↑ Mefahiri İslam, c. 4, s. 484.
  5. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 147.
  6. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 147.
  7. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 147.
  8. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 147.
  9. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 147 - 148.
  10. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 148.
  11. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 149.
  12. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 149.
  13. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 150.
  14. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 150.
  15. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 150 - 151.
  16. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 151.
  17. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 152.
  18. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 153.
  19. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 153.
  20. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 153 - 154.
  21. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 154.
  22. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 154 - 156.
  23. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 145.
  24. ↑ Emelu’l-Amil, c. 1, s. 87.
  25. ↑ Emelu’l-Amil, c. 1, s. 87; ez-Zerie, c. 1, s. 193; c. 2, s. 296; c. 3, s. 58; c. 4, s. 433 ve 452; c. 5, s. 278; c. 11, s. 126 ve 275; c. 20, s. 378; er-Rovzetu’l-Behiyye, c. 1, s. 187 - 197.
  26. ↑ Rahmeti, Muhammed Kazım, Şehidi Sani ve onun hakkında önemli bilgiler. İslam İnkılabı Şurası isnad merkezi ve müze kütüphanesi sitesi.
  27. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 157.
  28. ↑ El-Emin, A’yanu’ş-Şia, c. 7, s. 157.

Bibliyografi

  • Tahrani, Aga Bozork, ez-Zeria ila Tesanifi’ş-Şia, Beyrut, Daru’l-Adva, h.k 1403.
  • Emin Amuli, Seyyid Muhsin, A’yanu’ş-Şia, Beyrut, Daru’t-Taaruf, 1406 / 1986.
  • Şehid Sani, Zeynuddin bin Ali, er-Rovzetu’l-Behiyye, Kum, Kitapfuruşiyi Daveri, h.k 1410.
  • Şehid Sani, Zeynuddin bin Ali, Muniyetu’l-Murid, tahkik: Rıza Muhtari, Kum, Mektebetu’l-İ’lami’l-İslami, h.k 1409.
  • Tefrişi, Mustafa bin Hüseyin, Nakdu’r-Rical, Kum, Al-u’l-Beyt, h.k 1418.
  • Hürr’ü Amuli, Muhammed bin Hasan, Emelu’l-Amil, Bağdat, Mektebetu’l-Endülüs.
  • Devani, Ali, Mefahiru’l-İslam.


"https://tr.wikishia.net/w/index.php?title=Şehidi_Sani&oldid=91565" sayfasından alınmıştır